تحقیق عرفانی

‏‏تحقیق عرفانی‏

‏‏     ‏‏بدان که اهل ظاهر در نکتۀ ذکر ‏‏نعبد‏‏ و ‏‏نستعین‏‏ به صیغۀ متکلّم مع الغیر، با‏‎ ‎‏آن که عابد واحد است، نکاتی گفته اند. ‏

‏‏     از آن جمله آن که عابد را حیله ای شرعیّه به نظر رسیده که به وسیلۀ آن‏‎ ‎‏عبادتش مقبول درگاه حق تعالی افتد. و آن، آن است که عبادت خود را در‏‎ ‎‏ضمن عبادت سایر مخلوق، که از جملۀ آنها است کمّل از اولیاء که حقِ تعالی‏‎ ‎‏عبادت آنها را قبول می فرماید، تقدیم بارگاه قدس و دستگاه رحمت کند تا به‏‎ ‎‏این وسیله عبادت او نیز ضمناً قبول شود؛ زیرا که از عادتِ کریم نیست که‏‎ ‎‏تبعّض صفقه کند.‏

‏‏     و از آن جمله آن که چون تشریع نماز در اول امر به جماعت بوده از این‏‎ ‎‏جهت به لفظ جمع ادا شده.‏

‏‏     و ما در سرّ جملی اذان و اقامه نکته ای گفتیم که از آن، کشف این سرّ تا‏‎ ‎‏اندازه ای می شود. و آن آن است که اذان اعلان قوای ملکیّه و ملکوتیّۀ سالک‏‎ ‎‏است برای حضور در محضر؛ و اقامه به پاداشتن آنها است در حضور. و چون‏‎ ‎‏سالک قوای ملکیّه و ملکوتیّۀ خود را در محضر حاضر نمود و قلب که پیشوای‏‎ ‎‏آنها است به سمت امامت به پای خاست ‏‏فَ قَدْ قامَتِ الصَّلاٰة و اَلْمُؤْمِنُ وَحْدَهُ‏‎ ‎‏جَماعَة،‏‎[1]‎‏ پس ‏‏نعبد‏‏ و ‏‏نستعین‏‏ و ‏‏اهدنا‏‏، تمام به واسطۀ این جمعیت حاضره در‏‎ ‎‏محضر قدس است. و در روایات و ادعیۀ صادره از اهل بیت عصمت و‏‎ ‎‏طهارت، که سرچشمۀ عرفان و شهودند، اشاره به این معنی شده است. ‏

‏‏     و وجه دیگر که به نظر نویسنده می رسد، آن است که چون سالک در‏‎ ‎‏الحمدللّه ‏‏ جمیع محامد و اثنیه را از هر حامد و ثناجویی در ملک و ملکوت،‏‎ ‎‏مقصور و مخصوص به ذات مقدّس حق نمود، و نیز در مدارک ائمّۀ برهان و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏قلوب اصحاب عرفان به ظهور پیوسته که تمام دائرۀ وجود ـ بِمُلْکِها وَ مَلَکوتِها‏‎ ‎‏وَقَضِّها وَ قَضیضِهٰا ـ حیوة شعوری ادراکی حیوانی بل انسانی دارند و حامد و‏‎ ‎‏مسبِّح حق تعالی از روی استشعار و ادراکند و در فطرت تمام موجودات ـ‏‎ ‎‏خصوصاً نوع انسانی ـ خضوع در پیشگاه مقدّس کامل و جمیل علی الاطلاق‏‎ ‎‏ثبت و ناصیۀ آنها در آستانۀ قدسش بر خاک است، چنانچه در قرآن شریف‏‎ ‎‏فرماید، ‏‏و اِنْ مِنْ شَیْ ءٍ اِلاّ یُسَبِّحُ بِحَمْدِهِ وَلکِنْ لا تَفْقَهوُنَ تَسْبیحَهُم‏‎[2]‎‏ و دیگر آیات‏‎ ‎‏شریفه و اخبار معصومین که مشحون از ین لطیفۀ الهیّه است مؤیّد برهان‏‎ ‎‏حکمی متین است، پس چون سالک الی اللّه به قدم استدلال برهانی یا ذوق‏‎ ‎‏ایمانی یا مشاهدۀ عرفانی این حقیقت را دریافت، در هر مقامی که هست‏‎ ‎‏دریابد که جمیع ذرّات وجود و سکنۀ غیب و شهود عابدِ معبودِ علی الاطلاق و‏‎ ‎‏پدید آرندۀ خود را طلبکارند؛ پس، با صیغۀ جمع اظهار کند که جمیع‏‎ ‎‏موجودات در همۀ حرکات و سکنات خود عبادت ذات مقدس حق تعالی کنند‏‎ ‎‏و از او استعانت جویند.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎