سرقفلی
[سؤال 11625] 6681
بسمه تعالی
محضر مبارک زعیم عظیم الشأن، حضرت آیت الله العظمی نایب الامام امام خمینی، دامت برکاته
ملکی است که مدت 24 سال به اجاره داده شده و در اجاره نامه صریحاً قید گردیده مستأجر بابت سرقفلی هیچ گونه وجهی نپرداخته و از این بابت هم حقی برای او در آینده ایجاد نخواهد شد. با این که خودش می خواهد تخلیه کند آیا شرعاً حق گرفتن وجهی به عنوان سرقفلی از مالکین دارد یا نه؟ ادام الله ظلکم علی رؤوس العالمین
بسمه تعالی، در فرض سؤال مستأجر حق گرفتن سرقفلی ندارد.
[سؤال 11626] 6682
بسمه تعالی 8 / 12 / 1361
پیشگاه مبارک حضرت امام خمینی، سلام علیکم
خواهشمند است حکم مسأله زیر را در صورت امکان بفرمایید:
1. مستأجری مغازه ای را بدون سرقفلی اجاره نموده است. آیا هنگام تخلیه حقی بابت سرقفلی یا غیره به او تعلق می گیرد یا خیر؟
بسمه تعالی، حق ندارد.
[سؤال 11627]
2. مستأجری مغازه ای را بدون سرقفلی اجاره نموده است و شرط شده است که مستأجر هنگام تخلیه حق مطالبۀ حقی یا وجهی بابت سرقفلی را نداشته باشد، لیکن دادگستری حکم می کند که موجر باید سرقفلی به مستأجر بدهد و این شرط در دادگاه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 188 پذیرفته نمی شود، حکمش چیست؟
بسمه تعالی، حکم در مسأله قبل ذکر شد.
[سؤال 11628] 6683
بسمه تعالی 20 / 1 / 1362
محضر محترم نمایندۀ حضرت امام خمینی، دام عمره العالی، محترماً به عرض عالی می رساند:
آیا شخصی که مغازه ای را اجاره کرده و چیزی به عنوان سرقفلی پرداخت نکرده، می تواند از صاحب دکان مطالبۀ سرقفلی بکند؟ و آیا بعد از وفات مستأجر، ورثۀ او می توانند از صاحب مغازه مطالبۀ سرقفلی بکنند؟
بسمه تعالی، اگر مستأجر حق سرقفلی را مالک نشده او و یا ورثۀ او حق ندارند چیزی بابت سرقفلی از مالک مغازه مطالبه کنند.
[سؤال 11629] 6684
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، سلام علیکم، به استحضار امام بزرگوار می رساند:
بندۀ حقیر کارمند سادۀ وزارت بهداری، یک باب مغازه در سال 1349 به بانک صادرات با اجارۀ اندکی اجاره داده ام و اکنون در حدود 4 سال است مغازۀ مذکور تخلیه و مورد استفادۀ بانک نمی باشد. لهذا کلید مغازه را تحویل ننموده و ادعای مبلغ قابل توجهی به عنوان سرقفلی را از این جانب نموده، در حالی که در ابتدای اجاره هیچ گونه وجهی این جانب از بانک دریافت ننموده ام. و از طرفی، وزارت دارایی هم نسبت به مبلغ مذکور ادعای مالیات می نماید. لذا از آن حضرت تقاضا دارد بفرمایید مبلغ مورد ادعای بانک از این جانب شرعاً جایز بوده یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض مزبور حق مطالبۀ سرقفلی یا مالیات آن را ندارند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 189 [سؤال 11630] 6685
بسمه تعالی 9 / 3 / 1361
دفتر معظّم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
با کمال احترام به عرض می رساند: یک باب مغازه که دارای دو دهنه می باشد در شهرستان اهواز در سال 1352 به بانک تجارت (بانک پارس سابق) طبق قرارداد ـ که فتوکپی آن به پیوست تقدیم می گردد ـ به اجاره واگذار نموده ام. از طرف آن بانک مبلغ شش صد هزار ریال به عنوان ودیعه پرداخت نمودند جهت سپردۀ ساختمان.
چون مدتی است که بانک ها در یکدیگر ادغام شده اند و آن بانک احتیاج به محل مذکور ندارد مسئولان بانک تصمیم گرفته اند که ملک مورد اجاره را با دریافت سرقفلی، آن هم به مبلغی بیش از پنج برابر اجاره ای که تا کنون پرداخته اند، به مالک واگذار نمایند. لذا از آن محضر مبارک استفسار می نماید: ساختمانی را که با چنین شرایطی به عنوان اجاره در اختیار آن بانک قرار داده و اکنون هم مورد احتیاج آن ها نیست، شرعاً باید سرقفلی دریافت کنند و شرع مقدس اسلام این عمل را تأیید می نماید یا خیر؟ تقاضامند است راهنمایی فرمایید. اوامر آن دفتر محترم مورد اطاعت این جانب خواهد بود.
بسمه تعالی، اگر در وقت واگذاری به بانک، شرط سرقفلی برای مستأجر نشده، حق مطالبۀ سرقفلی ندارند.
[سؤال 11631] 6686
بسمه تعالی 18 / 11 / 1361
محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب، حضرت امام خمینی، دامت برکاته
با اهدای عرض ارادت و بندگی؛ امید است از کافّۀ آفات و بلیات ارضی و سماوی مصون و محروس بوده باشید. تلواً غرض از تصدیع آن که فدوی چند مسألۀ شرعی داشتم که ذیلاً قید شده، جوابش را کتباً اعلام فرمایید تا وظیفۀ قطعی و شرعی خود را دانسته و عمل نمایم، ان شاء الله:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 190 1. شخصی در زمانی که قانون سرقفلی نبوده مغازه ای را از مالکش با موجودی اجناسش با منافع خریداری و اجاره می نماید، آیا به این شخص در حال حاضر سرقفلی تعلق می گیرد یا نه؟
بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره، مالک می تواند از مستأجر مطالبۀ سرقفلی کند؛ ولی مستأجر در فرض مرقوم، استحقاق سرقفلی ندارد.
2. شخصی در زمان طاغوت مغازه ای را از مالکش با موجودی اجناسش با منافع خریداری و اجاره می نماید و شرط می کند که مغازه را به کسی واگذار ننماید. هر موقع خواست مغازه را ترک کند. مغازه را با همان شرطی که خریداری کرده به صاحبش واگذار نماید و مالک هم قولاً این شرط را قبول می نماید؛ آیا از نظر شرع مقدس اسلام این شرط درست است یا نه؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
3. مالکی مغازه ای را طبق قراردادنامه ای با گواهی چند نفر که زیر قراردادنامه را امضا کرده اند، به کسی در قبال ماهی فلان مبلغ اجاره می دهد و مستأجر از روی این قراردادنامه اجارۀ هر ماه را طی چک به نام خود مالک پرداخته و مالک آن ها را وصول می نماید. حال مالک از موقعیت اسلامی سوء استفاده نموده و شکایت نموده و ادعا می کند که من راضی نیستم و شما به غصب در مغازۀ من نشسته ای. آیا شکایت و ادعای مالک با در نظر گرفتن دریافت اجاره بها از نظر شرع مقدس اسلام درست است یا نه؟
بسمه تعالی، اگر شکایت و ادعایی دارد، می تواند در دادگاه های شرعی مطرح کند.
4. مستأجری حدود بیست و پنج سال با داشتن اجاره نامه در مغازه ای نشسته و در آن جا کاسبی می نماید و اجاره اش را ماه به ماه پرداخت می نماید؛ حال به صرف این که مالک می گوید من راضی نیستم و باید مغازه را تخلیه نمایی، آیا در اسلام حکمی یا قانونی نسبت به مستأجر بیان شده یا نه؟
بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره، مالک می تواند از مستأجر مطالبۀ تخلیه نماید.
[سؤال 11632] 6687
بسمه تعالی 4 / 7 / 1361
محضر محترم حضرت امام خمینی، دامت برکاته، محترماً به استحضار می رساند که:
این جانب در سال 1347 شمسی شش دانگ زمین، شامل چهارباب مغازه و یک گاراژ، واقع در شهرستان اهواز را در مقابل مبلغ سی هزار ریال در رهن شخصی قرار
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 191 دادم. در سال 1348 شمسی ملک فوق را با انعقاد اجاره نامۀ عادی پنج ساله از قرار ماهیانه پنج هزار ریال به نام برده واگذار نمودم. در سال 1354 از طریق مراجع قضایی جهت تخلیۀ ملک اقدام نمودم و در آن زمان متوجه شدم که مستأجر، ملک را بدون اطلاع و اجازه، به شخص دیگری واگذار کرده است و دادگاه نیز به همین علت رأی به تخلیۀ ملک صادر نمود. ولی موجر را مکلف به پرداخت سرقفلی به مستأجر نموده است. در ضمن، مستأجر از سه سال پیش تا کنون اجاره بها را پرداخت نکرده است. نظر به این که در ابتدا ملک فوق در اجاره بوده و سرقفلی نیز از مستأجر دریافت نشده است و در حال حاضر نیز این جانب توانایی پرداخت مبلغی به عنوان سرقفلی ندارم، خواهشمند است نظر خود را در مورد پرداخت سرقفلی به مستأجر مذکور اعلام فرمایید.
بسمه تعالی، در فرض سؤال، حق سرقفلی ثابت نیست.
[سؤال 11633] 6688
بسمه تعالی 3 / 9 / 1361
رهبر کبیر انقلاب و مرجع تقلید شیعیان جهان
افرادی که در ملک شخصی کسب می نمایند و دیناری سرقفلی نپرداخته اند آیا حالا پس از ده سال که مجموع اجارۀ پرداختی در حدود سی هزار تومان است، می توانند یک صد و سی هزار تومان به عنوان سرقفلی از شخص دیگری به نفع خود دریافت نمایند.
بسمه تعالی، در مفروض سؤال حق واگذاری ملک به غیر مالک و نیز حق گرفتن سرقفلی از کسی ندارد.
[سؤال 11634] 6689
بسمه تعالی 10 / 6 / 1361
«با تمام گرفتاری هایی که داریم، با جهان برخورد مکتبی می کنیم». (امام خمینی)
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 192 ضمن سلام و درود فراوان بر امام امت و شهدای به خون خفتۀ اسلام و روحانیت مبارز و آگاه در خط اصیل اسلام و امام؛ تقاضا داریم جواب شرعی مسألۀ زیر را در پای همین ورقه مرقوم فرمایید.
این نامه، چهارمین نامۀ تقدیمی می باشد؛ چون سه تای اول بی جواب مانده است؛ ما از محضر امام منتظر جواب هستیم و طول عمر امام امت و کلیۀ خدمتگزاران به اسلام را از درگاه احدیّت خواستاریم.
اگر کسی از کسی یا شخصی از مؤسسه ای یا سازمانی یا این که مؤسسه یا سازمانی از شخصی، خانه ای یا مغازه ای را بدون پرداخت هیچ وجهی به هیچ عنوانی ـ اعم از سرقفلی و حق کسب و پیشه و وام و غیره ـ برابر شرع اسلام برای مدت معیّنی با وجه اجارۀ ماهیانۀ معیّنی جهت استفادۀ شرعی اجاره نماید پس از اتمام مدت اجاره که در قرارداد قید و ثبت شده، ملک مذکور برای مستأجر لازم نیست و حاضر است آن را برای موجر که فاقد خانه و زندگی است جهت استفادۀ شرعی و شخصی تحویل دهد، ولی مستأجر برابر مادۀ 19 قانون «مالک و مستأجر» مبلغ هنگفتی به نام حق و کسب و پیشه بابت ترقّی ملک مذکور از موجر مطالبه می کند؛ ولی موجر که از طبقۀ مستضعف واقعی جامعه می باشد قادر و حاضر به پرداخت هیچ وجهی نیست و مستأجر در ملک مذکور سرمایه گذاری هم نکرده است و برابر قرارداد فی ما بین، مستأجر حق انتقال به غیره هم ندارد.
با توجه به مراتب بالا، آیا برابر شرع مقدس اسلام و با الهام از فرمایشات تاریخی امام امت مبتنی بر ملغا بودن کلیۀ قوانین خلاف شرع سابق و اجرای صحیح و سریع کلیۀ قوانین نجات بخش اسلام در تمام امورات مملکتی، اجرای مادۀ 19 قانون «مالک و مستأجر» شرعی و جایز می باشد یا خیر؟ منتظر جواب کتبی.
اگر موجر حاضر به پرداخت وجه درخواستی مستأجر نباشد، مستأجر می تواند ملک مذکور را به دیگری واگذار کند؟
بسمه تعالی، با پایان یافتن مدت اجاره، تصرف مستأجر در ملک موجر
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 193 بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و موجب ضمان است و اگر مستأجر حق سرقفلی به نحو مشروع ندارد و در ضمن عقد اجاره، شرط خاصی به نفع او نشده، حق ندارد در برابر تخلیۀ ملک و تسلیم آن به مالک، چیزی از مالک درخواست نماید.
[سؤال 11635] 6690
بسمه تعالی 8 / 7 / 1361
خدمت رهبر و امام امت اسلامی، آیت الله العظمی الخمینی، اطال الله عمره الشریف، سلام علیکم
این جانب در سال 1350 یک باب خانه دارای مغازه خریداری نموده ام و چون فروشندۀ خانه، سرقفلی از مستأجر اخذ نکرده بود این جانب مغازه را از مستأجر مطالبه نموده ام؛ البته امتناع ورزید و آن وقت به استانداری اطلاع دادم (چون ما از معاودین عراقی هستیم) و آن ها گفتند ورقه بنویسید و ما او را بیرون می کنیم؛ ولی خوفم از خدا مانع این کار گشت. و سه سال پیش دوباره حقیر مغازه را از مستأجر مطالبه نموده ام؛ البته ایشان ممانعت کرد و بنده پیشنهاد کردم نزد امام جماعت مسجد محل رفته و رأی او را بخواهیم. امام جماعت فرموده اند که اقامت ایشان در مغازه بدون رضایت شما مجاز نیست. حقیر با شکایت به محاکم، پس از پیگیری، حکم آخر صادر کردند مبنی بر پرداخت یک میلیون و پانصد هزار ریال در وجه مستأجر، مقابل تخلیۀ مغازه. مبلغ مذکور را به حساب دادگاه واریز نمودیم؛ ولی با دستور آن حضرت در مورد اسلامی بودن احکام قضایی، حکم صادره معلّق و به اجرا درنیامد و قاضی پرونده منتظر دستور فقهی این امر می باشد. آیا پرداخت مبلغ 000 / 500 / 1 ریال بابت سرقفلی این مغازه جایز است، در حالی که نرخ متعارف در منطقه حدود 000 / 600 ریال می باشد؟
بسمه تعالی، در صورتی که حق سرقفلی به مستأجر واگذار نشده و مدت اجاره سرآمده، با مطالبۀ مالک شرعی، واجب است مستأجر ملک را تخلیه و حق مطالبۀ سرقفلی ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 194 [سؤال 11636] 6691
بسمه تعالی
محضر مبارک بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، مرجع عالی قدر، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته، خواهشمندم پرسش ذیل را پاسخ فرمایید:
در صورتی که مستأجری در موقع اجارۀ محل، پولی به عنوان سرقفلی پرداخت نکرده باشد آیا حق درخواست سرقفلی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، حق سرقفلی ندارد.
[سؤال 11637] 6692
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت مستطاب، آیت الله العظمی امام خمینی، ادام الله ظله الشریف محترماً به عرض می رساند: شخصی نُه سال قبل دکانی را چهار ساله به اجاره داده، بدون این که یک ریال غیر از مال الاجاره از مستأجر بگیرد. ولی به واسطۀ قانون ملیسپوی امریکایی ملعون ـ که قانون کشور در آن وقت بود ـ در اجاره نامه شرطی بدین عبارت شده: «بعد از انقضای مدت اجاره چنانچه مستأجر، دکان مورد اجاره را تخلیه و به موجر مسترد نمود، موجر بر حسب دید و نظریۀ دو نفر کارشناس یا کسبۀ محل آنچه سرقفلی بر حسب عرف تعیین شد، نصف آن را موجر به مستأجر بدهد؛ یعنی ببخشد که از نظر شرع انور مباح و حلال باشد».
پنج سال قبل که مدت اجاره تمام شده موجر پیشنهاد تخلیه به مستأجر نمود. مستأجر امتناع از تخلیه نمود و گفت: ممکن نیست تخلیه نمایم و اکنون پنج سال غصباً و عدواناً در دکان مذکور نشسته. آیا با شرط موقت فوق که «بعد از انقضای مدت اجاره چنانچه تخلیه نمود...» و حالا هم به حکم دادگاه شرع باید تخلیه کند، آیا بر موجر حقی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، بر صاحب ملک حقی ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 195 [سؤال 11638] 6693
بسمه تعالی
دفتر استفتای حضرت امام خمینی، استدعا دارم در پاسخ استفتای ذیل حکم شرع انور اسلام را به بنده ابلاغ فرمایند تا تکلیف شرعی خود را بدانم و به علت عدم آگاهی برای یک مسلمان یا احیاناً برای خود ایجاد زحمتی نکنم:
قضیه این است که این جانب و خواهرم مغازه ای داریم که آن را به یک نفر اجاره داده ایم. البته سرقفلی از مستأجر نگرفته ایم و حق انتقال به غیر به او نداده ایم. اکنون مدت اجاره منقضی شده است. چون مستأجر به این مغازه احتیاج ندارد کسب خود را از آن برچیده و مدت دو سال و چند ماه است که آن را مقفول و بلااستفاده گذارده و مکرر به من اعلام می کند که سرقفلی به او بپردازم تا مغازه را در اختیار من قرار دهد. البته در این مدت که مغازه تعطیل و مقفول است، مال الاجاره به این جانبان می پردازد. حال آیا ماها که سرقفلی از مستأجر نگرفته ایم و حق انتقال به غیر به او نداده ایم و او هم کسب خود را از مغازۀ ملکی ما برچیده است، باید شرعاً سرقفلی به او بپردازیم یا خیر؟ استدعای ابلاغ حکم شرعی را در این باره دارم.
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، حق مطالبۀ سرقفلی ندارد.
[سؤال 11639] 6694
بسمه تعالی 28 / 6 / 1361
محضر محترم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر عالی قدر اسلامی ایران، دامت برکاته، با نهایت احترام؛ استدعا می شود مقرر فرمایید جواب مسأله را که ذیلاً مرقوم گردیده در پایین این پرسش مرقوم فرمایید؛ شرعاً مورد حاجت است:
مغازه ای در سال 1355 بدون این که وجهی از بابت سرقفلی یا حق کسب و پیشه دریافت شده باشد، به منظور لوله کشی به اجاره واگذار شده و در تیرماه 1358 با توافق طرفین موجر و مستأجر و با پرداخت مبلغ چهارصدهزار ریال از طرف موجر به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 196 مستأجر از بابت امتیاز کسب و سرقفلی و امتیاز برق و امتیاز تلفن، پرداخت شده، سند اجاره فسخ و مغازه تحویل موجر گردیده است. اینک مستأجر به تحریک اتحادیۀ صنف آهن کاران مطالبۀ حق کسب و پیشه نموده. سؤال این است:
1. آیا با توجه به این که در موقع تنظیم سند اجاره و تحویل مغازه به مستأجر، وجهی از هیچ بابت از مستأجر دریافت نشده و سند اجاره پیوست حاکی از این مطلب است و خدا را ناظر و شاهد می دانم که هیچ گونه وجهی از بابت سرقفلی از مستأجر دریافت نداشته ام، آیا پرداخت وجهی از بابت سرقفلی یا حق کسب و پیشه شرعاً جایز است یا خیر؟
2. با توجه به این که به موجب قرارداد منعقده مبلغ چهارصد هزار ریال از بابت امتیاز و سرقفلی و امتیاز برق و تلفن به مستأجر پرداخت شده و مغازه تخلیه و تحویل موجر گردیده، آیا مطالبۀ وجهی دیگر به عنوان حق کسب و پیشه شرعاً جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، پس از پایان مدت اجاره اگر مستأجر به وجه شرعی حق سرقفلی در آن محل ندارد، باید محل را تخلیه کند و به مالک تسلیم نماید، و حق مطالبۀ چیزی از این بابت از مالک ندارد.
[سؤال 11640] 6695
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت امام خمینی دام ظله العالی، ضمن عرض سلام و آرزوی توفیق هرچه بیشتر جناب عالی و موفقیت رزمندگان اسلام بر علیه ابر جنایتکاران غرب و شرق احتراماً از آن حضرت خواستارم نظر خود را در مورد مسأله زیر بیان فرمایند.
دو باب مغازه مجزا از منزل مسکونی خود را مدت مدیدی پیش (حدود بیست سال) به عنوان اجاره به شخصی داده ام و از نامبرده حتی یک ریال به عنوان سرقفلی و
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 197 یا غیر آن، مگر مال الاجاره دریافت نکرده ام و مدت اجاره آن به پایان رسیده و حدود 10 سال است که عدم رضایت خود را مبنی بر باقی ماندن بر روی ملکم به او اعلام کرده ام ولی نامبرده حاضر به تخلیه آن نیست و با توجه به این که دو فرزندم بیکارند که یکی از آن ها مدت دو سال است در جبهه های نبرد علیه صدامیان کافر به خدمت مقدس سربازی مشغول است و عن قریب باز می گردد و جهت کسب و امرار معاش آن ها، مغازه های فوق را لازم دارم خواهشمندم بفرمایید.
1. آیا نامبرده فوق حق دارد که ملک مزبور را تخلیه نکند؟
2. آیا حق مطالبه سرقفلی با توجه به این که قبلاً چیزی به این عنوان نپرداخته است دارد؟
بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره و مطالبه مالک، مستأجر باید عین مورد اجاره را تخلیه کند و اگر از طرف مالک حق سرقفلی به او داده نشده حق مطالبه سرقفلی ندارد.
[سؤال 11641] 6696
بسمه تعالی
حضور مبارک حضرت آیت الله العظمی آقای خمینی، دامت برکاته، با نهایت احترام؛ استدعا دارد مقرر فرمایید دفتر آن جناب، در مورد معضل زیر، به این جانب پاسخ بدهند.
این جانب حدود ده سال قبل محلی را برای افتتاح شعبۀ یکی از بانک ها که فعلاً منحل گردیده است، به اجاره واگذار نموده ام و در سند رسمی نیز قید شده است که سرقفلی اخذ ننموده ام و در هنگام تخلیه و انقضای مدت، مستأجر نیز نبایستی سرقفلی از این جانب دریافت نماید؛ آیا شرعاً مستأجر حق دریافت سرقفلی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، مستحق سرقفلی نیست.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 198 [سؤال 11642] 6697
بسمه تعالی
محضر مقدس نایب الامام و رهبر عالی قدر آیت الله العظمی خمینی کبیر، مدّ ظله العالی و ارواحنا فداه
آیا حق اولویت و تقدم، در تمدید و یا تجدید اجاره برای مستأجر موقوفه که خلفاً عن سلف تا سه نسل و تا کنون که بیش از هشتاد سال است به عنوان اجاره، برطبق مدارک موجوده، در اختیار و تصرف داشته و دارند ثابت می شود یا خیر؟
بسمه تعالی، صرف سابقۀ مستأجر بودن، موجب حق اولویت نیست و تصرف در وقف، موقوف است به اجازۀ متولی شرعی وقف.
[سؤال 11643] 6698
بسمه تعالی
احتراماً؛ مستدعی است نظریۀ آن جناب را در مقابل سؤال ذیل کتباً مرقوم فرمایید؛ زیرا مورد احتیاج است:
این جانب دارای یک باب مغازه هستم که در دست فردی متمکن است و دارای چندین باب دکان بوده و هیچ گونه اجاره نامه عادی و رسمی هم از حقیر نداشته و ندارد و حتی مدت اجاره نامه موجر قبلی هم چند سال است به اتمام رسیده. چون بیکارم و قصد کسب در دکان مزبور را دارم و به جز این دکان جای دیگری را هم نداشته و ندارم؛ لذا به متصرف دکان مراجعه و تقاضای تخلیه را جهت استفاده شخصی خود نمودم. اما به عذر این که در بدو تصرف در چندین سال پیش، به مستأجر قبلی مبلغ دو هزار تومان سرقفلی داده ام، می گوید: حال بایستی شما مبلغ چهارصد هزار تومان سرقفلی بدهید تا دکان را تخلیه نمایم و رضایت شما شرعاً جایز نیست.
نسبت به این موضوع مذاکره شد و مقرر گردید از آن جناب سؤال شود. باتوجه به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 199 این که حقیر فاقد سرمایه و زندگی هستم و با عنایت به مطالب فوق به هر نحو که آن جناب شرعاً خود را مسئول و موظف می دانید نظریه را اعلام و مرقوم فرمایید که «آیا پرداخت مبلغ ذکر شده به عنوان سرقفلی به متصرف جنبۀ شرعی دارد یا خیر و یا این که ایشان استحقاق دریافت سرقفلی را دارد یا خیر؟»
بسمه تعالی، مستأجر پس از سر آمدن مدت اجاره باید محل را تخلیه و به مالک تسلیم نماید و تصرف در ملک مشروعِ غیر، بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام و موجب ضمان است و مستأجر اگر مدعی مالکیت سرقفلی محل به وجه مشروع باشد، تا دعوی خود را به وجه شرعی در محاکم صالحه ثابت نکند حق مطالبۀ پولی بابت سرقفلی ندارد.
[سؤال 11644] 6699
بسمه تعالی
1. از نظر شرع مقدس، چنانچه محلی را در قبال سرقفلی و اجارۀ ماهیانۀ معینی واگذار نمایند آیا مالک حق دارد پس از مدتی اجاره را اضافه کند؟ چنانچه مالک بتواند درخواست اضافه اجاره بها کند، آیا از نظر شرعی میزان آن به هر مقدار مجاز است؟
2. در پاسخ به سؤال فوق این نکته را اضافه می نماییم که در بسیاری از موارد، مالکین معادل تمام پول سرمایه گذاری برای ساختمان و یا حتی بیشتر از آن را از محل فروش سرقفلی به دست می آورند و در طول مدت، چیزی به ملک اضافه ننمودند و مستأجر در ملک مذکور خرج می کند و هر ساله نیز این هزینه تکرار می شود. در چنین مواردی چنانچه مالک، ملک را به شخص دیگری بفروشد آیا مالک جدید حق دارد اجاره بها را اضافه کند؟
بسمه تعالی، 1 و 2. مالک شرعی می تواند بعد از تمام شدن مدت اجاره، مطالبۀ مال الاجاره بیشتری نماید و تعیین مقدار، موقوف به رضایت طرفین است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 200 [سؤال 11645]
3. اساساً مسأله سرقفلی که سابقاً قانونی نبود که ملک ها را طبقه یا به صورت تفکیکی به فروش برسانند و به جای آن سرقفلی می پرداختند با توجه به نکته ای که در قسمت مقدم بند دوم بالا عنوان شد، از نظر رسالۀ عملیۀ امام چیست؟ نظر حضرت امام نسبت به سرقفلی چه می باشد؟
بسمه تعالی، گرفتن سرقفلی برای مالک شرعی یا کسی که سرقفلی از جانب مالک به او واگذار شده مانع ندارد.
[سؤال 11646] 6700
بسمه تعالی
حضور محترم حضرت امام خمینی
پس از عرض سلام و ابراز ارادت و التماس دعا و آرزوی همیشگی مبنی بر سلامتی شما رهبر بزرگوار، قلب همیشه تپندۀ ملت؛ بدین وسیله کسب تکلیف شرعی مبنی بر مشکل زیر می نمایم:
زنی هستم که خرج خودم و فرزندانم را می دهم و مدت 8 سال پیش منزلی به قیمت 217 هزار تومان ـ که اکثر آن قرض بود ـ خریدم که چون چهار دستگاه 70 متری بود از اجاره بهای آن، قسط خانه را پرداخت می کردم. بعد از مدتی خودم ساکن این محل شدم که از آن روزی که این خانه را خریدم متوجه شدم گاراژ این خانه به مدت یک سال از طریق صاحب خانۀ قبلی به نام انبار الکتریکی، به اجارۀ آقایی درآمده که ماهی 45 تومان مبلغ اجارۀ آن است. با صاحب خانۀ قبلی مطرح کردم. گفت: این مرد، مؤمن است و من به او گفته ام این خانم بچه دار است؛ سرپرست ندارد؛ گاراژ را تخلیه کن و او این کار را می کند. از آن روز به بعد من به این آقا گفتم مدت یک سالت به سر رسیده؛ در ضمن از صاحب خانۀ قبلی اجاره کرده ای و من راضی به ماندنت نیستم و خانۀ من 70 متر است؛ می خواهم اسباب و اثاثیه ام را در گاراژ بگذارم و در ضمن رفت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 201 و آمدهایت آسایش را از ما گرفته و این جا منزل است نه محل کار؛ این انبار 5 / 3×3 متری را تخلیه کن.
و حالا هشت سال است که من به او می گویم و او که می بیند من سرپرستی ندارم، توجهی نمی کند. 4 سال قبل اجاره را به 1000 تومان رسانید؛ اما من به دلیل عدم رضایت، اجاره را نگرفتم و او اجاره را به بانک برد. بعد به وسیلۀ دامادم گفتیم شکایت کنیم. اما وکیلی گفت که شما تا ابد کاری نمی توانید بکنید و دلیل آن این است که به اسم انبار اجاره داده شده. بعد از این مسأله تصمیم گرفتم بروم اجاره را بگیرم. اما بانک گفت اجاره را به دلیل این که اجاره نامه به نام صاحب خانۀ قبلی است و از شما اجاره نکرده به شما نمی دهیم.
و حالا سیزده ـ چهارده ماه است اجاره نمی گیرم و می گوید: به شرطی تخلیه می کنم که 100 هزار تومان به من بدهی؛ در صورتی که من امکان دادن 5 هزار تومان را هم ندارم. بدین وسیله از حضرت امام کسب تکلیف شرعی می نمایم که:
1. آیا درخواست 100 هزار تومان پول ـ که این آقا از من خواسته است ـ جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، با سر آمدن مدت اجاره، مستأجر حق تصرف در ملک، بدون اجازۀ مالک ندارد و تصرف او غصب و حرام و موجب ضمان است.
[سؤال 11647]
2. آیا عدم تخلیۀ این آقا و اعمال ایشان مطابق فتوای شما شرعی است یا خیر؟ و ماندن ایشان در ملک من و درآمدی که از این محل دارند حلال است؟ تکلیف شرعی من چیست و من از نظر شرع چگونه بایستی عمل کنم؟
بسمه تعالی، با تمام شدن مدت اجاره، مستأجر مکلف است محل را تخلیه کند و به مالک تحویل نماید، بدون این که شرعاً حق داشته باشد چیزی از بابت تخلیۀ ملک و تسلیم به مالک از مالک مطالبه کند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 202 [سؤال 11648] 6701
بسمه تعالی 25 رمضان 1402 ق
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
محترماً به عرض می رساند: شخصی دکانی را به منظور کسب، اجاره نموده به ماهی دویست تومان؛ ولی مدت اجاره اصلاً معین و ذکر نشده است و پس از چند سال صاحب دکان می گوید: خودم می خواهم کاسبی کنم، دکان را تخلیه کن. آیا مستأجر به اصطلاح می تواند شرعاً پولی از صاحب دکان برای تخلیه بگیرد یا نه؟ و مخفی نماند که در قرارداد فیمابین قید شده است که مستأجر یک سفتۀ ده هزارتومانی به موجر بدهد که اگر خالی نکرد مستأجر آن دکان، موجر حق داشته باشد آن ده هزارتومان را وصول کند. آیا اسم این عمل و قرارداد سرقفلی است یا نه؟ حکم الله را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، با فرض این که مدتی برای اجاره تعیین نشده، هر وقت مالک مطالبه نمود مستأجر باید محل را تخلیه کند و به مالک برگرداند.
[سؤال 11649] 6702
بسمه تعالی 4 / 6 / 1361
دفتر محترم امام خمینی، امید مستضعفان، دام ظله، محترماً؛ به عرض می رسانم:
1. دو باب مغازه در سال 1341 به مدت یک سال اجاره دادم و بعد از این که مدت اجاره تمام شد چندین بار مراجعه کردم و تقاضای تخلیه نمودم و گفتم: «راضی نیستم از این ملک استفاده کنی» و ایشان ترتیب اثری ندادند. اجاره نامه محضری نیز موجود است.
2. در سال 1356 بدون اطلاع و رضایت این حقیر، با این که در اجاره نامه محضری قید شده که حق انتقال به غیر نداری به مدت یک سال اجاره داد و من بعداً از این جریان مطلع شدم.
3. از ایشان خواستم مغازه را تخلیه کند و ایشان گفتند: «باید 2000000 ریال به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 203 عنوان سرقفلی به من بدهی». در صورتی که بدون سرقفلی به او اجاره دادم و تمام مدارک موجود است. خواهشمند است در این سه مورد حکم شرعی را مرقوم فرمایید.
بسمه تعالی، مستأجر پس از سرآمدن مدت اجاره مکلف است ملک را تخلیه کند و به مالک برگرداند و حق ندارد از مالک مطالبۀ سرقفلی نماید و یا آن که ملک را بدون اجازۀ مالک تصرف کند و یا به دیگری اجاره دهد.
[سؤال 11650] 6703
بسمه تعالی 4 / 6 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله
احتراماً؛ این جانب که در یک شرکت ساختمانی سهیم بودم، حدود یک سال و نیم قبل، در مورد دریافت سهم خود با شرکا اختلاف مالی داشته، که با مراجعه به دادگستری موافقت شد مبلغی طی سه قطعه چک، به این جانب پرداخت گردد و در حضور بازپرس و با موافقت او، رسیدی در مورد دریافت سه قطعه چک دادم، که یکی از چک ها به تاریخ همان روز وصول شده، ولی دو قطعۀ دیگر که موعد آن یازده روز بعد بود، پرداخت نگردید. با شکایت مجدد این جانب، در پاسخ کتباً اعلام کردند به استناد رسید مذکور، پرداخت شده است، در حالی که تاریخ دو قطعه چک، یازده روز بعد از تاریخ رسید می باشد و رسید مذکور مربوط به دریافت چک بوده نه مبلغ آن، و بازپرس هم حاضر و ناظر بوده است. خواهشمند است فتوای مسأله فوق را صادر فرمایید.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، رسید دریافت چک به تنهایی رسید دریافت طلب نیست و تا مبلغ طلب وصول نشود، بدهی بدهکار به حال خود باقی است و فیصلۀ نزاع موکول به محاکم صالحه است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 204 [سؤال 11651] 6704
بسمه تعالی 27 / 6 / 1361
محضر مبارک امام امت و امید مستضعفان جهان، مدّ ظله العالی، سلام علیکم
احتراماً؛ به استحضار می رساند: بانک ملت در سال 1345 محلی به مساحت تقریبی 158 متر مربع، بدون پرداخت سرقفلی و با پرداخت مال الاجاره، ماهیانه به مبلغ 38000 ریال بدون این که حق انتقال به غیر را داشته باشد، اجاره می نماید.
در سال 1351 مال الاجاره طی توافق به مبلغ 8000 ریال تغییر یافته و نیز طی سند رهنی، مبلغ 4200000 ریال وام بدون بهره از طرف بانک به موجر اعطا می شود که تا این لحظه در اختیار نامبرده بوده و هنوز پرداخت نشده است.
حالیه موجر تقاضای تخلیه محل مورد اجاره، بدون پرداخت حق کسب و پیشه را دارد. با عنایت به این که مبلغ قابل توجه 38000 ریال مال الاجاره در سال 1345 با توجه به عدم پرداخت سرقفلی تعیین گردیده بود، و نیز استفاده از مبلغ 4200000 ریال وام بدون بهره و کارمزد به مدت ده سال از طرف موجر، و این که حق کسب و پیشه محل مذکور هم اکنون حدود پنج میلیون ریال برآورد شده است، متمنی است نظر مبارک را اعلام فرمایید. ومن الله التوفیق و علیه التکلان
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، با مطالبۀ مالک باید مورد اجاره تخلیه شود و آنچه را مالک وام گرفته، ضامن است و باید بپردازد، و بیش از آن چیزی بدهکار نیست.
[سؤال 11652] 6705
بسمه تعالی
حضور محترم بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، دام ظله العالی
احتراماً؛ این جانب در سال 1347 یک مغازه در خیابان مسجد سید اصفهان اجاره
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 205 نمودم؛ البته با موافقت مالک مبلغ شش هزار تومان به مستأجر قبلی دادم و از مالک اجارۀ رسمی نمودم؛ پس از ده سال که گذشت، مالک اظهار نمود که خودم مغازه را می خواهم؛ در صورتی که احتیاج به مغازۀ شخصی نداشت و در دانشگاه تدریس می نمود و چند مغازۀ دیگر را هم به همین عنوان از مستأجرین گرفته و مبالغ زیادی سرقفلی گرفته و اجاره داده است، با این که اجاره را اضافه نموده بود؛ پس از شکایات زیاد بنده در این مدت، دادگاه تعیین نمود که مبلغ یک صد و بیست هزار تومان سابقۀ محل بگیرم، که در حدود بیست هزار تومان آن بابت مالیات و مخارج دیگری که به آن تعلق می گیرد صرف می شود؛ در صورتی که جنب همین مغازه، هفتصد هزار تومان سرقفلی معامله نموده اند؛ بنده ناچارم با همین مبلغ، محل دیگری جهت شغل و امرار معاش تهیه نمایم، اما با این وصف، مالک اظهار می دارد: همین مبلغی را هم که دادگاه تعیین نموده، راضی نیستم بپردازم. خواهشمندم تکلیف شرعی این حقیر را روشن فرمایید.
بسمه تعالی، اگر در ضمن قرارداد اجاره، شرطی به نفع مستأجر نشده، پس از پایان مدت اجاره، تصرف بدون اجازۀ مالک، غصب و حرام است و حق ندارد در تخلیۀ ملک و برگرداندن آن به مالک، چیزی از وی مطالبه کند.
[سؤال 11653] 6706
بسمه تعالی
دفتر محترم حضرت امام ارواحنا فداه
محترماً به عرض می رساند دکانی در سه سال پیش به شرکت سیمرغ اجاره داده، اجاره منقضی شده مطابق تعهد کتبی پیوست خواهشمند است با مشاهده اجاره نامه و تعهد رسمی پیوست چون دیناری راجع به سرقفلی و غیره دریافت نشده دستور فرمایید رأس موعد مغازه را تحویل دهد، مدیر عامل وقت ادعای سرقفلی و حق برای
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 206 شرکت می کند لطفاً نظریه خود را مرقوم فرمایند.
بسمه تعالی، بعد از انقضای مدت اجاره و مطالبه مالک، مستأجر باید عین مورد اجاره را تخلیه کند و حق مطالبه سرقفلی ندارد مگر این که از مالک حق سرقفلی به او داده شده باشد.
[سؤال 11654] 6707
بسمه تعالی 1 / 3 / 1361
محضر مبارک رهبر انقلاب حضرت امام خمینی بعد از ابلاغ عرض سلام
این جانب مغازه ای به یک شخص به مدت دو سال اجاره داده ام که اکنون مدت هفت ماه هم از مهلت مقرر گذشته. هرچه می گویم، مغازه ام را تخلیه نمی کند. خودم هم نیاز شدید به مغازه دارم. در عرض این دو سال فقط هفت هزار تومان به بنده اجاره بها داده است حالا می گوید باید پنجاه هزار تومان بدهید تا مغازه را تخلیه نمایم. آیا این از نظر شرعی صحیح است؟ بنده مغازه را خریده ام فقط به خاطر مغازه تا این که رفع احتیاجات مادی خود بنمایم. خواهشمندم هرچه به نظر شرع مقدس اسلام می باشد مرقوم فرمایید.
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، در پایان مدت اجاره با مطالبه مالک، مستأجر باید مورد اجاره را تخلیه کند و اگر شرط سرقفلی در ضمن عقد برای مستأجر نشده حق مطالبه سرقفلی ندارد.
[سؤال 11655] 6708
بسمه تعالی
دفتر حضرت آیت الله العظمی الامام موسوی الخمینی، خواهشمند است فتوای مبارک امام امت را در مورد مسأله ذیل استفسار فرموده و عین مرقومه را ارسال فرمایند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 207 اگر مغازه ای به مدت پنج سال از مالک با اجاره نامه رسمی فقط اجاره شود و هیچ گونه مبلغی به عنوان سرقفلی از طرف مستأجر پرداخت نشود پس از انقضای مدت پنج سال سرقفلی مغازه مال کیست مالک یا مستأجر؟
بسمه تعالی، مربوط به مالک است و مستأجر در فرض مرقوم حق ندارد.
[سؤال 11656] 6709
بسمه تعالی 7 / 6 / 1361
دفتر محترم امام خمینی
این جانب مالک دو باب مغازه می باشم که حدود دوازده سال قبل به شخصی به مدت یک سال، بدون سرقفلی اجاره دادم و ایشان تا به حال تخلیه نکرده و می گوید: حدود صد هزار تومان بدهید تا تخلیه کنم. حدود شش ماه پیش هم از طرف دادگاه آمده اند و گفته اند: باید یک صد و سی هزار تومان بدهید تا حکم تخلیه صادر شود. آیا ایشان شرعاً می توانند در صورتی که سرقفلی نداده اند و حتی کرایۀ ناچیزی می دهند، سرقفلی بگیرند؟
بسمه تعالی، اگر سرقفلی به وجه شرعی به مستأجر منتقل نشده، باید پس از تمام شدن مدت اجاره، محل را تخلیه کند و به مالک تحویل دهد و هیچ گونه حقی در این باره بر مالک ندارد.
[سؤال 11657] 6710
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت مستطاب آیت الله العظمی و بنیان گذار انقلاب اسلامی ایران، جناب آقای خمینی، مدّ ظله العالی، به شرف عرض می رساند:
شخصی از زیدی دکانی را به مدتی اجاره نموده است. اما پس از انقضای مدت اجاره از تخلیه آن خودداری می کند و مدتی است که بدون اجازه مستأجر در تصرف دارد و می گوید: «باید سرقفلی بدهی». در غیر این صورت حاضر به تخلیه نیست. آیا
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 208 جایز است از صاحب دکان سرقفلی بگیرد یا خیر؟ والسلام علیکم
بسمه تعالی، مالک اگر سرقفلی را به مستأجر منتقل نکرده، مستأجر حق مطالبه سرقفلی ندارد و پس از تمام شدن مدت اجاره مجاز در تصرف در محل بدون اجازه مالک نیست.
[سؤال 11658] 6711
بسمه تعالی
در سال 1350 مرحوم پدرمان محلی را بدون اخذ سرقفلی که در سند رسمی قید گردیده، با اجاره بهای نازل در اختیار بانک رفاه ساری قرار داده است. بعد از انقلاب اسلامی بانک به علت عدم احتیاج، محل را تخلیه نموده، ولی از تحویل مغازه خودداری نموده است. لذا از دادگاه تقاضای تحویل محل گردید. بانک مذکور ادعای دریافت سرقفلی را می نماید. آیا پرداختن سرقفلی در حالی که فقط اجارۀ ماهیانه دریافت شده است و از طرفی در سند رسمی کاملاً ذکر گردیده که بانک باید بدون ادعای سرقفلی محل را به موجر واگذار نماید، از نظر شرع مقدس اسلام چه صورتی دارد؟ به استحضار می رساند که ورّاث هیچ گونه ممرّ عایدی جهت تأمین زندگی ندارند.
بسمه تعالی، اگر اختیار سرقفلی از مالک به مستأجر داده نشده، مستأجر حق مطالبۀ سرقفلی ندارد.
[سؤال 11659] 6712
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، زید عزّه العالی، پس از تقدیم عرض سلام
شخصی در حدود 25 سال پیش مغازه ای را از شخصی گرفته و در آن زمان، سرقفلی به طور کلی رواج نبوده و نداده است. فعلاً آن مغازه مبلغی سرقفلی دارد. مغازه هم خرید و فروش شده و دیگری صاحب آن می باشد. بفرمایید آیا آن آقایی که
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 209 در مغازه است، شرعاً می تواند ادعای سرقفلی بنماید؟ و اگر مبلغی گرفت در صورت راضی نبودن صاحب مغازه و تحویل صاحبش داد، در حالی که سرقفلی نداده است، برای شخص گیرنده این پول چه صورتی دارد؟
بسمه تعالی، اگر از طرف مالک حق سرقفلی به او داده نشده، حق مطالبۀ سرقفلی ندارد.
[سؤال 11660] 6713
بسمه تعالی 10 / 10 / 1361
محضر مبارک آیت الله العظمی امام خمینی، دامت برکاته
آیا کسی که زمینی را به مدت دو سال اجاره کرده و مدت اجاره سال ها گذشته و متعهد شده بدون مطالبه سرقفلی محل را تحویل دهد، فعلاً حق مطالبه سرقفلی دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، به ترتیبی که نوشته اید چنین حقی ندارد.
[سؤال 11661] 6714
بسمه تعالی 30 / 1 / 1361
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
پس از تقدیم عرض سلام به شرف عرض عالی می رساند: مالکی مغازه ای را بدون دریافت دیناری سرقفلی به مستأجری اجاره داده و مستأجر هم در سند قبول نموده که دیناری بابت سرقفلی نداده و موقع تحویل حق تقاضای سرقفلی ندارد و همچنین متعهد شده حق واگذاری مورد اجاره را به غیر بدون موافقت کتبی موجر نداشته، اینک مستأجر به محل دیگری انتقال و می خواهد عین مورد اجاره را بدون رضایت و موافقت مالک به دیگری واگذار و سرقفلی دریافت دارد آیا حق واگذاری و گرفتن سرقفلی را به غیر شرعاً دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض مسأله حق واگذاری به غیر و گرفتن سرقفلی ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 210 [سؤال 11662] 6715
بسمه تعالی
محضر رهبر کبیر انقلاب اسلامی و امید تمامی مستضعفین جهان، حضرت امام خمینی
پس از تقدیم عرض سلام و دست بوسی؛ این جانب مغازه ای را از صاحب سرقفلی آن به ماهی پنج هزار تومان اجاره نمودم و اجارۀ صاحب ملک را هم از قرار ماهی یک صد و بیست تومان پرداخت نمایم و تا به حال در حدود دویست هزار تومان به صاحب سرقفلی پرداخت نموده ام. حال صاحب سرقفلی می خواهد این جانب را از مغازه بیرون نماید؛ در صورتی که پولی را که این جانب به صاحب سرقفلی پرداخت نموده ام، طبق فرمودۀ آن امام بزرگوار در رسالۀ مبارک خود، پول به صاحب سرقفلی بابت سرقفلی به حساب می آید و مستأجر اول که پول دریافت نموده، نمی تواند مستأجر دومی را بیرون نماید.
حال می خواستم نظر مبارک خود را بفرمایید:
1. پولی را که به صاحب سرقفلی پرداخت نموده ام بابت سرقفلی حساب می شود یا خیر؟
2. آیا مستأجر اولی این جانب را می تواند از مغازه بیرون نماید یا خیر؟
بسمه تعالی، اجارۀ مزبوره باطل است و متصرف باید رضایت مالک شرعی را تحصیل کند و مستأجر سابق اگر شرعاً حق سرقفلی داشته، تنها حق سرقفلی را می تواند مطالبه کند.
[سؤال 11663] 6716
بسمه تعالی 10 / 7 / 1361
ضمن سلام و درود بیکران بر امام امت و شهدای اسلام و روحانیت مبارز و آگاه در خط اصیل اسلام و امام، تقاضا داریم جواب شرعی مسأله زیر را به طور واضح مرقوم
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 211 و ارسال فرمایید، تا روح قوانین نجات بخش اسلام برای همه روشن گردد.
آیا اجرای مادۀ 19 قانون مالک و مستأجر ـ یعنی گرفتن مبلغی به نام حق کسب و پیشه هنگام تحویل مغازه یا خانۀ استیجاری به صاحبش، پس از انقضای مدت قرارداد، بابت ترقی ملک مذکور، توسط مستأجر از موجر ـ شرعی و جایز می باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر در ضمن عقد اجاره، شرط گرفتن مبلغی از موجر هنگام تخلیه شده، عمل به شرط لازم و صحیح است.
[سؤال 11664] 6717
بسمه تعالی
دفتر رهبر کبیر انقلاب حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، زیده عزه العالی
محترماً متمنی است به مسائلی که در زیر نوشته شده جواب مرحمت فرمایید:
1. شخصی با پرداخت سرقفلی به مالک، دکانی را بدون تعیین مدّت اجاره یا مبلغ مال الاجاره یا هر دو به عنوان اجاره متصرف است، آیا مالک می تواند بعد از گذشتن مدّتی از تاریخ تصرّف، محل اجاره را به عنوان عدم صحت اجاره (باطل بودن اجاره) تخلیه کند یا خیر؟ در صورت محق بودن مالک نسبت به تخلیه محل، سرقفلی پرداختی متصرف قابل استرداد است یا خیر؟ چنانچه سرقفلی قابل استرداد است به میزان اولیه باید مسترد شود یا به قیمت روز؟
بسمه تعالی، سرقفلی به قیمت روز قابل استرداد است مگر این که حق سرقفلی در ضمن عقد اجاره فاسده به مستأجر واگذار شده که در این صورت سرقفلی هم منتقل به مستأجر نشده.
[سؤال 11665]
2. مستأجر دکانی را با پرداخت سرقفلی و شرط عدم حق واگذاری به غیر، اجاره کرده، در صورت تخلف از شرط در مدّت و یا بعد از انقضای مدت اجاره، مالک به
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 212 عنوان تخلف از شرط حقّ تخلیه مورد اجاره را دارد یا خیر؟ در صورت محقّ بودن مالک، سرقفلی پرداختی مستأجر قابل استرداد است یا خیر؟ و به میزان اولیه قابل پرداخت است یا به قیمت روز؟
3. مالک، دکانی را با دریافت سرقفلی اجاره داده، پس از انقضای مدت اجاره، مالک می تواند مستأجر را مجبور به تجدید تنظیم سند اجاره و یا اضافه نمودن اجاره بنماید یا خیر؟ و در صورت استنکاف مستأجر، مالک حق تخلیه محل را دارد؟ و در صورت محقّ بودن مالک، سرقفلی پرداختی چه وضعی پیدا می کند؟
بسمه تعالی، 2 و 3، با فرض تخلف شرط، مالک حق فسخ اجاره را دارد و در صورت انقضای مدت اجاره، مالک حق تخلیه دارد و بدون رضایت مالک تصرف جایز نیست و حکم سرقفلی در ذیل سؤال اول ذکر شد.
[سؤال 11666]
4. هرگاه مستأجر اجاره خود را با مطالبه مالک نپردازد، مالک می تواند مورد اجاره را تخلیه نماید؟ در صورتی که سرقفلی پرداخته باشد وضع سرقفلی چه صورتی پیدا می کند؟
بسمه تعالی، حکم سرقفلی قبلاً معلوم شد و مالک نمی تواند تخلیه نماید و بر مستأجر واجب است که مال الاجاره را بپردازد.
[سؤال 11667] 6718
بسمه تعالی 8 / 4 / 1361
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر عالی قدر
توقیراً از محضر مقدس عالی جناب موضوع ذیل استفتا می گردد:
قطعه زمینی موقوفه به موجب سند رسمی اجاره گردیده و در اجاره نامه قید شده که مستأجر حق دارد در زمین مذکور احداث اعیانی و تهیه مسکن نماید. در زمین مزبور مستأجر شش باب مغازه بنا نموده و اعیانی آن را به ثبت رسانیده و ادارۀ اوقاف
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 213 نیز نظارت داشته و از سال 1347 تا کنون مدت 14 سال می باشد از آن اعیانی استفاده شده و اجاره زمین طبق اجاره نامه به متولی موقوفه پرداخت شده و نیز در اجاره نامه هم قید گردیده در صورتی که مستأجر نخواهد اعیانی خود را به دیگری واگذار نماید باید معادل ده درصد از قیمت اعیانی که برابر مقررات متعلق به موقوفه است به اداره اوقاف بپردازد. بنابر این صدی ده متعلق به ادارۀ اوقاف و صدی نود متعلق به مستأجر خواهد بود.
آیا با وجود این که اعیانی به وسیلۀ مستأجر و با مخارج شخصی مستأجر در زمین مزبور احداث گردیده و مدت 14 سال هم از اعیانی زمین موقوفه استفاده کرده فعلاً متولی ادارۀ اوقاف حق دارد مطالبۀ سرقفلی مغازه ها را بنماید یا خیر؟
استدعا دارد حکم موضوع را اعلام و ارشاد فرمایند تا مستأجر به تکلیف شرعی خود عمل نماید. والسلام علی من اتبع الهدی
بسمه تعالی، در فرض سؤال مطالبۀ سرقفلی مورد ندارد، ولی پس از تمام شدن مدت اجاره، متولی شرعی می تواند هنگام تجدید اجاره، مال الاجاره را طبق مصلحت وقف بالا ببرد.
[سؤال 11668] 6719
بسمه تعالی 30 / 11 / 1361
بعد از عرض سلام، امیدوارم حال آن جناب خوب بوده و در راه اسلام بتوانید به خوبی قدم بردارید.
این جانب مدتی است که به دنبال خرید یک باب مغازه هستم و چند روزی هست که مغازه ای پیدا کردم و صاحب مغازه که چند سال پیش سرقفلی مغازه را به مستأجر کنونی فروخته و حال، صاحب مغازه می گوید که من به دلیل این که سرقفلی حرام است مایل نیستم که مستأجر من سرقفلی مغازه را به شما بفروشد. حال به این دلیل من در هیچ کجای تهران نمی توانم مغازه بخرم، به دلیل این که همۀ مغازه های تهران
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 214 سرقفلی دارد. در ضمن نظر شما بستگی دارد به خرید این مغازه، زیرا صاحب مغازه می گوید که فتوای امام مهم است و هرچه ایشان بگویند مهم است. حال از محضر آن جناب خواستارم که ما را راهنمایی کنید. به امید موفقیت لشکریان اسلام
بسمه تعالی، گرفتن سرقفلی از طرف مالک شرعی و یا کسی که مالک به او حق سرقفلی را واگذار نموده جایز است.
[سؤال 11669] 6720
بسمه تعالی
استفتا از جناب آقای روح الله امام خمینی، سلام علیکم
این جانب مغازه ای را از شخصی در 8 سال قبل سرقفلی کردم و با اجارۀ ماهی شصت تومان برای دو سال و هشتاد تومان برای بقیۀ ایام؛ یعنی برای تمام سال ها بوده. این شخص پس از مدت حدوداً 4 سال منزل را که ساختمان کرده بود به شخص ثانی فروخت و به وی گفت که مقدار اجارۀ دکان 80 تومان است و بایستی به او ـ یعنی مالک فعلی ـ پرداخت شود و این شخص ثانی قبول کرد. هر ماه اجاره را می گرفت و رسید می داد.
شخص ثانی ملک را به شخص ثالثی فروخت و با همان شرایط و گفت که مغازه سرقفلی شده و اجاره اش ماهی 80 تومان است.
شخص ثالث مدتی آن جا بود بعداً ملک را به شخص رابعی فروخت و باز شرایط را به او گفت که مغازه را بنده سرقفلی کردم و اجاره اش ماهی 80 تومان است. ولی این شخص بعد از یکی دو ماه شروع به آزار و اذیت ما کرد که شرح آن مفصل است و تا کنون بنده را به عوامل مختلف به دادگاه و دادسرا و ادارۀ بهداشت و منزل یکی از علمای مشهد و شورای محل و پیشنماز محل برده و با آب ریختن، مزاحم کار بنده ـ که رنگ آمیزی چوب می باشد ـ می شود. البته چون بنده به شما اعتقاد دارم و تا کنون هم اعتقادم را ثابت کرده ام و فرزندم را دوبار به جبهه فرستاده ام و هردو بار هم مجروح برگشته و اکنون با تن مجروح به بنده در کارم کمک می کند تا خرج 6 سر عائله ام را
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 215 دربیاورم، امیدوارم که هرچه زودتر جواب نامۀ ما را بدهید و هرچه زودتر ما تکلیف شرعی خودمان را به طور صحیح انجام بدهیم.
البته بنده در قبل از صدور فرمان شما راجع به دادگستری، در دادگاه محکوم به خالی کردن محل شدم. ولی سایر مراجع گفتند: چون شما زودتر این محل را خریده اید حق با شما می باشد و نباید او مزاحم شما شود. والسلام علیکم
بسمه تعالی، در فرض مرقوم، تصرف مستأجر در مغازه باید با رضایت مالک جدید باشد ولی برای تخلیه و تحویل مغازه می تواند به قیمت فعلی مطالبۀ سرقفلی نماید.
[سؤال 11670] 6721
بسمه تعالی 27 / 1 / 1362
دفتر محترم استفتای امام خمینی، ارواحنا فداه، پس از سلام، استفتا و استعلام می گردد در این باره که:
صاحب مِلکی در موقع اجاره دادن محل کسب به این جانب مبلغی نیز به عنوان سرقفلی محل به دلخواه خود دریافت نموده؛ آیا حالا منِ مستأجر حق واگذاری سرقفلی را دارم یا نه؟ و آیا مالک می تواند ادعا کند از سرقفلی که می گیرید، باید مبلغی را هم به من بدهید؛ درصورتی که ذکر کردیم سرقفلی محل را قبلاً به ما فروخته است؟
بسمه تعالی، اگر اختیار سرقفلی از طرف مالک به شما داده شده، اختیار واگذاری آن باشما است و نمی تواند ادعایی داشته باشد.
[سؤال 11671] 6722
بسمه تعالی 31 / 3 / 1362
محضر مبارک سماحة الإمام، آیت الله العظمی الخمینی، دام بقاؤه الشریف، لطفاً بفرمایید:
در مورد مستأجری که مغازه ای با پرداخت سرقفلی اجاره کرده و بعد از گذشت
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 216 سال ها موجر می خواهد تخلیه کند، آیا مستأجر همان مبلغ پرداختی را باید بگیرد و بیشتر حق ندارد؛ در حالی که سرقفلی محل، در حال حاضر خیلی بیشتر می ارزد؟
بسمه تعالی، با فرض این که اختیار سرقفلی از طرف مالک به مستأجر داده شده، مستأجر حق دارد به قیمت فعلی سرقفلی بگیرد.
[سؤال 11672] 6723
بسمه تعالی
حضور محترم رهبر معظم انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت الله العظمی جناب آقای خمینی، دامت برکاته، با کمال احترام؛ استدعا دارد به مسأله شرعیۀ ذیل پاسخ فرمایید.
مالک یک باب دکان، منافع شش دانگ را به مدت سه سال به اجاره داده و مستأجر بدین منظور که در مدت اجاره، اجاره بهای کمتری بپردازد، مبلغی به عنوان سرقفلی به مالک پرداخته؛ با این که مدت سه سال از انقضای مدت اجاره گذشته، مستأجر حاضر به تجدید اجاره نشده؛ در این صورت تکلیف مالک چیست؟ و آیا می تواند از مستأجر بخواهد که مورد اجاره را تخلیه و تحویل دهد. والسلام علیکم
بسمه تعالی، مالک حق مطالبۀ تخلیه را دارد؛ ولی با فرض این که سرقفلی دکان را به مستأجر واگذار کرده، مستأجر حق دارد مطالبۀ سرقفلی نماید.
[سؤال 11673] 6724
بسمه تعالی
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی ایران، زید عزّه العالی، با تقدیم عرض سلام معروض می دارد:
مالک و یا مالکین یک باب مغازه با دریافت مبلغی به عنوان سرقفلی و تنظیم اجاره نامه، بدون هیچ قید و شرط عدم واگذاری به غیر، آن را در اختیار مستأجری می گذارند. مستأجر، حق پرداخت سرقفلی و اجاره را با مبلغی بیشتر از پرداختی خود
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 217 به دیگری واگذار می نماید. آیا از نظر مبارک، وی با رضایت طرفین مجوّز شرعی نسبت به دریافت مازاد وجه ـ که واگذار کننده می گیرد ـ دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، در فرض سؤال، واگذاردن مستأجر حق سرقفلی خود را به دیگری به مازاد، مانع ندارد. ولی اجاره دادن دکان به اجرتی بیشتر از اجرت اول، بدون احداث خصوصیتی در آن، جایز نیست.
[سؤال 11674] 6725
بسمه تعالی نهم جمادی الاولی 1398 ق
حضرت آیت الله العظمی خمینی، دام ظله العالی
دکانی از مالک آن با دادن سرقفلی به او بدون مدت اجاره نموده ام به مبلغ ماهی هفتصد و پنجاه تومان و اکنون می گوید یا بایستی اجاره را سه هزار و پانصد تومان کنی و یا سرقفلی اولیه را بگیری و بروی، در صورتی که سرقفلی ترقی نموده است خواهشمند است تکلیف شرعی این جانب را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، تعیین مبلغ اجارۀ سالانه اگر قبلاً در ضمن عقد صحیح لازم مقرّر نشده منوط به توافق مالک و مستأجر است و سرقفلی را اگر به وجه صحیح شرعی از مالک نخریده و مالک نشده است بیش از مبلغی را که به حساب آن پرداخته استحقاق ندارد و حق سرقفلی در این صورت برای او ثابت نیست و اجاره نسبت به مدتی که مبلغ مال الاجاره و مدت اجاره یا یکی از آن دو تعیین نشده بود باطل است و مستأجر اجرت المثل دکان را در مدتی که متصرّف بوده ضامن است.
[سؤال 11675] 6726
بسمه تعالی
محضر مبارک زعیم عالی قدر و رهبر کبیر انقلاب، امام خمینی، دامت برکاته
در مورد این مسأله شرعیه چه می فرمایید؟ شخصی محل کسبی را با لوازم و ابزار
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 218 کار از شخصی ابتیاع نموده و پس از مدتی محل کار مذکور را با مقداری از اثاث مذکور به بیع صحیح شرعی به دیگری فروخته، و مدارک بیع هم موجود است؛ آیا این معامله مطابق با رأی مبارک صحیح است یا خیر؟
بسمه تعالی، اختیار فروش ملک، با مالک است؛ ولی اگر سرقفلی محل را به دیگری منتقل ساخته، در صورتی انتقال صحیح است که شرعاً حق سرقفلی را مالک باشد.
[سؤال 11676] 6727
بسمه تعالی
1. مغازه یا محل کسب که اشخاصی از مالک اجاره می کنند مثلاً به مدت دو سال یا بیشتر و مالک از آن ها علاوه بر مال الاجاره مبلغی به عنوان سرقفلی می گیرد و آن ها بدون این که با مالک شرط کنند که بعد از تمام شدن مدت حق داشته باشند به دیگری اجاره دهند به دیگری اجاره می دهند و مبلغی سرقفلی می گیرند این سرقفلی حلال است یا خیر؟ و در هر صورت این سرقفلی که از شخص ثالث می گیرند شخص ثالث بعد از دادن سرقفلی به مستأجر اول خمس آن را باید بدهد یا خیر و بر فرض وجوب خمس آیا فرقی هست بین این که این شخص ثالث جاهل باشد به این که با توافق مالک به اصل اجاره باید بعد از تمام شدن مدت محل را باید تخلیه کند و بین این که عالم به مسأله باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، کسی که حق سرقفلی به نحو شرعی به او منتقل شده می تواند حق خود را به دیگری در مقابل مبلغی پول واگذار نماید و حق مذکور جزء سرمایه محسوبست که خمس دارد و فرقی بین علم و جهل خریدار نیست.
2. در صورتی که خود مالک محل را با مدت طولانی اجاره دهد و سرقفلی هم بگیرد ولی مستأجر با مالک شرط نکند که بعد از تمام شدن مدت، اگر مالک خودش خواست ملک را تحویل بگیرد، مستأجر حقّ داشته باشد از مالک سرقفلی بگیرد؛ در این صورت سرقفلی ای که اول به مالک داده خمس دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، خمس دارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 219 [سؤال 11677] 6728
بسمه تعالی 30 / 10 / 1361
دفتر محترم حضرت امام خمینی، دام بقاؤه، لطفاً به چند سؤال زیر پاسخ فرمایید.
1. مغازه ای را حدود سی سال پیش اجاره نمودیم. این مغازه را از بنیان با اجازۀ مالک (متولّی موقوفه) خراب نموده و تجدید بنا کردم و اخیراً تجدید اجاره نموده، حدود شش سال به پایان اجاره باقی می باشد. آیا واگذار نمودن این مغازه با دریافت سرقفلی مجاز می باشد یا خیر؟
بسمه تعالی، اختیار با متولی شرعی است و اگر در وقت اجاره، اختیار سرقفلی به مستأجر داده شده، می تواند سرقفلی بگیرد.
2. قسمتی از شغل این جانب، فروش روزنامۀ باطله می باشد، با توجه به این که در جمهوری اسلامی حتماً کلمۀ الله و یا نام امامان علیهم السلام در روزنامه ها نوشته می شود، آیا فروش روزنامه مجوّز دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، مانع ندارد.
3. سرمایه گذاری در شرکت های خصوصی و یا شرکت های تعاونی، با علم به این که یک یا چند نفر از سهام داران سهم امام و سادات را نمی پردازند، چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، اگر وجوه خود را بپردازد، با اجازۀ حاکم شرع مانع ندارد.
4. کمیته ای به نام فروش اجناس متروکه در تهران می باشد که اجناس بلا صاحب را که از خارج آمده و صاحبانشان رجوع نکرده و یا فراری می باشند جمع کرده است. خرید اجناس از این کمیته چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، با احتمال این که روی موازین شرعی فروخته می شود اشکال ندارد.
[سؤال 11678] 6729
بسمه تعالی
دفتر امام خمینی، مدّ ظله العالی
چنانچه متولی موقوفه ای در قسمتی از زمین موقوفه با پول خود مبادرت به احداث دکان نماید؛ به هنگام واگذاری دکان به شخص غیر آیا سرقفلی که گرفته
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 220 می شود متعلق به متولی است یا به موقوفه؟
بسمه تعالی، متولّی باید مطابق صلاح وقف آن را واگذار کند و چنانچه وقف، عرفاً سرقفلی دارد؛ باید به حساب وقف هم سرقفلی بگیرد.
[سؤال 11679] 6730
بسمه تعالی
این جانب چندین مغازه به سرقفلی واگذار کرده ام. موقع فروش، حدود یک پنجم را قبلاً نقدی دریافت کرده ام و بقیه را به اقساط سه سال الی چهار سال چک یا سفته ماهانه داده اند و قولنامه کرده ایم و مغازه را تحویل داده ایم و آن ها نیز مشغول داد و ستد شده اند. حالیه پنج نفر از آقایان از دادن اجاره و اقساط ماهانه سرقفلی خودداری می نمایند. این جانب هم عرض کرده ام که هرچه داده اید برمی گردانم تا از ملک این جانب خارج شده و بروید و تا امروز هم هرچه داد و ستد کرده اید، حلال شما باشد. ولی قبول ندارند و این جانب و شریکم ابداً راضی به سکونت و داد و ستد آقایان مذکور در ملک خود نمی باشیم. تقاضا دارد تکلیف شرعی بنده و آقایان را مرقوم و روشن فرمایید.
بسمه تعالی، مالک حق دارد مال الاجاره و بدهی بابت سرقفلی را از مستأجر مطالبه کند و تا مدت اجاره سر نیامده، حق مطالبه تخلیه محل را ندارد.
[سؤال 11680] 6731
بسمه تعالی
محضر مقدس زعیم عالی قدر شیعه، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، پس از ابلاغ سلام، موردی پیش آمده است که به عرض امام می رساند:
سرقفلی یک باب مغازه در اختیار این جانب است و در موقع خرید در سند قید شده است که حق فروش، یعنی واگذاری سرقفلی مغازه به شخص دیگری، با دارندۀ
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 221 سرقفلی است. اکنون بنده این مغازه را می خواهم به شخص دیگری واگذار کنم و در سند مالکیت باید امضای صاحب ملک نیز باشد. اکنون که برای امضای سند به صاحب ملک مراجعه می کنیم می گوید که بنده 20% قیمت فروش را از شما مطالبه می کنم تا سند را امضا کنم. از حضور آن امام بزرگوار تقاضا می کنم که وظیفۀ شرعی بنده را دستور فرماید که آیا مالک شرعاً حق چنین ادعایی را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر متعارف این است که صاحب ملک که اختیار واگذاری را به مستأجر داده، باید سند را مجاناً امضا کند، حق مطالبه چیزی ندارد.
[سؤال 11681] 6732
بسمه تعالی
دفتر محترم حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، استفتا می شود:
اگر شخصی مغازه را با دادن سرقفلی اجاره نمود و مدت مدیدی در اجارۀ همین مستأجر می باشد، متمنّی است بیان فرمایید آیا موجر می تواند اجاره را اضافه نماید؟
بسمه تعالی، پس از پایان عقد اجارۀ اول، در تجدید قرارداد اجاره، تعیین مال الاجاره موکول به توافق طرفین است.
[سؤال 11682] 6733
بسمه تعالی
محضر مقدس حضرت آیت الله العظمی الامام الخمینی، مدّ ظله العالی علی رؤوس الانام
احتراماً معروض می دارد بر این که در اول سال 1358 جمعی از مؤمنین با همکاری استاندار و شهردار وقت زمین مرا که از خیریه های فرح بوده است برای بهزیستی اراک و به صورت مزبلۀ شهر بیرون آمده بود پاکسازی کرده و اقدام به احداث میدان تره بار نمودند که از جهاتی به نفع شهروندان تمام شده است و در همان حین اعلام کردند که
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 222 هر کس می خواهد مغازه های ساخته شده داشته باشد فلان مبلغ پول به حساب این میدان واریز کند مشروط به شرایط ذیل:
1. این که هر سه سال یک مرتبه هیئت امنای میدان با نظر کارشناس در تجدید اجاره و اجاره بها تجدید نظر کنند.
2. هیچ مغازه داری حق واگذاری مغازه خود را به غیر ندارد مگر با اجازه هیأت امنا.
3. هر موقع مغازه دار نخواست یا نتوانست کسب کند و خواست تخلیه کند و برود همان پولی را که داده است بگیرد و برود و به چیز دیگری اضافه حق ندارد مگر آن که برابر مقررات میدان، خود احداث عملی کرده باشد که با نظر هیأت امنا پول آن را بگیرد و برود. با این که معلوم است پول بدون عمل ساختمان نمی سازد هیأت امنا به طور رایگان و برای خدا با وجود کمبود آهن و مصالح دیگر فعالیت کردند تا این میدان به صورت مطلوبی ساخته شد و بازاری به وجود آورد و در اساسنامۀ میدان هم قید شده است که از درآمد میدان و اضافه پولی که در صندوق مانده است برای همان بچه های بی سرپرست که تحت پوشش بهزیستی بوده اند خانه ساخته شود که تحت شرایطی به آن ها واگذار گردد و وام قرض الحسنه یا کمک به پسران و دختران بی بضاعت که از ازدواج معمولی هم عاجزند بشود. سوم هر کار خیری که به نظر هیأت امنا و عالم مورد اطمینان اراک اولی بود بعد از آن ها انجام شود و درصدی هم صرف تبلیغات و... گردد اینک مغازه داران محترم نظر به وضع بازار خود کرده و ترقّی سرقفلی را مشاهده کرده اند، می گویند این مغازه ها از پول ما ساخته شده و زمین هم که مال دولت است. این قدر ارزش اجاره ندارد و زحمات هیأت امنا را نادیده گرفته و می خواهند مثل همه ما اختیار مغازه با خودشان باشد. نظر مبارک را بیان فرمایید حق دارند یا نه؟
بسمه تعالی، امر زمین و مغازه های ذکر شده با دولت اسلامی است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 223 [سؤال 11683] 6734
بسمه تعالی
پس از عرض سلام تقاضا داریم که به سؤالات ذیل پاسخ عنایت فرمایید:
1. اگر مکان هایی را که وقف مدرسه یا مسجد یا جهات دیگر است در زمانی که اجارۀ آن ها مثلاً ماهی سی تومان بوده تصرّف نموده، بعداً اجاره بالا رفته (به طوری که اگر تخلیه کند متولّی یا حاکم شرع می تواند ماهی سیصد تومان اجاره بگیرد) آیا جایز است که تخلیه نکند و اجاره کمتر بدهد؟
بسمه تعالی، باید بعد از انقضای مدّت اجاره، محلّ را تخلیه و یا تجدید اجاره از متولّی شرعی نماید.
[سؤال 11684]
2. در صورت عدم جواز، آیا نسبت به آنچه در زمان طاغوت کمتر داده به متولّی یا حاکم شرع بدهکار است؟
بسمه تعالی، اگر بدون تجدید اجاره کمتر از اجرة المثل داده ضامن بقیّۀ اجرة المثل است.
[سؤال 11685]
3. آیا متولّی شرعی یا حاکم شرع می تواند به کمتر از اجرة المثل اجاره بدهد؟
بسمه تعالی، جایز نیست مگر در صورتی که مصلحت وقف در آن باشد.
[سؤال 11686]
4. آیا آنچه در زمان طاغوت بابت اجاره به ادارۀ اوقاف داده (نه به متولّی شرعی یا حاکم شرع) اجاره محسوب می شود؟
بسمه تعالی، محسوب نمی شود و باید مال الاجاره را به متولّی شرعی داد.
[سؤال 11687]
5. آیا بر کسی که می داند پدرش مدّت ها از این قانون طاغوتی استفاده کرده (کمتر
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 224 از اجرة المثل به متولّی شرعی یا حاکم شرع رسانده، یا اصلاً نرسانده) واجب است در صورتی که از پدر مالی به ارث رسیده جبران کند؟
بسمه تعالی، آنچه از اجرة المثل نپرداخته دین است، و باید از ترکه پرداخت شود.
[سؤال 11688] 6735
بسمه تعالی 17 / 9 / 1361
تهران، دفتر امام خمینی، ضمن عرض سلام حضور امام امت و بوسیدن دست ایشان؛ لطفاً در مورد زیر این جانب را راهنمایی فرمایید:
حدود 7 الی 8 سال قبل این جانب از مغازه های گاراژ برادرم یک باب مغازه به طور شش دانگ به سرقفلی گرفتم. بعد از مدتی با رضایت طرفین، ایجاب نمود که سه دانگ آن را به بنده واگذار نماید و پس از گذشت مدت زمانی دیگر، ایجاب نمود که دودانگ آن را به بنده واگذار نماید و این جانب به این امر رضایت دادم و با مشارکت برادرم و خودم و یک نفر دیگر، بر اساس هر نفر دو دانگ به شغل آزاد و حلال ادامه دادیم. حدود 6 سال شراکت ما ادامه داشت تا از یکدیگر جدا شدیم و با آن ها تسویه حساب نمودم.
نظر به این که این جانب از روز اول که مغازه را به طور شش دانگ به سرقفلی گرفته بودم، تا روزی که از همدیگر جدا شدیم، با برادرم دارای حساب کتابی معاملاتی با همدیگر بودیم، لذا فکر می کردیم که سرقفلی مغازه را من پرداخت نموده ام و ایشان دریافت داشته است، لیکن پس از جدایی شراکت متوجه شدیم که این وجه رد و بدل نگردیده. با توجه به مراتب فوق و این که در خلال مدت شراکت مرتباً کرایۀ مغازه پرداخت گردیده، تقاضامند است که فتوای امام را در ذیل همین ورقه درج نماید که محق به دریافت سرقفلی دو دانگ مغازه مذکور که پس از جدایی در اختیار برادرم می باشد و ایشان هم یک دانگ آن را پس از جدایی با من، در اختیار شریک خود
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 225 گذاشته و یک دانگ دیگر را برای خود نگه داشته، می باشم یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر اختیار سرقفلی دکان به شما واگذار شده، می توانید به تفاوت قیمت سرقفلی سابق و سرقفلی فعلی به او رجوع نمایید.
[سؤال 11689] ----> 6992
3. شخصی مغازه ای را ده ساله به زید نامی اجاره داده است و طرفین موافقت نموده اند که سرقفلی آن متعلق به مستأجر باشد، در صورتی که مالک در موقع عقد قرارداد چیزی جز حق الاجاره نگرفته است و مدت ده سال تمام شده است. فعلاً مالک ادعای تخلیه نموده و مستأجر از تخلیه امتناع می نماید و اظهار می دارد که باید سرقفلی مغازه را به من بدهی تا آن را تخلیه نمایم؛ آیا حق گرفتن سرقفلی از مالک را دارد یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر در ضمن عقد لازم، سرقفلی به مستأجر واگذار شده یا عقد مبنی بر آن بوده، حق سرقفلی دارد.
[سؤال 11690] ----> 2248
2. مغازه ای اجاره کردم، بعد از مدتی که هنوز مدت اجاره اوّلی باقی بود، صاحب مغازه فوت کرد؛ بعد از مدت اجاره از یکی از ورثۀ صاحب مغازه اجاره کردم یک ساله و قبل از تمام شدن یک سال، این مغازه را دادم به شخص دیگری و مبلغ پانصد هزار تومان سرقفلی گرفتم؛ این سرقفلی حلال است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر حق واگذاری به غیر را داشته اید سرقفلی مذکور حلال است.
[سؤال 11691] ----> 799
4. گرفتن سرقفلی از مستأجر خانه یا دکان، شرعی است یا نه؟
بسمه تعالی، گرفتن سرقفلی برای مالک یا کسی که از جانب مالک حق سرقفلی به او داده شده مانع ندارد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 226 [سؤال 11692] ----> 3511
3. در تحریر الوسیله، جلد 2، مسأله 7 از مسائل سرقفلی چنین آمده است: «لو شرط علی الموجر فی ضمن العقد أن لا یوجر المحلّ من غیره ویوجره منه سنویاً بالإجارة المتعارفة فی کلّ سنة فله أخذ مقدار بعنوان السرقفلیة لإسقاط حقّه أو لتخلیة المحلّ» آیا با این شرط می شود مستأجر را بعد از انقضای مدت اجاره بدون جلب رضایت از محل کسب بیرون کرد یا به هر حال، جلب رضایت لازم است؛ به اعتبار شرط و قرارداد در ضمن عقد اجاره که خود عقد لازم است؟ به علاوه که ظاهر امر انتقال حق السلطنة مالک است به مستأجر. مخصوصاً در مواردی که مستأجر مبلغی را به عنوان سرقفلی به موجر داده باشد.
بسمه تعالی، شرط مذکور الزام آور است و با رفع امر به حاکم شرع، موجر را الزام می کند به عمل به آن و با امتناع، حاکم ولایت دارد که محل را با اجاره به نرخ روز به مستأجر واگذار کند.
[سؤال 11693] ----> 6686
4. مستأجری حدود بیست و پنج سال با داشتن اجاره نامه در مغازه ای نشسته و در آن جا کاسبی می نماید و اجاره اش را ماه به ماه پرداخت می نماید؛ حال به صرف این که مالک می گوید من راضی نیستم و باید مغازه را تخلیه نمایی، آیا در اسلام حکمی یا قانونی نسبت به مستأجر بیان شده یا نه؟
بسمه تعالی، بعد از تمام شدن مدت اجاره، مالک می تواند از مستأجر مطالبۀ تخلیه نماید.
[سؤال 11694] ----> 4229
4. چند مغازه خریداری شده است که به زمین مسجد اضافه شود. آیا مستأجرین برای تخلیه مغازه ها حق مطالبه وجهی (بابت حق پیشه یا سرقفلی) دارند؟ با توجه به این که با مالک قبلی قراردادی در این خصوص نداشته اند.
بسمه تعالی، در فرض مسأله حق سرقفلی ندارند.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 227