فروش سفته و چک
[سؤال 11608] 6670
بسمه تعالی دهم محرم الحرام 1400 ق
محضر مقدس مرجع عالی قدر جهان اسلام، رهبر عظیم الشأن انقلاب اسلامی، حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
با عرض سلام و ادای تحیّات و ادعیۀ خالصانه، استدعا دارد امر و مقرر فرمایید. رأی مبارک و فتوای شریف آن حضرت را در مسأله ذیل مرقوم فرمایند.
این جانب در رشتۀ معاملات پشم و خامه، به حق العمل کاری اشتغال دارم و از فروش جنس به عنوان حق العمل، تومانی چهار شاهی عایدم می شود. طبق معمول معاملات بازار، جنس را به مدت چهار ماه می فروشم، با توجه به این که صاحب جنس از مدت آگاهی و اطلاع دارد و بعد از انجام معامله، بعضی از خریداران مدت مزبور را «اِسکُنت» می نمایند و پول جنس را نقداً می پردازند و بعض دیگر از خریداران سفته می دهند. ضمناً چون صاحب جنس پول جنس را به علت احتیاج نقداً مطالبه می نماید، این جانب تا آن جا که امکان داشته باشد، سفته های جنس را در بازار به اشخاص می فروشم. حال در صورتی که قسمتی از سفته ها فروش نرود، آیا بر حسب اختیار و وکالتی که صاحب جنس به این جانب ـ حق العمل کار ـ داده است و با رضایت وی، طبق معمول بازار، از طرف صاحب ذمه اگر سفته ها را به خودم بفروشم، چه صورت دارد؟ با توجه به این که اگر هر یک از سفته های مزبور سوخت شود، طبق قرارداد، سوخت به عهدۀ حق العمل کار می باشد.
قبلاً از عنایات مبذولۀ آن مرجع عالی قدر در بیان فتوای شریف که مورد ابتلای عده ای در بازار می باشد ابراز امتنان دارم.
بسمه تعالی، فروش سفته به کمتر، به خود بدهکار مانع ندارد؛ و به غیر او ربا و حرام است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 180 [سؤال 11609] 6671
بسمه تعالی
دفتر امام خمینی، رهبر عزیز و بنیان گذار جمهوری اسلامی ایران، سلام علیکم، با تقدیم احترام، بدین وسیله حلال یا حرام بودن معاملۀ زیر را برای این حقیر مشخص کنید.
اگر شخصی مقداری سفته یا چک بانکی به مبلغ مثلاً بیست هزار تومان داشته باشد و راضی باشد که آن ها را به کاسب یا تاجری بدهد که پس از بیست ماه، هر ماه هزار تومان به وی بپردازد، ولی در آغاز معامله، از طرف شخص کاسب مبلغ هجده هزار تومان به صورت نقد دریافت دارد، این اختلاف دو مبلغ فوق (دو هزار تومان) برای شخص کاسب، حلال یا حرام می باشد؟
بسمه تعالی، ربا است و فروش سفته یا چک به شخص ثالث باطل و حرام است.
[سؤال 11610] 6672
بسمه تعالی
در احکام قرض، در توضیح المسائل حضرت آیت الله گلپایگانی (مسأله 2297): اگر در مقابل طلبی که کسی دارد، سفته یا براتی داشته باشد و بخواهد طلب خود را پیش از وعدۀ آن به کمتر از آن بفروشد، اشکال ندارد. سؤال می شود: امام در این باره چه می فرماید؟ توضیح این مسأله را مرقوم فرمایید، مورد احتیاج است.
بسمه تعالی، اگر سفته یا برات را به خود بدهکار بفروشد به کمتر مانع ندارد. ولی فروش آن به غیر مدیون به کمتر، ربا و حرام است.
[سؤال 11611] 6673
بسمه تعالی 3 / 9 / 1358
محضر مبارک حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، متمنی است،
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 181 پاسخ دو سؤال را ذیل ورقه مرقوم فرمایید.
1. اگر شخصی چک یا سفتۀ حقیقی مدت دار ـ که در مقابل جنس فروخته شده می باشد ـ طلب آن شخص را خریداری و بابت مدت آن، مقداری کسر نموده و وجه آن را بپردازد؛ از نظر شرع مقدس اسلام چه صورتی دارد؟
بسمه تعالی، چنانچه چک یا سفته را خود طلبکار بردارد و مقداری کسر نماید، اشکال ندارد. ولی اگر شخص ثالث بردارد جایز نیست.
[سؤال 11612]
2. فروش چک یا سفته مدت دار که انسان برای حفظ آبروی خود مجبور باشد به غیر بفروشد و کسر نماید، چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، فروش سفته به شخص ثالث به کمتر؛ ربا و حرام است.
[سؤال 11613] 6674
بسمه تعالی 24 / 1 / 1362
در مجلۀ پاسدار اسلام، شمارۀ 10 در جواب این سؤال که: «هرگاه کسی چک موعدی را به مبلغی کمتر از مبلغ قید شده در چک بخرد، چه حکمی دارد؟ و همچنین فروش سفتۀ موعدی به مبلغ کمتر جایز است یا خیر؟» جواب فرموده اید: «فروش چک یا سفته به شخص ثالث به مبلغ کمتر، ربا و حرام است» و حال آن که در توضیح المسائل مسألۀ 2839 و 2842 طور دیگر عنوان شده، توضیح مطلب چگونه است؟
بسمه تعالی، فروش چک یا سفته به کمتر به شخص ثالث، ربا و حرام است.
[سؤال 11614] 6675
بسمه تعالی 24 / 1 / 1362
دفتر مبارک حضرت امام خمینی، مدّ ظله، سلام علیکم، احتراماً به عرض می رساند:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 182 کسبه اعتباری در بانک دارند؛ بنابر این است که سفتۀ شخص ثالثی را به بانک سپرده، پولی دریافت می دارند که بانک مبلغی بابت کارمزد و بهره از اصل سفته کسر نموده، پول می پردازد. اگر گیرندۀ وجه، مبلغی را که بانک بابت کارمزد یا بهره برمی دارد، با توجه به این که نظام را اسلامی می داند، آن مبلغ را به بانک ببخشد و مصالحه کند، آیا جایز است؟ خواهشمند است حکم شرعی را بیان فرمایید.
بسمه تعالی، فروش چک یا سفته به کمتر از مبلغ آن، ربا و باطل است و گیرندۀ پول از بانک بیش از آنچه را گرفته ضامن نیست.
[سؤال 11615] 6676
بسمه تعالی 4 / 12 / 1361
پس از عرض سلام به حضور آن پدر عزیزم امام خمینی، مدّ ظله العالی، امیدوارم که حال مبارک خوب باشد و از این که این پسر کوچک شما چند لحظه ای از وقت شما را می گیرد عذر می خواهد.
در رساله احکام شما در مسأله 2840 بخش معاملات راجع به سفته این طور نوشته شده است: «خرید و فروش سفته و چک تضمینی به کم یا زیاد اشکال ندارد». چند سؤال زیر برای من مطرح است:
1. آیا این مسأله شامل چک های بانکی کنونی که هم اکنون در دست مردم است می باشد یا نه؟
بسمه تعالی، فروش چک یا سفته به شخص ثالث به کمتر، ربا و حرام است.
[سؤال 11616]
2. آیا می شود چک های بانکی برای مدت دو ماه آینده یا بیشتر را به قیمت کمتر نقداً خرید یا نه؟
بسمه تعالی، حکم آن معلوم شد.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 183 [سؤال 11617]
3. آیا می شود به طرفی که می خواهد چک حقوقی آینده را بفروشد، بگوییم: «فلان مقدار بنویس تا من آن را به این مقدار پول حاضر بخرم».
بسمه تعالی، در حکم دو مسأله قبل است.
4. آیا می شود پول نو را به قیمت بیشتر پول کهنه خرید؟
بسمه تعالی، اگر ربا و فرار از ربا نباشد، مانع ندارد.
[سؤال 11618] 6677
بسمه تعالی
حضرت آیت الله العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی
هرگاه کسی چکِ موعدی بخرد به کمتر از مبلغ در چک، مثلاً شخصی طلب دارد از شخص دیگری به مدت پنج ماه، یک صد هزار ریال، سومی می خرد از دارندۀ چک به مبلغ نود هزار ریال نقد که به اصطلاح تجار گاهی «اسکنت» گفته می شود؛ جایز است و ربا نیست؟ بیان فرمایید. و همچنین سفتۀ موعدی؟
بسمه تعالی، فروش چک یا سفته به شخص ثالث به کمتر، ربا و حرام است.
[سؤال 11619] 6678
بسمه تعالی
استفتا از محضر مبارک رهبر عالی قدر حضرت امام خمینی، سلام الله علیه:
شخصی برای تهیه پول از زید سفته ای به امضای او به مبلغ یک صد هزار تومان می گیرد که دو ماه دیگر وصول شود. دادن این سفته ها عرفاً دلالت دارد بر این که صاحب سفته به این شخص این مبلغ را مدیون است. این شخص سفته های زید را خودش نیز امضا می کند و به صراف به 90 هزار تومان نقد می فروشد و وجه آن را دریافت می کند و خرج می نماید. اینک دو سؤال مطرح است:
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 184 1. اگر این سفته ها صوری باشد، یعنی زید به شخص دینی واقعاً نداشته و فقط به منظور تهیه پول از صراف این سفته را داده، این معامله چه صورت دارد؟ آیا حقیقت آن یک قرض ربوی است یا فروش اوراق بهادار؟
2. بر فرض این که زید صاحب سفته واقعاً مدیون به شخص بوده و سفته ها را در برابر دین خود داده باشد؛ آیا شخص می تواند صد هزار تومان ما فی الذمه زید را به صراف، به نود هزار تومان نقد بفروشد و سفته ها را به صراف به عنوان سند معامله تسلیم کند یا این معامله شرعی نیست و حقیقت آن یک قرض ربوی است و معامله اوراق بهادار به این صورت باطل است؟
والسلام علیکم ورحمة الله وبرکاته
بسمه تعالی، در هر دو صورت محکوم به حکم ربا است.
[سؤال 11620] ----> 4946
3. زید از عمرو طلب دارد و عمرو در مقابل طلب زید، چک می دهد که شش ماه دیگر نقد شود. اگر زید چک را نزد خود عمرو یا غیر او تنزیل کند، مثلاً چک ده تومانی را که شش ماه مدت دارد به عمرو یا غیر عمرو بدهد و نقد هشت تومان بگیرد، جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، اگر کسی طلبی از غیر دارد که موعد آن نرسیده می تواند از یک مقدار آن گذشت کند و بقیه را وصول نماید و این تنزیل است که اگر حیله برای فرار از ربا نباشد مانع ندارد، و اما در فروش سفته به کمتر، که پول از کسی می گیرد و به او سفته می دهد که در موعد به او بیشتر داده شود، ربا و حرام است و مربوط به تنزیل نیست.
[سؤال 11621] 6679
بسمه تعالی
هرگاه کسی، چک موعدی را به مبلغی کمتر از مبلغ قید شده در چک بخرد، چه
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 185 حکمی دارد؟ و همچنین فروش سفتۀ موعدی به مبلغ کمتر جایز است یا خیر؟
بسمه تعالی، فروش چک یا سفته به شخص ثالث به مبلغ کمتر ربا و حرام است.
[سؤال 11622] ----> 3657
2. کسی سفته ای به برادرش می دهد امضا کند و به اقساط یک سال به شخص ثالثی می فروشد به کمتر، البته برادرها با هم شریک هستند؛ برای خریدار و فروشنده چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، جایز نیست.
[سؤال 11623] ----> 3657
5. کسی سفته دوستانه می دهد امضا کنند و به شخص ثالثی می فروشد، بفرمایید چه صورت دارد؟
بسمه تعالی، فروش چک و سفته به شخص ثالث به کمتر، ربا و حرام است.
استفتائات امام خمینی (س)ج. 10صفحه 186