فصل دوم در آداب قیام است

‏‏فصل دوم در آداب قیام است‏

‏‏ ‏

‏‏     و آن، چنان است که سالک خود را حاضر در محضر حقّ ببیند و عالم را‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏محضر ربوبیّت بداند و خود را از حضار مجلس و مقیم بین یدی اللّه محسوب‏‎ ‎‏کند، و عظمت حاضر و محضر را به قلب برساند و اهمّیّت مناجات با حق‏‎ ‎‏تعالی و خطر آن را به قلب بفهماند؛ و با تفکّر و تدبّر، قبل از ورود در صلوة،‏‎ ‎‏قلب را حاضر کند و به او بزرگی مطلب را بفهماند و آن را ملتزم کند به خضوع‏‎ ‎‏و خشوع و طمأنینه و خشیت و خوف و رجا و ذلّ و مسکنت تا آخر نماز. و با‏‎ ‎‏قلب مشارطه کند که از این امور مراقبت و محافظت کند، و تفکّر و تدبّر در‏‎ ‎‏احوال بزرگان دین و هادیان سبل کند که برای آنها چه حالاتی دست می داده و‏‎ ‎‏آنها چه معامله ای با مالک الملوک می کردند؛ و از احوال ائمّۀ هدی سرمشق‏‎ ‎‏اتخاذ کند و تأسی به آن بزرگواران کند و از تاریخ بزرگان دین و ائمّۀ معصومین‏‎ ‎‏اکتفا به سال و روز وفات و تولّد و مقدار عمر شریف و امثال این امور، که‏‎ ‎‏چندان فایده بزرگی ندارد، نکند؛ بلکه عمدۀ سیر او در سیر و سلوک ایمانی و‏‎ ‎‏عرفانی آنها باشد، که معاملات آنها در عبودیّت چه بوده و در سیر الی اللّه چه‏‎ ‎‏مشیی داشتند و مقامات عرفانی آنها، که از کلمات معجز آیات آنها به دست‏‎ ‎‏می آید، چه اندازه بوده.‏

‏‏     افسوس که ما اهل غفلت و سکر طبیعت و مغروران بی مایه در تمام امور‏‎ ‎‏دست نشاندۀ شیطان پلید هستیم و هیچ گاه از خواب گران و نسیان بی پایان‏‎ ‎‏بیرون نمی آییم؛ و استفادت ما از مقامات و معارف ائمّۀ هدی علیهم السلام به‏‎ ‎‏قدری کم و ناچیز است که به حساب درست نیاید؛ و از تاریخ حیات آنها به‏‎ ‎‏قشر و صورت اکتفا کردیم و از آنچه غایت بعثت انبیاء علیهم السلام است‏‎ ‎‏بکلّی صرف نظر کرده و در حقیقت مشمول مثل معروف ‏‏اِسْتَسْمَنَ ذا وَرَمٍ.‏‎[1]‎‎ ‎‏هستیم. و ما اکنون در این مقام بعضی از روایاتی که در این باب وارد است ذکر‏‎ ‎‏می کنیم شاید بعض از اخوان مؤمنین را تذکّری حاصل آید. والحمدللّه و له‏‎ ‎‏الشّکر.‏

‏
‏‎

‎‏     عن محمدبن یعقوب باسناده عن ابی عبداللّه علیه السلام، قال: ‏‏کانَ‏‎ ‎‏عَلیُّ بْنُ الْحُسینِ علیهما السلام اِذا قامَ اِلی الصَّلوةِ، تَغَیَّرَ لَونُهُ. ف اذا سجَدَ لَمْ یَرفَعْ‏‎ ‎‏رَأْسَهُ حتّی یَرْفَضَ عَرَقاً.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏و باسناده عنه علیه السلام، قال: ‏‏کانَ اَبی یقولُ کانَ عَلیُّ بنُ الحُسَینِ اِذا قامَ‏‎ ‎‏اِلی الصَّلوةِ، کِاِنِّهُ سٰاقُ شَجَرٍ لا یَتَحَرَّکُ مِنْهُ شَیْ ءٌ اِلاّ ما حَرَّکَتِ الرّیحُ مِنْه.‏‎[3]‎

‏‏    ‏‏و عن محمدبن علی بن الحسین‏‏ فی العلل‏‏ باسناده عن ابان بن تَغْلِبَ‏‎ ‎‏قالَ: ‏‏قُلْتُ لاِبی عبداللّه علیه السلام: انّی رَاَیْتُ عَلی بنَ الحُسینِ اِذا قامَ اِلی الصَّلوةِ،‏‎ ‎‏غَشِیَ لَوْنَهُ لَوْنٌ آخَرُ. فقال لی: واللّه اِنَّ عَلَّی بنَ الْحُسینِ کانَ یَعْرِفُ الِّذی یَقومُ بَیْنَ‏‎ ‎‏یَدَیْه.‏‎[4]‎

‏‏    ‏‏و عن السّیّد عَلّی بن طاوُسَ فی‏‏ فَلاح السائل فی حدیثٍ،‏‏ فَقالَ اَبو‏‎ ‎‏عَبْدِاللّه علیه السلام: ‏‏لا تَتِمُّ الصَّلوةُ اِلاّ لِذی طُهْرٍ سابغٍ وَ تَمامٍ بالغٍ غیرِ نازغٍ و لا‏‎ ‎‏زائِغ، عَرَفَ فَوَقَفَ، و اَخْبَتَ فَثَبَتَ؛ فَهُوَ واقِفٌ بَیْنَ الْیَأْسِ وَ الطَّمَعِ وَالصَّبْرِ‏‎ ‎‏وَالجَزَعِ کَأَنَّ الْوَعْدَ لَهُ صُنِعَ وَالوَعیدَ بِهِ وَقَعَ؛ یُذِلُّ عِرْضَهُ وَ یُمَثِّل عَرْضَهُ؛ وَ بَذَلَ فی‏‎ ‎‏اللّه المُهْجَّةَ، وَ تَنَکَّبَ اِلَیْه الْمَحَجَّةَ غَیرَ مُرْتَغِمٍ بِارْتغامٍ؛ یط قْطَعُ علائِقَ الاِْهتِمٰامِ بِعَیْنِ‏‎ ‎‏مَنْ لَهُ قَصَدَ، وَ اِلَیهِ وَفَدَ وَ مِنْهُ استَرْفَدَ. فِاذا اَتٰی بذلِکَ، کانَتْ هِی الصَّلوٰةُ الَّتی بها اُمِرَ‏‎ ‎‏و عَنها اُخْبِرَ. و اِنَّهٰا ِهَی الصَّلٰوةُ الَّتی تَنْهٰی عَنِ الْفَحْشاءِ وَ المُنْکَرِ...الحدیث.‏‎[5]‎‎ ‎

‏
‏‎

‎‏    ‏‏و عن محمد بن یعقوب باسناده الی مولانا زَیْنِ العابِدین علیه السلام اَنَّهُ‏‎ ‎‏قال:‏‏ وَ اَمّا حُقُوقُ الصَّلوٰةِ، فَاِنْ تَعْلَمَ اَنّها وَفَادَةٌ اِلی اللّه وَ اَنَّکَ فیها قائِمٌ بَیْنَ یَدَیِ‏‎ ‎‏اللّه . فَاِذا عَلِمْتُ ذلِکَ، کُنْتَ خَلیقًا اَنْ تَقوُمَ فیها مَقامَ الْعَبْدِ الذَّلیلِ الرّاغِبِ الرّاهِبِ‏‎ ‎‏الخائِفِ الرّاجِیِ الْمِسْکینِ المُتَضَرَّعِ المُعْظِمِ مَقاَم مَنْ یَقومُ بَیْنَ یَدَیْهِ بالسُّکونِ و‏‎ ‎‏الْوَقارِ وَ خُشوعِ الاطْراف وَ لِینِ الْجَناحِ و حُسْنِ المُناجاتِ لَهُ فیِ نَفْسِهِ وَ الَّطَلبِ اِلیهِ‏‎ ‎‏فی ِفکاکِ رَقَبَتِهِ الَّتی احاطت به خطیئته و استهلکتها ذنوبه، و لا قوة الا باللّه .‏‎[6]‎

‏‏    ‏‏و عن النّبی صلی اللّه علیه و آله: ‏‏اُعْبُدْ رَبَّکَ کَاَنَّکَ تَراهُ؛ فاِن لَمْ تَکُنْ تَراهُ،‏‎ ‎‏فَاِنّهُ یَرْاک.‏‎[7]‎

‏‏    ‏‏و عن فِقْهِ الرضا علیه السلام: ‏‏فَاِذٰا اَرَدْتَ اَنْ تَقُومَ اِلی الصَّلوٰةِ، فَلا تَقُمْ اِلَیها‏‎ ‎‏مُتَکٰاسِلاً وَ لا مُتَناعِساً وَ لا مُسْتَْعجِلاً وَ لا مُتَلاهیاً؛ وَ لکِنْ تأْتیها عَلی السُّکوُنِ وَ الوَقارِ‏‎ ‎‏وَ التُّؤْدَةِ. وَ عَلَیْکَ بالخُشوعِ وَالخُضوع مُتَواضِعاً للّه عَزَّ وَ جَلَّ مُتَخاشِعاً؛ عَلَیْکَ‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏الخَشْیَةَ وَ سیماءَ الخَوْفِ راجِیاً خائِفًا بِاُّلَطمأْنینَةِ عَلی الْوَجَلِ والْحَذَرِ؛ فَقِفْ بَیْنَ‏‎ ‎‏یَدَیهِ کالْعَبدِ الاْبِقِ المُذْنِبِ بَیْنَ یَدَیْ مَوْلاهُ. فَصِفْ قَدَمَیْکَ، وَانْصَبْ نَفْسَکَ؛ وَ لاٰ‏‎ ‎‏تَلْتَفِتْ یَمیناً و شِمٰالاً؛ وَ تَحْسَبْ کَاَنَّکَ تَرٰاهُ؛ فَاِنْ لَمْ تَکُنْ تَراهُ، فَاِنَّهُ یَرٰاک ‏‏...‏‎ ‎‏الحدیث.‏‎[8]‎

‏‏    ‏‏و فی عُدّة الداعی: ‏‏رُوِیَ اَنّ اِبراهیمَ علیه السلام کانَ یُسْمَعُ تَأَوُّهُهُ عَلی حَدِّ‏‎ ‎‏میلٍ، حَتّی مَدَحَهُ اللّه بِقَوْلِهِ: «اِنّ اِبراهیمَ الَحَلیمٌ اَوّاهٌ مُنیبٌ.» وَ کانَ فی صَلوٰتِهِ‏‎ ‎‏یُسْمَعُ لَهُ اَزیْر کَاَزیرِ الْمِرْجَلِ. وَ کَذلِکَ یُسْمَعُ مِنْ صَدْرِ سیدِنا رَسولِ اللّه صلی اللّه‏‎ ‎‏ علیه وآله مِثْلُ ذلِکَ. وَ کانَتْ فاطِمةُ علیها السَّلامُ تَنْهَجُ فی الصَّلوٰةِ مِنْ خیفَةِ‏‎ ‎‏اللّه .‏‎[9]‎‏الی غَیرِ ذلِکَ مِن الاَخبار.‏

‏‏     و در این موضوعات اخبار شریفه بیش از این است که در این مختصر‏‎ ‎‏بگنجد. و تفکر در همین چند حدیث نیز برای اهل تذکر و تفکر کفایت می کند‏‎ ‎‏ـ هم راجع به آداب صوریه و هم راجع به آداب قلبیه و معنویه و کیفیت قیام بین‏‎ ‎‏یدی اللّه . ‏

‏‏     قدری تفکر کن در حالات علیّ بن الحسین، و مناجات آن بزرگوار با‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏حضرت حق، و دعاهای لطیف آن سرور که کیفیت آداب عبودیّت را به‏‎ ‎‏بندگان خدا تعلیم می کند. من نمی گویم مناجات آن بزرگواران برای تعلیم‏‎ ‎‏عِباد است، زیرا که این کلام بی مغز باطلی است که صادر شده از جهل به مقام‏‎ ‎‏ربوبیّت و معارف اهل البیت؛ خوف و خشیت آنها از همه کس بیشتر بوده و‏‎ ‎‏عظمت و جلال حق در قلب آنها از هر کس بیشتر تجلّی نموده؛ لکن می گویم‏‎ ‎‏باید بندگان خدا از آنها کیفیت عبودیّت و سلوک الی اللّه را تعلّم کنند، وقتی‏‎ ‎‏ادعیه و مناجات های  آنها را می خوانند لقلقۀ لسان نباشد، بلکه تفکر کنند در‏‎ ‎‏چگونگی معاملۀ آنها با حق و اظهار تذلّل و عجز و نیاز نمودن آنها با ذات‏‎ ‎‏مقدس.‏

‏‏     و لَعَمْرِ الحبیبِ که جناب علیّ بن الحسین از بزرگترین نعمتهایی است‏‎ ‎‏که ذات مقدّس حق بر بندگان خود به وجودش منّت گزارده و آن سرور را از‏‎ ‎‏عالم قرب و قدس نازل فرموده برای فهماندن طرق عبودیّت به بندگان خود ‏‏و‏‎ ‎‏لَتُسْئَلُنَّ یَوْمَئِذٍ عَنِ النَّعیم.‏‎[10]‎‏ و اگر از ما سؤال شود که قدر این نعمت را چرا‏‎ ‎‏ندانستید و استفادت از این بزرگوار چرا نکردید، جوابی نداریم جز آنکه سر‏‎ ‎‏خجلت به پیش افکنیم و به نار پشیمانی و تأسّف بسوزیم؛ و در آن وقت‏‎ ‎‏پشیمانی نتیجه ندارد.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎