مجله نوجوان 05 صفحه 23

هنر موسیقی اصیل ایرانی علی شیرازی قسمت 2 موسیقی ایرانی تا اواخر دوره قاجار با شکل صد در صد سنتی به راه خود ادامه می داد تا این که پس از ورود ضبط و صفحه به ایران و همچنین آمدن موزیسینها و مدرسان غربی و تشکیل دسته موزیک نظام، تحولات شگرفی درآن پدیدآمد. از افراد بسیار مؤثر در این دوره «کلنل علینقی وزیری » است که بعدها به پدر موسیقی جدید ایران معروف شد. وزیری (متولد حدود1265 خورشیدی و درگذشته به سال 1358 خورشیدی ) مثل پدرش ابتدا به حرفه نظامی گری اشتغال داشت و بعد به تشویق مادرش که مؤسس نخستین مدرسه دخترانه کشور بود، به موسیقی متمایل شد. نخست نزد دایی اش «حسینقلی قزل ایاغ » علاوه بر زبان فرانسه، نواختن تار را فرا گرفت و پس از آموختن نت و مبانی موسیقی غربی، نزد کشیش « برزو فروا» از محضرموسیقی­دان بزرگ، « میرزا حسینقلی » بهره فراوان برد و نام خود را در تاریخ موسیقی ایران، به عنوان نخسیتن کسی که ردیف « میرزا عبدا...» و همچنین قسمتی از ردیف « میرزا حسینقلی » را به نت درآورده، ثبت کرد، سپس به مدت پنج سال در فرانسه و آلمان در رشتههای آهنگسازی، آواز و نوازندگی پیانو تحصیل کرد. پس از بازگشت به میهن در سال 1302 « مدرسه عالی موسیقی » را تأسیس کرد که مروری بر نام چند تن از دست پروردگان آن مدرسه باعث شگفتی فراوان است. «ابوالحسن صبا»، «روح ا... خالقی »، «موسی و جواد معروفی »، «عبدالعلی وزیری و. .. او در سال 1303 جهت اجرای کنسرت، « کلوپ موزیکال » را به راه انداخت. در سال، 1307 ریاست « مدرسه موزیک» یا « هنرستان عالی موسیقی » را به عهده گرفت و دسته آواز جمعی (کُر) را تشکیل داد و در سال 1308، « مدرسه صنایع ظریف رشت » را تأسیس کرد و ریاست آن را به « ابوالحسن صبا» محول کرد. در سال 1313 به خاطر حفظ حرمت و قداست هنر و هنرمند ایرانی و تغییر دید همگان نسبت به موسیقی و القای فلسفه وجودی این رشته به عنوان هنری تفکر برانگیز و نه گرما بخش محافل، از اجرای کنسرت در حضور میهمانان خارجی سر باز زد و به دلیل این سرپیچی به مدت دو سال مجبور به خانه نشینی شد در سال 1315 به عنوان استاد دردانشگاه تهران به تدریس دروس تلفیقی شعر و موسیقی، تاریخ و هنر و. .. اشتغال ورزید. در 1319 به ریاست« انجمن هنرهای زیبای دانشگاه تهران» برگزیده شدو در پی وقایع شهریور1320و تبعید رضا شاه، ریاست « اداره موسیقی کشور » و «هنرستان عالی موسیقی » را به مدت پنج سال به عهده گرفت. در سال 1344 با وجود بازنشستگی از دانشگاه، به درخواست این نهاد علمی وآموزشی، همچنان به تدریس ادامه داد و در سال 1350 "استاد ممتاز دانشگاه" شناخته شد. تأثیرات فراوانی که وزیری بر موسیقی ایرانی نهاد همواره باعث بحثها و جدلهای بی شماری (چه موافق و چه مخالف) بوده است. اهتمام و تلاش زیاد جهت بین المللی کردن موسیقی ایرانی و وارد کردن موسیقی چند صدایی به این هنر و تعیین گامهای موسیقی اصیل، انتشار آثار مکتوب مانند دستور وپلن، تار، سه تار و موسیقی نظری،... ساخت و اجرای آثار با ارزشی نظیر« بند باز»، « حاضرباش» ، «ژیمناستیک موزیکال»، «دخترک ژولیده »، . .. و چندین تصنیف زیبا و به یاد ماندنی ازجمله کارهای وزیری است. که نکته مهمی­که کمتر به آن توجه­ شده، این است که تا قبل از ورود امکانات ضبط و پخش صوت به کشورمان، بیشتر، صدای خوانندگانی مورد پسند همگان قرار می گرفت که تحت تأثیر ذاکران و تعزیه خوانان و مؤذنها دارای صداهای بلند و رسا بودند اما وزیری که در سفر به اروپا با «بم­خوانی» آشنا شده­ بود، در چند صفحه از آثاری که ضبط­کرد با همراهی صداهای زیر خوانندگان زن آن روزگار به بم خوانی مبادرت ورزید و با این کار فصل تازه ای در خوانندگی ایران گشود که استاد « غلامحسین بنان» و بعدها استاد «محمدرضا شجریان » ادامه دهندگان «بم خوانی » و اشاعه دهندگان این بخش از آواز در ایران بودهاند. موسیقی ایرانی که وزیری با بدعت های خود، حال و هوای دیگری برای بعضی نغمهها به وجود آورده (مثلاً نزدیک کردن ماهور به گام بزرگ بین المللی «ماژور» و بیات اصفهان به گام کو چک «مینور» یا جا انداختن نوع دیگری از ستگاه همایون­متفاوت باآنچه قبلاً مرسوم بوده) از نظر اصالت باآثارقدیمی متفاوت است، اما تصور این که در نبود یا بی تأثیر بودن وزیری در چرخه تغییرات و تجددگرایی،این نوع موسیقی به چه صورت دیگری عرضه می شد، قدری مشکل است چرا که در دوران جدید، شرط بقا و دوام آوردن هنرهای بومی و اصیل، مجهز شدن آنها به علم روز و ابزار مدرن است و بدون هیچ تردیدی آرمان وزیری نیزاعتلای موسیقی ایرانی بوده. وزیری حتی با ساز ملی ما (تار) قطعات زیادی از موسیقی کلاسیک و بین المللی را اجرا کرده، آثاری که باو جودگذشت بیش از چندین دهه از ضبط آنها با دستگاههای ابتدایی اوایل قرن چهارده خورشیدی وخش خش زیاد، هنوز هم شنیدنی ومایه مباهات هنر ایرانی است. از دیگر ویژگیهای برجسته وزیری این است که به غیراز موسیقی اصیل ایرانی خدمات او شامل حال تقریباً همه دیگر انواع موسیقیهای مرسوم و متداول درکشورمان بوده؛به این معنی که امروزه هرکس درایران به هرنوع موسیقی مشغول باشد، ریشه آن به خدمات این مرد بر می­گردد: «کلنل علینقی وزیری»، پدر موسیقی جدید ایرانی که روحش شاد.