صابون مهندس
گریس ، ماده ای است جامد یا نیمه جامد که از ترکیب یک ماده پر کننده و صابون (Thickener) ، در داخل روغن به دست می آید .
روغنهای معدنی (مشتقات نفتی) و یا سنتتیک ماده اصلی تشکیل دهنده گریس است که در حدود 80 درصد آن را تشکیل می دهد و نقش مهمی در قوام آن دارد .
دومین ماده اصلی تشکیل دهنده گریس ، صابون است که آن نیز دارای انواع مختلفی است . برای ساخت گریس ، صابون در داخل روغن به وسیله حرارت ترکیب و پخته می شود . در این مرحله ، صابون در روغن ، کریستالیزه شده و تولید الیاف (Fibers) می کند و ترکیبی به صورت ژلاتین حاصل می شود . سپس گریس در دمای قابل تخلیه درون ظروف تخلیه می شود .
نامگذاری : گریس را با پایه صابونی آن می شناسند . عمده ترین صابونهای سازنده گریس شامل صابون کلسیم (در گریسهای کاپ و شاسی) ، سدیم (در گریسهای R . B . B ، فایبر یا با نام تجاری والوالین) ، صابون لیتیم (در گریسهای مالتی پرپوز و ماهان) ، غیر آلی (در گریس نسوز یا بنتون) و سایر صابونها مانند آلومینیوم .
ساخت صابون : این ماده خود نیز از پخت چربیها (اسیدهای چرب) و مواد قلیایی به دست می آید . صابون در بسیاری از گریسها بایستی از قبل تهیه شود . برای این منظور مواد اولیه به درون دستگاه پخت صابون بنام اتو کلاو ، تزریق می شود و تحت فشار قرار می گیرد . سپس این دستگاه به طور کامل بسته می شود و مانند دیگهای زودپز تحت فشار قرار می گیرد . سپس این دستگاه به طور کامل بسته می شود و مانند دیگهای زودپز تحت فشار قرار می گیرد . این دستگاه دارای جداره ای گرمکن از نوع روغن داغ است و دمای پخت آن در حدود 300 درجه سانتی گراد است . اتو کلاو هم چنین برای اختلاط کامل ، دارای همزنی است که در زمان پخت برای یکنواختی کامل مواد از آن استفاده می شود . بدین ترتیب ساخت صابون با انجام آزمایشها و نمونه برداری ، تا به دست آوردن نتیجه کامل ادامه می یابد .
ساخت گریس : پس از پایان ساخت صابون ، مواد به داخل دستگاه پخت گریس بنام «کتل» انتقال می یابد ، سپس روغن به آن افزوده می شود .
این دستگاه مشابه اتو کلاو عمل می کند با این تفاوت که تحت فشار قرار نمی گیرد . در زمان پخت ، صابون در داخل روغن به صورت کریستالهای ریز در می آید و مخلوطی به حالت ژلاتین به وجود می آورد . رشد کریستالها در روغن از عمده ترین و حساس ترین مراحل پخت گریس است . اگر از مواد اولیه به ویژه روغن پایه نامرغوب استفاده شود . ساختار کریستالهای به وجود آمده ضعیف شده و در زمان کارکرد در شرایط عادی و یا سخت ، صابون از روغن جدا می شود و گریس خاصیت روانکاری خود را از دست خواهد داد .
کریستال ها : نوع و اندازه کریستالها عمده ترین عامل ساختار گریس است . به طور کلی به سه گروه الیاف بلند ، متوسط و کوتاه طبقه بندی می شود . ضخامت این رشته ها از 12 تا 100 میکرون متفاوت است . هر چه نسبت طول رشته ها به قطر آنها بیشتر باشد ، گریس از قوام بیشتری برخوردار خواهد بود .
گریسهای خوب برگشت پذیرند یعنی رشته های گسسته شده دوباره ترمیم می شود . این خاصیت گریس را خاصیت برگشت پذیری می نامند . این خاصیت در عامه گریسها وجود ندارد و به طور معمول این نوع گریسها پس از کارکرد ، به علت گسستگی کریستالها ، نرم تر می شود .
رنگ : رنگ گریس وابسته به روغن پایه و صابونی است که با آن ساخته شده باشد . این ویژگی ، نقشی در مرغوبیت گریس ندارد . ممکن است برخی تصور کنند که رنگ روشن تر نشانه مرغوبیت گریس است . این مسأله از نظر علمی صحیح نیست .
پر کننده ها : این مواد برای کاربردهای خاصی به صورت جامد یا مایع به گریس اضافه می شوند .
نقطه قطره ای شدن : در این درجه دما گریس از حالت جامد تبدیل به مایع می شود و با بالا رفتن درجه حرارت کاملاً روان می شود .
لازم به تذکر است که به علت چسبندگی گریس ، بیشتر ذرات آلاینده در گریس باقی می ماند که در صورت عدم تعویض به موقع ، باعث ساییدگی و خوردگی بیشتر آن قطعه خواهد شد.
گریس همانند روغن باید در فواصل معین تعویض شود وفاصله زمانی این تعویض بستگی به نوع کاربرد آن دارد و این عمل باعث روانکاری بهتر ، افزایش طول عمر و تضمین سلامت کارکرد دستگاه ها خواهد شد .
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 97صفحه 19