قدرت قلم
یکی دیگر از مزایای مهم حضرت امام، قدرت قلم ایشان بود. قلمی بسیار قوی داشتند. مخصوصاً در تدریس و نوشتن مطالب علمی، به همۀ ابعاد مسأله توجه داشتند. هر مسأله ای را که عنوان می کردند، آن را از تمام ابعاد مورد بررسی قرار می دادند، به طوری که وقتی بحث به پایان می رسید، هیچ نکتۀ ابهام و تاریکی برای کسی باقی نمی ماند. مثلاً در مسائل فقهی، اگر حدیثی را ذکر می کردند، اول رجال آن حدیث را کاملاً مورد بررسی قرار می دادند؛ از آن پس، مفاهیم الفاظ حدیث و بعد از آن، گفته های علما را دربارۀ آن مسأله مورد توجه قرار می دادند؛ بعداً نظر خودشان را ابراز می کردند و محققانه بحث می کردند که مطالب کاملاً روشن می شد. سبک درس ایشان در فقه و اصول، که بنده سه سال در آن شرکت کردم، این طور بود که با وسعت نظر بحث می کردند و تمام ابعاد مسأله را مورد بحث قرار می دادند. این از امتیازات درس ایشان بود. کتابهایی که خودشان در این زمینه نوشته اند، یا بحثهای ایشان که دیگران آن را نوشته اند، نشان می دهد که آنچه پیرامون یک مطلب به ذهن علما آمده، فروگذار نشده است. دقت نظر ایشان خیلی خیلی زیاد بود. مثلاً حاشیۀ ایشان بر «عروه» از حواشی
کتابسلسلۀ موی دوستصفحه 246 دیگر مفصل تر است، زیرا ایشان در اکثر مسائل حاشیه دارند. این، حاکی از دقت نظر ایشان است که یک یک مسائل را هر چه دقیقتر بررسی می کردند. دقت نظر و وسعت نظر، دو چیز است که هر دو در حضرت ایشان جمع بود.
* * *
کتابسلسلۀ موی دوستصفحه 247