مساله 1 ـ کسی که نداند کاری را انجام داده یا نه، می گویند در آن کار شک دارد، یا اگر گمان دارد که انجام داده یا گمان ببرد که انجام نداده می گویند ظنّ دارد.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 111 مساله 2 ـ اگر کسی شک یا ظنّ دارد که نماز خوانده یا نه، اگر در وقت است باید نماز را بخواند و اگر وقت گذشته چیزی بر او نیست.
مساله 3 ـ اگر یقین دارد نماز عصر را خوانده، ولی نمی داند که آیا نماز ظهر را خوانده یا نه، باید نماز ظهر را بخواند؛ گرچه از وقت به مقدار چهار رکعت نماز خواندن بیشتر باقی نباشد.
مساله 4 ـ اگر به مقدار چهار رکعت نماز خواندن بیشتر از وقت باقی نیست و شک کرد که آیا نماز ظهر و عصر را خوانده یا نه، باید نماز عصر را بخواند و احتیاطاً نماز ظهر را قضا کند.
مساله 5 ـ اگر شک کرد در یکی از افعال نماز تا وقتی که وارد فعل بعدی نشده باید بجا بیاورد؛ اگر شک کرد که تکبیرة الاحرام گفته یا نه و هنوز شروع به حمد و سوره نکرده باید تکبیر بگوید. اگر شک کرد که آیا حمد خوانده یا نه تا شروع به سوره نکرده باید بخواند. اگر شک کرد سوره خوانده یا نه تا شروع به رکوع نکرده باید بخواند. امّا اگر شروع به کار بعدی کرده باشد بجا آوردن لازم نیست، و به همین ترتیب باقی اجزاء نماز.
مساله 6 ـ اگر مشغول برخواستن است و هنوز نایستاده و شک کرد که آیا تشهد خوانده یا نه، لازم نیست برگردد و تشهد بخواند.
مساله 7 ـ اگر مشغول برخواستن است و هنوز نایستاده و شک کرد که آیا سجده بجا آورده یا نه، باید برگردد سجده بجا بیاورد و بعداً بخیزد.
مساله 8 ـ اجزاء نماز با اجزاء هر جزیی از نماز فرق نمی کند، یعنی اگر مشغول حمد خواندن است و در آیۀ قبلی شک می کند که آیا خوانده یا نه خواندن لازم نیست، بلکه اگر در جزء آیه شک کند بعد از داخل شدن در جزء بعد، لازم نیست برگردد و بخواند، پس در هر چیز شک کند بعد از داخل شدن در جزء بعد، لازم نیست برگردد و بخواند.
مساله 9 ـ اگر بعد از فراغت از نماز یا جزیی از اجزاء نماز شک کرد که آیا
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 112 آنچه بجا آورده صحیح بوده یا غلط، دو مرتبه بجا آوردن لازم نیست.
مساله 10 ـ اگر در یکی از افعال نماز شک کرد و چون در محل بود بجا آورد و بعد معلوم شد که قبلا بجا آورده بوده است، در صورتی که رکن نباشد، مانعی ندارد و زیادۀ غیررکنی نماز را باطل نمی کند.
مساله 11 ـ اگر در عدد رکعات نماز شک کرد باید کمی فکر کند، اگر به یک طرف مظنّه و گمان پیدا کرد به همان مظنّه عمل کند و الاّ در چند صورت نماز باطل و در چند صورت صحیح است.
مساله 12 ـ در بین نماز صبح و مغرب هر کجا شک کند آیا یک رکعت خوانده یا دو رکعت، یا شک کند که آیا دو رکعت خوانده یا سه رکعت، نمازش باطل است و باید از اول بخواند.
مساله 13 ـ در نمازهای چهار رکعتی اگر قبل از سر برداشتن از سجدۀ دوم از رکعت دوم، شک کند در رکعت اوّل و دوم، نمازش باطل است.
مساله 14 ـ در نمازهای چهار رکعتی اگر بعد از سر برداشتن از سجدۀ دوم در رکعت دوم، شک کند، در چند صورت نماز صحیح است.
مساله 15 ـ اول: شک میان دو و سه، بنا می گذارد بر سه و نماز را تمام می کند و بعد یک رکعت نماز احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا بیاورد.
مساله 16 ـ دوم: شک میان سه و چهار، بنا بگذارد بر چهار و نماز را تمام کند و بعد یک رکعت احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا بیاورد و در این صورت هر جا شک بکند حکمش همان است که گفته شد.
مساله 17 ـ سوم: شک میان دو و چهار، بنا بگذارد بر چهار و بعد دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا بیاورد.
مساله 18 ـ چهارم: شک بین دو و سه و چهار، بنا بگذارد بر چهار و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نشسته بجا بیاورد و نماز احتیاط ایستاده را بر نشسته مقدم بدارد.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 113 مساله 19 ـ پنجم: شک بین چهار و پنج، بنا بگذارد بر چهار و نماز را تمام کند و بعد دو سجدۀ سهو بجا بیاورد.
مساله 20 ـ ششم: شک بین چهار و پنج در حال ایستادگی، باید بنشیند و شک او که سه و چهار شد بنابر چهار بگذارد و تشهد و سلام را بگوید و بعد یک رکعت احتیاط ایستاده یا دو رکعت نشسته بجا آورد.
مساله 21 ـ هفتم: شک بین سه و پنج در حال ایستادگی، باید بنشیند و شک او بین دو و چهار می شود، بنا بر چهار گذاشته نماز را تمام می کند و بعد دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بجا آورد.
مساله 22 ـ هشتم: شک بین سه و چهار و پنج، در حال ایستادگی باید بنشیند و شک او می شود دو و سه و چهار، بنا بگذارد بر چهار و بعد از نماز دو رکعت نماز احتیاط ایستاده و دو رکعت نشسته بجا آورد به طوری که گفته شد.
مساله 23 ـ نهم: شک بین پنج و شش، در حال ایستادگی باید بنشیند و شک او می شود چهارو پنج و بنا می گذارد بر چهار و نماز را تمام می کند و بعد دو سجدۀ سهو بجا آورد برای شک بین چهار و پنج.
مساله 24 ـ بهتر است در پنج قسم آخری دو مرتبه نماز را احتیاطاً از اول بخواند.
مساله 25 ـ اگر شک در عدد رکعات نماز کرد در بین نماز در غیر صورتهایی که گفته شد نماز باطل است و راه اصلاحی ندارد.
کتابرسالۀ نجاة العبادصفحه 114