ملحقات توضیح المسائل
مسائلی که دربارۀ موضوعات گوناگون استفتاء شده است
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: کتاب فارسی

پدیدآورنده : خمینی، روح الله، رهبر انقلاب و بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، 1279-1368

محل نشر : تهران

ناشر: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)

زمان (شمسی) : 1391

زبان اثر : فارسی

مسائلی که دربارۀ موضوعات گوناگون استفتاء شده است

احکام دربارۀ تقلید

‏ ‏

س 1ـ‏ آیا در رساله های فتوایی حضرت آیت اللهی، عباراتی مانند «لایبعد،‏‎ ‎‏لایخلو عن قرب، لایخلو عن وجه» مقصود فتوی است یا نه؟ و اگر بعد از فتوی تعبیر‏‎ ‎‏به لایترک الاحتیاط شد آیا این احتیاط واجب است؟‏

ج ـ ‏تعبیرات مزبور در مقام بیان فتوی است مگر آن که قرینۀ برخلاف در بین‏‎ ‎‏باشد. و عبارت لایترک الاحتیاط اگر در موردی بعد از بیان فتوی ذکر شود برای بیان‏‎ ‎‏تاکّد حسن احتیاط است.‏

س 2ـ‏ تقلید اغلب مومنین بدون تحقیق و تشخیص اعلم است، مثلا در ماه‏‎ ‎‏مبارک رمضان یک مُبلغی وارد دهی می شود و به مردم فتوای مرجعی را می گوید، و‏‎ ‎‏یا رسماً او را بین مردم معرفی می کند، مردم هم بواسطۀ حسن نیت از او قبول‏‎ ‎‏می کنند، آیا این گونه تقلیدها هم ثمری دارد یا خیر؟ و آیا لازم است بیدار نمودن آنها‏‎ ‎‏که وظیفه چیست؟ یا چون تقلید از غیر اعلم می کنند و معلوم نیست مخالف با فتوای‏‎ ‎‏اعلم باشد اشکال ندارد؟‏

ج ـ‏ حکم شرعی باید بیان شود، لکن آگاه کردن اشخاص بالخصوص لازم‏‎ ‎‏نیست، و تقلید اگر از روی موازین شرعیه نباشد صحیح نیست.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 473

دربارۀ وضو

‏ ‏

س 3ـ‏ اگر قبل از وقت نماز وضو بگیرد برای نماز صحیح است یا خیر؟ و در‏‎ ‎‏صورتی که صحیح باشد فرقی بین این که وقت نماز نزدیک باشد یا نه هست یا خیر؟‏

ج ـ‏ وضو برای نماز اگر نزدیک وقت نماز باشد صحیح است و وضو قبل از وقت‏‎ ‎‏و بعد از وقت برای بودن بر طهارت مستحبّ است.‏

‏ ‏

دربارۀ مسجد

‏ ‏

س 4ـ‏ گذاشتن مرده پیش از غسل و بعد از غسل در مسجد، و شستن و غسل‏‎ ‎‏دادن مرده در حیاط مسجد چه صورت دارد؟‏

ج ـ‏ نهادن جسد میت در مسجد پیش از غسل دادن اگر موجب سرایت نجاست‏‎ ‎‏و مستلزم هتک مسجد نباشد مانع ندارد و بعد از غسل دادن بی اشکال است. و‏‎ ‎‏صحن مسجد اگر مسجد نباشد شستن و غسل دادن میت در آنجا اگر مخالف با وقف‏‎ ‎‏نباشد و موجب هتک نشود اشکال ندارد.‏

‏ ‏

دربارۀ وقت نماز و روزه

‏ ‏

س 5ـ‏ شبهایی که مهتاب تا صبح هست اگر کسی یقین کند که فجر صادق طالع‏‎ ‎‏شده می تواند نماز صبح را بخواند یا باید صبر کند تا سفیدۀ صبح بالحس آشکار‏‎ ‎‏شود. و وظیفۀ او در امساک روزۀ ماه رمضان چگونه است، و در صورتی که وقت نماز‏‎ ‎‏از اول آشکار شدن سفیده باشد در شبهای ابر یا در شهرستانهایی که روشنایی برق‏‎ ‎‏به حدی زیاد است که باید خیلی صبر کرد تا سفیده آشکار شود اگر به اندازۀ ده‏‎ ‎‏دقیقه از اول فجر متیقن صبر کند بعد از ده دقیقه وقت نماز صبح هست یا خیر؟‏

ج ـ‏ احتیاط لازم در شبهای مهتاب آن است که صبر کند تا سفیدۀ صبح در افق‏‎ ‎‏ظاهر شود و غلبه کند بر روشنایی مهتاب بلکه خالی از وجه نیست و این حکم در‏‎ ‎‏روشنی برق و شبهای ابر نیست. و در روزه احتیاط کنند در شبهای مهتاب اگرچه بعید‏‎ ‎‏نیست که لازم نباشد امساک قبل از آنچه که ذکر شد.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 474

بعض مسائل نماز

‏ ‏

س 6ـ‏ کسی که به قصد نماز عصر مثلا مشغول نماز می شود، در بین نماز خیال‏‎ ‎‏می کند نماز ظهر می خواند، مقداری از نماز را با همین خیال می خواند و قبل از تمام‏‎ ‎‏شدن نماز یادش می آید که نمازش نماز عصر بوده و اول هم قصد نماز عصر کرده آیا‏‎ ‎‏نمازش صحیح است؟ و آیا اگر بعد از تمام شدن نماز یادش بیاید تکلیفش چیست؟‏

ج ـ ‏نماز محکوم به صحت است، و فرقی بین اثناء و بعد از فراغ نیست.‏

س 7ـ‏ اگر کسی در حال قیام شک میان یک و دو کند آیا جایز است در حال شک‏‎ ‎‏قراءت را تمام کند و موقع رفتن به رکوع تروّی کند یا خیر؟‏‎[1]‎‏ و همچنین در افعال:‏‎ ‎‏مثلاً اگر در سجده شک کند که سجدۀ اول است یا دوم آیا جایز است در حال شک‏‎ ‎‏ذکر سجده را بگوید و بعد از نشستن تروی کند یا خیر؟‏

ج ـ‏ از حین عروض شک باید تروّی کند و اگر بدون تروی به انتظار این که بعداً‏‎ ‎‏تروّی می کند تا ببیند وظیفه چیست به عمل ادامه دهد چنانچه چیزهایی که بواسطۀ‏‎ ‎‏آنها ممکن است یقین یا گمان به یک طرف شکّ پیدا شود از بین نمی رود عمل او در‏‎ ‎‏صورتی که موافق با وظیفه اش انجام گرفته باشد اشکال ندارد.‏

‏ ‏

احکام نماز

‏ ‏

س 8ـ‏ آیا نماز جمعه در زمان غیبت واجب عینی است یا تخییری و آیا کفایت از‏‎ ‎‏نماز ظهر می نماید؟ و اگر کفایت نکند و محتاج به اعادۀ ظهر باشد آیا اقتدای عصر به‏‎ ‎‏امامی که واجب می داند جایز است آن که عصر را هم در صورت اقتدا باید اعاده‏‎ ‎‏کرد؟‏

ج ـ‏ واجب تخییری است و احتیاط در اعادۀ ظهر استحبابی است و اقتدا به عصر‏‎ ‎‏می تواند بکند.‏

س 9ـ‏ کسی که سجدۀ سهو به عهده اش آمده و فراموش کرده تا وارد نماز شده‏‎ ‎‏و در بین نماز متذکر شده تکلیفش چیست؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 475

ج ـ‏ لازم است نماز را اگر فریضه است تمام کند بعد از آن بلافاصله سجده را به‏‎ ‎‏جا آورد.‏

‏ ‏

مسائل روزه

‏ ‏

س 10ـ‏ اگر به گمان این که بلوغ پسر، پانزده سال شمسی است ماه رمضان را‏‎ ‎‏روزه نگرفت وبعد معلوم شد که قبل از ماه رمضان پانزده سال قمریش تمام بوده آیا‏‎ ‎‏کفاره هم لازم است یا نه؟‏

ج ـ‏ کفاره واجب نیست لکن باید قضا کند.‏

س 11ـ‏ بچه های بالغ یا جوانهایی که در اثر ضعف مفرط روزه گرفتن برایشان‏‎ ‎‏سخت است چه کنند؟‏

ج ـ‏ ضعف ناشی از روزه مجوز ترک روزه نیست مگر آن که حرجی باشد و باید‏‎ ‎‏اکتفا به رفع ضرورت کند و قضا نماید.‏

‏ ‏

بعض احکام روزه

‏ ‏

س 12ـ‏ کسی که در روز ماه رمضان از محل خود مسافرت می کند و قبل از ظهر‏‎ ‎‏همان روز مراجعت می کند چنانچه مفطری انجام نداده باشد حکمش حکم کسی‏‎ ‎‏است که مسافر بوده و قبل از ظهر به وطن می رسد یا این که حکم دیگری دارد؟‏

ج ـ‏ با فرض عدم تناول مفطر تا بازگشت به وطن لازم است نیت روزه و امساک‏‎ ‎‏کند و روزه صحیح است.‏

س 13ـ‏ هرگاه کسی روزۀ خود را عمداً باطل کرد اگر در روز غسل ارتماسی کند‏‎ ‎‏غسل او صحیح است یا خیر؟‏

ج ـ‏ صحت غسل ارتماسی مشکل است، و احوط ترک است.‏

س 14ـ‏ اشخاصی که معتاد به کشیدن تریاک هستند و نمی توانند ترک کنند و با‏‎ ‎‏این حال نمی توانند روزه بگیرند نه ادایی و نه قضایی این طور اشخاص حکم مریض‏‎ ‎‏را دارند که باید برای هر روز یک مد کفاره بدهد یا این که حکم دیگری را دارند؟‏

ج ـ‏ روزه را واجب است بگیرد و با فرض اضطرار در کشیدن تریاک جایز است‏‎ ‎‏کشیدن آن در حال روزه به مقدار دفع ضرورت.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 476

بعض احکام نماز جماعت

‏ ‏

س 15ـ‏ مفاد رسالۀ توضیح المسائل حضرت آیت اللهی در مورد کسی که در‏‎ ‎‏نماز جماعت پشت ستون ایستاده باشد این است که اگر از جلو اتصال نداشته باشد‏‎ ‎‏نمازش اشکال دارد، آیا در صورتی که از یکی از دو طرف اتصال داشته باشد و صف‏‎ ‎‏جلو را هم ببیند باز هم نمازش اشکال دارد؟‏

ج ـ‏ اشکال ندارد.‏

س 16ـ‏ در حال تجافی‏‎[2]‎‏ در نماز جماعت آیا ماموم می تواند ساکت بنشیند و یا‏‎ ‎‏باید تشهد یا تسبیح را به نحو واجب تخییری بگوید؟ و همچنین اگر تجافی را عمداً یا‏‎ ‎‏جهلاً یا سهواً ترک کند به نماز یا جماعتش ضرر وارد می آید یا نه؟‏

ج ـ‏ ذکر و تسبیح لازم نیست ولی احوط آن است که تجافی کند و اگر نکرد‏‎ ‎‏جماعتش یا نمازش باطل نمی شود.‏

س 17ـ‏ در سابق اجازه نمی فرمودید که نماز عیدین (فطر و قربان) به جماعت‏‎ ‎‏خوانده شود اخیرا شنیده شده که اجازه فرموده اید، آیا صحیح است؟‏

ج ـ‏ احتیاط واجب آن است که آن را به جماعت نخوانند مگر به قصد رجاء بلی‏‎ ‎‏اگر فقیه عادل یا ماذون از قبل او آن را اقامه کند جماعت خواندن با او مانعی ندارد.‏

‏ ‏

احکام نماز و روزه مسافر

‏ ‏

س 18ـ‏ کسانی که در طیاره یا قطار شغل قهوه چی دارند و گاه بگاه هم در وطن‏‎ ‎‏خود ده روز و بیشتر می مانند تکلیف نماز و روزۀ آنان چگونه است؟‏

ج ـ‏ اگر از کارگران قطار و طیاره محسوب می شود نماز او تمام و روزه بر او‏‎ ‎‏واجب است ولی اگر ده روز در وطن یا در غیر وطن توقف نمایند، در سفر اول بعد از‏‎ ‎‏آن ده روز حکم مسافر دارند.‏

س 19ـ‏ کسی که در سال دو یا سه سفر می رود که هر کدام سه یا چهار ماه طول‏‎ ‎‏می کشد و بقیه سال را در وطن است تکلیفش نسبت به نماز و روزه چگونه است؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 477

ج ـ‏ اگر سفر شغل او نیست در سفر قصر است.‏

س 20ـ‏ چوپانی که درسال نه ماه همراه گوسفندان می رود بدون آنکه در جایی‏‎ ‎‏ده روز بماند و سه ماه زمستان را در وطن خود بسر می برد تکلیف نماز و روزه اش‏‎ ‎‏چیست؟‏

ج ـ‏ در حالی که اشتغال به چوپانی دارد اگر به مقدار سفر شرعی هم برود تمام‏‎ ‎‏است.‏

س 21ـ‏ طلاب قم که در قم به قصد مدت غیر معین مانده اند اگر هفته ای یک‏‎ ‎‏مرتبه مسافرت کنند قصد اقامه آنها به هم می خورد یا آن که این اشخاص چون قصد‏‎ ‎‏مدت غیرمعین نموده اند وطن آنها محسوب می شود و نماز آنها تمام است؟‏

ج ـ‏ وطن محسوب نیست و نماز آنها قصر است مگر قصد اقامه کنند.‏

س 22ـ‏ آیا مراد از اعراض از وطن آن است که دیگر بناء بر ماندن دائم نداشته‏‎ ‎‏باشد یا آنکه به کلی قطع علاقه کند و املاک خود را بفروشد؟‏

ج ـ‏ اعراض از ماندن کافی است، لازم نیست ملک خود را بفروشد.‏

‏ ‏

بعض احکام نماز مسافر

‏ ‏

س 23ـ‏ اشخاصی که شغلشان سفر نیست بلکه مثلاً در محلی آموزگارند، و از‏‎ ‎‏محل سکونتشان تا محل مزبور به مقدار مسافت شرعی فاصله است و همه روزه و یا‏‎ ‎‏بدون توقف ده روز در آن محل، به آنجا رفت و آمد می کنند وظیفه شان نسبت به نماز‏‎ ‎‏و روزه چیست؟ و آیا میان نماز و روزه فرق است؟‏

ج ـ‏ نمازشان قصر و روزه نمی توانند بگیرند و فرقی بین نماز و روزه نیست، لکن‏‎ ‎‏قضای روزۀ سال را علی الاحوط نباید از ماه رمضان سال بعد تاخیر بیندازند.‏

س 24ـ‏ کسی که برای اصلاح سیمهای برق یا تلفن مابین شهرستانها استخدام‏‎ ‎‏شده که همه روزه باید برود در بیابانها گردش کند تا اگر سیمی خراب شده اصلاح‏‎ ‎‏کند و با قصد به اندازۀ مسافت یا زیادتر هم خواهد رفت نماز او قصر است یا تمام؟‏

ج ـ‏ در فرض سوال سفر شغل محسوب است.‏

س 25ـ‏ اشخاصی مستخدم ادارۀ خون هستند و هرروز به موجب دستور مافوق‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 478

‏برای خون گرفتن از افراد و خون دادن در حرکت هستند تکلیفشان در نماز و روزه‏‎ ‎‏چیست؟‏

ج ـ‏ اگر عمل به طور دوره گردی است حکم سفر شغل را دارد، وگرنه در سفر‏‎ ‎‏حکم مسافر جاری است.‏

س 26ـ‏ شخصی استخدام شده برای تعمیر جاده که باید هر روز برود در بیابان‏‎ ‎‏و خرابیها را اصلاح کند که نتیجةً به حدّ مسافت یا بیشتر هم خواهد رفت آیا نماز او‏‎ ‎‏قصر است یا تمام؟‏

ج ـ‏ در فرض سوال نماز قصر است مگر آنکه از ابتدای حرکت قصد مسافت‏‎ ‎‏نداشته باشد و یا آن که مسئولیّت روزانه تعمیر جاده در چندین نقطۀ مسیر مسافت به‏‎ ‎‏نحو دوره گردی باشد که در این صورت نماز تمام است.‏

‏ ‏

نماز مسافر

‏ ‏

س 27ـ‏ طلابی که مثلا در قم از شهرستانهای دیگر آمده و مشغول تحصیلند و‏‎ ‎‏نسبت به آیندۀ خود از نظر ماندن همیشه تصمیمی ندارند، آیا قم برای آنها وطن‏‎ ‎‏محسوب می شود؟ و آیا در صورتی که مصمم باشند پس از گذشت دوران تحصیل،‏‎ ‎‏به محل خود یا محل دیگری بروند وظیفه شان در ایام تحصیل چیست؟‏

ج ـ‏ با تصمیم به مراجعت حکم مسافر بار می شود. و در صورت تردّد در بقا و‏‎ ‎‏اقامت اگر مدت اقامت طولانی شود بحدّی که عرفاً از اهل محل اقامت محسوب‏‎ ‎‏شود حکم وطن بار می شود وگرنه حکم مسافر را دارد.‏

س 28ـ‏ شخصی یک شغل ثابتی در ادارات دولتی دارد، و یکی دو روز شغلش‏‎ ‎‏رانندگی است به این معنی که دو روز در حضر و وطن می باشد و یک روز یا دو روز‏‎ ‎‏در سفر به شغل رانندگی اشتغال دارد آیا در مدت مسافرت نمازش قصر است یا‏‎ ‎‏تمام؟‏

ج ـ‏ اگر رانندگی در سفر به نحوی باشد که شغل محسوب شود نماز تمام است.‏

س 29ـ‏ آموزگار در هفته ای شش روز برای آموزگاری در سفر است و یک روز‏‎ ‎‏به وطن بر می گردد تکلیف نماز و روزه او چیست؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 479

ج ـ‏ در سفر نمازش قصر است و نباید روزه بگیرد مگر آن که بعد از ظهر از وطن‏‎ ‎‏بیرون رود، و در وطن نمازش تمام و باید روزه بگیرد.‏

س 30ـ‏ آموزگار مامور است در مدت سه سال در قریه ای آموزگار باشد و هر‏‎ ‎‏شب جمعه به شهری که غیر وطن او است مسافرت می کند تکلیف نماز و روزه او‏‎ ‎‏چیست؟‏

ج ـ‏ نمازش در غیر وطن قصر است و نباید روزه بگیرد ولی تاخیر قضای روزه‏‎ ‎‏هر سالی از رمضان دیگر جایز نیست به احتیاط لازم.‏

‏ ‏

بعض مسائل خمس

‏ ‏

س 31ـ‏ هرگاه شخص مطالباتی در راس سال خمسش بعهدۀ مردم دارد و وقت‏‎ ‎‏پرداخت آن رسیده است، ولی به خاطر این که خجالت می کشد مطالبه نمی کند، و یا‏‎ ‎‏در مطالبه آن مسامحه می کند، و یا مطالبه می کند ولی بدهکار نمی پردازد تا آن که‏‎ ‎‏سالش می گذرد و بالاخره درسال بعد به دستش می رسد آیا این قسمت از درآمد‏‎ ‎‏سال سابق حساب می شود یا از درآمد سال وصول؟‏

ج ـ‏ اگر با مطالبه وصول می شود بدون آنکه حرجی در بین باشد لازم است‏‎ ‎‏خمس آن سر سال پرداخت گردد ولو این که مطالبه و وصول نکرده باشد و اگر مطالبه‏‎ ‎‏بر او حرجی است و بدون آن وصول نمی شود یا آنکه با مطالبه هم فعلا وصول‏‎ ‎‏نمی شود چنانچه مطالبات بابت فروش اقساطی و نسیۀ مال التجاره باشد از عواید‏‎ ‎‏سال وصول محسوب است ولی اگر بابت قرض دادن از درآمد سال باشد هر وقت در‏‎ ‎‏سال بعد وصول شد باید همان موقع خمس آن را بدهد.‏

س 32ـ‏ شخصی که زمینی را از ارباح مکاسب برای تجارت می خرد و همه‏‎ ‎‏ساله قیمت بازارش ترقی می کند و پس از گذشت چند سال می فروشد آیا پرداخت‏‎ ‎‏خمس قیمت فروش در ادای خمس واجب کافی است یا آن که باید حساب کند و به‏‎ ‎‏علاوۀ خمس قیمت فروش ارتفاع قیمت سوقی چهار پنجم ماندۀ در سال اول را در‏‎ ‎‏راس سال دوم بدهد و همچنین خمس ارتفاع قیمت سوقی مخمس شده را در سال‏‎ ‎‏سوم ... و خلاصه آن که در سال اول خمس زمین ملک ارباب خمس می شود و ترقی‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 480

‏قیمت سوقی آن ملک خود آنهاست و در سال دوّم معادل خمس ارتفاع سوقی بقیه،‏‎ ‎‏ملک ارباب خمس می شود و ترقی این هم ملک خود آنهاست و همچنین در تمام‏‎ ‎‏سالها ...‏

ج ـ‏ در سر هر سال باید تخمیس کند و اگر نکرد در مقدار سهم حکم شریک‏‎ ‎‏دارد.‏

س 33ـ‏ این فرع که در ارتفاع قیمت سوقی ذکر شد آیا در مورد نمای درختانی‏‎ ‎‏که برای کسب، کشت و یا خریداری می شود و بعد از گذشت چند سال قطع می کنند‏‎ ‎‏جاری است یا خیر؟‏

ج ـ‏ جاری است.‏

احکام خمس

س 34ـ‏ کسی که مجاز است سهم سادات را خودش بدهد چنانچه بخواهد‏‎ ‎‏چیزی بعنوان پیشکش و هدیه به سیّد مستحق بدهد جایز است یا خیر؟‏

ج ـ‏ پیشکش از مال خودش مانع ندارد، ولی سهم سادات محسوب نیست مگر‏‎ ‎‏آن که قصد پرداخت و ادای خمس داشته باشد ولو آن که در ظاهر به صورت‏‎ ‎‏پیشکش تسلیم نماید.‏

س 35ـ‏ شخصی در یک دفترچۀ بانکی دو نوع پول دارد یکی مخمس و دیگری‏‎ ‎‏غیر مخمس در وقت دریافت آن می خواهد آن پولی را بگیرد که خمس تعلق گرفته یا‏‎ ‎‏نوع دیگر را آیا به قصد معین می شود یا نه؟‏

ج ـ‏ در فرض سوال با قصد تعیّن پیدا می کند.‏

س 36ـ‏ در رسائل عملیۀ حضرت آیت اللهی آمده است «که هرگاه مثلا از مال‏‎ ‎‏مخمس یا مالی که خمس به آن تعلق نمی گیرد جنسی را بخرد نه برای آن که با عین آن‏‎ ‎‏و ترقی قیمتش تجارت کند. و یا مالی به ارث به کسی برسد و سپس قیمتش زیادتر‏‎ ‎‏شود و بفروشند این ترقی قیمت خمس ندارد» در صورتی که گاهی خلاف این از‏‎ ‎‏حضرت عالی نقل می شود آیا نظر مبارک تغییر کرده است؟‏

ج ـ‏ در فرض سوال، ترقّی قیمت حتّی بعد از فروش خمس ندارد.‏

س 37ـ‏ در استفتائی که به حضرت مقدس آیت اللهی نسبت داده می شود چنین‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 481

‏آمده است که: «هرگاه کسی موونه ای را بخرد و پس از گذشت سال آن را بفروشد‏‎ ‎‏باید خمس آن را فوراً بدهد» مستدعی است بیان فرمائید: اولاً: آیا این حکم‏‎ ‎‏اختصاص به قیمت خرید دارد و مبلغ مازاد بر خرید نفع جدید و جزء درآمد همان‏‎ ‎‏سال فروش حساب می شود و یا آنکه اداء خمس نفع هم فورا واجب است؟‏

‏ثانیاً: آیا این حکم مختص به موردیست که موونه از ربح سنه خریداری شود و‏‎ ‎‏یا در جایی هم که از پول مخمس و یا ارث خریده شود جریان دارد؟‏

ج ـ مساله ـ 1ـ‏ هرگاه چیزی را برای موونه از ربح سال تهیه کند و آن را در سال‏‎ ‎‏بعد بفروشد واجب است خمس آن را به قیمت فروش فوراً بدهد.‏

مساله ـ 2ـ‏ به چیزی که از مال مخمس یا ارث یا مال دیگری که متعلق خمس‏‎ ‎‏نیست تهیه می شود خمس تعلق نمی گیرد مگر آنکه آن را بفروشد و از آن ربح به‏‎ ‎‏دست آید که در این صورت به ربح آن خمس تعلق نمی گیرد اگرچه آن را به بیش از‏‎ ‎‏قیمت خرید فروخته باشد.‏

س 38ـ‏ درمورد موونه ای که از ارباح مکاسب تهیه شود وپس ازسال خمسی‏‎[3]‎‎ ‎‏بفروشند فرموده اید باید خمس بدهند در صورتی که در مورد چیزی که از موونه‏‎ ‎‏بودن خارج شود مانند زیورآلات زنان احتیاط واجب فرموده اید آیا این مورد هم از‏‎ ‎‏باب احتیاط است؟‏

ج ـ‏ در هر دو صورت وقتی که از موونه بودن خارج شود خمس واجب است.‏

س 39ـ‏ آیا مطالباتی را که شخص در راس سال خمسش بر عهدۀ مردم دارد و‏‎ ‎‏مطمئن به وصول آنها هست لکن مدت دار است و زمان وصولش سال آینده است‏‎ ‎‏جزء درآمد و موجودی همین سال محسوب می شود؟‏

ج ـ‏ در مفروض سوال اگر بابت فروش نسیۀ مال التجارة باشد جزء درآمد سال‏‎ ‎‏وصول محسوب است.‏

س 40ـ‏ آیا شخص می تواند راس سال خمسش را تغییر دهد؟ و کیفیت آن‏‎ ‎‏چگونه است؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 482

ج ـ‏ سال را نمی تواند تغییر دهد مگر با اجازۀ ولیّ امر.‏

س 41ـ‏ پولهایی که سلمانی بابت تراشیدن صورت می گیرد حلال است یا‏‎ ‎‏حرام؟ و بر فرض حرمت اگر با پولهای حلالش مخلوط باشد و بخواهد اموالش را‏‎ ‎‏تخمیس کند دوبار باید تخمیس کند یا خیر؟‏

ج ـ‏ با اجرت ریش تراشی علی الاحوط معاملۀ پول حرام می شود. و در مورد‏‎ ‎‏اختلاط احوط تخمیس است و پول حلال در بین که از درآمد کسب و متعلق خمس‏‎ ‎‏است جداگانه خمس دارد و تفصیل و ترتیب هر یک در کتاب «تحریر الوسیله»‏‎ ‎‏مسطور است.‏

س 42ـ‏ شخصی در آخر هر سال که به حساب مازاد خود رسیدگی کرده مثلا‏‎ ‎‏اگر از نقد و جنس هزار تومان داشته و پانصد تومان مقروض بوده فقط خمس پانصد‏‎ ‎‏تومان را می داده آیا به نظر مبارک شما صحیح است و صرف مقابلۀ مازاد با دین از‏‎ ‎‏موونه است و یا آن که تنها اداء دین قبل از تمام شدن سال جزء موونه می باشد.‏

ج ـ‏ اگر قرض مذکور برای معاش بین سال بوده است استثناء می شود اگرچه‏‎ ‎‏نپرداخته باشد ولی در قروض دیگر تا نپرداخته موونه نیست و باید خمس بدهد.‏

س 43ـ‏ گوسفند معینی را نذر می کند که در وقت معینی آن را در راه خیر‏‎ ‎‏مصرف کند قبل از این که آن وقت معین برسد آخر سال خمس او می شود آیا باید‏‎ ‎‏خمس این گوسفند را بدهد یا خیر؟‏

ج ـ‏ خمس ندارد.‏

س 44ـ‏ افرادی که در ادارات و موسسات دولتی استخدام می شوند از موقعی‏‎ ‎‏که حقوق به آنها داده می شود اداره و موسسۀ مربوطه مبلغی از حقوقش را به عنوان‏‎ ‎‏بازنشستگی کسر می کند و موقعی که بازنشسته شد هر ماه مقداری از مبلغ مذکور را‏‎ ‎‏به او می دهد آیا این مبلغ را که کسر کرده اند و فعلا به او می پردازند خمس دارد یا‏‎ ‎‏خیر؟ و بر فرض وجوب خمس تخمیس واجب فوری است یا این که جزء منافع‏‎ ‎‏سالی است که به او داده می شود؟‏

ج ـ‏ دریافتی هر سال در زائد بر موونۀ آخر سال خمس دارد.‏

س 45ـ‏ شخصی پنج هزار تومان به عنوان سرقفلی به صاحب ملک داد تا ملک‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 483

‏را مالک به او اجاره دهد آیا مستاجر که سرقفلی می دهد اگر این وجه را در بین سال‏‎ ‎‏از ارباح مکاسب بدهد باید خمس آن را بدهد یا آن را که از قبیل موونه کسب است‏‎ ‎‏ـ مثل اجاره دکان ـ و خمس ندارد؟‏

ج ـ‏ پولی را که برای سرقفلی داده است و از ارباح مکاسب است باید خمس‏‎ ‎‏بدهد.‏

س 46ـ‏ مالک که سرقفلی می گیرد برای او این وجه هبه محسوب می شود و‏‎ ‎‏خمس ندارد یا از ارباح مکاسب است و خمس دارد؟‏

ج ـ‏ وجه سرقفلی نیز از ارباح مکاسب است و خمس دارد.‏

س 47ـ‏ مرکبی که از ربح کسب تهیه می شود برای این که سوار شود و به‏‎ ‎‏تجارتخانه یا مزرعه یا دکان یا محل کار خود برود بدون آن که جنس تجارت با او‏‎ ‎‏حمل نماید خمسش واجب است یا نه؟‏

ج ـ‏ باید خمس آن را بدهد.‏

س 48ـ‏ شخصی که کارخانه یا اتومبیل یا سایر ابزار کسب دارد که به قیمتی‏‎ ‎‏خریده است و سرمایه او همین می باشد و در اثر کار کردن فرسوده شده و قیمت آن‏‎ ‎‏کمتر شده است ولی باز هم با همین ابزار کار می کند و تامین معاش می نماید آیا در‏‎ ‎‏آخر سال مقداری را که در اثر فرسودگی از قیمت این ابزار کم شده است می تواند از‏‎ ‎‏ربح بردارد و جبران کند و خمس بقیه ربح را بدهد یا آن که خمس تمام ربحی را که‏‎ ‎‏آخر سال برایش می ماند باید بپردازد.‏

ج ـ‏ فرسودگی و استهلاک ابزار کسب در طریق استرباح‏‎[4]‎‏ که موجب تنزل‏‎ ‎‏قیمت می شود از درآمد استثنا می شود و خمس بقیه را باید داد.‏

س 49ـ‏ اگر زمینی را به ذمه خرید و در وقت معامله توجه نداشت که قیمت را‏‎ ‎‏بعداً از چه پولی بدهد و بعد از تمام شدن معامله قیمت را از ربح کسب خود قبل از‏‎ ‎‏این که سال بر آن بگذرد داد اکنون پس از چند سال که قیمت آن زمین ترقی کرده باید‏‎ ‎‏خمس ارزش آن را بدهد یا خمس قیمت (ثَمَن) کافی است؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 484

ج ـ‏ سر سال خمس زمین را به قیمت فعلی آن باید بدهد.‏

س 50ـ‏ شخصی خود و فرزندان اناث و ذکورش بالغ و غیر بالغ کار می کنند و‏‎ ‎‏اجرت همه به دست او می آید که خرج زندگی کند و مقدار زائد از موونه را صرف‏‎ ‎‏تهیه باغ و خانه و سرمایه می نماید اکنون پس از چند سال تکلیف خمس نسبت به‏‎ ‎‏زائد از موونه چگونه است؟ در حالی که فرزندان بالغ اجرتهای خود را به عنوان هبه‏‎ ‎‏یا قرض و یا امانت به پدر واگذار ننموده یعنی اسمی روی آن نگذاشته اند؟‏

ج ـ‏ اگر از مال مشترک با رضایت بالغین و به ولایت بر غیر بالغین صرف در‏‎ ‎‏زندگی کرده و بقیه را صرف تهیۀ باغ و سرمایه کرده فرزندان بالغ و غیربالغ در باغ و‏‎ ‎‏سرمایه شریکند و هر کدام در سهم خودشان خمس را ضامنند و راجع به تهیۀ خانه‏‎ ‎‏اگر از موونه باشد خمس ندارد و اگرنه حکم باغ و سرمایه را دارد.‏

س 51ـ‏ اگر مبلغی پول خمس داده و مبلغی از طریق قرض و مبلغی هم از ربح‏‎ ‎‏کسب خرج احیایِ زمینی نمود و نمی داند از هر کدام چه اندازه خرج کرده است‏‎ ‎‏اکنون برای مصالحه به یک مبلغی باید ارزش زمین را حساب کند یا مبالغی که خرج‏‎ ‎‏کرده است؟‏

ج ـ‏ زمین احیاء شده به قیمت فعلی خمس دارد و هزینۀ احیاء قبلاً از آن استثناء‏‎ ‎‏می شود.‏

س 52ـ‏ اگر زمینی را از درآمد کسب برای ساختن خانه خرید و تا چند سال‏‎ ‎‏نتوانست بسازد آیا خمسش واجب است یا نه؟‏

ج ـ‏ واجب نیست مادامی که به قصد ساختن خانه است و اگر از آن منصرف شد‏‎ ‎‏باید خمس بدهد.‏

س 53ـ‏ اگر مساله گو، یا مجاز در رسیدگی به امور حسبیه‏‎[5]‎‏ مساله را اشتباه‏‎ ‎‏گفت و گوسفند برخلاف دستور شرع ذبح شد یا بیش از بدهکاری مردم خمس یا‏‎ ‎‏زکات از آنان گرفت و به مصرف رساند و بعد کشف خلاف شد آیا ضامن است یا نه؟‏

ج ـ‏ اگر شخصاً مباشر در ذبح حیوان و یا اخذ و صرف مال نبوده ضامن نیست.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 485

س 54ـ‏ گوینده مذهبی منبر مجانی زیاد می رود و مقید نیست که وجهی بابت‏‎ ‎‏منبر به او بدهند اما می داند که بعضی از صاحبان مجالس یا اهل قریه مبلغهای‏‎ ‎‏نامعلومی به او خواهند داد اکنون اگر اینگونه پولها از موونۀ سالش زیاد بیاید خمس‏‎ ‎‏دارد یا نه؟‏

ج ـ‏ اگر بعنوان اجرت می دهند باید خمس آنها را بدهد.‏

س 55ـ‏ اگر خانۀ مسکونی خود را فروخت که جای دیگر خانه بخرد و پولش را‏‎ ‎‏چند ماه به کاسبی زد و سود برد و قبل از سال خانه خرید تکلیف خمسش نسبت به‏‎ ‎‏اصل پول و سود چگونه است؟‏

ج ـ‏ باید خمس همه را بدهد.‏

س 56ـ‏ ملکی که به ارزش معینی به ارث به او رسیده است اگر بعد از چند سال‏‎ ‎‏به گرانتر از آن قیمت فروخت خمس زیاده واجب است یا نه؟‏

ج ـ‏ خمس واجب نیست.‏

س 57ـ‏ اگر سرمایه اش کمتر شده اما مقداری آذوقه که از ربح سال خریده است‏‎ ‎‏باقی مانده خمس آنها واجبست یا نه؟‏

ج ـ‏ اگر باقیمانده به مقدار ضرر است یا کمتر خمس ندارد.‏

س 58ـ‏ افرادی هستند که خمس بدهکار بوده و تاکنون نداده اند و حالا‏‎ ‎‏نمی توانند بدهند یا خیلی برایشان مشکل است تکلیف چیست؟‏

ج ـ‏ بدهی را باید ولو بتدریج ادا کند و اگر تمکن ندارد منتظر تمکن شود. و بدون‏‎ ‎‏پرداخت بدهی براءت حاصل نمی شود.‏

س 59ـ‏ کسانی که اصلا خمس نداده و نمی دهند وظیفۀ همسایه و خانوادۀ آنها‏‎ ‎‏چیست؟‏

ج ـ‏ با رعایت شرایط امر به معروف او را امر به معروف نمایند و مالی را که علم‏‎ ‎‏دارند متعلق خمس بوده و خمس آن را اداء نکرده نمی توانند تصرف کنند.‏

س 60ـ‏ جوانی که می داند پنج سال دیگر عیال می گیرد و محتاج به خانه‏‎ ‎‏می شود اگر در مدت این پنج سال از درآمد خود خانه تهیه کند خمس آن واجب‏‎ ‎‏است یا نه؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 486

ج ـ‏ اگر در موقع حاجت نتواند خانه را تهیه کند و باید بتدریج مایحتاج آن را تهیه‏‎ ‎‏کند خمس ندارد و اگر پول را جمع کند خمس سالهای گذشته را باید بدهد.‏

س 61ـ‏ شخصی دارای باغی است که چند سال است درآمدی نداشته اما از‏‎ ‎‏نظر قیمت برای سفر حج کافی بوده است و صاحب آن اطمینان عرفی دارد که وقتی‏‎ ‎‏باغ ثمر دهنده شود او هم از کار افتاده خواهد شد و باید از درآمد آن باغ امرار معاش‏‎ ‎‏نماید آیا چنین شخصی مستطیع شده است یا نه؟‏

ج ـ‏ اگر تمکن ازامرار معاش به غیر از درآمد آن باغ نداشته باشد مستطیع نیست.‏

س 62ـ‏ اگر برای حج نیابتی اجیر شد و بعد در همان سال استطاعت مالی پیدا‏‎ ‎‏کرد باید چه کند؟‏

ج ـ‏ باید حج نیابتی به جای آورد.‏

س 63ـ‏ کسی که غنی شرعی می باشد و امور او می گذرد اگر خانه مسکونی‏‎ ‎‏خود را بقصد تبدیل به خانه بهتر فروخت در حالی که میسر او هست با خانه اجاره‏‎ ‎‏زندگانی نماید آیا بواسطۀ پول خانه مستطیع می شود؟ یا مستطیع نیست و می تواند‏‎ ‎‏خانه خریداری نماید.‏

ج ـ‏ اگر شرایط استطاعت حاصل است و نداشتن خانه ملکی برای او خلاف‏‎ ‎‏شوون یا موجب زحمت نیست مستطیع هست.‏

س 64ـ‏ آیا اول سال استطاعت برای حج، اول ماه شوال است و پیش از ماه‏‎ ‎‏شوال اگر قدرت مالی پیدا شد جایز است مکلف به مصرف دیگر برساند و دیگر‏‎ ‎‏حج بر او واجب نیست یا آن که از بعد از ایام حج تا سال دیگر سال استطاعت حساب‏‎ ‎‏می شود و جایز نیست خود را از استطاعت خارج کند؟‏

ج ـ‏ اگر استطاعت مالی پیدا شود و استطاعت بدنی و سائر شرائط موجود باشد‏‎ ‎‏نمی تواند خود را از استطاعت خارج کند حتی در اوائل سال.‏

س 65ـ‏ اگر قریه موقوفه بواسطۀ توسعه یافتن احتیاج به احداث حمام و مسجد‏‎ ‎‏و مدرسه و خیابان پیدا کند که در همان مقدار قبل از توسعه احداث شود آیا جائز‏‎ ‎‏است از درآمد ملک آنها را احداث کند؟‏

ج ـ‏ جایز نیست.‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 487

س 66ـ‏ اگر مزرعه ای را وقف کرده اند که درآمدش صرف اقامه عزای حضرت‏‎ ‎‏سید الشهداء شود آیا جایز است با رعایت مصلحت مقداری از درآمد آن را صرف‏‎ ‎‏توسعه دادن آن مزرعه و کاشتن درخت نمود یا نه؟‏

ج ـ‏ جایز نیست.‏

س 67ـ‏ قریه موقوفه ای در اثر خشکسالی به کلی از بین رفت و بایر شد و‏‎ ‎‏سکنه اش متواری شده اند و پس از چند سال آب فراوان شد و کسی از مال خود خرج‏‎ ‎‏کرده آن را احیا نمود آیا مالک می شود یا نه؟‏

ج ـ‏ قریه به وقفیت خود باقی است و آباد کننده مالک آن نمی شود.‏

س 68ـ‏ آیا می توان محلی را به مدت ده سال به عنوان مسجد وقف نمود که بعد‏‎ ‎‏از آن برگردد به ملک واقف یا ورثه اش؟‏

ج ـ‏ مسجد نمی شود.‏

س 69ـ‏ محلی را به نام سقاخانه یا حمام قریه ساخته و وقف نموده اند اکنون‏‎ ‎‏سالهاست که مخروبه شده و بواسطۀ فراهم شدن آب و حمام جدید دیگر امیدی‏‎ ‎‏نیست که آنها را ساختمان نموده و طبق وقف از آنها استفاده گردد اکنون اجازه‏‎ ‎‏می فرمایید چنین مخروبه هایی جزء صحن مسجد یا حسینیه یا ساختمان خیریۀ دیگر‏‎ ‎‏گردد یا نه؟‏

ج ـ‏ اگر ممکن باشد تعمیر آنها و استفاده از آنها در جهت وقف تغییر و تبدیل‏‎ ‎‏عنوان آنها جایز نیست.‏

س 70ـ‏ زمین و املاک وقفی که متعلق به حضرت رضا ‏‏علیه السلام‏‏ و حضرت‏‎ ‎‏معصومه ‏‏علیهاالسلام‏‏و سایر ائمه ‏‏علیهم السلام‏‏ باشد اجاره نمودن از متصرفین فعلی که مدعی تولیت‏‎ ‎‏می باشند به همان قرارداد ایشان اجازه می فرمایید یا آن که بایداجارۀ دیگری از حاکم‏‎ ‎‏شرع نموده و اجاره دیگری به فقیه جامع الشرایط داد و همچنین در موسسه آن‏‎ ‎‏موقوفات و امور متعلقه به آن کارمند شدن و تصرفات نمودن و اجرت گرفتن مثل‏‎ ‎‏سایر موسسه های دولتی اجازه می فرمایید یا محتاج به اذن فقیه جامع الشرایط و‏‎ ‎‏شرایط دیگر می باشد و در مساله اول اگر محتاج به اذن و اجازه از فقیه می باشد اجارۀ‏‎ ‎‏دوم را در چه مصرفی باید صرف نمود؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 488

ج ـ‏ اجاره موقوفات مزبور و اجیر شدن و سایر تصرفات، موقوف به نظر متولی‏‎ ‎‏خاص شرعی است و با نبودن او به اجازه حاکم شرع و با فرض صحت اجاره مال‏‎ ‎‏الاجاره باید در همان جهت وقف مصرف شود.‏

‏ ‏

بعض احکام معاملات

‏ ‏

س 71ـ‏ یک قالی هفتصدتومانی را با هزار تومان پول فروختن به دو هزار تومان‏‎ ‎‏که شش ماه دیگر بدهند چگونه است؟‏

ج ـ‏ باطل است.‏

س 72ـ‏ یک چک نهصد تومانی نقد را فروختن به یک چک هزار تومانی یک‏‎ ‎‏ماهه چگونه است؟‏

ج ـ‏ باطل است.‏

س 73ـ‏ اگر به قرض ربایی جدی ملکی را خرید و پس از چند سال از منافع‏‎ ‎‏کسب قرض را پرداخت آیا مالک آن ملک می شود یا نه؟‏

ج ـ‏ مالک ملک می شود.‏

س 74ـ‏ قراردادی که بین ارباب حاجت و دلالها به نام قولنامه معمول است و‏‎ ‎‏مبلغی را معین می کنند که هر یک از طرفین حاضر به معامله نشد آن مبلغ را به‏‎ ‎‏دیگری بپردازد آیا لازم الوفاء است اینگونه قرارداد یا نه؟‏

ج ـ‏ لازم الوفاء نیست مگر این که در زمان نوشتن قولنامه معامله واقع شود و‏‎ ‎‏شرط مزبور در ضمن آن قید گردد.‏

س 75ـ‏ اگر کسی از طرف متولی مغازه ای را در ملکی که به نام مسجد واگذار‏‎ ‎‏شده است ساختمان نمود به قرار این که پنج سال خودش در آن مغازه کسب کند‏‎ ‎‏اکنون بعد از پنج سال سرقفلی مغازه مال کی است؟‏

ج ـ‏ مال مسجد است.‏

‏ ‏

چند مسالۀ بانکی

‏ ‏

س 76ـ‏ وجوهی که در بانکها به قصد محفوظ ماندن نه سود بردن گذاشته‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 489

‏می شود ولی هنگام دریافت متصدیان بانک مبلغ کمی که خودشان حساب نموده اند‏‎ ‎‏اضافه بر اصل پول به صاحب وجوه می دهند آیا این مبلغ حلال است یا خیر؟‏

ج ـ‏ اگر بعنوان سود بدهند گرفتن آن جایز نیست، اگرچه قرار نداده باشند.‏

س 77ـ‏ سودی که بانکهای دولتی بابت پس انداز می پردازند، آیا جایز است‏‎ ‎‏بابت مالیات یا بهره ای که خود شخص یا بستگانش مجبوراً به دولت یا بانکها‏‎ ‎‏پرداخته تقاصّاً اخذ کند یا خیر؟‏

ج ـ‏ سود پول حرام است لکن تقاص بابت طلب شرعی خودش از همان شعبه‏‎ ‎‏اشکال ندارد.‏

س 78ـ‏ بهره دادن و گرفتن از بانکها بدون قرارداد لفظی و کتبی حلال است یا‏‎ ‎‏حرام؟‏

ج ـ‏ دادن (واخذ) جایز نیست اگر به عنوان بهره باشد اگرچه قراری نداده باشد.‏

س 79ـ‏ به نظر مبارک شما راه تخلّص از نزول و ربا در پولهای بانکی که اغلب‏‎ ‎‏تجار بلکه دیگران هم مبتلا هستند چیست؟‏

ج ـ‏ تخلّص از ربا نزد اینجانب مشکل است بلکه جایز نبودن آن قوی است.‏

‏ ‏

مسائل متفرقه

‏ ‏

س 80ـ‏ ازدواج زن مسلمان با مرد بهایی چه صورت دارد؟‏

ج ـ‏ ازدواج با فرقۀ ضالۀ بهائیه باطل است.‏

س 81ـ‏ آیا حقوق بازنشستگی افراد اداری مانند ماترک آنها بعد از فوتشان بین‏‎ ‎‏تمام ورثه تقسیم می شود یا نه چون طبق قانون دولتی به بعضی از وراث داده‏‎ ‎‏نمی شود.‏

ج ـ‏ اگر از حقوق زمان خدمت کم شده و در وقت بازنشستگی پرداخت می شود‏‎ ‎‏جزء ترکه است و به تمام ورثه می رسد و اگر از طرف خود اداره پرداخت می شود به‏‎ ‎‏هر کس بدهند به او اختصاص دارد.‏

س 82ـ‏ ماهیهایی که طبخ شده اند و بسته بندی شده اند و از بلاد کفر می آورند‏‎ ‎‏محکوم به حلّیت هستند یا خیر؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 490

ج ـ‏ اگر معلوم نباشد که آیا از قسم ماهی حلال است و زنده از آب گرفته شده و‏‎ ‎‏در خارج آب مرده است یا نه محکوم به حرمت است و با احراز این که زنده از آب‏‎ ‎‏گرفته شده و در بیرون آب مرده است محکوم به حلیت است ولو آن که نداند که از‏‎ ‎‏قسم حلال است یا از قسم حرام.‏

س 83ـ‏ تراشیدن صورت با تیغ یا با ماشینی که مثل تیغ از ته می تراشد چه‏‎ ‎‏صورت دارد؟‏

ج ـ‏ احتیاط واجب در ترک آن است.‏

س 84ـ‏ درزورخانه ها مرسوم است موقع ورزش افراد ضرب می زنند آیا این کار‏‎ ‎‏جایز است یا خیر؟ وهمچنین طبل وموزیک که در ارتش می زنند جایز است یا خیر؟‏

ج ـ‏ اگر به نحو مناسب با مجالس لهو و لعب باشد جایز نیست.‏

س 85ـ‏ اطاعت پدر و مادر تا چه حد بر فرزند لازم است و آیا اجداد و جدات‏‎ ‎‏هم حکم پدر و مادر را دارند؟‏

ج ـ‏ در اموری که انجام آن موجب ناراحتی آنها است از حیث شفقت پدر و‏‎ ‎‏مادری اطاعت شود و فرقی بین پدر و مادر و اجداد نیست.‏

س 86ـ‏ استخدام مسلمانها در موسسات کلیمیها در صورتی که بدانند به‏‎ ‎‏اسرائیل کمک می نمایند جایز است یا نه و هرگاه ندانند کمک می کنند به طور‏‎ ‎‏روزمزد استخدام چطور است؟‏

ج ـ‏ استخدام جایز نیست. و حقوق یا اجرت آنها حرام است، و در مورد شک‏‎ ‎‏هم در این موسسات وارد نشوند.‏

س 87ـ‏ بازی کردن با آلات قمار در صورتی که قصد برد و باخت در کار نباشد و‏‎ ‎‏فقط صرف بازی کردن است چه صورت دارد؟‏

ج ـ‏ جایز نیست.‏

س 88ـ‏ معمول است بعد از نمازها اول به حضرت اباعبدالله ‏‏علیه السلام‏‏ بعد به‏‎ ‎‏حضرت رضا ‏‏علیه السلام‏‏ و سپس به حضرت ولی عصر ارواحنا له الفداء سلام می کنند آیا به‏‎ ‎‏این کیفیت دستوری رسیده یا نه، و به نظر شریف شما رجحانی دارد اگر دستوری‏‎ ‎‏نرسیده باشد؟‏


کتابرساله توضیح المسائلصفحه 491

ج ـ‏ سلام به ائمۀ هدی ‏‏علیهم السلام‏‏ مستحب است و کیفیّت مزبوره به قصد رجاء مانع‏‎ ‎‏ندارد.‏

س 89ـ‏ اگر از روی میل جنسی به غیر زوجۀ خود نگاه کند و بداند که به حرام‏‎ ‎‏نمی افتد باز هم حرام است یا مثلاً نظر به حیوانات یا مجسمه و یا حجم بدن از روی‏‎ ‎‏پوشش؟‏

ج ـ‏ نظر به ریبه‏‎[6]‎‏ حرام است.‏

س 90ـ‏ اگر پیوند غصبی را به درخت خود زد نمو آن و میوه اش مال کی است؟‏

ج ـ‏ مال صاحب پیوند است نه صاحب درخت.‏

س 91ـ‏ یهود و نصاری و مجوس که در ممالک اسلامی می باشند و به شرائط‏‎ ‎‏ذمه عمل نمی کنند و اصلاً ذمه در بین نیست جز همین که در شهرهای اسلامی‏‎ ‎‏می باشند آیا همین مقدار اسباب مصونیت مال و عرض و دم آنان می باشد؟‏

ج ـ‏ بلی همین مقدار موجب مصونیت است.‏

س 92ـ‏ فرزندانی که قبل از بلوغ شاگردی می کنند و مزدشان بیش از خرجشان‏‎ ‎‏است آیا پدرانشان باید مقدار بیشتر را حفظ کنند و بعد از بلوغ تحویلشان دهند یا نه؟‏

ج ـ‏ واجب است حفظ و رد در حال بلوغ.‏

س 93ـ‏ زنی که می خواهد به تحصیل خود ادامه دهد که بعدها شغلی انتخاب‏‎ ‎‏کند (البته شغل حلال) ولی فعلاً ادامه تحصیل ملازم با این است که با مرد نامحرم‏‎ ‎‏روبرو شود مثلاً در دانشگاه نزد مرد درس بخواند یا اینکه با مردها در یک کلاس‏‎ ‎‏باشد همچه تحصیل جایز است یا خیر؟‏

ج ـ‏ ادامۀ تحصیل در رشته های حلال اشکال ندارد ولیکن تستّر از اجانب و‏‎ ‎‏خودداری از اختلاط با آنها لازم است و اگر ادامه تحصیل مستلزم اختلاط با اجانب‏‎ ‎‏باشد و مفاسد دینی و اخلاقی در بر داشته باشد ترک کند.‏

س 94ـ‏ دختر و پسرهای امروزه که در مدارس و دبیرستانها و دانشگاهها و‏‎ ‎‏موسسات با هم معاشر هستند و برای محرمیت، صیغه برای خودشان یا پدر و‏

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 492

‏فرزندانشان قصد دارند جاری کنند که این معاشرتها حرام نباشد، چون حضرت عالی‏‎ ‎‏اذن پدر را در باکره احتیاط واجب می فرمایید و در این موارد چه بسا هست که پدرها‏‎ ‎‏راضی نمی شوند و یا آنکه نمی شود اذن گرفت، اجازه می فرمایید که این احتیاط ترک‏‎ ‎‏شود و بدون اذن ولیّ صیغه جاری گردد یا خیر؟ و دیگر آن که بعضی موارد هست که‏‎ ‎‏پسر و دختر به هم علاقه دارند و تحصیل اذن از پدر بواسطۀ شرم و حیا و موانع دیگر‏‎ ‎‏مشکل است آیا ترک این احتیاط در این صورت جایز است یا خیر؟‏

ج ـ‏ اذن پدر ساقط نمی شود بلکه اخیراً اذن پدر را شرط می دانم به حسب فتوی.‏

س 95ـ‏ آیا اموالی که مرتدّ بعد از ارتداد تحصیل کرده جایز است نقل و انتقال و‏‎ ‎‏معامله با او؟ و آیا اولاد او هم مثل سایر فرق مرتدّ ملّی‏‎[7]‎‏ حساب می شوند و معامله‏‎ ‎‏با او جایز است یا خیر؟‏

ج ـ‏ اموالی که بعد از ارتداد تحصیل کرده محکوم به ملک اوست و اولاد او قبل‏‎ ‎‏از ارتداد به حکم مسلمان است مگر آن که بعد از بلوغ اظهار کفر کند که در این‏‎ ‎‏صورت حکم مرتد دارد و اولاد بعد از ارتداد حکم سایر کفار را دارد و حکم مرتد را‏‎ ‎‏ندارد.‏

‎ ‎

کتابرساله توضیح المسائلصفحه 493

  • )) تروّی یعنی اینکه فکر کند تا بلکه یادش بیاید آنچه را که شک دارد به جا آورده است یا نه.
  • )) تجافی: یعنی هنگامی که امام جماعت تشهد می خواند ماموم دستهایش را زمین گذاشته و زانوها را بلند نموده به صورت نیم خیز بنشیند.
  • )) مقصود از سال خمسی، همان وقتی است که شخص همه ساله طبق موازین شرعیه به حساب خود رسیدگی می نماید.
  • )) استرباح یعنی سود بردن و فایده بدست آوردن.
  • )) امور حسبیه کارهایی است که باید مجتهد عادل آنها را تصدی نماید و یا با اجازۀ او انجام شود مانند رسیدگی به اموال بچه های یتیم.
  • )) نظر به ریبه همان نظر از روی شهوت است.
  • )) کسی که از پدر و مادر غیر مسلمان متولد شده است ولی خودش پس از اظهار کفر مسلمان شده است و مجدداً کافر شده است.