‏‏فصل چهارم‏

‏‏فصل چهارم‏

‏‏ ‏

‏‏     ‏‏عن ‏‏مِصْباحِ الشَّریعَةِ‏‏، قالَ الصَّادِقُ عَلیه السَّلام: ‏‏لاٰ یَرْکَعُ عَبْدٌ للّه رُکُوعاً‏‎ ‎‏عَلَی الْحَقیقَةِ، اِلاّ زَیَّنَهُ اللّه تَعالی بِنوُرِ بَهائِهِ، وَ اَظَلَّهُ فی ظِلالِ کِبْرِیائِهِ، وَ کَساهُ کِسْوَةَ‏‎ ‎‏اَصْفیٰائِهِ. وَ الرُّکوعُ اَوَّلٌ، وَ السُّجُودُ ثانٍ، فَمَنْ اَتَی بِمَعْنیٰ الاْوَّلَ، صَلُحَ لِلثّانی‏‎ ‎‏وَ فِی الرُّکوُع اَدَبٌ، و فی السُّجوُدِ قُرْبٌ؛ وَ مَنْ لا یَحْسُنُ الاَْدَبَ، لا یَصْلَحُ‏‎ ‎‏لِلْقُرْبِ. فَارْکَعْ رُکوُعَ خاضِعٍ للّه بِقَلْبِهِ، مُتَذَلِّلٍ وَ جِلٍ تَحْتَ سُلْطانِهِ، خَافِضٍ لَهُ‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏بِجَوارِحِهِ خَفْضَ خائِفٍ حَزِنٍ علی ما یَفُوتُهُ مِنْ فائِدَةِ الرّاکعینَ. وَ حُکِیَ اَنَّ الرَّبیعَ بن‏‎ ‎‏خُثَیْمَ کان یَسْهَرُ بالَّلیْلِ اِلَی الْفَجْرِ فی رَکْعَةٍ واحِدَةٍ؛ فَاِذا هُوَ اَصْبَحَ، رَفَعَ (تَزْفَرُـخ)‏‎ ‎‏وَ قالَ: آه سَبَقَ المُخْلِصُونَ وَ قُطِعَ بِنٰا. وَ اسْتَوْفِ رُکوُعَکَ بِاسْتِواءِ ظَهْرِکَ. وَانْحَطَّ‏‎ ‎‏عَنْ هِمَّتِکَ فِی الْقِیامِ بِخِدْمَتِهِ اِلاّ بِعَوْنِهِ. وَ فِرَّ بِالْقَلْبِ مِنْ وَساوِسِ الشَّیْطانِ‏‎ ‎‏وَ خَدائِعِهِ وَ مَکائِدِهِ. فَاِنَّ اللّه تعالی یَرْفَعُ عِبٰادَهُ بِقَدْرِ تَواضُعِهِمْ لَهُ؛ وَ یَهْدیهِمْ اِلی‏‎ ‎‏اُصُولِ التَّواضُعِ و الْخُضوُعِ بِقَدْرِ اِطِّلاعِ عَظَمَتِةِ عَلَی سَرائِرِهِم.‏‎[1]‎‏ ‏

‏‏    ‏‏در این حدیث شریف اشارات و بشارات و آداب و دستوراتی است؛‏‎ ‎‏چنانچه «تزیّن» به «نور بهاءاللّه » و «اظلال» در تحت «ظلّ کبریاءاللّه » و‏‎ ‎‏«تکسّی» به «کسوۀ اصفیاءاللّه »، بشارات به وصول به مقام تعلّم اسمائی و‏‎ ‎‏عَلَّمَ آدَمَ الاَسْماءَ کُلَّها‏‎[2]‎‏ است. و تحقّق به مقام فناء صفاتی و حصول حالت‏‎ ‎‏صحو از آن مقام است؛ زیرا که مزیّن فرمودن حقْ عبد را به مقام «نور بهاء»‏‎ ‎‏متحقّق نمودن او است به مقام اسماء که حقیقت تعلیم آدمی است. و او را در‏‎ ‎‏ظلّ و سایۀ «کبریا» که از اسماء قهریّه است، بردن و در فناء آن جای دادن،‏‎ ‎‏اِفنای عبد است از خویشتن؛ و پس از این مقام، او را در «کسوۀ اصفیاء»‏‎ ‎‏در آوردن اِبقاء او است پس از اِفناء. و از این جا معلوم شود که سجود فناء ذاتی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏است، چنانچه اهل معرفت فرموده اند؛ زیرا که رکوعْ اول است، و آن این‏‎ ‎‏مقامات است؛ و سجود ثانی است، و آن نیست جز مقام فناء در ذات.‏

‏‏     و نیز معلوم شود که قرب مطلق، که در سجود حاصل شود، میسور‏‎ ‎‏نیست جز به حصول رکوع علی الحقیقة؛ و کسی که صلاحیّت برای ثانی‏‎ ‎‏بخواهد پیدا کند، باید قرب رکوعی و ادب آن را تحصیل کند.‏

‏‏     پس از بیان لطایف و سرایر رکوع و سجود، اشاره فرموده به آداب قلبیّۀ‏‎ ‎‏آن از برای متوسّطین. و آن اموری است که بعضی از امور عامّه است، که ما‏‎ ‎‏در مقدّمات ذکر نمودیم؛ و بعضی خاصّ به رکوع است. و چون اکثر این امور‏‎ ‎‏بیان شده است، از تفصیل آن صرف نظر نمودیم.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎