«نیّت»

‏‏«نیّت»‏

‏‏مسأله 1 ـ ‏‏در روزه نیّت شرط است؛ بدین گونه که با قصد قربت آن عبادت‏‎ ‎‏مخصوصی را که در شرع معیّن شده قصد کند و برخودداری از چیزهایی که روزه را باطل‏‎ ‎‏می کند تصمیم بگیرد. و لازم نیست که همۀ مبطلات را جدا جدا بداند، بنا بر این اگر نیّت‏‎ ‎‏کند که از تمامی مبطلات خودداری نماید و مبطل بودن بعضی چیزها را نداند یا گمان کند‏‎ ‎‏که مبطل نیست ـ مانند اماله ـ ولی انجام ندهد، روزه اش صحیح است و همچنین اگر‏‎ ‎‏خودداری از چیزهایی را نیّت کند که می داند مبطلات هم در میان آن ها است بنابر اقوی‏‎ ‎‏صحیح است. و در نیّت روزه بعد از قصد قربت و اخلاص به جز تعیین روزه ای که‏‎ ‎‏می خواهد امر آن را اطاعت کند چیز دیگری لازم نیست. و در روزۀ ماه رمضان، نیّت روزۀ‏‎ ‎‏فردا کفایت می کند و تعیین آن لازم نیست، بلکه اگر نداند یا فراموش کند که ماه رمضان‏‎ ‎‏است و روزه دیگری را نیّت نماید، از ماه رمضان حساب می شود، بر خلاف کسی که بداند‏‎ ‎‏ماه رمضان است (و غیر آن را نیّت کند) که از هیچ کدام حساب نمی شود. اما در غیر ماه‏‎ ‎‏رمضان، باید آن را تعیین نماید به این معنی که نوع معیّنی را قصد کند، مانند روزه کفّاره،‏‎ ‎‏قضا و نذر مطلق بلکه نذر معیّن نیز، بنابر اقوی (که تعیین آن هم لازم است). و تعیین‏‎ ‎‏اجمالی روزه کفایت می کند، مثل این که آنچه بر عهدۀ او واجب است یک نوع روزه باشد‏‎ ‎‏و او آنچه را که در ذمّه دارد قصد کند، کفایت می کند. و در روزه های مستحبی مطلق (که‏‎ ‎‏مخصوص وقت معینی نیست) اظهر آن است که تعیین آن لازم نیست، بنا بر این اگر روزۀ‏‎ ‎
‏‎

‎‏فردا را برای خدا نیّت کند، در صورتی که آن روز برای روزه گرفتن صلاحیت داشته باشد‏‎ ‎‏و روزۀ مستحبی هم از آن شخص صحیح باشد، این روزه صحیح است و به عنوان‏‎ ‎‏مستحب واقع می شود، بلکه روزه مستحبی معیّن، اگر خصوصیت آن به (انجام گرفتن در)‏‎ ‎‏زمان خاص باشد نیز چنین است مانند ایام البیض، جمعه و پنجشنبه، البته در احراز ثواب‏‎ ‎‏آن خصوصیت، احراز کردن آن روز و قصد کردن آن لازم است.‏

‏‏مسأله 2 ـ ‏‏در قضای روزه از جانب غیر، نیّت نیابت لازم است اگرچه روزه ای غیر از‏‎ ‎‏آن در ذمّه اش نباشد.‏

‏‏مسأله 3 ـ ‏‏در ماه رمضان، روزۀ غیر رمضان واقع نمی شود، چه روزۀ واجب باشد و‏‎ ‎‏چه مستحب، چه آن شخص، مکلّف به روزۀ ماه رمضان باشد و چه مثل مسافر و مانند آن‏‎ ‎‏مکلّف به روزۀ رمضان نباشد، بلکه در صورتی که نداند یا فراموش کند که ماه رمضان‏‎ ‎‏است اگر روزۀ غیر ماه رمضان را نیّت کند، از ماه رمضان حساب می شود، همان طور‏‎ ‎‏که گذشت.‏

‏‏مسأله 4 ـ ‏‏در روزۀ واجب معیّن، رمضان باشد یا غیر آن، بنابر اقوی وقت مخصوصی‏‎ ‎‏برای نیّت نیست، بلکه ملاک آن است که روزه از روی تصمیم و قصدی که در نفس باقی‏‎ ‎‏می ماند تحقّق یابد، اگرچه با خواب یا غیر خواب، از روزه غافل شود. وفرقی نیست که‏‎ ‎‏این تصمیم، هم زمان با طلوع فجر به وجود آید یا قبل از آن و فرقی نیست که در شبی که‏‎ ‎‏فردای آن می خواهد روزه بگیرد به وجود آید و یا قبل از آن، پس اگر روز قبل تصمیم‏‎ ‎‏گرفت که فردا را روزه باشد و با این تصمیم تا آخر روز بعد بخوابد، بنابر اصحّ روزه اش‏‎ ‎‏صحیح است. البته اگر به خاطر عذری، مانند فراموشی یا غفلت یا ندانستن این که ماه‏‎ ‎‏رمضان است یا بیماری یا مسافرت، نیّت روزه نکند و قبل از ظهر عذر او برطرف شود و‏‎ ‎‏کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، وقت نیّت روزه تا ظهر امتداد پیدا می کند و‏‎ ‎‏وقتی که ظهر شد دیگر وقت نیّت از دست رفته است (و نمی تواند نیّت کند). البته جریان‏‎ ‎‏این حکم در همۀ عذرها اشکال دارد، بلکه در مورد مرض خالی از اشکال نیست، اگرچه‏‎ ‎‏خالی از قرب هم نیست. و وقت نیّت روزۀ واجب غیر معیّن، در حال اختیار، تا ظهر ادامه‏‎ ‎
‏‎

‎‏دارد نه بعد از ظهر، پس اگر به نیّت این که روزه نگیرد، داخل صبح شود و کاری که روزه را‏‎ ‎‏باطل می کند انجام نداده باشد و قبل از ظهر تصمیمش عوض شود و بخواهد روزۀ قضای‏‎ ‎‏ماه رمضان یا روزه کفّاره یا نذر مطلق (غیر معیّن) را بگیرد، جایز و صحیح است، ولی بعد‏‎ ‎‏از ظهر صحیح نیست. و وقت نیّت روزۀ مستحبی ادامه دارد تا این که به اندازه نیّت کردن به‏‎ ‎‏اذان مغرب مانده باشد.‏

‏‏مسأله 5 ـ ‏‏روزی را که شک دارد که از ماه شعبان است یا ماه رمضان، بنا می گذارد که‏‎ ‎‏از ماه شعبان است، بنا بر این روزه اش واجب نیست و اگر به نیّت آن که از ماه شعبان است،‏‎ ‎‏روزۀ مستحبی بگیرد و بعد معلوم شود که از ماه رمضان بوده است، از ماه رمضان کفایت‏‎ ‎‏می کند (و حساب می شود) و همچنین اگر این روز را به نیّت این که از ماه شعبان است‏‎ ‎‏روزۀ قضا یا نذری بگیرد و رمضان باشد مجزی است، بلکه اگر این روز را روزه بگیرد، به‏‎ ‎‏نیّت این که اگر واقعاً ماه رمضان است، واجب و اگر نیست، مستحب باشد، صحّت آن بعید‏‎ ‎‏نمی باشد، اگرچه تردید در نیّت داشته باشد، البته اگر به نیّت رمضان، این روز (یوم الشکّ)‏‎ ‎‏را روزه بگیرد، نه برای ماه رمضان حساب می شود و نه برای غیر ماه رمضان.‏

‏‏مسأله 6 ـ ‏‏اگر در یوم الشک تصمیم بر افطار (و روزه نبودن) داشته باشد، سپس در‏‎ ‎‏بین روز روشن شود که از ماه رمضان است، پس اگر کاری که روزه را باطل می کند، انجام‏‎ ‎‏داده باشد یا آن که بعد از ظهر مطلب روشن شود هرچند مفطری انجام نداده باشد، واجب‏‎ ‎‏است تأدّباً تا مغرب امساک کند و قضای آن را هم بگیرد و اگر قبل از ظهر روشن شود و‏‎ ‎‏کاری که روزه را باطل می کند انجام نداده باشد، باید نیّت روزه کند و مجزی است.‏

‏‏مسأله 7 ـ ‏‏اگر یوم الشک را به نیّت این که از شعبان است روزه بگیرد و بعد به خاطر‏‎ ‎‏فراموشی، کاری که روزه را باطل می کند، انجام دهد و بعد از آن روشن شود که ماه رمضان‏‎ ‎‏بوده است، از روزه ماه رمضان مجزی است، البته اگر روزه اش را با ریا و مانند آن فاسد کرده‏‎ ‎‏باشد، مجزی نیست، اگرچه قبل از ظهر روشن شود که ماه رمضان است و تجدید نیّت کند.‏

‏‏مسأله 8 ـ ‏‏همان طور که در ابتدای روزه، نیّت واجب است، ادامۀ آن در بین روز هم‏‎ ‎‏واجب است، پس اگر در روزۀ واجب معیّن، قطع آن را نیّت کند؛ یعنی، قصد کند که از‏‎ ‎
‏‎

‎‏روزه ای که گرفته دست بردارد، بنابر اقوی روزه اش باطل می شود، اگرچه قبل از ظهر‏‎ ‎‏دوباره به نیّت روزه برگردد، و همچنین است اگر به خیال این که روزۀ او خللی دارد، قصد‏‎ ‎‏به هم زدن روزه کند و بعد معلوم شود که خللی نداشته (باطل می شود). و تردید در این که‏‎ ‎‏به روزه اش ادامه دهد یا آن را قطع کند هم با ادامه دادن نیّت (که شرط بود) منافات دارد. و‏‎ ‎‏همچنین است اگر تردیدش به خاطر این باشد که چیزی پیش آید و نداند که آیا آن چیز،‏‎ ‎‏روزه را باطل می کند یا نه. و اما در غیر روزۀ واجب معیّن، اگر قطع آن را نیّت کند و دوباره‏‎ ‎‏قبل از ظهر به نیّت روزه برگردد، روزه اش صحیح است. تمام آنچه گفته شد، در جایی‏‎ ‎‏است که قصد به هم زدن و قطع روزه کند و اما قصد قاطع به این معنی که نیّت کند کاری که‏‎ ‎‏روزه را باطل می کند انجام دهد، بنابر اقوی روزه را باطل نمی کند، هرچند لازمۀ تبعی آن‏‎ ‎‏(برای شخص ملتفت) نیّت قطع روزه باشد، البته اگر نیّت قاطع کند و ملتفت باشد که‏‎ ‎‏لازمه اش نیّت قطع روزه است و لذا آن را هم مستقلاً قصد کند، بنابر اقوی روزه اش‏‎ ‎‏باطل می شود.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎