احکام نماز
شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: کتاب فارسی

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زمان (شمسی) : 1391

زبان اثر : فارسی

شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد

مساله 1167ـ‏ شکهایی که نباید به آنها اعتنا کرد از این قرار است:‏

‏اول: شک در چیزی که محل به جا آوردن آن، گذشته است، مثل آن که در رکوع‏‎ ‎‏شک کند که حمد را خوانده یا نه.‏

‏دوم: شک بعد از سلام نماز.‏

‏سوم: شک بعد از گذشتن وقت نماز.‏

‏چهارم: شک کثیرالشک یعنی کسی که زیاد شک می کند.‏

‏پنجم: شک امام در شمارۀ رکعتهای نماز در صورتی که ماموم شمارۀ آنها را‏‎ ‎‏بداند و همچنین شک ماموم در صورتی که امام شمارۀ رکعتهای نماز را بداند.‏

‏ششم: شک در نماز مستحبی.‏

‏ ‏

1ـ شک در چیزی که محل آن گذشته است

‏ ‏

مساله 1168ـ‏ اگر در بین نماز شک کند که یکی از کارهای واجب آن را انجام‏‎ ‎‏داده یا نه، مثلاً شک کند که حمد خوانده یا نه، چنانچه مشغول کاری که باید بعد از‏‎ ‎‏آن انجام دهد نشده، باید آنچه را که در انجام آن شک کرده به جا آورد، و اگر مشغول‏‎ ‎‏کاری که باید بعد از آن انجام دهد شده به شک خود اعتنا نکند.‏

مساله 1169ـ‏ اگر در بین خواندن آیه ای شک کند که آیۀ پیش را خوانده یا نه یا‏‎ ‎‏وقتی آخر آیه را می خواند شک کند که اول آن را خوانده یا نه، باید به شک خود اعتنا‏‎ ‎‏نکند.‏

مساله 1170ـ‏ اگر بعد از رکوع یا سجود شک کند که کارهای واجب آن مانند‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 184

‏ذکر و آرام بودن بدن را انجام داده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند.‏

مساله 1171ـ‏ اگر در حالی که به سجده می رود شک کند که رکوع کرده یا نه، یا‏‎ ‎‏شک کند که بعد از رکوع ایستاده یا نه، به شک خود اعتنا نکند.‏

مساله 1172ـ‏ اگر در حال برخاستن شک کند که تشهد را به جا آورده یا نه، باید‏‎ ‎‏اعتنا نکند ولی اگر شک کند که سجده را به جا آورده یا نه، باید برگردد و به جا آورد.‏

مساله 1173ـ‏ کسی که نشسته یا خوابیده نماز می خواند، اگر موقعی که حمد یا‏‎ ‎‏تسبیحات می خواند، شک کند که سجده یا تشهد را به جا آورده یا نه، باید به شک‏‎ ‎‏خود اعتنا نکند و اگر پیش از آن که مشغول حمد یا تسبیحات شود، شک کند که‏‎ ‎‏سجده یا تشهد را به جا آورده یا نه، باید به جا آورد.‏

مساله 1174ـ‏ اگر شک کند که یکی از رکنهای نماز را به جا آورده یا نه، چنانچه‏‎ ‎‏مشغول کاری که بعد ازآن است نشده، باید آن را به جا آورد، مثلاً اگر پیش از خواندن‏‎ ‎‏تشهد شک کند که دوسجده را به جا آورده یا نه، باید به جا آورد و چنانچه بعد یادش‏‎ ‎‏بیاید که آن رکن را به جا آورده بوده، چون رکن زیاد شده نمازش باطل است.‏

مساله 1175ـ‏ اگر شک کند عملی را که رکن نیست به جا آورده یا نه چنانچه‏‎ ‎‏مشغول کاری که بعد ازآن است نشده، باید آن را به جا آورد، مثلاً اگر پیش ازخواندن‏‎ ‎‏سوره شک کند که حمد را خوانده یا نه، باید حمد را بخواند و اگر بعد از انجام آن‏‎ ‎‏یادش بیاید که آن را به جا آورده بوده چون رکن زیاد نشده نماز صحیح است.‏

مساله 1176ـ‏ اگر شک کند که رکنی را به جا آورده یا نه، چنانچه مشغول تشهد‏‎ ‎‏است اگر شک کند که دو سجده را به جا آورده یا نه، باید به شک خود اعتنا نکند و‏‎ ‎‏اگر یادش بیاید که آن رکن را به جا نیاورده، در صورتی که مشغول رکن بعد نشده،‏‎ ‎‏باید آن را به جا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است، مثلاً اگر پیش از‏‎ ‎‏رکوع رکعت بعد یادش بیاید که دو سجده را به جا نیاورده، باید به جا آورد و اگر در‏‎ ‎‏رکوع یا بعد از آن یادش بیاید نمازش باطل است.‏

مساله 1177ـ‏ اگر شک کند عملی را که رکن نیست به جا آورده یا نه چنانچه‏‎ ‎‏مشغول کاری که بعد از آن است شده، باید به شک خود اعتنا نکند، مثلاً موقعی که‏‎ ‎‏مشغول خواندن سوره است، اگر شک کند که حمد را خوانده یا نه، باید به شک خود‏‎ ‎‏اعتنا نکند، و اگر بعد یادش بیاید که آن را به جا نیاورده در صورتی که مشغول رکن‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 185

‏بعد نشده، باید به جا آورد و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش صحیح است. بنابراین‏‎ ‎‏اگر مثلاً در قنوت یادش بیاید که حمد را نخوانده، باید بخواند و اگر در رکوع یادش‏‎ ‎‏بیاید نماز او صحیح است.‏

مساله 1178ـ‏ اگر شک کند که سلام نماز را گفته یا نه، یا شک کند درست گفته‏‎ ‎‏یا نه، چنانچه مشغول تعقیب نماز یا مشغول نماز دیگر شده، یا بواسطۀ انجام کاری‏‎ ‎‏که نماز را به هم می زند، از حال نمازگزار بیرون رفته، باید به شک خود اعتنا نکند و‏‎ ‎‏اگر پیش از اینها شک کند، باید سلام را بگوید. اما اگر در صحیح گفتن سلام شک کند‏‎ ‎‏در هر صورت باید به شک خود اعتنا ننماید چه مشغول کار دیگر شده باشد یا نه.‏

‏ ‏

2ـ شک بعد از سلام

‏ ‏

مساله 1179ـ‏ اگر بعد از سلام نماز شک کند که نمازش صحیح بوده یا نه، مثلاً‏‎ ‎‏شک کند رکوع کرده یا نه، یا بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که چهار رکعت‏‎ ‎‏خوانده یا پنج رکعت به شک خود اعتنا نکند، ولی اگر هر دو طرف شک او باطل‏‎ ‎‏باشد، مثلاً بعد از سلام نماز چهار رکعتی شک کند که سه رکعت خوانده یا پنج‏‎ ‎‏رکعت، نمازش باطل است.‏

‏ ‏

3ـ شک بعد از وقت

‏ ‏

مساله 1180ـ‏ اگر بعد از گذشتن وقت نماز شک کند که نماز خوانده یا نه، یا‏‎ ‎‏گمان کند که نخوانده، خواندن آن لازم نیست ولی اگر پیش از گذشتن وقت، شک کند‏‎ ‎‏که نماز خوانده یا نه، یا گمان کند که نخوانده، باید آن نماز را بخواند بلکه اگر گمان‏‎ ‎‏کند که خوانده، باید آن را به جا آورد.‏

مساله 1181ـ‏ اگر بعد از گذشتن وقت شک کند که نماز را درست خوانده یا نه‏‎ ‎‏به شک خود اعتنا نکند.‏

مساله 1182ـ‏ اگر بعد از گذشتن وقت نماز ظهر و عصر بداند چهار رکعت نماز‏‎ ‎‏خوانده ولی نداند به نیت ظهر خوانده یا به نیت عصر، باید چهار رکعت نماز قضا به‏‎ ‎‏نیت نمازی که بر او واجب است بخواند.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 186

مساله 1183ـ‏ اگر بعد از گذشتن وقت نماز مغرب و عشا، بداند یک نماز خوانده‏‎ ‎‏ولی نداند سه رکعتی خوانده یا چهار رکعتی، باید قضای نماز مغرب و عشا را‏‎ ‎‏بخواند.‏

‏ ‏

4ـ کَثِیرُ الشَّک (کسی که زیاد شک می کند)

‏ ‏

مساله 1184ـ‏ اگر کسی در یک نماز سه مرتبه شک کند، یا در سه نماز پشت سر‏‎ ‎‏هم مثلاً در نماز صبح و ظهر و عصر شک کند، کثیرالشک است و چنانچه زیاد شک‏‎ ‎‏کردن او از غضب یا ترس یا پریشانی حواس نباشد، به شک خود اعتنا نکند.‏

مساله 1185ـ‏ کثیرالشک اگر در به جا آوردن چیزی شک کند، چنانچه به جا‏‎ ‎‏آوردن آن نماز را باطل نمی کند، باید بنا بگذارد که آن را به جا آورده، مثلاً اگر شک‏‎ ‎‏کند که رکوع کرده یا نه، باید بنا بگذارد که رکوع کرده است، و اگر به جا آوردن آن‏‎ ‎‏نماز را باطل می کند باید بنا بگذارد که آن را انجام نداده مثلاً اگر شک کند که یک‏‎ ‎‏رکوع کرده یا بیشتر چون زیاد شدن رکوع نماز را باطل می کند باید بنا بگذارد که‏‎ ‎‏بیشتر از یک رکوع نکرده است.‏

مساله 1186ـ‏ کسی که در یک چیز نماز زیاد شک می کند، چنانچه در چیزهای‏‎ ‎‏دیگر نماز شک کند باید به دستور آن عمل نماید، مثلاً کسی که زیاد شک می کند‏‎ ‎‏سجده کرده یا نه اگر در به جا آوردن رکوع شک کند باید به دستور آن رفتار نماید‏‎ ‎‏یعنی اگر ایستاده رکوع را به جا آورد و اگر به سجده رفته، اعتنا نکند.‏

مساله 1187ـ‏ کسی که در نماز مخصوصی مثلاً در نماز ظهر زیاد شک می کند‏‎ ‎‏اگر در نماز دیگر مثلاً در نماز عصر شک کند، باید به دستور شک رفتار نماید.‏

مساله 1188ـ‏ کسی که وقتی در جای مخصوصی نماز می خواند زیاد شک‏‎ ‎‏می کند، اگر در غیر آنجا نماز بخواند و شکی برای او پیش آید به دستور شک عمل‏‎ ‎‏نماید.‏

مساله 1189ـ‏ اگر انسان شک کند که کثیرالشک شده یا نه، باید به دستورشک‏‎ ‎‏عمل نماید. و کثیر الشک تا وقتی یقین نکند که به حال معمولی مردم برگشته باید به‏‎ ‎‏شک خود اعتنا نکند.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 187

مساله 1190ـ‏ کسی که زیاد شک می کند، اگر شک کند رکنی را به جا آورده یا‏‎ ‎‏نه، و اعتنا نکند بعد یادش بیاید که آن را به جا نیاورده، چنانچه مشغول رکن بعد‏‎ ‎‏نشده، باید آن را به جا آورد، و اگر مشغول رکن بعد شده نمازش باطل است، مثلاً اگر‏‎ ‎‏شک کند رکوع کرده یا نه و اعتنا نکند، چنانچه پیش از سجده یادش بیاید که رکوع‏‎ ‎‏نکرده، باید رکوع کند و اگر در سجده یادش بیاید، نمازش باطل است.‏

مساله 1191ـ‏ کسی که زیاد شک می کند، اگر شک کند چیزی را که رکن نیست‏‎ ‎‏به جا آورده یا نه و اعتنا نکند و بعد یادش بیاید که آن را به جا نیاورده، چنانچه از‏‎ ‎‏محل به جا آوردن آن نگذشته باید آن را به جا آورد، و اگر از محل آن گذشته نمازش‏‎ ‎‏صحیح است، مثلاً اگر شک کند که حمد خوانده یا نه و اعتنا نکند، چنانچه در قنوت‏‎ ‎‏یادش بیاید که حمد نخوانده، باید بخواند و اگر در رکوع یادش بیاید نماز او صحیح‏‎ ‎‏است.‏

‏ ‏

5ـ شک امام و ماموم

‏ ‏

مساله 1192ـ‏ اگر امام جماعت در شمارۀ رکعتهای نماز شک کند مثلاً شک کند‏‎ ‎‏که سه رکعت خوانده یا چهار رکعت، چنانچه ماموم یقین یا گمان داشته باشد که چهار‏‎ ‎‏رکعت خوانده و به امام بفهماند که چهار رکعت خوانده است، امام باید نماز را تمام‏‎ ‎‏کند و خواندن نماز احتیاط لازم نیست ونیز اگر امام یقین یا گمان داشته باشد که چند‏‎ ‎‏رکعت خوانده است و ماموم در شمارۀ رکعتهای نماز شک کند، باید به شک خود‏‎ ‎‏اعتنا ننماید.‏

‏ ‏

6ـ شک در نماز مستحبی

‏ ‏

مساله 1193ـ‏ اگر در شماره رکعتهای نماز مستحبی شک کند، چنانچه طرف‏‎ ‎‏بیشتر شک، نماز را باطل می کند، باید بنا را بر کمتر بگذارد مثلاً اگر در نافلۀ صبح‏‎ ‎‏شک کند که دو رکعت خوانده یا سه رکعت، باید بنا بگذارد که دو رکعت خوانده‏‎ ‎‏است و اگر طرف بیشتر شک، نماز را باطل نمی کند. مثلاً شک کند که دو رکعت‏‎ ‎‏خوانده یا یک رکعت به هر طرف شک عمل کند، نمازش صحیح است.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 188

مساله 1194ـ‏ کم شدن رکن، نافله را باطل می کند بنابر احتیاط واجب، ولی زیاد‏‎ ‎‏شدن رکن، آن را باطل نمی کند، پس اگر یکی از کارهای نافله را فراموش کند و‏‎ ‎‏موقعی یادش بیاید که مشغول رکن بعد از آن شده باید آن کار را انجام دهد و دوباره‏‎ ‎‏آن رکن را به جا آورد مثلاً اگر در بین رکوع یادش بیاید که سوره را نخوانده، باید‏‎ ‎‏برگردد و سوره را بخواند و دوباره به رکوع رود.‏

مساله 1195ـ‏ اگر در یکی از کارهای نافله شک کند، خواه رکن باشد یا غیر‏‎ ‎‏رکن، چنانچه محل آن نگذشته، باید به جا آورد و اگر محل آن گذشته، به شک خود‏‎ ‎‏اعتنا نکند.‏

مساله 1196ـ‏ اگر در نماز مستحبی دو رکعتی، گمانش به سه رکعت یا بیشتر‏‎ ‎‏برود یا گمانش به دو رکعت یا کمتر برود باید به همان گمان عمل کند، مگر آن که‏‎ ‎‏موجب بطلان باشد که در این صورت گمان، حکم شک را دارد، مثلاً اگر گمانش به‏‎ ‎‏یک رکعت می رود احتیاطاً باید یک رکعت دیگر بخواند.‏

مساله 1197ـ‏ اگر در نماز نافله کاری کند که برای آن سجدۀ سهو واجب‏‎ ‎‏می شود، یا یک سجده یا تشهد را فراموش نماید، لازم نیست بعد از نماز، سجدۀ‏‎ ‎‏سهو یا قضای سجده و تشهد را به جا آورد.‏

مساله 1198ـ‏ اگر شک کند که نماز مستحبی را خوانده یا نه، چنانچه آن نماز‏‎ ‎‏مثل نماز جعفر طیّار وقت معین نداشته باشد، بنا بگذارد که نخوانده است. و‏‎ ‎‏همچنین است اگر مثل نافلۀ یومیه وقت معین داشته باشد و پیش از گذشتن وقت‏‎ ‎‏شک کند که آن را به جا آورده یا نه، ولی اگر بعد از گذشت وقت شک کند که خوانده‏‎ ‎‏است یا نه، به شک خود اعتنا نکند.‏

‎ ‎

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 189