‏‏فصل سوّم‏

‏‏فصل سوّم‏

‏‏ ‏

‏‏     ‏‏در صلوة معراج رسول خدا صلّی اللّه علیه و آله و سلّم وارد است که پس‏‎ ‎‏از رکوع خطاب عزّت رسید: فَانْظُرْ اِلی عَرْشی. قال رَسوُلُ اللّه : فَنَظَرْتُ اِلی‏‎ ‎‏عَظَمَةٍ ذَهَبَتْ لَها نَفْسی وَ غُشیَ عَلَیَّ؛ فَاُلْهِمْتُ انْ قُلْتُ: «سُبْحانَ رَبّیَ العَظیم وَ‏‎ ‎‏بِحَمْدِهِ» لِعِظَمِ ما رَأَیْتُ. فَلَمّا قُلْتُ ذلِکَ، تَجلّی الْغَشْیُ عَنِّی، حَتَّی قُلْتُها سَبْعاً اُلْهِمُ‏‎ ‎‏ذلِکَ؛ فَرَجَعَتْ اِلَیَّ نَفْسی کَما کانَتْ...‏‎[1]‎‏ الحدیث‏

‏‏    ‏‏نظر کن ای عزیز به مقام عظمت سلوکِ سرورِ کلّ و هادی سبل صلّی اللّه ‏‎ ‎‏علیه و آله، که در حال رکوع، که نظر به مادون خود است، نور عرش را ببیند؛‏‎ ‎‏و چون نور عرش در نظر اولیاء جلوۀ ذات است بی مرآت، تعیّن نفسی از بین‏‎ ‎‏برود و حالت غشوه و صعق دست دهد. پس، ذات مقدّس به عنایات ازلی از‏‎ ‎‏آن وجود شریف دستگیری فرمود، و با الهام حبّی «تسبیح» و «تعظیم» و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏«تحمید» را به آن ذات مقدّس تلقین فرمود، تا پس از هفت مرتبه ـ به عدد‏‎ ‎‏حجب و عدد مراتب انسان ـ به خود آمد و حالت صحو برای او دست داد. و در‏‎ ‎‏جمیع نمازِ معراج این احوال دوام داشته. ‏

‏‏     و اکنون که ما را به خلوت انس راهی نیست و به مقام قدس جایگاهی‏‎ ‎‏نه، خوب است عجز و ذلت خود را سرمایۀ وصول به مقصد و دستاویز حصول‏‎ ‎‏مطلوب قرار داده، دست از دامن مقصود برنداریم تا کام دل برآریم. و لااقل‏‎ ‎‏اگر خود مرد این میدان نیستیم، از مردان راه هدایت طلبیم و از روحانیّت کمّل‏‎ ‎‏اعانت جوییم، شاید بویی از معارف به مشام جان ما برسد و نسیمی از لطایف‏‎ ‎‏به کالبد مردۀ ما بوزد؛ زیرا که عادت حق تعالی احسان و شیمۀ او تفضل و‏‎ ‎‏انعام است.‏‎[2]‎‏ ‏

‏‏    ‏‏و باید دانست که رکوع مشتمل است بر «تسبیح» و «تعظیم» و «تحمید»‏‎ ‎‏ربّ جلّ و علا: پس «تسبیح» تنزیه از توصیف و تقدیس از تعریف است. و‏‎ ‎‏«تعظیم» و «تحمید» خروج از حدّ تشبیه و تعطیل است؛ زیرا که «تحمید»‏‎ ‎‏ظهور در مرائی خلقیّه را افاده کند، و «تعظیم» سلب تحدید را ارائه دهد.‏‎ ‎‏پس، او ظاهر است و ظهوری در عالم ظاهرتر از او نیست، و متلبّس به لباس‏‎ ‎‏تعیّنات خلقیّه نیست.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎