پرداخت دیه توسط عاقله
[سؤال 11578] 6650
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی، نایب الامام، آقای حاج آقا سید روح الله الموسوی الخمینی، ادام الله ظله العالی
در دیۀ قتل خطایی که عاقله متحمل آن می باشد. آیا عاقله و عصبه بر پسرعموهای پدر قاتل و فرزندان آن ها صدق می کند یا خیر؟ و دیه بین همۀ افراد عاقله بالسویه تقسیم می گردد یا نه؟ والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، مراد از عصبه کسی است که از طرف پدر و مادر یا از طرف پدر با قاتل خویشی داشته باشد، مانند برادران و فرزندان آنان و عموها و فرزندان آنان و پدر و اجداد پدری، و همچنین فرزندان قاتل هم جزو عصبه محسوبند؛ و در صورت وجود طبقات مترتّبه در ارث، باید به ترتیب طبقات ارث عمل شود و در بین یک طبقه، بین افراد بالسویه تقسیم می شود.
[سؤال 11579] 6651
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی نایب الامام، جناب آقای حاج آقا روح الله موسوی خمینی، مدّ ظله العالی
1. شخصی در خیابان به وسیلۀ موتور سیکلت، خطایی و تصادفی به دیگری برخورد کرده است و آن شخص به علت مزبور فوت کرده و قاتل و خویشان او به علت عدم امکان مالی، قدرت دادن دیه و خون بها را ندارند و شخص قاتل عائله مند و فقیر و حتی به شام شب محتاج است و اهل فرار و گریز هم نیست و تسلیم است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 163 تکلیف او چیست؟ باید زندان برود یا خیر؟
بسمه تعالی، در قتل خطا دیه ثابت است و دیه بر عاقله است و قاتل خطایی مورد تعقیب و مطالبه قرار نمی گیرد.
2. یکی از چیزهایی که می فرمایید می تواند دیۀ قتل باشد، ده هزار درهم است. بفرمایید: به پول امروز چند تومان است؟
بسمه تعالی، ده هزار درهم معادل است با پنج هزار و دویست و پنجاه مثقالِ بیست و چهار نخودی نقرۀ مسکوک به سکۀ رواج معامله، و قیمت عادلۀ روز آن را باید در بازار تعیین نمایند.
[سؤال 11580] 6652
بسمه تعالی
محضر حضرت آیت الله العظمی خمینی مدّ ظله العالی
در یک دیار هر وقت که عروسی باشد مردم آن دیار جمع می شوند یک چیزی را نشان می گذارند هدف گلوله تفنگ قرار می دهند، هر کسی این نشانه را با تفنگ بزند ده تومان جایزه می گیرد، ولی یک دفعه تفنگ کج می شود به آدم می خورد این آدم کشته می شود، وارث این کشته صاحب تفنگ را قاتل می گیرد این را ده سال در زندان می اندازد بر وارث جایز است؟ شما امر بفرمایید.
بسمه تعالی، قتل خطئی است و دیه آن بر عاقله است و حق زندان کردن قاتل را ندارد.
[سؤال 11581] 6653
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران دام مجده العالی، با عرض سلام احتراماً، خواهشمند است مسأله ای را که ذیلاً بیان می گردد پاسخ فرمایید:
شخصی به اتهام قتل خطئی دستگیر و در محضر دادگاه، مورد از جمله موارد لوث تشخیص داده شده است. اولیاء دم حاضر به انجام قسامه نشده اند و انجام قسامه را به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 164 متهم محول کرده اند، متهم نیز از انجام قسامه امتناع کرده است، در فرض مذکور دیه بر عاقله است یا بر جانی؟
بسمه تعالی، در فرض مزبور ثبوت دیه بر عاقله بعید به نظر می رسد.
[سؤال 11582] 6654
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران، دام مجده العالی، با عرض سلام احتراماً؛ مقتضی است مسائلی را که ذیلاً معروض می گردد پاسخ فرمایید:
1. هرگاه با جرح خطئی محض با عناوین مختلف (حارصه، دامیه، متلاحمه، سمحاق، موضحه، هاشمه، منقله، مأمومه، دامغه) در سر و صورت و یا دیگر اعضای بدن، با علم قاضی ثابت شود، آیا دیه بر عاقله است یا بر جانی؟
بسمه تعالی، در موضحه، هاشمه، منقله، مأمومه، دامغه در مواردی که در صورت ثبوت با بیّنه، دیه بر عاقله است، اگر در آن موارد با علم قاضی ثابت شود، دیه بر عاقله خواهد بود.
2. شخصی که فاقد گواهینامه است، در هنگام رانندگی غیر مجاز، مرتکب قتل می گردد و در این قتل، نه قصد کشتن کسی را داشته و نه نسبت به عمل ارتکابی، قاصد بوده است آیا این قتل خطئی محض است یا شبه عمد؟
بسمه تعالی، اگر در فرض مزبور تفریط در رانندگی نموده، حکم شبه عمد مترتّب است وگرنه حکم خطای محض را دارد و صرف نداشتن گواهینامه، موجب صدق عمد یا شبه عمد نیست.
3. پای انسان و همین طور دست انسان، هر یک، از دو استخوان به نام های درشت نی و نازک نی ـ زند اعلی و زند اسفل ـ تشکیل شده است. هرگاه در یک محل، هر دو استخوان مذکور بشکند، آیا این شکستگی یکی محسوب می شود یا دو شکستگی؟
بسمه تعالی، در فرض مزبور، یک شکستگی محسوب است، مگر آن که به تدریج و جدا جدا بشکند که ظاهراً دو شکستگی محسوب است و در هر دو صورت، احتیاط به مصالحه شود.
4. هرگاه در پا و یا دست انسان از دو محل جداگانه استخوان بشکند، آیا شکستگی یکی به حساب
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 165 می آید یا به تعداد هر شکستگی در محل های جداگانه، شکستگی دیگری محسوب می شود؟
بسمه تعالی، اگر شکستگی در عضد و ساعد دست یا ران و ساق پا پیدا شود، هر یک جداگانه حساب می شود، ولی اگر در هر یک از عضد و ساعد و ران و ساق از دو جا بشکند، بیش از یک دیۀ مقدر ثابت نیست و در زاید بر آن، نوبت به حکومت می رسد؛ در این مسأله نیز باید احتیاط به مصالحه شود.
5. حسب فتوای حضرت عالی دیۀ هاشمیۀ سر و صورت، ده شتر به عنوان دیه تعیین گردیده، آیا می شود از باب این که نسبت دیۀ پا و یا دست به دیۀ کامله نصف دیۀ دست در شکستگی استخوان جانی به پرداخت پنج شتر محکوم گردد؟
بسمه تعالی، عضوی که دارای دیۀ مخصوص مقدّر است، در شکستگی استخوان آن عضو یک پنجم دیه آن عضو است و اگر شکستگی بدون عیب التیام پیدا کند، دیۀ آن چهار بیست و پنجم دیۀ آن عضو است.
[سؤال 11583] 6655
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
پسر بچۀ چهارده الی پانزده ساله به وسیله پرتاب قوۀ رادیو چشم پسر بچۀ چهار ساله را معیوب نموده است، البته شهود ادعا می کنند که عمد بوده و هدف گیری شده است، نظر خود را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، دیه دارد و اگر ضارب به حد بلوغ نرسیده، دیۀ آن بر عاقله است.
[سؤال 11584] ----> 6602
2. بچه ای بچه ای را هل می دهد از روی بام به زمین یا از زمین میان چاه یا میان حوض یا میان دریا و یا از سر درخت یا از سنگ بلند بیندازد و بچه بمیرد آیا ولیّ بچه ضامن است یا نه؟ شما بیان فرمایید.
بسمه تعالی، ولی ضامن نیست و دیه مقتول بر عاقله است و تفصیل عاقله در رساله ذکر شده است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 166 [سؤال 11585] ----> 4837
2. زنی حامله به جنین هفت ماهه بوده، در اثر تصادف با ماشین خودش بلافاصله و جنینش پس از دو ساعت تلف شده اند. ورثۀ آن زن شوهرش و فرزند صغیر هشت ساله و چهار ساله (غیر از جنین فوت شده) می باشد. آیا بر رانندۀ قاتل به قتل خطئی دو دیه است یا فقط دیۀ زن بر عهده او است؟ تکلیف دیۀ جنین که پسر بودن و دختر بودن او معلوم نیست، چه می شود؟ و در هر حال مقدار این دیه از لحاظ پول کشور چقدر است؟ و جواز مطالبه چنین دینی مانند سایر دیون در صورتی است که قاتل زاید از مستثنیات دین چیزی داشته باشد یا نه؟
بسمه تعالی، باید اضافه بر دیۀ زن، دیۀ جنین هم داده شود. و اگر پسر بودن و دختر بودن جنین مشتبه است، باید نصف مجموع دیۀ پسر و دختر را بدهند. و تعیین قیمت آن با عرف بازار است. و از جهت مستثنیات دین، حکم سایر دیون را دارد و دیه قتل خطایی بر عاقله است.
[سؤال 11586] 6656
بسمه تعالی چهارم شوال 1402 ق
حضور انور رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
پسربچه با سن تقریباً هشت ساله با پرتاب سنگ، یک چشم پسربچۀ تقریباً هفت ساله را مجروح کرده است و بعد از مراجعات به پیش اطبای متخصّص چشم و تحمّل زحمات و خسارات، نظریۀ قطعی داده شده است که چشم بچه به طور کلّی ضایع شده و بینایی خود را از دست داده است. استدعا دارم حکم شرعی مسأله را به طور روشن بیان فرمایید که دیۀ این چشم به عهدۀ کیست؟ و اگر فرضاً به عهدۀ پسربچۀ ضارب بوده باشد، با چه شرایطی و چه قراردادی باید تأمین بشود؟
بسمه تعالی، دیه بر عاقلۀ طفل ضارب است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 167 [سؤال 11587] 6657
بسمه تعالی 14 / 4 / 1361
محضر مبارک رهبر عالی قدر، حضرت امام خمینی، مدّ ظله العالی، پس از سلام و درود به آن رهبر عزیز و گرامی، تقاضای پاسخ به سؤال زیر را دارم:
شخصی است در جهاد سازندگی مشغول کار است و خطری هم او را تهدید نمی کند، ولی اسلحه ای کمری برای خود تهیه کرده و در یکی از روزها به محض ورود به منزل، اسلحه را کف اتاق می گذارد و پسربچۀ پنج ساله اش اسلحه را برمی دارد و در غیاب پدر، به سوی خواهر ده ساله اش شلیک می کند و او را می کشد. تکلیف این شخص از نظر شرع اسلام چیست؟ مقتضی است پاسخ این سؤال را کتباً بفرمایید.
بسمه تعالی، قتل مزبور دیه دارد که بر عاقله طفل قاتل است، و پدر اگر در نهادن سلاح در دسترس طفل مقصّر نبوده، مجازات ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 168