زمین‏ های موات عرضی

‏‏زمین های موات عرضی‏

‏‏[سؤال 9498]‏‏ ‏ ‏ 5276‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس زعیم معظم و امام امت، رهبر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی‏‎ ‎‏خمینی، سلام الله‌ علیکم و روحی لکم الفداء، امیدواریم همیشه در الطاف الهی و‏‎ ‎‏عنایات خاصه حضرت بقیة الله‌ الاعظم ـ روحی و ارواح العالمین له الفداء ـ باشید.‏‎ ‎‏محترماً، به عرض مبارک می رسانم:‏

‏‏قریه ای است در 23 کیلومتری اصفهان دارای 240 هزار جریب زمین، سابقاً آب‏‎ ‎‏قناتی بود مال یک نفر که ایشان در شهر اصفهان زندگی می کند. او به عنوان ارباب و‏‎ ‎‏رعیت این آب و زمین را در اختیار این مردم، به عنوان کشاورز، نه به عنوان کارگری‏‎ ‎‏قرار می داد و ارباب خودش را مالک آب و زمین، هر دو می دانسته و زمین ها را ثبت‏‎ ‎‏کرده بود. الآن در حدود هشت سال است که آب خشک شده و زمین ها بدون کشت‏‎ ‎‏افتاده است. سه ماه قبل مردم از کمیتۀ اصفهان برای کشت گندم اجازه گرفتند، ولی‏
‏‎

‎‏وقتی خواستند شروع کنند، بین آن ها اختلافی به وجود آمد. بعضی می گویند: این ها‏‎ ‎‏ملک ارباب است؛ بعضی می گویند: ملک دولت است؛ بعضی می گویند: ملک کسانی‏‎ ‎‏است که روی زمین کشاورزی کرده اند؛ بعضی می گویند: مشترک است؛ زیرا به کمک‏‎ ‎‏ارباب که آب را داده و کشاورزان احیا شده است؛ بعضی می گویند: چون هشت سال‏‎ ‎‏قبل بوده، پس بالعرض موات شده است. با نصیحت یکی از طلاّب که در آن جا بود،‏‎ ‎‏مردم راضی شدند بین 640 نفر که احتیاج به زمین داشتند به طور مساوی قسمت‏‎ ‎‏شود، و رضایت ارباب را جلب نمایند. ارباب راضی شد که کشاورزان مشغول چاه‏‎ ‎‏زدن و کشاورزی بشوند و یک قراردادی با ارباب ببندند که مقداری ارش بابت زمین‏‎ ‎‏به او بدهند؛ تا بعداً هر طوری دولت دستور داد عمل کنند.‏

‏‏آیا واجب است که قرارداد ببندند و ارشی به مالک بدهند یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اراضی موات بالعرض، باقی بر ملک مالکین سابق است، مگر‏‎ ‎‏آن که اعراض نموده باشند و در صورت عدم اعراض، باید حق مالکین‏‎ ‎‏مراعات شود و قراردادی که با مراضات همۀ اطراف واقع شده است، نافذ‏‎ ‎‏است. ‏

‏‏[سؤال 9499]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 1546‏

‏‏3. زمین قبرستان معلوم نیست، آیا وقف برای دفن اموات است یا نه؟ سال ها بایر‏‎ ‎‏مانده الآن به صورت جنگل درآمده آن را آباد کردند مغازه و غیره ساخته اند، این عمل‏‎ ‎‏جایز بوده یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر حریم نبوده و مخالف مقررات نباشد اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 9500]‏‏ ‏ ‏ 5277‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک آیت الله‌ العظمی آقای امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏1. در زمان های قدیم، مسافرخانه هایی برای کسانی که خواروبار با الاغ حمل‏
‏‎

‎‏می کردند، با سنگ گل درست می نمودند؛ فعلاً مخروبه شده که اصلاً استفاده ندارد،‏‎ ‎‏اگر اجازه بفرمایید حسینیه بسازند چون که محلۀ نوده حسینیه ندارد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف یا ملک بودن آن معلوم نیست مانع ندارد.‏

‏‏2. آب انگور که شیره می گذارد چه فرمایش می فرمایید تا آن که ثلثان را با آتش شرط می دانید و یا با‏‎ ‎‏آفتاب اشکال ندارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که با آتش یا آفتاب جوش آمده و بذهاب ثلثین تطهیر می شود اگر به‏‎ ‎‏آفتاب هم ذهاب ثلثین شود پاک می شود.‏

‏‏3. مالی میراث که خمس ندارد اگر ملک باشد بفروشند مخلوط شود به مال غیر از میراث سال بگذرد‏‎ ‎‏نمی داند از کدام مال است آیا از مجموع خمس بدهد و یا مال میراث را تخمین بزند که فی الجمله‏‎ ‎‏خمس نداشته باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، نسبت به مقداری که از فروش مال ارث به دست آمده خمس واجب نیست.‏

‏‏[سؤال 9501]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3459‏

‏‏7. در اراضی و اماکن که مالک آن ها مجهول است، می شود تصرف کرد و نماز‏‎ ‎‏خواند یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، جواز تصرف در مثل مفروض سؤال، منوط به اجازۀ حاکم‏‎ ‎‏شرع است. ‏

‏‏[سؤال 9502]‏‏ ‏ ‏ 5278‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 6 / 1361‏

‏‏سلام علیکم ورحمة الله‌، حضور سرپرستان محترم دفتر امام خمینی ‏

‏‏برای یک شخص مشکلی پیش آمده، که امیدوارم با نقل آن، جواب شرعی و کامل‏‎ ‎‏را به یاری الله‌ بدهید. شخصی است حدود شصت ساله، که با چهار سر عایله ـ فرزند و‏‎ ‎‏خودش و همسرش ـ در یک اتاق تنگ زندگی می کنند. دخترش ازدواج کرده و‏‎ ‎‏مستأجر است. پسر بزرگش زن گرفته و او هم در همان حیاط، در یک اتاق مستأجر‏‎ ‎‏پدرش است، که هر کدام از دختر و پسرش فرزندانی دارند.‏

‏
‏‎

‎‏این شخص در کنار منزلش خرابه ای واقع است که زمین بایر است و حدود پانزده‏‎ ‎‏سال است از صاحب آن خبری نیست، حتی کسی دربارۀ زمین مذکور، برای‏‎ ‎‏پرس وجو هم نیامده است. این خرابه به اندازۀ ساختن دو اتاق جا دارد. البته دو پسر‏‎ ‎‏دیگر این شخص موقع ازدواجشان است، ولی جایی برای زندگی مستقل با‏‎ ‎‏همسرشان را ندارند و به این دلیل از این کار خودداری کرده اند، که البته اگر ازدواج‏‎ ‎‏نکند، به گناه می افتد. این شخص در نظر دارد با مقدار پولی که تهیه کرده اند در آن‏‎ ‎‏خرابه، خانه ای بنا کند و برای پسرش زن بگیرد و با پسر دیگرش ـ که ازدواج کرده و‏‎ ‎‏فرزندانی دارد ـ در آن جای بدهد، تا در آن جا زندگی کرده و مستقل شوند، ولی حکم‏‎ ‎‏شرعی آن را نمی دانند که به چه صورت و چه طریقی است و وضع زمین چگونه‏‎ ‎‏است. آیا غصبی است یا می توانند در آن جا خانه ای بنا کنند؟ شما را به الله‌ قسمتان‏‎ ‎‏می دهم که مشکل این خانواده مذهبی را حل نمایید، تا از فکر و ناراحتی این مشکل به‏‎ ‎‏درآیند و تکلیف خود را در مورد زمین مذکور بدانند. منتظر جواب فوری شما هستیم.‏

‏‏البته در طی این پانزده سال، از آلودگی آن، ضررهای زیادی از نظر مالی و مریضی‏‎ ‎‏دیده اند. والسلام علی من اتبع الهدی‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین مالک معینی ندارد، با مراجعه به مقامات مربوطه‏‎ ‎‏اشکال ندارد. ‏

‏‏[سؤال 9503]‏‏ ‏ ‏ 5279‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 2 / 5 / 1361‏

‏‏دفتر امام خمینی ‏

‏‏محترماً؛ به استحضار می رساند این جانب ساکن عصمت آباد بوئین زهرا، بعد از‏‎ ‎‏زلزلۀ سال 1341 دولت وقت آمد و چند دستگاه ساختمان درست کرد و مجاناً در‏‎ ‎‏اختیار اهالی گذاشت. بعد از پنج الی شش سال، پدر این جانب یک قطعه زمین به‏‎ ‎‏مساحت حدود پانصد متر مربع که نزدیک حمام بود، گرفت و با استفاده از فاضلاب‏‎ ‎‏حمام، بستان و بعد درخت و غیره کاشت و حالا ده سالی است که ساختمان در آن‏
‏‎

‎‏درست کرده است. بفرمایید استفاده از این زمین چه صورتی دارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین وقف یا ملک غیر یا حریم ملک یا وقف نبوده،‏‎ ‎‏تصرف آن اشکال ندارد. ‏

‏‏[سؤال 9504]‏‏ ‏ ‏ 5280‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏استفتا از محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی‏

‏‏قطعه زمینی است که سال ها بایر بوده است. این زمین 18 سال پیش توسط‏‎ ‎‏شخصی درخت کاری و آباد گردیده است. این قطعه زمین در حریم ده واقع است،‏‎ ‎‏ولی در اصل جزء املاک قریۀ دیگری بوده است.‏

‏‏حدود و مشخصات زمین به قرار زیر است: مساحت زمین در حدود 250 متر‏‎ ‎‏مربع و مثلث شکل است. شمالاً به راه عمومی، جنوباً به دیوار باغ شخص احیاکننده‏‎ ‎‏(متصرف)، غرباً به جوی عمومی قریه و شرقاً رأس مثلث که باز به دیوار شخص فوق‏‎ ‎‏وصل می شود. در ضمن مجرای آب برای حیاط منزل این شخص نیز از این قطعه‏‎ ‎‏زمین عبور می کند. سؤال این است که آیا زمین فوق با مشخصات مذکور متعلق به‏‎ ‎‏شخص احیاکننده می باشد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین مزبور مالک شرعی داشته و یا حریم بوده احیای‏‎ ‎‏شما موجب ملکیت نیست.‏

‏‏[سؤال 9505]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 5453‏

‏‏8 . اگر کسی زمینی بخرد که دولت حد خیابان را مشخص کرده باشد و بعد به عللی‏‎ ‎‏دولت خیابان را گسترش دهد و پول زمین شخصی را بپردازد و بعد باز هم به عللی‏‎ ‎‏زمین به حد اول برگردد، زمین مال شخص است یا دولت؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر از زمین مذکور اعراض نکرده در ملک او باقی است و‏‎ ‎‏رعایت مقررات دولت اسلامی لازم است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9506]‏‏ ‏ ‏ 5281‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 1 / 1359 ‏

‏‏رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله‌ العظمی، امام خمینی، دامت برکاته ‏

‏‏پس از ابلاغ سلام و تحیات، متمنی است نظر خودتان را در مورد زمین دایری که‏‎ ‎‏سال ها معطّل مانده است، اعلام فرمایید و آیا این گونه زمین های بایر، حکم اراضی‏‎ ‎‏موات بالاصاله را دارد یا نه؟ و نیز آیا دیوارکشی و نرده کشی دور اراضی موات،‏‎ ‎‏می تواند دلیل بر احیا باشد یا نه؟ ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، زمین های موات بالعرض باقی بر ملک مالک است، مگر از آن‏‎ ‎‏اعراض نماید و مجرد دیوارکشی و نرده کشی احیا نیست، و اگر با شرایط‏‎ ‎‏معتبره در تحجیر باشد، حق اولویت می آورد. ‏

‏‏[سؤال 9507]‏‏ ‏ ‏ 5282‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 17 / 7 / 1358‏

‏‏محضر مقدس مجاهد اعظم، رهبر امت اسلام، حضرت آیت الله‌ العظمی امام‏‎ ‎‏خمینی، دامت برکاته، با سلام، به عرض عالی می رساند:‏

‏‏زمینی وجود دارد که حدود 25 سال قبل کشاورزانی در این زمین کشاورزی‏‎ ‎‏می کردند و تقریباً 20 سال است زمین مزبور بلا کشت و زرع مانده و به صورت موات‏‎ ‎‏در آمده است. حدود پنج سال قبل شخصی با اجاره و اجازه از مالکین اولی و اصلی در‏‎ ‎‏زمین مزبور یک حلقه چاه عمیق زده و زمین را احیا می نماید. آیا زارعین 25 سال قبل‏‎ ‎‏که در طول این مدت زمین را ترک کرده بودند حقی در زمین احیا شده دارند یا خیر؟‏‎ ‎‏لطفاً نظر مبارکتان را مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر قبلاً زارعین زمین را به احیا مالک شده اند، تا اعراض‏‎ ‎‏نکرده اند به ملکیت آن ها باقی است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9508]‏‏ ‏ ‏ 5283‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 ربیع الثانی 1400 ق‏

‏‏1. زمین هایی که مسبوق به زرع بوده و چند سالی در اثر بی آبی زرع نشده، ولی‏‎ ‎‏مالک از آن ها اعراض نکرده، تصرف در آن ها و گرفتن آن ها به عنوان دادن به‏‎ ‎‏مستضعفین، جایز است یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، تا مالک از آن اعراض نکرده، به ملکیت او باقی است. ‏

‏‏2. خرده مالکینی که بعضی از آن ها برای به دست آوردن حاصل زمین، زارع یا کارگر می گیرند، آیا برای‏‎ ‎‏زارعین یا کارگران جایز است که منافع املاک و زمین ها را تصاحب کنند و به صاحبان زمین چیزی‏‎ ‎‏ندهند، و یا اگر هم بدهند، مختصری بدهند و طبق قانون مزارعه عمل نکنند یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر قرارداد صحیحی بین مالک و زارع هست، باید برطبق آن عمل کنند و اگر‏‎ ‎‏قرارداد معیّنی نیست، در صورتی که بذر از زارع باشد، حاصل هم از او است، ولی اجرت‏‎ ‎‏المثل زمین را باید به مالک بدهد.‏

‏‏[سؤال 9509]‏‏ ‏ ‏ 5284‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏دره ای شامل قطعه زمینی است قدیمی که ارثاً چند نفر طبق یک سند قدیمی مالک‏‎ ‎‏شده اند و حتی پایین آن دره و بالای آن دره چند درخت خرمای قدیمی موجود است؛‏‎ ‎‏منتها به مرور زمان آن زمین موات شده تا این که پنج سال قبل همان چند نفر بالا که‏‎ ‎‏طبق سند قدیمی مالک بودند، زمین را با رضایت طرفین داده اند به چهار نفر دیگر تا‏‎ ‎‏درخت غرس نمایند، به این نحو که پس از این که درخت به ثمر رسید بین مالک و‏‎ ‎‏غارس تقسیم شود به 9 رسد و 5 رسد به غارسین و 4 رسد به مالکین برسد. الآن‏‎ ‎‏درختی که غارسین کاشته اند پنج قسمت خودشان را داده اند و 4 قسمت از مالکین‏‎ ‎‏گرفته اند و کاشته اند. حالا که به حد ثمر رسیده، غارسین اظهار می دارند که این زمین‏‎ ‎‏رحمانی بوده و شما هیچ حقی ندارید! در صورتی که یک سند قدیمی مالکین دارند و‏‎ ‎‏یک سند هم پنج سال قبل به عنوان حق الغرس با رضایت طرفین تنظیم شده و به‏
‏‎

‎‏امضای طرفین موجود است. مرقوم بفرمایید: بین مالکین زمین و غارسین مسأله‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض این که زمین بعد از ملکیت مالکین، موات شده و‏‎ ‎‏مالکین از آن اعراض نکرده اند، باقی بر ملک آن ها است و مغارسه باطل‏‎ ‎‏است و در فرض مسأله درختان از صاحب نهال آن ها است و در صورتی‏‎ ‎‏که غارسین صاحب نهال باشند صاحب زمین اجرت المثل زمین خود را‏‎ ‎‏حق دارد.‏

‏‏[سؤال 9510]‏‏ ‏ ‏ 5285‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبری انقلاب، جناب مستطاب آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت‏‎ ‎‏برکاته، پس از سلام‏

‏‏غرض از تصدیع، این جانبان دارای یک قطعه زمین در حدود 5 هزار متر بوده ایم‏‎ ‎‏که از ارث پدرمان قیّم این جانبان برای ما خریده است که حدود 30 سال با زارع آن‏‎ ‎‏درگیری داشتیم و برای تخلیۀ آن سه مرتبه از این جانبان کارکرد زراعتی گرفته و باز‏‎ ‎‏تصرف می کرد. در مرتبۀ سوم 85 هزار تومان گرفت و تخلیه کرد. قرارداد محضر و‏‎ ‎‏طرفمان موجود است. پس از تخلیه چون خیابان صغیر به وسیله شهرداری از جلو باغ‏‎ ‎‏عبور کرد، مقداری از زمین داخل خیابان قرار گرفت و شهرداری اصفهان 70 هزار‏‎ ‎‏تومان از این جانبان حق مرغوبیت زمین گرفت که هنوز منزل محمد علی (یکی از‏‎ ‎‏این جانبان) رهن شهرداری می باشد. و راجع به مرافعه با زارع زمین، پنجاه هزار تومان‏‎ ‎‏مخارج وکیل در دادسرای اصفهان پرداخته ایم. پس از تخلیه، مردم بر اثر مرور ایام‏‎ ‎‏دیوار باغ را خراب کردند و کشاورزی زمین را از بین بردند و چندین مرتبه زمین را‏‎ ‎‏زراعت نمودیم اما مردم رفت و آمد می کردند و پایمال کردند و زمین را به صورت بایر‏‎ ‎‏در آوردند. حالا پس از چندین سال رفت و آمد با هزینه زیاد که هنوز مقروض‏
‏‎

‎‏می باشیم به واسطۀ سیمان باغ، زمین را به قطعات کوچک تفکیک نمودیم زیرا دو نفر‏‎ ‎‏از ما برادران بی خانه هستیم و در نظر داشتیم جهت خود و فرزندان خانه تهیه نماییم،‏‎ ‎‏زیرا خودمان از طبقۀ مستضعف هستیم و دارای عائلۀ زیاد می باشیم. حالیه از طرف‏‎ ‎‏بنیاد مسکن زمین را تصرف نموده اند و هرچه اعتراض می کنیم به ما جواب نمی دهند.‏‎ ‎‏حالیه از آن جناب استفتا می کنیم: اگر حکم خدا است تسلیم هستیم و اگر حکم خدا‏‎ ‎‏نیست زمین را غصب نکنند. امر بفرمایید از ما رفع زحمت کنند.‏

‏‏بسمه تعالی، زمین های موات بالعرض، باقی بر ملک مالک است؛ مگر در‏‎ ‎‏صورتی که مالک از آن اعراض کرده باشد.‏

‏‏[سؤال 9511]‏‏ ‏ ‏ 5286‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک رهبر عالی قدر جهان اسلام، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی،‏‎ ‎‏دام ظله العالی‏

‏‏محترماً، به عرض عالی می رساند مستدعی است فتوای مبارک را در مورد زمینی‏‎ ‎‏که از سال ها پیش مورد کشت بوده و طبق قاعدۀ کشاورزی این منطقه، یک سال در‏‎ ‎‏میان کاشته می شود، آیا موات محسوب می شود یا نه؟ مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، تنها ترک کشت زمین زراعتی یک سال در میان، موجب سلب‏‎ ‎‏مالکیت مالک شرعی نسبت به آن نمی شود و زمین ذکر شده موات‏‎ ‎‏محسوب نمی شود و تا مالک از آن اعراض نکرده، تصرف در آن بدون‏‎ ‎‏اجازۀ او غصب و حرام است.‏

‏‏[سؤال 9512]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 5156‏

‏‏9. آیا زمین هایی که مالک معین داشته و قنات های آن ها خشک شده، بدون‏‎ ‎‏رضایت مالک آن، می تواند کسی تصرف کند و در آن خانه بسازد؟‏

‏‏بسمه تعالی، باقی بر ملک مالک است؛ مگر از آن اعراض کرده باشد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 9513]‏‏ ‏ ‏ 5287‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت مستطاب، آیت الله‌ العظمی امام امت، امام خمینی، دام ظله‏

‏‏1. زید، زمین مواتی را احیا کرد و چند سال از آن استفاده کرد و سپس آن را ترک‏‎ ‎‏کرد، تا آن که خراب شد. بعداً عمرو همین زمین را احیا کرد و چند سال از آن استفاده‏‎ ‎‏کرد و او نیز آن را ترک کرد تا آن که خراب شد. بعداً زید دوباره آن زمین را قبضه کرد و‏‎ ‎‏آن را آباد کرد. در این وقت ورثۀ عمرو بر زید اقامۀ دعوا کردند که قبل از این، ما این‏‎ ‎‏زمین را آباد کرده بودیم و از آن استفاده می کردیم؛ لذا مال ما است و شما باید از آن‏‎ ‎‏دست بردارید. زید می گوید هیچ گونه آثار احیای عمرو باقی نمانده است. حکم مسأله‏‎ ‎‏را بیان فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، در احیای موات به قصد مالک شدن، اگر پس از احیا و‏‎ ‎‏بهره برداری، آن را رها کند تا دوباره خراب شود، از ملک او خارج‏‎ ‎‏نمی شود، مگر آن که از آن اعراض کرده باشد.‏

‏‏2. هند ارث پدرش ـ که به او رسیده ـ را به فرزندش به طور مصالحت شرعی، داد و بعداً برادران هند‏‎ ‎‏گفتند که هند اصلاً خواهر ما نیست؛ لذا از پدر ما به او حقی و ارثی نمی رسد. و بعد از آن، همین‏‎ ‎‏برادران به هند گفتند که تو حق خود را ـ ارثی که از پدر رسیده ـ به ما هبه کن. هند خواست از این‏‎ ‎‏موقعیت استفاده کند و آن ها را مُقر به خواهر بودن او بکند، لذا قبول کرد و به حسب ظاهر به طور هبۀ‏‎ ‎‏معوضه، آن مال را به آن ها داد، و در آن وقت پسر هند خاموش ماند، تا آن که حق مادرش ثابت شود.‏‎ ‎‏سپس اقامۀ دعوا کرد که این هبه ای که مادرم به شما داده، حق من است. در این صورت حکم آن‏‎ ‎‏چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مادر، مال مورد هبه را مالک بوده و به فرزند بخشیده و تحویل او داده، اختیار‏‎ ‎‏آن مال با فرزند است و تصرف مادر بدون اجازۀ فرزند، نافذ نیست.‏

‏‏3. دو گروه، یک کوه که چراگاه است را به رضایت طرفین، چراگاه حیوانات قرار داده بودند و هر دو از‏‎ ‎‏آن استفاده می کردند. فرقی که بین این دو گروه وجود دارد، این است که یک گروه در آن جا محل و‏‎ ‎‏مکان سکنا دارد و گروه دیگر ندارد. اکنون گروه اول که جای سکنا دارد می گوید که چراگاه مخصوص‏
‏‎

‎‏ما است؛ لذا از استفادۀ گروه دوم جلوگیری می کنند. بفرمایید حکمش چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، حریم هر قریه متعلق به همان قریه است، و استفادۀ دیگران منوط به اجازۀ تمام‏‎ ‎‏اهالی قریه است.‏

‏‏[سؤال 9514]‏‏ ‏ ‏ 5288‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ چهارم شوال 1402 ق‏

‏‏محضر مبارک حضرت امام، مدّ ظله العالی، و متّع الله‌ المسلمین بطول بقائه الشریف‏

‏‏مولانا! چه می فرمایید در منابع طبیعی اراضی موقوفه و منابع املاک شخصی که در‏‎ ‎‏زمان طاغوت به عنوان مال الاجاره و قشلاق می گرفتند. آیا فرقی هست بین منابع‏‎ ‎‏طبیعی اراضی موقوفه و منابع طبیعی املاک شخصی هرگاه به عنوان اولیه یا به عنوان‏‎ ‎‏ثانوی دامداران خودشان بالطوع والرغبه کمک به لوازم حسینیه از قبیل تعمیر و‏‎ ‎‏مرمّت کاری و تعزیه داری و دادن به مبلّغین به نظر متولی بکنند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، منابع طبیعی که از حریم ملک محسوب شود، تابع آن ملک‏‎ ‎‏است و فرقی بین حریم وقف و ملک شخصی نیست و استفاده از حریم‏‎ ‎‏وقف، باید زیر نظر متولی شرعی، و مراعات جهت وقف باشد و بدون‏‎ ‎‏رضایت متولی شرعی، جایز نیست.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎