لایحه انجمنهای ایالتی و ولایتی

‏‏ لطفاً ‏‏در رابطه با ‏‏انعکاس ‏‏شروع مبارزات بعد از ارتحال مرحوم ‏‎ ‎‏آیت الله العظمی بروجردی و به صحنه آمدن حضرت امام در مشهد ‏‎ ‎‏توضیح بفرمایید؟‏

‏‏تا زمانی که آیت‏‏ ‏‏الله العظمی بروجردی حیات داشتند چون ‏‎ ‎‏مرجعیت شیعه، مرجعیت واحدی بود، دولت و دستگاه طاغوت جرات ‏‎ ‎‏نمی کرد علناً وارد میدان بشود و قوانینی که بر خلاف اسلام بود در ‏‎ ‎‏معرض اجرا و عمل بگذارد. آنان بعد از فوت آقای بروجردی وارد این ‏‎ ‎‏صحنه شدند چنانچه دلائل و شواهدی برای این ادعاوجود دارد. یکی از ‏‎ ‎‏بزرگان و شاگردان مرحوم آیت الله العظمی بروجردی می فرمودند که ‏‎ ‎‏هیاتی از طرف دولت وقت به ملاقات آیت الله العظمی بروجردی ‏‏آمده ‏‎ ‎
‏‎

‎‏بود و پیشنهاد کردند که ‏‏قوانین ‏‏آزادی زن، اصلاحات ارضی و مسائلی از ‏‎ ‎‏این قبیل که در نظر داشتند ‏‏به تصویب برسانند آنان مدعی بودند که ‏‏این ‏‎ ‎‏قوانین در کشورهای همسایه ما اجرا شده است و بهتر است که در ایران ‏‎ ‎‏هم اجرا بشود. مرحوم آقای بروجردی بر خلاف تصور بعضی که خیال ‏‎ ‎‏می کردند ایشان در سیاست ورود ندارد یک جمله ای فرمودند که به کلی ‏‎ ‎‏شاه و دستگاه سلطنت عقب نشینی کرد. آیت الله بروجردی فرمودند: بله ‏‎ ‎‏در کشورهای همسایه این قوانین اجرا شده اما بعد از آنکه سلطنت از ‏‎ ‎‏بین رفته و جمهوری شده و اگر شاه می خواهد این کارها را بکند اول ‏‎ ‎‏باید کشور ایران جمهوری بشود بعد که جمهوری شد، مردم با رای ‏‎ ‎‏خودشان اگر خواستند این امور را تصویب می کنند.خوب این جواب ‏‎ ‎‏معنایش این بود که اگر شاه می خواهد این کارها را بکند باید از سلطنت ‏‎ ‎‏صرف نظر کند، باید دولت شاهنشاهی سقوط بکند و کشور جمهوری ‏‎ ‎‏بشود، این بود که ‏‏اولیای امور ‏‏عقب نشینی کردند. وقتی که آقای ‏‎ ‎‏بروجردی از دار دنیا رفت و دولت وارد میدان شد اولین کاری که کردند ‏‎ ‎‏اجرای تصویب نامه انجمن‏‏های‏‏ ایالتی و ولایتی بود. امام در زمان آقای ‏‎ ‎‏بروجردی ‏‏به احترام ایشان ‏‏وارد میدان عمل و وارد کار سیاسی ‏‎ ‎‏نمی شدند، البته همیشه طرف مشورت آیت‏‏ ‏‏الله العظمی بروجردی بودند ‏‎ ‎‏اما خودشان مستقلاً اقدامی نمی کردند. تا اینکه بعد از رحلت ایشان رژیم ‏‎ ‎‏شاه تصمیم به اجرای تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی گرفتند و ‏‎ ‎‏اینجا امام وارد مبارزه شدند. ‏‏ایشان طی دعوتی از مراجع و علما و با ‏‎ ‎‏جلسه ای که تشکیل دادند با آیت‏‏ ‏‏الله العظمی گلپایگانی، آیت الله العظمی ‏‎ ‎‏مرعشی نجفی، آیت‏‏ ‏‏الله العظمی شریعتمداری و بعضی دیگر از بزرگان ‏‎ ‎‏مشورت کردند‏‏.‏‏ بنا شد چهارنفر از بزرگان مراجع در رابطه با قضیه ‏‎ ‎
‏‎

‎‏انجمن های ایالتی و ولایتی اعلامیه‏‏ ‏‏ بدهند،اعلامیه ها که صادر شد ‏‎ ‎‏بلافاصله در سراسر ایران منتشر شد.‏

‏‏دستگاه از این اقدام ‏‏(اجرای لایحه انجمنها) ‏‏یک هدف را تعقیب ‏‎ ‎‏می کرد و آن هدف عمده این بود که ببیند آیا بعد از آیت الله بروجردی در ‏‎ ‎‏حوزه های علمیه شیعه، مردی که بتواند پرچم رهبری تشیع را به عهده ‏‎ ‎‏بگیرد و شیعه را رهبری کند و مرجعیت واحدی بشود، وجود دارد یا نه؟ ‏‎ ‎‏قهراً لازم بود که یک مقداری آزادی بدهند، ‏‏تا اوضاع را ارزیابی کنند، ‏‏لذا ‏‎ ‎‏در ماجرای انجمن های ایالتی و ولایتی آزادی ‏‏هایی‏‏ داده شد ‏‏بطوریکه ‏‎ ‎‏منبری ها حرف زدند، اهل قلم در دانشگاه و در حوزه علمیه نوشتند، در ‏‎ ‎‏شهرستانها حتی علمای بخشها و روستاها هم دست به قلم بردند و ‏‎ ‎‏اعلامیه دادند‏‏.‏‏ در حدود چند ماه این مساله ادامه داشت و به حسب ظاهر ‏‎ ‎‏کسی را نمی گرفتند و متعرض نمی شدند و شدت عمل نشان نمی دادند ‏‎ ‎‏تا معلوم شود بالاخره رهبر چه کسی است. زیرا آن کسی که سلسله ‏‎ ‎‏جنبان این حرکت است در آینده او مرجع خواهد شد،می خواستند او را ‏‎ ‎‏شناسایی بکنند که به این هدفشان رسیدند‏‏.‏

‏‏بالاخره وقتی که معلوم شد ‏‏دولت ‏‏در مقابل حرکت مردم و ‏‎ ‎‏اعلامیه هایی که علما و مراجع بزرگ صادر می کنند پاسخ ص‏‏ر‏‏یحی ‏‎ ‎‏نمی دهد یک تصمیم جدی گرفتند‏‏.‏‏ آن تصمیم عبارت از این بود که ‏‎ ‎‏چهار نفر از علمای برجسته تهران اعلامیه ای صادر کردند و از مردم ‏‎ ‎‏دعوت کردند روز اول رجب در مسجد حاج سید عزیز الله، تجمع کنند تا ‏‎ ‎‏تکلیف این تصویب نامه را تعیین کنند. اطلاعیه ای هم از طرف بازاری ها ‏‎ ‎‏منتشر شد که انتظامات بازار و این مجلس به عهده خود بازاریها است. ‏‎ ‎‏آنان هشدار دادند ‏‏نیروی شهربانی حق ورود به بازار را در اول رجب ‏‎ ‎
‏‎

‎‏ندارد. این مساله در سراسر ایران صدا کرد و آنهایی که لازم بود در این ‏‎ ‎‏مجلس شرکت بکنند خودشان را به تهران رساندند.‏

‏‏دولت هم احساس خطر کرد‏‏.‏‏شبانه جلسه هیات دولت را تشکیل داده ‏‎ ‎‏و تصویبنامه را لغو کردند. مرحوم آقای فلسفی،‏‏ خاطره ای نقل کردند که ‏‎ ‎‏حائز اهمیت است‏‏، ایشان فرمودند: ساعت 2 بعد از نیمه شب بود که ‏‎ ‎‏نمایندگانی از طرف دولت آمدند و پدر پیر مرا که یکی از امضا کنندگان ‏‎ ‎‏آن اطلاعیه بود‏‏ از ‏‏خواب بیدار کردند ‏‏و ‏‏گفتند‏‏:‏‏ آقا ما تصویب نامه ‏‎ ‎‏انجمن های ایالتی و ولایتی را لغو کردیم شما هم این اطلاعیه خودتان را ‏‎ ‎‏لغو کنید و مجلس فردای خودتان را ملغی کنید. ایشان در جواب ‏‎ ‎‏فرمودند: بسیار خوب مجلسی که ما اعلام کردیم برای این بود که ‏‎ ‎‏سرنوشت این تصویب نامه تعیین بشود حالا که شما لغو کردید گویندگان ‏‎ ‎‏ما مطالب دیگری دارند، در رابطه با این موضوع حرفی نمی زنیم و ‏‎ ‎‏صحبت نمی کنیم این بود که آن جلسه برگزار شد اما نه با آن کیفیتی که ‏‎ ‎‏گفته شده بود. منبری ها منبر رفتند و صحبت کردند و مطالبی که لازم بود ‏‎ ‎‏برای مردم بیان بشود درآن جلسه مطرح کردند و بعد هم اعلام کردند که ‏‎ ‎‏تصویب نامه انجمن های ایالتی و ولایتی لغو شد‏‏.‏

‏‏مدتی بعد هم خود ‏‏اسدالله ‏‏علم‏‎[1]‎‏ (نخست وزیر) ‏‏در مصاحبه ای بطور‏‎ ‎‏مفصل در مورد لغو این تصویب نامه صحبت کرد. شایان ذکر است که ‏‎ ‎
‏‎

‎‏این موفقیت بعد از آن حاصل شد که در سراسر ایران ملت به علمای ‏‎ ‎‏برجسته مخصوصاً امام ‏‏- ‏‏رضوان الله تعالی علیه - لبیک گفتند. البته در آن ‏‎ ‎‏زمان امام منحصر به فرد نبود آرام آرام بر اثر اعلامیه هایی که می داد و آن ‏‎ ‎‏خلوص و صراحت و قاطعیتی که در اعلامیه های ایشان به چشم ‏‎ ‎‏می خورد او را در بین همه مراجع و بزرگان شاخص جلوه می داد و همه ‏‎ ‎‏مردم را جذب می کرد.‏

‏‎

‎