در هر صورت عمر مرحوم سید احمد هندی فرزند دین علی شاه در سال 1286 یا اواخر 1285 ه .ق، به پایان رسیده و همۀ فرزندان ایشان (مرحوم سید مرتضی پسر بزرگ از یک مادر و سید مصطفی پسر و ولد کوچک صغیر ایشان و سلطان خانم و صاحب خانم و آغا بانو خانم کبار شرعی از مادر دیگر) به زندگانی ادامه می دادند ولی مرحوم سید مرتضی در سال 1287 یا 1288 ه .ق، از دنیا رفت، و اینکه در بعضی تواریخ نوشته شده فقط آقا مصطفی و صاحب خانم باقی بوده و زنده مانده اند صحیح نیست یکی از دخترها شاید سلطان خانم ازدواج کرده بود و دو نفر دیگر ازدواج نکرده بودند و در منزل با مادر خود زندگی می کرده اند و املاک سهم الارث خود را به مادرشان اجاره می دهند به هر سالی هر کدام به مبلغ دوازده تومان از قرار ماهی یک تومان و شرط می کنند که مخارج سالشان را مادرشان متحمل شود. هرگاه مخارج در سال از دوازده تومان کمتر شد حق نداشته باشند مازاد بگیرند اگر مخارج سال زیادتر شد مادر حق مطالبه مازاد را نداشته باشد و سهم مرحوم آقا مصطفی از سی تومان در سال بیشتر می شد. وفور نعمت و قیمت اجناس در آن تاریخ با حالا بیشتر از صدها برابر تفاوت داشت (حدود 28 سال بعد از آن تاریخ قیمت یک کنیز پنجاه تومان منظور می گردیده) باز یکی از قباله های دیدنی مرحوم سید مرتضی عموی ما پس از فوت پدر به این شرح است:
سه جریب زمین (سه هزار زرع) محدود به جوی رشیدآباد به انضمام زمین سازجی (ساده) نزدیک باغ مصالح و متصالح را به مبلغ سه تومان در تاریخ 28 ذیقعده 1282 ه.ق، خریده اند و در بین سال ثلث آن را به مبلغ یک تومان به برادر خودشان مرحوم آقا مصطفی فروخته اند. این قباله دارای شهود زیاد است و التزام کشف فساد نیز دارند و پدر ما، در این تاریخ صغیر و چهار ساله بودند. یکی از دخترها در این تاریخ شوهر داشته و شاید در زمان پدرش ازدواج کرده بود.
کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه 47 از القاب و عناوین در قباله ها استنباط می شود که جد ما آدم باسوادی بوده است ولی کجا درس خوانده و تا چه حد بوده نمی دانم؛ البته اجازه نداشته اند و از وجوهات مصرف نمی نموده اند فقط از املاک باغات دهات نازی، واسوران و شاهین کاروانسرا و غیره. مردم متقی و مسلمان حقیقی بودند و سهم مالک را برحسب قراردادهای مختلف نصف یا ثلث یا یک چهارم به تفاوت آبی کار، دیم زار و غیره می پرداخته اند، برخلاف حالا که حتی عشر و خمس محصول را به مالک نمی دهند و مالک جز فحش حقی ندارد (اینها خلاف نیست حتی محصول ما و مرحوم اخوی و حتی حضرت امام را از املاک موروثی پدری شهری که مشمول اصلاحات ارضی نیست و تا 1357 می داده اند نمی دهند). بگذرم و اکتفا کنم. اگر مالکی متعدی و ظالم بود به زارعین خودش نبود و به اغیار و سایرین بود بگذریم مفاصاحساب مالیاتی سال تنگوزئیل (یکی از سالهای برج ترکی به معنی سال خوک) ربیع الاول 1280 قمری مرحوم سید هندی موجود است که 125 سال قبل در خمین مالک املاک بوده اند و پدر ما تقریباً دو ساله بوده و مادر ما متولد نشده اند ـ مادر ما خمینی بوده نه هندی اقوام مادری ما در سایر شهرهای ایران غیر از خمین نیز پراکنده اند.
کتابخاطرات آیت الله پسندیدهصفحه 48