فصل سیزدهم: تقید به آداب شرع

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏فصل سیزدهم: تقید به آداب شرع‏

‏‏ ‏

‏
‏‎

‎
‏‎

‎‏صبر می کردند بدنشان خشک شود‏

‏‏بعضیها نقل می کنند، دیده اند وقتی امام به حمامهای عمومی تشریف می بردند‏‎ ‎‏وقتی که می خواستند لباس بپوشند کاملاً صبر می کردند تا عرق بدنشان خشک بشود‏‎ ‎‏بعد لباس می پوشیدند چون خلاف احتیاط می دانستند که با بدن عرق کرده لباس‏‎ ‎‏بپوشند. ‏‎[1]‎

‏‏اگر شبهه داشتند مسافرت می کردند‏

‏‏برخی از اوقات که امام در گرفتن روزه شبهه داشتند که ممکن است به ایشان‏‎ ‎‏ضرری داشته باشد مسافرت می کردند‏^‎[2]‎‏ و روزه را در وقتی می گرفتند که برایشان ضرری‏‎ ‎‏نداشته باشد. ‏‎[3]‎‏ ‏

‏‏پول موقوفه را از شهرداری بگیرید‏

‏‏امام نسبت به موقوفات و اوقات و کیفیت وقفیات نظر خاصی داشتند و بسیار با‏‎ ‎‏احتیاط برخورد می کردند و اجازه نمی دادند در یک مورد حتی دیناری برخلاف نظر واقف‏‎ ‎‏و وقفنامه مصرف شود، اما در بعضی از تبدیل به احسنها و فروش بعضی از موقوفات‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏ایشان مقداری دستمال را در امر حکومت باز می گذاشتند؛ مثلاً یک بار در مورد‏‎ ‎‏موقوفاتی که در کنار خیابان است و یا تعریض خیابان شامل آنها می شود سؤال کردیم‏‎ ‎‏که چه کنیم امام فرمودند: «خوب نظام یک مملکت نیاز به خیابان و جاده دارد و باید‏‎ ‎‏تعریض شود بنابراین شما می توانید پول آن موقوفه را که در مسیر تعریض خیابان افتاده‏‎ ‎‏از شهرداری بگیرید و جای دیگری ملکی بخرید.» ‏‎[4]‎

‏‏اگر توقیف شرعاً درست نباشد‏

‏‏امام در دیدار اعضای ستاد پیگیری فرمان امام در مورد اموال توقیفی فرمودند: اگر‏‎ ‎‏توقیف شرعاً درست نباشد حکم به ابطال توقیف کنید و کسی هم حق ندارد در مدت‏‎ ‎‏توقیف از اموال توقیفی استفاده کند مثلاً اگر خانه ای است در آن سکونت کند مال‏‎ ‎‏توقیفی باید کنار بماند و به آن دست نزنند. تا وضع قطعی آن روشن شود. ‏‎[5]‎

‏‏ربا باید حذف شود‏

‏‏در اولین جلسه ای که شورای انقلاب خدمت امام رسیدند امام تأکید زیادی کردند‏‎ ‎‏که شورای انقلاب باید ترتیبی بدهد تا هرچه  زودتر ربا از سیستم بانکی ایران حذف‏‎ ‎‏شود و بر این اساس بود که شورای انقلاب موظف شد لایحه لازم را جهت حذف ربا‏‎ ‎‏و وامهای ربوی تهیه کند. ‏‎[6]‎

‏‏نمی توانم پولی به تو بدهم‏

‏‏وقتی حاج احمد آقا معمّم نشده بود امام به ایشان می فرمودند: «تا مثل سایر طلبه ها‏‎ ‎‏معمّم نشوی من نمی توانم پولی به تو بدهم.» لذا ایشان تا وقتی که معمّم نشده بود چه‏‎ ‎‏ایران بود و چه نجف که به مدرسه و درس می رفت، خانم (والده شان) به ایشان پول‏‎ ‎‏می داد، که از پول شخصی خودش بود ولی وقتی حاج احمد آقا معمّم شد مثل طلبه ای‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏که به او شهریه می دهند امام به او شهریه می داد. حاج آقا مصطفی هم همین طور‏‎ ‎‏بود. ‏‎[7]‎

‏‏با این پولها نمی شود چاپ کرد‏

‏‏این چیزی است که خودم شنیده ام. یک روز خانم به امام در نجف گفتند: چرا‏‎ ‎‏اقدامی برای انتشار کتب تفسیر آقا مصطفی نمی کنید. امام گفتند پولی نیست که این‏‎ ‎‏کتابها با آن چاپ شود. خانم گفتند مگر نمی شود با این پولها کتاب ایشان را چاپ‏‎ ‎‏کنید. امام گفتند این پولها پولی نیست که با آن بتوان کتاب چاپ کرد. خانم هم دیگر‏‎ ‎‏چیزی نگفتند. من فکر کردم امام چقدر دقیق هستند که تفسیر قرآن را که بچه شان نوشته‏‎ ‎‏است می گویند با این پولها نمی توان چاپ کرد. چون این پولها مال مستمندان است. ‏‎[8]‎

‏‏وقت جشن گرفتن نیست‏

‏‏امام راجع به مهریه دقت داشتند. یعنی اعتقادشان به این بود که دختر باید مهریه‏‎ ‎‏داشته باشد. اگر افرادی برای عقد نزد ایشان می آمدند و مثلاً مهریه را یک جلد کلام الله‏‎ ‎‏مجید ذکر می کردند امام قبول نمی کردند و می گفتند چیزی را به عنوان مهر تعیین کنند‏‎ ‎‏ولی در مورد تشریفات دیگر ازدواج اعتقادی نداشتند. زمانی که نوه ایشان با برادرم‏‎ ‎‏ازدواج کردند چون زمان جنگ بود، شدیداً از تشریفات نهی کردند و گفتند وقت جشن‏‎ ‎‏گرفتن و مهمانی دادن نیست. ‏‎[9]‎

‏‏اجازه نمی دهم‏

‏‏امام، صرف سهم مبارک امام(ع) را برای ساختن مسجد اجازه نمی دادند، مگر به‏‎ ‎‏دو شرط، یکی مورد نیاز بودن مسجد و دیگر آن که بودجۀ آن از طریق دیگری مانند‏‎ ‎‏وجوه خیریّه و تبرّعات تأمین نشود. لذا اگر سؤال کننده توجه به دو شرط مذکور داشت‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏و در متن سؤال آنها را قید کرده بود، می فرمودند: «در فرض مذکور مجازند پرداخت‏‎ ‎‏کنند.» ‏

‏‏و اگر توجه نداشت یا قید نکرده بود، پاسخ می دادند: «چنانچه مورد نیاز باشد و از‏‎ ‎‏طریق دیگری تأمین نشود، مجازند پرداخت کنند». ‏

‏‏آنچه ذکر شده، در مورد اصل مسجد و ساختمان آن بود. اما در مورد تزئینات و‏‎ ‎‏تهیه لوازم غیرضروری و درجۀ دوم از قبیل سنگ، کاشی، فرش... معمولاً به صورت‏‎ ‎‏مطلق اجازۀ صرف وجوه شرعی را نمی دادند. در این رابطه نمونه های بسیاری وجود‏‎ ‎‏داشت. از جمله این که یک نفر استجازه کرده بود که مبلغ سی هزار تومان بابت سهم‏‎ ‎‏مبارک امام(ع) برای فرش مسجدی در خیابان اباذر تهران پرداخت کند. امام فرمودند:‏‎ ‎‏ «اجازه نمی دهم». ‏‎[10]‎

‏‏پرداخت دیه را وظیفۀ خود دانستند‏

‏‏امام نسبت به فرزندان پسری احساس مسؤولیت بیشتری می کردند؛ مثلاً چند سال‏‎ ‎‏پیش علی ما ضمن بازی صورت نوۀ عمه اش را زخم کرد. پس از اینکه امام مطلع شدند‏‎ ‎‏مقداری وجه به عنوان دیه به فرزند زخمی شده دادند؛ یعنی پرداخت دیه را به عنوان جد‏‎ ‎‏پدری علی، وظیفه خود دانستند. ‏‎[11]‎‏ ‏

‏‏این جدا، آن هم جدا‏

‏‏حاج احمد آقا می فرمود در شهادت مرحوم حاج آقا مصطفی، والده شان ده، پانزده‏‎ ‎‏روز خانۀ فرزندش که شهید شده بود، بودند و تلفنی که در منزل آن مرحوم بود تلفنی نبود‏‎ ‎‏که صفر آن آزاد باشد تا هرکس دلش می خواست با هر جای ایران تماس بگیرد. والده‏‎ ‎‏(خانم امام) که بچه اش شهید شده است. گفت یک تلفن هم نیست من با بچه هایم‏‎ ‎‏در ایران تماس بگیرم. امام به او فرمودند: «خانم، شهادت و مرگ مصطفی یک چیزی‏‎ ‎‏است استفاده از بیت المال یک چیز دیگر، این از بیت المال مسلمین است. من شرعاً‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏نمی توانم اجازه بدهم شما از تلفنی که بیت المال مسلمین است، هر روز تماس بگیری‏‎ ‎‏با بچه هایت. این جداست آن هم جداست.» ‏‎[12]‎

‏‏از محرمات دوری کنید‏

‏‏تنها چیزی که امام غالباً در خانواده ها توصیه می کردند، تا اول از همه به آن عمل‏‎ ‎‏کنند، انجام واجبات و دوری از محرمات بود. ‏‎[13]‎

‏‏در مسأله نامحرم سختگیر بودند‏

‏‏برخورد امام با دامادها و عروسهایشان هم خیلی محترمانه بود و هم خیلی دوستانه.‏‎ ‎‏منتها چون دامادها به همۀ اهل منزل محرم نیستند، امام با رفت و آمد زیاد دامادها موافق‏‎ ‎‏نبودند. از این جهت همیشه بین ما و دامادها فاصله ای بود چون دخترهای دیگری هم‏‎ ‎‏داخل منزل بودند و آقا هم در مسأله محرم و نامحرمی سختگیر بودند. در گذشته مثل‏‎ ‎‏زمان حال رسم نبود که داماد از روز عقد مرتب به خانه عروس رفت و آمد داشته باشد.‏‎ ‎‏تا این اواخر هم در منزل امام نسبت به دامادها همین طور بود که دامادها خیلی رسمی‏‎ ‎‏به آنجا رفت و آمد می کردند. چون دخترها و نوه ها آنجا خیلی آزاد رفت و آمد می کردند‏‎ ‎‏لذا مردهای نامحرم می بایست کمتر بیایند و بروند. ‏‎[14]‎

‏‏اگر نامحرم باشند نمی توانند با هم صحبت کنند‏

‏‏یک بار درباره سریال پاییز صحرا می فرمودند ممکن است در تولید سریال خلاف‏‎ ‎‏شرع واقع شده باشد ولی پخش سریال خلاف شرع نبوده است خدمت ایشان عرض‏‎ ‎‏کردم نمی دانم منظورتان کجای سریال است فرمودند آن قسمت که زنی با مردی در‏‎ ‎‏اتاق صحبت می کردند اگر در این صحنه این زن و مرد از محارم همدیگر نباشند‏‎ ‎‏نمی توانند اینطور بنشینند و حرف بزنند این خلاف شرع است ولی پخش سریال که‏‎ ‎‏عکس و تصویر است اشکالی ندارد و خلاف شرع نیست. ‏‎[15]‎

‏
‏‎

‎‏در واجبات و محرمات برخورد شدید دارند‏

‏‏امام کمتر پیش می آید که اهل نصیحت باشند؛ بیشتر عملشان هست که نشان‏‎ ‎‏می دهد چه کاری خوب است و چه کاری بد. و از عکس العمل ایشان ما متوجه‏‎ ‎‏می شویم کاری قبیح است یا نه. عکس العمل امام در رابطه با مسایل مختلف فرق‏‎ ‎‏می کند. در مسأله محرمات و واجبات خیلی شدید برخورد دارند و در مستحبات کمتر. ‏‎[16]‎

‏‏کسی اینجا هست‏

‏‏امام صحبت بی مورد زنها با نامحرم را ضرورت نمی دیدند. مثلاً در خانه خودشان‏‎ ‎‏وقتی که یکی از نوه های پسرشان مکلف می شد ما دیگر با آنها در یک اتاق‏‎ ‎‏نمی نشستیم. البته جالب اینجاست که وقتی ما نزدشان بودیم نمی گفتند که ما از اتاق‏‎ ‎‏بیرون برویم بلکه به او می گفتند بیرون برود. ‏

‏‏یا اگر من پهلوی ایشان بودم و نوه مکلف شده شان که مثل پسر خودم بود‏‎ ‎‏می خواست وارد اتاق شود به او گفتند کسی اینجا هست. ‏‎[17]‎

‏‏تفاوتی با خواهرتان ندارید‏

‏‏از مسایلی که امام بیشتر به آن توجه داشتند، محدود بودن ارتباط بین زن و مرد بود.‏‎ ‎‏یادم است ده سال بیشتر نداشتم و با برادرها و پسرخاله ام قایم موشک بازی می کردیم،‏‎ ‎‏حجاب هم داشتم، اما یک روز امام مرا صدا کردند و گفتند: «شما هیچ تفاوتی با‏‎ ‎‏خواهرتان ندارید، مگر او با پسرها بازی می کند که شما با پسرها بازی می کنید؟» ‏‎[18]‎

‏‏دیوار را بردارند‏

‏‏اتاقی بود که بیشتر کلاسهای (دانشکده) ما در آنجا تشکیل می شد. یک روز‏‎ ‎‏دیدیم وسط آن تخته کشیده اند. البته من هم شاید این مسأله را به امام منتقل کرده‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏باشم، ولی از جاهای دیگر هم به ایشان اطلاع داده بودند. اتفاقاً آقای خامنه ای هم‏‎ ‎‏هفته بعد در این رابطه صحبت می کردند. توصیه ای که امام داشتند، این بود که دیوار را‏‎ ‎‏بردارند و نگذارند خرافات یا قیودات خودمان با شرع آمیخته شود. ‏‎[19]‎

‏‏اگر دستمان بیرون می آمد‏

‏‏امام شدیداً از کسی که خلاف شرع انجام می داد ناراحت می شدند و خیلی‏‎ ‎‏حالتشان برانگیخته می شد؛ یعنی اگر یک وقت سر سفره دست ما از حد مجاز از‏‎ ‎‏آستین بیرون می آمد تذکر می دادند. ‏‎[20]‎

‏‏برای نماز صبح کسی را بیدار نمی کردند‏

‏‏امام کسی است که یک شب نماز شبشان ترک نشده است، در عین حال حتّی یک‏‎ ‎‏صبح برای نماز کسی را بیدار نکرده اند. ‏‎[21]‎

‏‏باید پیش از من تکلیف کارها را گفت‏

‏‏برخورد امام با بچه ها بعد از سن تکلیف تابع مسایل شرعی بود و آقا در مسایل‏‎ ‎‏شرعی با کسی شوخی نداشت. البته کاملاً در چارچوب شرع بودند. مثلاً هیچ وقت‏‎ ‎‏صبح بچه ها را از خواب بیدار نمی کردند که نماز بخوانند. معتقد بودند که خواب‏‎ ‎‏تکلیف ندارد. ‏

‏‏عقیده داشتند که پیش از رسیدن سن تکلیف باید کارهای خوب و بد و مسایل‏‎ ‎‏شرعی را به بچه ها گفت. ‏‎[22]‎

‏‏با دیدن فعل حرام بدن امام لرزش پیدا می کند‏

‏‏من یک روزی خشم امام را نسبت به ارتکاب امر حرام دیدم که ایشان واقعاً‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏خشمگین شدند. نه در حد امر به معروف؛ گاهی ما امر حرامی را از کسی ببینیم امر به‏‎ ‎‏معروف می کنیم، اما امام واقعاً خشمگین می شوند. که در حالت صورت و نگاه ایشان‏‎ ‎‏دیده می شود و اصلاً بدنشان لرزش پیدا می کند. ‏‎[23]‎

‏‏پرده را بکش‏

‏‏وقتی در قم خدمت امام رسیدم و خواهش کردم چون امکانات ما در تهران خیلی‏‎ ‎‏بیشتر است خوب است که برای معالجه تشریف بیاورند تهران، ایشان قبول کردند، من‏‎ ‎‏هم قول دادم که به عنوان طبیب و هم به عنوان پرستار در خدمت ایشان باشم. وقتی به‏‎ ‎‏بیمارستان قلب رسیدیم به علت شرایط بدی که از نظر پرستاری و رعایت ضوابط‏‎ ‎‏شرعی در بیمارستان قلب، در آن زمان وجود داشت، ایشان مرا صدا زده و گفتند: «پرده‏‎ ‎‏را بکش!» من و ایشان تنها بودیم، گفتند: «فقط شما بیایید مرا ببینید». ‏‎[24]‎

‏‏من گفته بودم نروید‏

‏‏منزلی در نزدیکی ما بود که امام صلاح نمی دانستند ما که دختر بودیم به آن خانه‏‎ ‎‏رفت و آمد داشته باشیم. البته من هنوز مکلف نبودم. اما دو تا خواهرهای دیگرم که با‏‎ ‎‏هم دو سال اختلاف داریم، مکلف شده بودند. آقا هم منع کرده بودند که ما نباید آنجا‏‎ ‎‏برویم. امّا ما روی بچگی خودمان و روی اینکه با دخترشان آشنایی داشتیم، به آن منزل‏‎ ‎‏ رفتیم. ظاهراً ایشان وقتی نزدیک غروب برگشتند از درس، صدای ما را از توی کوچه‏‎ ‎‏شنیدند که داشتیم بازی می کردیم. فرستادند دنبال ما، ما هم با ترس زیاد وارد شدیم.‏‎ ‎‏تابستان بود و زیرزمین محل سکونت بود. ما رفتیم زیرزمین، ایشان چوب ضخیمی را‏‎ ‎‏برداشتند، اما خودشان متوجه بودند که تحمل کتک خوردن با این چوب را نداریم،‏‎ ‎‏البته من اصلاً مورد خطاب نبودم، به دیوار زیرزمین زدند و اظهار ناراحتی و عصبانیت‏‎ ‎‏کردند که: «من گفته بودم نروید» تا اینکه چوب شکست و تکه اش خورد به پای خواهر‏‎ ‎‏بزرگترم. به هر حال ناراحتی امام تمام شد. بعداً خواهرم پایش کبود شد ایشان که‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏فهمیدند پای خواهرم صدیقه کبود شده، آمدند پا را دیدند و بعد بابت آن مجروحیّت‏‎ ‎‏غیرعمدی به او دیه دادند. ‏‎[25]‎

‏‏نامحرم داخل اتاق هست‏

‏‏گاهی اوقات بعضاً لازم می شد که ما به طور سرزده خدمت امام برسیم و مطلبی را‏‎ ‎‏عرض نماییم. بلافاصله بعد از زدن در و تقاضای ورود از جانب ما، اگر از بستگان امام‏‎ ‎‏نزد ایشان بودند، خیلی سریع می گفتند «کمی صبر کنید» و بعد به بستگان خویش‏‎ ‎‏تذکر می دادند که چادر خود را بر سر بگذارند تا ما وارد شویم. بالعکس اگر ما داخل‏‎ ‎‏خانه بودیم و یکی از بستگان امام قصد دخول داشتند بلافاصله می فرمودند: «یاالله،‏‎ ‎‏یاالله، نامحرم داخل اتاق است.» البته امام برای تذکر اعلام می کردند وگرنه بستگان‏‎ ‎‏امام همیشه رعایت حجاب خویش را می نمودند. ‏‎[26]‎

‏‏من به هیچ کار تو کار ندارم‏

‏‏حضرت امام از نظر شرعی و از نظر اخلاق اسلامی نهایت احترام را به مادر ما‏‎ ‎‏می گذاشتند و در حد شرعی از ایشان توقع داشتند. امام بعد از ازدواجشان به مادرم‏‎ ‎‏گفتند که «من از تو این را می خواهم که فعل حرام انجام ندهی و فعل واجبت را انجام‏‎ ‎‏بدهی، غیر از این، من به هیچ کار تو کار ندارم.» ‏‎[27]‎

‏‏صورتشان را برمی گرداندند‏

‏‏در ملاقاتهای حضوری که با امام داشتم شاهد بودم وقتی جمعی از خانمها برای‏‎ ‎‏دستبوسی خدمت امام می رسیدند، به محض اینکه آنها قصد بوسیدن دست مبارکشان‏‎ ‎‏را داشتند فوراً گوشه شمدی را که به هنگام نشستن روی زانویشان می انداختند بر روی‏‎ ‎‏پشت دست چپشان می کشیدند تا خانمها دست ایشان را نبوسند و همزمان ضمن‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏پاسخ به سلام آنها، صورتشان را که همیشه با تبسم به طرف ملاقات کنندگان بود‏‎ ‎‏مقداری به سمت راست می چرخاندند. ‏‎[28]‎

‏‏پا روی کفشهای مردم نمی گذاشتند‏

‏‏در طول مدتی که امام در نجف اقامت داشتند سالی چندبار به مناسبت زیارتهای‏‎ ‎‏ویژه امام حسین(ع) به کربلا مشرف می شدند و در منزل محقری که یکی از اهالی‏‎ ‎‏کویت در اختیار ایشان قرار داده بود، سکونت می کردند. ‏

‏‏امام ظهرها در همان منزل نماز جماعت اقامه می کردند که با شرکت جمع‏‎ ‎‏محدودی از دوستان در اتاق بیرونی و گاهی که جمعیت بیشتر می شد در حیاط منزل‏‎ ‎‏برگزار می شد. مساحت حیاط حدود پنجاه متر بود و فرش هم به اندازه کافی نبود، از‏‎ ‎‏این رو افراد عباهایشان را تا می کردند و به عنوان سجاده و زیرانداز روی آن به نماز‏‎ ‎‏می ایستادند. وقتی امام از اندرونی برای اقامه نماز وارد حیاط می شدند، برای رسیدن به‏‎ ‎‏جلوی جمعیت می بایست از میان صفوف جماعت عبور کنند. تمام افراد حاضر‏‎ ‎‏بی گمان افتخار می کردند که عبایشان با قدم مبارک ایشان تبرک شود و امام نیز به این‏‎ ‎‏نکته واقف بودند، با این حال هنگام عبور، چه از پشت صفوف که کفشها بود و چه در‏‎ ‎‏مسیری که عباها پهن بود، امام با حرکتی مارپیچ و با برداشتن گامهای مناسب با‏‎ ‎‏دقت سعی می کردند که به هیچ وجه پایشان را نه روی کفشها بگذارند و نه روی‏‎ ‎‏عبای دیگران و بدین گونه عملاً رعایت دقیق حق مردم را به مقلدان خود‏‎ ‎‏می آموختند. ‏‎[29]‎

‏‏نهایت دقت را می کردند‏

‏‏وقتی که امام به مسجد تشریف می آوردند چون قبلاً طلاب و مردم می آمدند‏‎ ‎‏اجتماع می کردند و کفشهایشان را جلوی ایوان مسجد بیرون می آوردند امام وقتی که وارد‏‎ ‎‏مسجد می شدند یک نگاهی می کردند سرتاسر جلوی ایوان، اگر جایی خالی بود‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏تشریف می بردند همانجا کفشها را بیرون می آوردند ولی اگر جا نبود ایشان پشت این‏‎ ‎‏کفشهایی که جمع شده بود کفش شان را بیرون می آوردند بعد با سر انگشت مبارکشان‏‎ ‎‏وسط آن کفشهایشان را روی زمین می گذاشتند و داخل ایوان می آمدند برای اینکه‏‎ ‎‏پایشان روی کفشهای مردم قرار نگیرد و تصرف در مال غیر بدون اجازه صاحبش نباشد‏‎ ‎‏و این نهایت دقت امام را می رساند. ‏‎[30]‎

‏‏این روزنامه ها ایرانی است؟‏

‏‏در پاریس می خواستیم جلوی در اتاقی که امام کفشهایشان را درمی آوردند‏‎ ‎‏روزنامه بیندازیم، چون اکثر اوقات بارندگی و زمینها خیس بود، لذا از روزنامه های‏‎ ‎‏خارجی استفاده می کردیم. روزی عده ای از ایران آمده و با خود روزنامه آورده بودند و‏‎ ‎‏چون آن روز روزنامه خارجی در دسترس نبود من صفحۀ آگهیها را انداختم و کفشهای‏‎ ‎‏امام را روی آن گذاشتم. ایشان وقتی خواستند کفش بپوشند، سؤال کردند: «مثل اینکه‏‎ ‎‏این روزنامه ایرانی است؟» عرض کردم بله حاج آقا، ولی این صفحه آگهیهاست. با‏‎ ‎‏این حال امام پایشان را روی آن روزنامه ها نگذاشتند و مجدداً برگشتند و‏‎ ‎‏فرمودند: «شاید اسم محمد یا علی در آن باشد.» ‏‎[31]‎

‏‏کفشها را از سر راه جمع کنید‏

‏‏یک روز در نجف، امام برای برگزاری نماز جماعت خواستند وارد اتاق بیرونی‏‎ ‎‏بشوند. کفش کن اتاق از کفشهای مردمی که برای شرکت در نماز جماعت گرد آمده‏‎ ‎‏بودند انباشته شده بود، به طوری که جای پا گذاشتن نبود. ما و دیگر روحانیون و‏‎ ‎‏بسیاری از فضلا بدون توجه پا روی کفشهای مردم می گذاشتیم و رد می شدیم و چاره ای‏‎ ‎‏هم نبود. اما وقتی امام به کفش کن رسیدند و آن وضع را دیدند توقف کردند و از‏‎ ‎‏پا گذاشتن روی کفش مردم خودداری ورزیدند و دستور دادند کفشها را از سر راه جمع‏‎ ‎‏کنند و راه را باز نمایند. تازه خیلی از ما متوجه شدیم که پا گذاشتن روی کفش مردم‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏تصرف در مال غیر است و بدون رضایت صاحب آن، این کار خیالی از اشکال‏‎ ‎‏نیست. ‏‎[32]‎

‏‏من خاطرم جمع نیست‏

‏‏با اینکه اجاره منزل امام در جماران به صاحب آن پرداخت می شد، روزی امام قبل‏‎ ‎‏از ماه مبارک رمضان دستور دادند که اعضای این خانه بیایند و با من صحبت کنند، من‏‎ ‎‏خاطرم جمع نیست که آیا در این خانه که می مانم صاحبانش راضی هستند یا خیر. آنها‏‎ ‎‏خیلی تعارف کردند که شما به ما و محل خیلی افتخار داده اید و ما تا قیامت از این‏‎ ‎‏موهبت الهی قدردانی می کنیم. ولی امام فرمودند که حالا به زنها بگویید بیایند. خانمها‏‎ ‎‏آمدند. آقا به آنها فرمودند: «ممکن است شما به چیزی از زندگی خود علاقه مند باشید و‏‎ ‎‏دوست نداشته باشید که جای دیگری بروید.» آنها نیز به نوبه خود اعلام رضایت کردند.‏‎ ‎‏آنگاه امام فرمودند: «حالا می مانم.» ‏‎[33]‎

‏‏چرا این کار را کرده اند؟‏

‏‏روزی برای تأمین نور کافی و مناسبت فیلمبرداری از برخی از ملاقاتهای رسمی یا‏‎ ‎‏برنامه هایی نظیر پیام نوروزی که در اتاق کار امام انجام می شد، سه نقطه از گچ سقف‏‎ ‎‏اتاق را به مساحت 5×5 سانتیمتر زیر تیر آهنها را تراشیده بودند و می خواستند‏‎ ‎‏نورافکنها را به آن نقاط جوش دهند. هنگامی که صبح طبق معمول خدمت امام مشرف‏‎ ‎‏شدیم قبل از هر چیز با لحن خشن و تند و قیافه ای ناراحت و مضطرب فرمودند: «این‏‎ ‎‏چیست؟ چرا این کار را کرده اند؟» به عرض رسید برای تأمین نور فیلمبرداری است. بعد‏‎ ‎‏از لحظه ای تأمل و سکوت تلخ ادامه دادند، چرا بدون اجازه صاحب خانه، این‏‎ ‎‏تصرفات را می کنند؟ با این برخورد تند جرأت ادامه کار سلب شد و اصلاً قضیه منتفی‏‎ ‎‏و جای آن تعمیر شد. هنگامی که از خدمتشان مرخص شدیم، جناب آقای صانعی با‏‎ ‎‏اینکه دهها سال با امام بودند، به من گفتند: «من در طول عمرم کمتر چنین ناراحتی و‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏تکدر خاطری را در امام دیده ام.» ‏‎[34]‎

‏‏از صاحب زمین اجازه بگیرید‏

‏‏در موقع بمباران، ما سخت احساس وظیفه کردیم که برای امام اتاقی به نام‏‎ ‎‏پناهگاه بسازیم. آقای دکترها آمدند و به امام گفتند این سر و صدا برای شما از‏‎ ‎‏نظر جسمی خوب نیست. امام فرمودند: «برای من فرقی نمی کند، سروصدای بمباران،‏‎ ‎‏روی من تأثیر نمی گذارد. برای چی بسازید؟» دکترها نتوانستند ایشان را قانع کنند،‏‎ ‎‏چند نفری بودیم که رفتیم امام را قانع کنیم، حتّی آقای انصاری گریه کردند و گفتند‏‎ ‎‏اجازه بدهید چیزی بسازیم که هواپیماهای دشمن وقتی حمله می کنند، شما ده‏‎ ‎‏دقیقه ای اینجا بمانید. اما امام گفتند: «مگر همه پناهگاه دارند؟ مگر همۀ مردم جنوب‏‎ ‎‏شهر پناهگاه دارند؟ که شما می خواهید پناهگاه بسازید، من چه فرقی با آنها‏‎ ‎‏دارم؟» ‏

‏‏تا اینکه احمد آقا رفتند پیش امام و گفتند من می خواهم دوتا از این پناهگاههای‏‎ ‎‏پیش ساخته بیاورم برای زن و بچه خودم، موقعی که امام فهمیدند پناهگاه برای زن‏‎ ‎‏و بچۀ فرزندشان است، گفتند از نظر من اشکالی ندارد. ما از این فرصت استفاده‏‎ ‎‏کردیم یا سوءاستفاده کردیم، ما بین اتاق احمد آقا و اتاقی که امام از آن استفاده‏‎ ‎‏می کرد، یک فاصلۀ دوازده متری راه بود، ما اجازه گرفتیم که یک پناهگاه بسازیم ما بین‏‎ ‎‏این دو اتاق. می خواستیم چیزی باشد که نزدیک اتاق امام باشد، از همین پناهگاههای‏‎ ‎‏پیش ساخته که دایره ای است، در حدود دوازده متر خریدیم و آوردیم با جرثقیل و دو در‏‎ ‎‏برای آن گذاشتیم. یکی به طرف اتاق امام و یکی به طرف ساختمان حاج احمد آقا.‏‎ ‎‏اما واقعیتش این است که منظور ما امام بود. ما آنجا را بسیار محکم ساختیم و خیلی‏‎ ‎‏محکم کردیم و بتون هم ریختیم روی آن و بسیار محکم ساختیم. اما موقعی که امام‏‎ ‎‏گفتند اینجا را خراب کنید، مشکلی شد. حتی یک بار ساعت نه شب تلفن کردند به‏‎ ‎‏بنده و گفتند امام شما را می خواهد. خدمت آقا رفتم، گفتند: «اینجا را خراب کنید.» ‏‎ ‎‏من که می دانستم با چه مشکلی روبرو هستیم. گفتم خراب کردن اینجا صدای‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏شدیدی ایجاد می کند و به این زودی هم خراب نمی شود. امام فرمودند: «هرقدر صدا‏‎ ‎‏دارد من تحمل می کنم. شما اینجا را خراب کنید.» ما ساعت نه قول دادیم که صبح‏‎ ‎‏روز بعد شروع کنیم و می دانستیم که با چه صدایی روبرو هستیم و نمی دانستیم که‏‎ ‎‏چطور تصمیم بگیریم. ‏

‏‏صبح رفتیم خدمت حاج احمد آقا، که ایشان بروند یا ما برویم و آقا را قانع کنیم.‏‎ ‎‏احمد آقا رفتند. ولی امام گفتند: «نه باید اینجا خراب شود و تحمل صدا را هم دارم. به‏‎ ‎‏ایشان بگویید که ناراحت صدا نباشند.» تصمیم امام قطعی بود و ما شروع کردیم به‏‎ ‎‏تخریب آنجا. البته آن روز نتوانستیم وسایل را فراهم کنیم و موکول کردیم به فردا، ولی‏‎ ‎‏در فاصلۀ همان روز امام دو بار مرا احضار کردند و تأکید داشتند در خراب کردن آنجا.‏‎ ‎‏جالب بود که امام گفتند: «این خانه استیجاری است و باید مثل اولش بشود». از طرفی‏‎ ‎‏این سنگهای پناهگاه که سنگین بود و ما نمی توانستیم با دست بلند کنیم و می بایست‏‎ ‎‏از طریق زمینی که مشرف به این پناهگاه بود جرثقیل می آوردیم که امام در این رابطه‏‎ ‎‏فرمودند: «بروید از صاحب زمین اجازه بگیرید. اگر اجازه دادند جرثقیل بیاورید، و اگر‏‎ ‎‏ندادند، فکر دیگری کنید.» خود این هم مشکلی دیگر بود چرا که ما نمی دانستیم این‏‎ ‎‏زمین مال کیست، و طی دوازده سالی که اینجا بودیم، صاحب زمین را نمی شناختیم.‏‎ ‎‏رفتیم سراغ آقای امام جمارانی و به ایشان گفتیم امام می فرمایند باید اجازۀ صاحب این‏‎ ‎‏زمین را بگیریم، آقای امام جمارانی بعد از دو سه ساعت تلفن زد که اجازه دارید بروید‏‎ ‎‏داخل آن زمین. ما آمدیم خدمت امام و گفتیم که آقای امام جمارانی گویا صاحب‏‎ ‎‏زمین را می شناختند و به ما گفتند که اجازه دارید، امام گفتند مانعی ندارد. ‏

‏‏ما آنجا را تقریباً با چهار متّه برقی، با سروصدای شدید شکافتیم. با اینکه ما‏‎ ‎‏خودمان را کارگر و جوان حساب می کردیم، حوصله و تحمل این صدا را نداشتیم، اما‏‎ ‎‏امام (شاید حدود ده روز) آن را تحمل کردند و جالب بود که با آن همه ناراحتی که‏‎ ‎‏برایشان ایجاد کرده بودیم، هروقت می آمدند آنجا قدم بزنند به ما می گفتند: «خیلی‏‎ ‎‏ببخشید، من برای شما زحمتی درست کردم، مرا ببخشید.» اما ما شرمنده می شدیم و‏‎ ‎‏خجالت می کشیدیم، که هم ناراحتی برای آقا ایجاد کردیم و هم ایجاد سروصدا کردیم‏‎ ‎‏و تازه امام از ما معذرت می خواهند. ما هم زود تخریب کردیم، و ساختمان منزل‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏استیجاری را به صورت اول و طبیعی درآوردیم. مسلم است امام مقداری راضی شدند‏‎ ‎‏که ما آن را به صورت اول درآوردیم. ‏‎[35]‎

‏‏مرا به جهنم نفرستید‏

‏‏امام به حدی در مصرف وجوهات و بیت المال احتیاط می کردند که برای خرید‏‎ ‎‏یک پنکه برای منزلشان در نجف فریاد می زدند که مرا به جهنم نفرستید و اجازه‏‎ ‎‏نمی دادند که همسرشان برای فرزند شهیدش یک تلفن به ایران بزند، آن هم شب یا چند‏‎ ‎‏شبی پس از شهادت فرزندش که می خواست احوالی از بچه هایش، که در ایران ساکن‏‎ ‎‏بودند، بپرسند. امام این را خلاف شرع می دانستند. ‏‎[36]‎

‏‏اگر حاضری جهنم را تحمل کنی‏

‏‏مرحوم حاج آقا مصطفی نقل می کردند روزی برای یک طلبه ای خدمت امام‏‎ ‎‏وساطت کردم که پولی از ایشان بگیرم و به او بدهم. ولی امام به وساطت من ترتیب اثر‏‎ ‎‏ندادند. مرتبه دوم وساطت کردم باز ترتیب اثر ندادند، که این بار مایه تعجب شده بود.‏‎ ‎‏مرتبه سوم که وساطت کردم امام در جواب فرمودند: «مصطفی، این کمد، و گنجه ای که‏‎ ‎‏می بینی این پول در آن وجود دارد و این هم کلید گنجه است، من این کلید را در اختیار‏‎ ‎‏تو می گذارم که هرچه پول می خواهی برداری به این طلبه بدهی، مانعی ندارد؛ لکن به‏‎ ‎‏یک شرط و آن شرط این است که جهنمش را باید خودت بروی. چون من دیگر حاضر‏‎ ‎‏نیستم به این طلبه به خاطر عدم لیاقتی که در او وجود دارد، پول سهم امام بدهم. تو‏‎ ‎‏اگر حاضری جهنم را تحمل بکنی این پول و این گنجه و این کلید در اختیار تو.» ‏‎[37]‎

‏‏باید پولهای اضافه را برگردانید‏

‏‏از حادثه دوم فروردین (بیست و پنج شوال) مصادف با شهادت امام صادق(ع)،‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏یعنی روزی که عمال شاه مدرسه فیضیه را خراب کردند و طلبه های بسیاری شهید شدند‏‎ ‎‏و اموالشان غارت شد، بسیاری از طلبه ها مشکلات بسیاری را در زندگی مادی خود‏‎ ‎‏پیدا کردند. به همین مناسبت، عده ای در تهران با هدایت شهید عراقی برای کمک به‏‎ ‎‏طلبه هایی که از نظر جانی و مالی آسیب دیده بودند، پولی جمع کردند و خدمت امام‏‎ ‎‏بردند، آقا هم پول را به من و حاج شیخ عبدالعلی قرهی دادند تا به قم ببریم و میان‏‎ ‎‏طلبه های صدمه دیده تقسیم کنیم. ما دو نفر پیش خود حساب کردیم که با توجه به‏‎ ‎‏اینکه مقدار پول زیاد است، اگر به هر یک از طلبه ها نفری چهل تومان بدهیم، درست‏‎ ‎‏می شود. ‏

‏‏سه روز بعد، به قصد تقسیم پول به مدرسۀ خان رفتم و اعلام کردیم که از طرف‏‎ ‎‏امام قرار است به طلبه ها پولی داده شود. پس از آن به هر یک از طلبه ها چهل و پنج‏‎ ‎‏تومان پول دادیم و اگر کسی ادعا می کرد که اثاثیه یا پولش را هم از دست داده است، به‏‎ ‎‏همان مقدار به او پول اضافه می دادیم. هنوز ظهر نشده بود که از طرف امام پیغام آوردند‏‎ ‎‏که شیوۀ تقسیم پول ما مورد تأیید ایشان نیست.‏^‎[38]‎‏ پیام آور گفت: «نظر امام این است که‏‎ ‎‏پول به کسانی که اثاث آنها در فیضیه غارت شده است یا مجروح شده اند، تعلق دارد،‏‎ ‎‏نه همۀ طلبه ها.» ‏

‏‏ما فوری وسایلمان را جمع کردیم و به منزل امام رفتیم. وقتی گزارش کار خود را به‏‎ ‎‏امام دادیم، فرمودند: «اشتباه کردید، خلاف کردید. پول مال همه نبود. پول را آقایان برای‏‎ ‎‏افراد صدمه دیده آورده اند. عرض کردیم «خب حالا چه کنیم؟» ‏

‏‏فرمودند: «هیچ، اشتباه کرده اید، و باید پولهای اضافه را پس بگیرید. ‏

‏‏من که بیشتر هدفم این بود که امام از ماجرا چشم پوشی کنند، با شنیدن این‏‎ ‎‏حرف، گفتم: «آقا! چه جوری پولها را برگردانیم؟ این امکان ندارد.» ‏

‏‏امام با تأکید فرمودند: «باید پس بگیرید» ‏

‏‏پس از آنکه از خدمت امام مرخص شدیم، به فکر فرو رفتیم که چگونه اشتباه خود‏‎ ‎‏را تصحیح کنیم، عاقبت راه حلی به ذهنمان رسید. اگرچه خود این راه حل، اشتباهی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏دیگر بود. به این صورت که عصر همان روز به مدرسۀ خان رفتیم و اعلام کردیم که آن‏‎ ‎‏عده از طلبه هایی که در جریان مدرسۀ فیضیۀ قم به خودشان یا اثاث شان آسیبی نرسیده‏‎ ‎‏است و از ما نیز مبلغ چهل و پنج تومان را گرفته اند، لطف کنند پول را برگردانند و‏‎ ‎‏بیست تومان هم تشویقی بگیرند، و پیش خود قرار گذاشتیم که هرجور شده اجازۀ دادن‏‎ ‎‏این بیست تومان را از امام بگیریم. ‏

‏‏وقتی برنامۀ جدید را در مدرسۀ خان اعلام کردیم، حتی بعضی از طلبه هایی که‏‎ ‎‏می بایست می آمدند و پول گرفته را پس می دادند، از گرفتن بیست تومان خودداری‏‎ ‎‏می کردند. ولی ما خودمان از اینکه صبح آنها را معطل کرده بودیم، خجالت می کشیدیم‏‎ ‎‏و به اصرار بیست تومان را به آنها می دادیم. ‏

‏‏هنوز یکی دو ساعت از شروع کار ما نگذشته بود که از طرف امام پیغام آوردند که‏‎ ‎‏این کارتان نیز خطاست. دوباره وسایلمان را جمع کردیم و خدمت امام رفتیم.‏‎ ‎‏گفتم: «آقا! چون این آقایان دارند پولها را پس می آورند، یکی بیست تومان به آنها‏‎ ‎‏تشویقی می دهیم.» ‏

‏‏امام فرمودند: «تشویقی ندارد.» ‏

‏‏دوباره گفتیم: آقا! عنایت ما به این نکته است که این فرد دارد پولی را که گرفته و‏‎ ‎‏مال خود می داند، برمی گرداند.» ‏

‏‏امام فرمودند: او وظیفه اش را انجام می دهد. انجام وظیفه که تشویق لازم ندارد. ‏

‏‏و در تکمیل توضیحات خود فرمودند: آقایان متدینند، شما یک پولی را به آنها‏‎ ‎‏داده اید که نابجا بوده است. بعد آمدید به خاطر آن پول نابجا تشویقشان کردید. گذشته‏‎ ‎‏از آن، این پول مال مردم بوده است، شما چرا این کار را کردید؟ باید پولی که نابجا‏‎ ‎‏داده اید، جبران شود. ‏

‏‏من و آقای قرهی تقریباً به حال التماس گفتیم: «آقا! ما چطور جبران کنیم؟ حدود‏‎ ‎‏ده بیست هزار تومان از عصر تا حالا پول داده ایم!» ‏

‏‏بالاخره امام عنایت کردند و فرمودند: ‏

‏‏حالا چون این پول را به طلبه ها داده اید، من یک جوری از سهمیۀ امام جبران‏‎ ‎‏می کنم. ولی شما بقیۀ پول را برای همان کسانی که باید، خرج کنید. ‏

‏
‏‎

‎‏چند روز بعد، امام را دستگیر کردند. در همان مدت ما نیز پولها را به طلبه ها داده‏‎ ‎‏بودیم و مقدار کمی نزدمان مانده بود. هنوز مدت کوتاهی از دستگیری امام نگذشته بود‏‎ ‎‏که ایشان از زندان نامه ای فرستادند که در آن نامه دربارۀ بقیۀ پول دستور داده بودند که به‏‎ ‎‏مصرف همان افراد برسانیم. نکتۀ جالب توجه اینجاست که امام، با آنکه شرایط آن دوران‏‎ ‎‏بسیار سخت بود و هیجان و التهاب عظیمی بر همه حاکم بود و با آنکه خودشان در‏‎ ‎‏اسارت دشمنان به سر می بردند، نسبت به باقیماندۀ پولی که از اموال مسلمانان به‏‎ ‎‏حساب می آمد و مقدار قابل توجهی نیز به حساب نمی آمد، احساس مسؤولیت‏‎ ‎‏می کردند. ‏‎[39]‎

‏‏حق نداری به تهران تلفن کنی‏

‏‏امام در نجف می فرمودند هیچ کس حق ندارد از اینجا تلفن زیادی بکند. البته‏‎ ‎‏تلفن داخل نجف را اجازه می دادند، اما به کربلا یا جای دیگر نمی توانستیم تلفن بزنیم.‏‎ ‎‏زیرا آن را تحریم کرده بودند. حتی به حاج احمد آقا فرموده بودند که حق نداری به تهران‏‎ ‎‏یا جای دیگر تلفن بکنی. ولی اگر در مسیر انقلاب تلفن می شد مثلاً می خواستیم خبری‏‎ ‎‏از ایران بگیریم یا اعلامیه ای را منتشر کنیم اجازه می دادند. یکبار که حاج احمد آقا‏‎ ‎‏تلفنهایی کرده بود و احتمال می داد امام راضی نباشند، ناچار شد از جایی پول بگیرد و‏‎ ‎‏برای چند تلفن شخصی به آقای رضوانی که مسؤول کارهای مالی امام بود بدهد. ‏‎[40]‎

‏‏مخارج اضافه نمی داد‏

‏‏مرحوم حاج آقا مصطفی می بایست هفته به هفته به خدمت آقا می آمد و خرج‏‎ ‎‏هفته اش را می گرفت و به هیچ وجه امام مخارج اضافه به او نمی داد. لذا وقتی ایشان‏‎ ‎‏خواست به مکه برود با پول خانه ای که در قم فروخته بود و مقدار پولی که از خانمش‏‎ ‎‏بود، به مکه رفت. ‏‎[41]‎

‏
‏‎

‎‏دادن خرجی به آقا مصطفی روی حساب بود‏

‏‏در دستگاه امام آنقدر دقت هست که کسی مثل حاج آقا مصطفی که به درجه‏‎ ‎‏اجتهاد رسیده بود و خود ایشان می توانست حساب بکند و سهم امام بگیرد و در‏‎ ‎‏وجوهات تصرف بکند، در عین حال خرج و دخل ایشان کاملاً دقیق بود. امام پولی که‏‎ ‎‏به او می داد برای مصرف داخلی خانه اش، کاملاً تحت انضباط و روی حساب بود. ‏‎[42]‎

‏‏واجب نیست سلام کنید‏

‏‏امام در مقابل ارتباط ما با نامحرم خیلی سختگیرند. الان پسرهای من و حاج‏‎ ‎‏احمد آقا پانزده – شانزده ساله اند، ما یک روز اگر منزل آقا برای ناهار دعوت بشویم،‏‎ ‎‏پسرها حق آمدن ندارند یا اگر هم بیایند؛ مثلاً ما خانه خانم می نشینیم و سفره‏‎ ‎‏می اندازیم و آنها منزل احمد آقا. آن هم برای اینکه پسرها و دخترهای فامیل و‏‎ ‎‏خانه با هم غذا نخورند، نه فقط سر سفره، بلکه حتی سلام هم به هم نکنند، چون‏‎ ‎‏واجب نیست. من خودم پانزده ساله بودم که آقای اشراقی با خواهرم ازدواج کرده و تازه‏‎ ‎‏داماد ما شده بودند. یک روز ما دعوت داشتیم منزل ایشان، همین جور که من و آقا با‏‎ ‎‏هم وارد شدیم، دیدم آقای اشراقی دارند می آیند استقبال در یک باغچه ای بود که ما‏‎ ‎‏داشتیم جلو می رفتیم من به آقا گفتم: «سلام بکنم؟» امام در جواب گفتند: «واجب‏‎ ‎‏نیست!» ‏

‏‏من هم رویم نشد که سلام نکنم. زدم و از تو باغچه رد شدم که با آقای اشراقی‏‎ ‎‏روبرو نشوم؛ و یا حتی مادر من، وقتی آقا را گرفتند و بردند ترکیه، یعنی چهل سال بعد از‏‎ ‎‏زندگیشان، اولین سلام را به برادرشوهرشان کردند! ماجرا هم این بود که وقتی عمویم‏‎ ‎‏می خواستند بروند ترکیه خدمت آقا، آمدند از پشت در گفتند: «من می خواهم با خود‏‎ ‎‏خانم صحبت کنم، تا اگر بخواهند پیغامی بدون واسطه ای برای آقا داشته باشند.» که‏‎ ‎‏مادرم ناچار شدند سلام کنند! و بعد یادم است آمدند و گفتند ناراحتند، چون اولین‏‎ ‎‏سلام را در نبودن آقا کرده اند آن هم با این لفظ که «اگر آقا راضی نباشند چه؟» من هم‏‎ ‎‏گفتم: «نه دیگه حالا شما سنی ازتان گذشته و مجبور بودید.» البته امام در مورد کار‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏واجب و ضروری حرفی ندارند، این را بدانید! الان مثلاً نمی گویند چون استاد مرد است،‏‎ ‎‏دانشگاه نروید و یا برای خرید بیرون نروید و تاکسی یا اتوبوس سوار نشوید. خیر اینها‏‎ ‎‏را کار ندارند، اما! باید جدی صحبت کرد – نه اینکه دور هم بی خودی بنشینید و سلام‏‎ ‎‏علیک کنید. امّا اگر کار دارید، با هر مرد هم حرف بزنید اشکالی ندارد. به هرحال در‏‎ ‎‏مورد این مهمانی رفتن خانمها و آقایان و با هم و دور هم نشستن نامحرمها در‏‎ ‎‏مهمانیها ایشان همه را حرام می دانند – که زنها با مردها و دخترها با پسرها – صحبت‏‎ ‎‏کنند. فقط در مورد کار ایرادی نمی گیرند. البته ایشان آدم خشکی نیستند و مطابق روز‏‎ ‎‏زندگی می کنند و متعادل هستند و اصلاً همه کار و برخوردشان و حتی لباس‏‎ ‎‏پوشیدنشان متعادل است. ‏‎[43]‎

‏‏باید طبق وصیت مصرف شود‏

‏‏مشهدی حسین پیرمردی که سالیان متمادی در قم و نجف خادم امام بود روزی در‏‎ ‎‏نجف برایم نقل می کرد که یک وقت به آقا خبر داده بودند که مردی افغانی که وارثی‏‎ ‎‏نداشت فوت کرده و شما را وصی خود قرار داده است. امام پس از اطلاع مرا به منزل‏‎ ‎‏متوفی فرستادند تا نسبت به ماترکش (اموال او) تحقیق و بررسی کنم. پس از بازدید به‏‎ ‎‏عرض آقا رساندم که اثاث به درد خوری ندارد به جز یک پوستین افغانی قابل توجه و‏‎ ‎‏ضمنا از امام خواستیم پوستین را به من بدهند. امام با شدّت به من فرمودند: «خیر،‏‎ ‎‏پوستین باید طبق وصیت صرف شود.» گرچه بدواً از ممانعت امام ناراحت شدم به ویژه‏‎ ‎‏آن که بالاخره مشهدی حسین و خادم قدیمی بیت بودم و نیاز هم داشتم، ولی پس از‏‎ ‎‏تأمل دیدم حق با آقا بود. ‏‎[44]‎

‏‏هرکس کرایه خودش را بدهد‏

‏‏وقتی شاه رفت، امام تصمیم گرفتند به ایران بیایند؛ ولی در ایران همه تقریباً‏‎ ‎‏مخالف سفر امام از پاریس بودند یعنی می ترسیدند و می گفتند زود است و حق هم‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏داشتند بترسند، انقلاب بود و امام، و اگر خدای ناکرده طوری می شدند معلوم بود چه‏‎ ‎‏می شد. تلفن پشت تلفن می زدند که داستان را به امام بگو. من هم می گفتم. اما امام‏‎ ‎‏تصمیمشان را گرفته بودند. هواپیمایی اجاره شد، بنا شد هرکسی پول کرایه خودش را‏‎ ‎‏بدهد، لذا امام فقط کرایه خودشان و من را دادند. ‏‎[45]‎

‏‏باید پول بدهند و رساله بخرند‏

‏‏یکی از خصوصیات امام این بود که هیچ وقت برای چاپ رساله حاضر نبودند از‏‎ ‎‏وجوهات خرج کنند و می فرمودند: «آنان که تقلید می کنند وظیفه دارند رساله تهیه کنند،‏‎ ‎‏لذا باید پول بدهند و بخرند.» ‏‎[46]‎

‏‏بیت المال خرج رساله من نشود‏

‏‏تا آغاز انقلاب امام تلفن در منزل نداشتند. شهرستانیها اعتراض داشتند که ما نیاز‏‎ ‎‏به ارتباط با شما داریم و شما تلفن لازم دارید اما آقا می فرمودند: «پول بیت المال خرج‏‎ ‎‏رساله و تلفن من نشود.» سرانجام یک نفر بازاری متدین، تلفنی به نام امام خرید و در‏‎ ‎‏منزل ایشان نصب کرد. ‏‎[47]‎

‏‏پیام من با دلارهای امانتی چاپ نشود‏

‏‏زمانی که پیام برائت امام منتشر شد، من معتقد بودم که این پیغام تنها برای مردم‏‎ ‎‏ایران اسلامی نیست، بلکه باید تمامی مسلمانان جهان از محتوای آن اطلاع حاصل‏‎ ‎‏کرده و نسبت به تحقق آرمانهای مطرح شده در آن اهتمام ورزند. بنابراین تصمیم گرفتم‏‎ ‎‏این پیام را به چهار زبان عربی، انگلیسی، فرانسه و اردو ترجمه کرده و به چاپ برسانم‏‎ ‎‏که این کار در مراحل پایانی خود بود و شاید تا چند ماه دیگر نتیجه کار حاصل می آمد.‏‎ ‎‏اما نکته جالب توجه در روندی است که چاپ این کتاب طی کرده است. چرا که به دلیل‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏برون مرزی بودن هدف، می بایست کتابی چاپ و منتشر شود که از جذابیّت ظاهری‏‎ ‎‏خاصی نیز برخوردار باشد، یعنی در تهیه آن از کاغذ مرغوب و تکنیکهای مختلف‏‎ ‎‏بهره گیری شود و در مجموع به عنوان اثری ارزنده، قابل ارایه از طریق سفارتخانه های‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی باشد. پس از بررسی امکانات موجود در کشور به این نتیجه رسیدیم‏‎ ‎‏که تهیه اقلام مورد نظر در داخل مقدور نیست. برای گرفتن ارز مورد نیاز جهت تهیه‏‎ ‎‏کاغذ مرغوب و زینگ شخصاً با آقای میرحسین موسوی نخست وزیر صحبت کردم.‏‎ ‎‏ایشان گفتند که در حال حاضر تهیه چنین ارزی برای دولت کار مشکلی است. پس از‏‎ ‎‏اطلاع یافتن از مشکلات دولت، از انجام کار با ارز دولتی منصرف شدیم. وقتی‏‎ ‎‏جریان امر را به اطلاع حاج احمد آقا رساندم، ایشان گفتند که من خدمت امام عرض‏‎ ‎‏می کنم اگر آقا توافق داشتند از ارزهایی که به عناوین شرعی نزد ایشان است به‏‎ ‎‏قیمتی کمتر از بازارهای آزاد مقداری را در اختیار شما می گذاریم. پس از گذشتن چند‏‎ ‎‏روز که از حاج احمد آقا نتیجه را پرسیدم، گفت امام فرمودند: «من به هیچ وجه‏‎ ‎‏راضی نیستم که پیام من با دلارهایی که نزد من امانت است چاپ شود» به هر حال‏‎ ‎‏تصمیم نهایی یعنی چاپ کتاب با ارز آزاد گرفته شد. اما نتیجه ای که می خواهم بگیرم‏‎ ‎‏این است که، امام توجه خاصی نسبت به حفظ بیت المال داشتند و اینکه حالا یک نفر‏‎ ‎‏از اعضای دفترشان می خواهد منشور انقلاب را چاپ کند یا نکند برایشان اهمیت‏‎ ‎‏نداشت. ‏‎[48]‎

‏‏در قبالشان وظیفه داریم‏

‏‏وقتی تحلیلی مطرح بود که اگر ما در رابطه با افغانستان با همسایه شمالیمان‏‎ ‎‏سازش می کردیم ممکن بود مسأله عراق را راحت تر حل بکنیم. البته در حد تحلیل بود‏‎ ‎‏نه راه حل. امام فرمودند: «آنها یک ملّت مسلمان هستند که ما در قبالشان وظیفه داریم.» ‏‎ ‎‏ایشان مسأله افغانستان را در یک افق باز که متعلق به امت اسلامی است می دیدند نه‏‎ ‎‏اینکه مسأله را به طور ملی (و در رابطه با ایران) ببینند. ‏‎[49]‎

‏
‏‎

‎‏از وجوهات استفاده نمی کردند‏

‏‏با تمام قدرت مالی که امام داشتند و مخصوصاً این اواخر که شاید میزان‏‎ ‎‏شهریه هایی که ایشان به حوزه های مختلف می دادند که حدود صد میلیون در هر ماه‏‎ ‎‏می شد، در زندگی خودشان از وجوه استفاده نمی کردند. ‏‎[50]‎

‏‏از سهم امام استفاده نکردند‏

‏‏امام در بسیاری از مسایل مقید بودند، تا آنجا که یک ریال از سهم امام مصرف‏‎ ‎‏نمی کردند. قطعه زمینی داشتند مشترک که از پدرشان به ارث رسیده بود و دست برادر‏‎ ‎‏بزرگشان آقای پسندیده بود و این زمین در ماه یک درآمدی داشت و از همان درآمد،‏‎ ‎‏ایشان زندگیشان را مرتب می کردند به نحوی که با همان درآمد تطبیق بکند و لذا ایشان‏‎ ‎‏هیچ وقت از سهم امام استفاده نکردند تا وقتی که مجتهد و صاحب رساله شدند و این‏‎ ‎‏هم از امتیازاتی بود که ایشان داشتند. ‏‎[51]‎

‏‏به این استفتا جواب نمی دهم‏

‏‏امام سعی می کردند در نظر دادن و در پاسخ به سؤالات عمدتاً و بخصوص به‏‎ ‎‏سؤالات اجتماعی آنقدر دقیق باشند که دشمن نتواند در خلال پاسخ ایشان سوء‏‎ ‎‏استفاده ای بکند، از جمله وقتی با فتوایی کمک به مبارزین فلسطینی را اجازه‏‎ ‎‏فرمودند، یک عنصر فرصت طلب که شأن روحانی مسجدی در تهران را داشت،‏‎ ‎‏مدعی شد که من شخصاً از طرف امام مأمور هستم که وجوه شرعیه را به نفع‏‎ ‎‏فلسطینیها جمع آوری کنم و برسانم. همه از طرفی خوشحال بودند و از طرفی تعجب‏‎ ‎‏می کردند که چطور این شخص؟ با اینکه دیگران هم بودند لذا ظاهراً آقای کروبی  نامه‏‎ ‎‏استفتا مانندی به امام نوشت که آیا چنین شخصی از طرف شما اجازه ای دارد یا خیر؟‏‎ ‎‏من سؤال را خدمت ایشان بردم. فرمودند: «من به این استفتا جواب نمی دهم.» عرض‏‎ ‎‏کردم چرا؟ فرمودند: «چون اسم شخص در آن است و این شخص هم (به لحاظ‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏فامیلی) مرتبط است با یکی از شخصیتهایی که در صراط مرجعیت است (که در‏‎ ‎‏نجف ساکن بود) و طبیعی است که با این پاسخ منفی که من به این سؤال می دهم‏‎ ‎‏این شخص و به تبعش آن شخصیت روحانی که آینده ای دارد و بالاخره در صراط‏‎ ‎‏مرجعیت است، لطمه خواهد دید و از حیثیت ساقط خواهد شد و من صحیح‏‎ ‎‏نمی دانم این طور سوءاستفاده ای بشود شما کلی سؤال بکنید، بگویید آیا تابه حال‏‎ ‎‏شخصی از طرف شما اجازه یا دستوری برای جمع آوری دارد یا نه و من پاسخ‏‎ ‎‏خواهم داد.» ‏‎[52]‎

‏‏ایشان ساقط خواهد شد‏

‏‏گزارشی در رابطه با زیاده روی یکی از روحانیون که از طرف امام مجاز در اخذ و‏‎ ‎‏گرفتن وجوه شرعیه و امور حسبیه بود در استفاده از وجوه شرعیه به خدمت ایشان رسیده‏‎ ‎‏بود. به همین مناسبت چندبار از مقدار وجوه تحویل شده به وسیلۀ ایشان به دفتر از من‏‎ ‎‏سؤال شد که استخراج شده و تحویل دادم. چند روز بعد امام با آهنگی جدی و قاطع‏‎ ‎‏فرمودند: «به... بگویید باید ظرف ده روز تمام حساب زندگیش را ارایه بدهد... را از‏‎ ‎‏کجا خریده است؟» سپس با لحنی ناراحت و محکم ادامه دادند: «من گرفتار تکلیف‏‎ ‎‏شرعی هستم، باید ظرف ده روز حساب همه چیز را روشن کند و الا من ناچارم‏‎ ‎‏عکس العمل نشان بدهم و ایشان ساقط خواهد شد.» ‏‎[53]‎

‏‏از این پولها نمی دهم‏

‏‏امام اصلاً حاضر نبودند برای اشتهار خود دیناری خرج کنند، کتابی به نام «‏‏الدماء‏‎ ‎‏الثلائة‏‏» داشتند، به ایشان عرض کردم اجازه بدهید آن را چاپ کنم، آقا نسخۀ منحصر به‏‎ ‎‏فرد خود را در اختیارم نهادند، عرض کردم مبلغ پنج هزار تومان برای چاپش بدهید.‏‎ ‎‏فرمودند: «نه، من از این پولها نداده و نمی دهم.» بعد از مراجعه به آیت الله پسندیده‏‎ ‎‏مبلغ پنج هزار تومان از ایشان قرض کردم و کتاب را به چاپ رساندم. بعد ساواک از‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏چاپ کتاب مطلع شده و اکثر کتابها را ضبط کرد و من ناچار شدم با فروش وسایل‏‎ ‎‏زندگی، مبلغ مذکور را بپردازم، بعد از آزادی امام که کتابها برگردانده شد و بین طلاب‏‎ ‎‏توزیع شد همچنان از دادن وجه خودداری کرده فرمودند «لازم نبود چاپ کنید.» ‏‎[54]‎

‏‏من اهل این کارها نیستم‏

‏‏یکی از شاگردان امام برای تبلیغ به یکی از روستاهای نزدیک قم می رفت. با توجه‏‎ ‎‏به احتیاج مردم آنجا به مسجد، دو نفر از مقلدین گفتند که ما در صورتی هزینه ساخت‏‎ ‎‏مسجد را می پذیریم که امام بیایند کلنگ مسجد را بزنند. وقتی مطلب توسط مرحوم‏‎ ‎‏اشراقی به امام عرض شد، فرمودند: «من اهل این کارها نیستم .» با توجه به اینکه ساخت‏‎ ‎‏مسجد مورد احتیاج بود و راهی جز کمک آن مالکین نبود و آنها هم کمکشان را موکول‏‎ ‎‏به تشریف فرمایی امام کرده بودند، این دوست ما با آقای اشراقی صحبت کرد که بالاخره‏‎ ‎‏راه چاره چیست؟ آقای اشراقی گفت که آنچه امام در برابر آن خاضع است وظیفه الهی‏‎ ‎‏است، اگر مسأله توضیح داده شود و ایشان احساس وظیفه کنند حتماً می آیند. وقتی‏‎ ‎‏مجدداً خدمت امام جریان آن دوست و نیاز آن محل به مسجد و همه مسایل را عرض‏‎ ‎‏کردیم، ایشان پذیرفتند و تشریف بردند و کلنگ مسجد را زدند. نکته جالب اینکه وقتی‏‎ ‎‏امام در جلسه ای که در مسجد تشکیل شده بود بلند شدند که بروند کلنگ را بزنند، به‏‎ ‎‏طرف در مسجد که مستقیم بود نرفتند، بلکه راهشان را کج کردند و آمدند کنار جوانی‏‎ ‎‏که نزد من نشسته بود و به او چیزی فرمودند. یادم نیست خودم شنیدم یا بعداً از آن جوان‏‎ ‎‏شنیدم که امام به آن جوان فرموده بودند: «اگر این انگشتری که در دستت هست‏‎ ‎‏طلاست، آن را بیرون بیاور.» ‏‎[55]‎

‏‏نباید از این چیزها بترسند‏

‏‏یکی از سفیران نوشته بود در بعضی از مجالس که دعوت می شویم مشروبات‏‎ ‎‏الکلی وجود دارد و اگر ما نپذیریم و نرویم، حمل به چیزهای دیگر می شود و مشکلاتی‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏در روابط پیش می آید. امام فرمودند: «به جهنم، نباید از این چیزها بترسند نباید بروند،‏‎ ‎‏دلیلش را هم باید بگویند تا آنها هم کم کم بفهمند برای چیست.» ‏‎[56]‎

‏‏غلط کرده است‏

‏‏در تاریخ 26 / 10 / 62 نوجوانی سؤال کرده بود که پدرش فردی لاابالی و بی دین‏‎ ‎‏است و به او گفته من راضی نیستم که در منزل من نماز بخوانی. آیا پدر چنین حقی‏‎ ‎‏دارد و تکلیف او چیست؟ امام فرمودند: «غلط کرده است، برود نماز بخواند اشکال‏‎ ‎‏ندارد.» ‏‎[57]‎

‏‏آیا ثقه است؟‏

‏‏زمانی ما می خواستیم برای مرحوم والد از ایشان اجازه دخالت در امور حسبیه‏‎ ‎‏بگیریم. بعد از درس و در مسیر حرکت و بازگشت به منزل در کوچه های محله یخچال‏‎ ‎‏قاضی که معمولاً خدمتشان برای کسب فیض می رفتیم، قضیه را مطرح و عرض‏‎ ‎‏کردم: «اجازه می فرمایید که والد ما که روحانی روستا و محله ای است در امور حسبیه‏‎ ‎‏دخالت کند؟» پرسیدند: «آیا ثقه است؟» عرض کردم: «بله.» فرمودند: «مجاز است.» ‏‎ ‎‏ایشان برای اجازه دادن شفاهی به کسی که تمام وجودش ارادت به ایشان است تمام‏‎ ‎‏جهات شرعی را رعایت می کنند. ‏‎[58]‎

‏‏نمی توانم امضا کنم‏

‏‏روزی خدمت امام نشسته بودم. در منزل را زدند، رفتم، نامه ای از آقای بهبهانی‏‎ ‎‏آوردند که یکی از رجال سیاسی و دینی آن زمان و بسیار هم پرقدرت بود. شخص پیغام‏‎ ‎‏آورنده گفت: «آن نامه را به آقا بدهید و بگویید آقای بهبهانی گفتند این نامه را امضا‏‎ ‎‏کنید.» امام نامه را خوانده و فرمودند: «به خود پیغام آورنده بگویید بیاید. من به آن آقا‏‎ ‎‏گفتم بیاید. وقتی او آمد، امام به او فرمودند: «هر کس که بخواهد من برایش اجازۀ اجتهاد‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏بنویسم، باید حتماً ده سال تمام با من باشد و از نظر علمی با من باشد تا امکان اجازه‏‎ ‎‏دادن به ایشان باشد. سپس نامه را به شخص واسطه دادند و فرمودند «من معذورم،‏‎ ‎‏نمی توانم امضا کنم.» اگرچه این قضیه به خودی خود مهم نیست ولی در آن زمان‏‎ ‎‏پشتیبانی آقای بهبهانی از امام خیلی با ارزش بود. با این همه امام جز به حقیقت الهی‏‎ ‎‏به چیز دیگری توجه نمی کردند. ‏‎[59]‎

‏‏آیا ایشان مسلمانند؟‏

‏‏هنگامی که هواپیما به قصد پرواز به سوی تبعیدگاه ترکیه موتور را روشن کرد، یکی‏‎ ‎‏از مقامات به اصطلاح امنیتی پاسپورت امام را به دست ایشان داد و گفت اکنون به‏‎ ‎‏ترکیه می روید و خانواده شما نیز به زودی به شما ملحق خواهند شد. سرهنگ افضلی‏‎ ‎‏هم که تا تبعیدگاه امام را همراهی می کرد؛ در کنار امام قرار گرفت. وقتی هواپیما از‏‎ ‎‏زمین کنده شد و اوج گرفت، یکی از مهمانداران به امام نزدیک شد و گفت اجازه‏‎ ‎‏می فرمایید برای شما چای بیاورم؟ امام از سرهنگ افضلی پرسیدند: «آیا ایشان (اشاره به‏‎ ‎‏مهماندار) مسلمانند؟» مهماندار بلافاصله پاسخ داد اختیار دارید حضرت آقا من از‏‎ ‎‏خانواده ای روحانی هستم و سپس پدربزرگ خود را که یکی از علما بود معرفی کرد.‏‎ ‎‏آنگاه امام با آوردن چایی موافقت کردند. ‏‎[60]‎

‏‏چون مسیحی هستند اسم روح الله را ننوشتم‏

‏‏روزی رییس پلیس نوفل لوشاتو، عکسی از امام را که در حال قنوت نماز بودند،‏‎ ‎‏برای امضاء آورد. امام عکس را گرفتند و امضاء کردند. وقتی به امضاء توجه کردم دیدم‏‎ ‎‏مثل سایر امضاهای ایشان نیست و کلمه ای از اسمشان جا افتاده است. عرض کرم‏‎ ‎‏مثل اینکه امضای شما مثل سایر امضاها نیست. فرمودند: «چون مسیحی هستند و‏‎ ‎‏رعایت وضو را نمی کنند، اسم روح الله را ننوشتم، مبادا دستشان مسح (کلمه الله)‏‎ ‎‏کند.» ‏‎[61]‎

‏
‏‎

‎‏منزل من جای گوشه و کنایه نیست‏

‏‏روزی در مجلسی که عده ای از فضلا نشسته بودند، از امام یک سؤال علمی‏‎ ‎‏کردند. در واقع یکی از آقایان به یکی دیگر از علما گوشه و کنایه می زد. چهرۀ امام بر‏‎ ‎‏افروخته شد و فرمودند: ‏

‏‏ «منزل من جای گوشه و کنایه نیست. مجالس باید مجالسی خدایی باشد. مجالس‏‎ ‎‏نمی توانند جوری باشند که کسی در آن به مؤمنین و مسلمانها گوشه و کنایه بزند. ‏‎[62]‎

‏‏چند اشکال در وضوی شما هست‏

‏‏سال 42 پس از دستگیری امام در ماجرای پانزده خرداد که رژیم شاه ایشان را در‏‎ ‎‏قیطریه محصور کرده بود برای دیدار امام به تهران رفتیم، اجازۀ زیارت آقا را به ما ندادند‏‎ ‎‏و ما نیز در اطراف اقامتگاه امام ماندیم. تا آن که خبر رسید می خواهند ایشان را به‏‎ ‎‏قیطریه ببرند. در آنجا امام در منزل یک روحانی که می گفتند از علاقه مندان ایشان‏‎ ‎‏است، حدود چهار ماه اقامت کردند. ما نیز در آن خانه ماندیم. یادم هست، یک روز که‏‎ ‎‏در آن خانه مشغول وضو گرفتن بودم، امام مرا مورد خطاب قرار داده و فرمودند: «چند‏‎ ‎‏اشکال در وضوی شما وجود دارد و...» امام برخورد بسیار خوب و باوقاری داشتند. ‏‎[63]‎

‏‏انگشتر طلا را دربیاورید‏

‏‏وقتی امام در پاریس بودند اگر مردی داخل اتاق می شد و مثلاً انگشتر طلا به‏‎ ‎‏دستش بود فوراً از او می خواستند که انگشتر را دربیاورد. ‏‎[64]‎

‏‏مهری تعیین کنید‏

‏‏امام در رابطه با مهریه عروس، مقدار زیاد را نمی پذیرفتند، ولی قانع به این هم‏‎ ‎‏نبودند که کسی فقط یک کلام الله مجید را مهر قرار دهد. می فرمودند: «مهری تعیین‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏کنید، بگویید دوتا سکه، ده تا سکه، ده هزار تومان پول و...» ‏‎[65]‎

‏‏پدر دختر راضی است؟‏

‏‏دختری می خواست ازدواج کند، آورده بودند خدمت امام که عقد کنند. پدر دختر‏‎ ‎‏نبود، مادرش بود. امام از آن واسطه پرسیدند پدرش راضی است؟ گفت بله راضی‏‎ ‎‏است. باز امام خطبه را نخواندند. گفتند: «اگر پدر راضی نباشد عقد باطل است.» ‏‎ ‎‏گفتند نه آقا هم نوشته، و هم گفته است. باز امام چیزی نگفتند. باز وقتی می خواستند‏‎ ‎‏عقد بکنند، برای بار سوم گفتند: «اگر رضایت پدر نباشد باطل است.» بعد عقد را‏‎ ‎‏انجام دادند. ‏‎[66]‎

‏‏دیۀ او را بپرداز‏

‏‏در مسیر فرودگاه تا بهشت زهرا اولین جایی که برای ما مشکل بوجود آمد، میدان‏‎ ‎‏آزادی بود. در میدان آزادی ازدحام جمعیت به حدی بود که چند لحظه ای ماشین روی‏‎ ‎‏دست مردم قرار گرفت و کنترل از دست من خارج شد. بعد وقتی که ماشین روی زمین‏‎ ‎‏قرار گرفت، در اثر فشار جمعیت یک نفر پایش زیر ماشین رفت و شکست. امام هم با‏‎ ‎‏فهمیدن جریان بعداً مرا مأمور کرد دیه پای او را بپردازم و او هم دیه را از من قبول‏‎ ‎‏نکرد. ‏‎[67]‎

‏‏نباید بی احترامی شود‏

‏‏وقتی تیمسار رحیمی در بازداشت نیروهای کمیته استقبال از امام بود، امام فرموده‏‎ ‎‏بودند: تا محاکمه انجام نشده نباید به او بی احترامی شود. ‏‎[68]‎

‏‏تنها مفسدین را اعدام کنید‏

‏‏اولین روزهای پس از انقلاب اسلامی را خوب به یاد دارم. انقلاب شکوهمند‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏اسلامی به پیروزی رسیده بود و مردم حزب الله، گروهی حدود بیست نفر یا بیشتر را که در‏‎ ‎‏بین آنان هویدا، رحیمی، ربیعی، نصیری، و برخی دیگر از سران مفسد رژیم ستم شاهی‏‎ ‎‏به چشم خوردند به مدرسه می آوردند. برخی از دوستان معتقد بودند که تمامی آنان‏‎ ‎‏باید اعدام شوند و بر این خواسته خود پافشاری می کردند. بالاخره قرار شد از امام‏‎ ‎‏کسب تکلیف شود. ایشان فرمودند تنها کسانی را که از نظر شرع اسلام مفسد فی الارض‏‎ ‎‏هستند و حکمشان مشخص است، اعدام کنید و تصمیم در مورد مابقی را به عهده‏‎ ‎‏دادگاه اسلامی بگذارید تا بر اساس موازین شرعی و اسلام در مورد آنان حکم کند. ‏‎[69]‎

‏‏نباید آلبومش را ببینید‏

‏‏امام می فرمودند: «حتی شما اگر برای کشف مواد مخدر به خانه کسی می روید،‏‎ ‎‏موظف نیستید که آلبومش را ببینید، یخچالش را نگاه کنید و حتی اگر گناهی کرده باشد‏‎ ‎‏موظف نیستید که او را بگیرید و افشا کنید.» ‏‎[70]‎

‏‏دستهای اینها را باز کنید‏

‏‏گاردیها همه چشم و دست بسته در حیاط دبیرستان علوی بودند که یک مرتبه‏‎ ‎‏کسی خدمت امام آمد و به ایشان عرض کرد که گاردیها را با چشم و دست بسته‏‎ ‎‏آورده اند. ایشان برخلاف انتظار خبردهنده، ناگهان متغیر شدند که: «دست بسته درست‏‎ ‎‏نیست، بروید دستهای اینها را باز کنید.» برای کسانی هم که در حیاط بودند این مسأله‏‎ ‎‏تقریباً غیرعملی بود؛ یعنی در آن شرایط کار مشکلی بود. وقتی فرمان امام را به مسؤولین‏‎ ‎‏دادند، گفتند که این کار برای ما عملی نیست، اگر بخواهیم این کار را انجام دهیم‏‎ ‎‏خطرهایی وجود دارد. ولی برای بار دوم و سوم بالاخره امام فرزندشان را فرستادند با‏‎ ‎‏تأکید فراوان که حتماً باید دستهای اینها باز شود، در حالی برای کسانی که می خواستند‏‎ ‎‏این امر را اجرا کنند واقعاً کار مشکلی بود. ‏‎[71]‎

‏
‏‎

‎‏شکنجه گر باید قصاص شود‏

‏‏امام این جانب را مأمور نمودند تا برای رسیدگی به وضع زندانها هیأتی تشکیل‏‎ ‎‏دهم. ایشان از شایعه شکنجه در زندانها سخت ناراحت بودند و فرمودند این هیأت‏‎ ‎‏باید با قاطعیت از تمام زندانها بازدید نموده و در صورت ثبوت شکنجه، باید‏‎ ‎‏شکنجه گر قصاص گردد و برای اطمینان بیشتر امام نماینده ای در این هیأت قرار‏‎ ‎‏دادند تا این هیأت با اختیارات تمام به زندانها رفته و با زندانیان تماس برقرار‏‎ ‎‏نمایند. ‏‎[72]‎

‏‏نکند به اینها ظلم شود‏

‏‏یک بار که آیت الله منتظری با امام دیدار داشت، پس از ملاقات، شکایت دو تن‏‎ ‎‏از افرادی را که به علت ارتباط با جریان مهدی هاشمی دستگیر شده بودند به حاج‏‎ ‎‏احمد آقا می دهد تا به عرض امام برسد. حضرت امام، پس از آگاهی از مضمون نامه ها‏‎ ‎‏که حاوی شکایت از وزارت اطلاعات بود، پیغامی به این مضمون برای من‏‎ ‎‏فرستادند: «نکند یک وقت به اینها ظلم شود و مأمورین اطلاعات به طوری که مسؤولین‏‎ ‎‏آنها بی خبر باشند با زندانیان بدرفتاری کنند.» ‏‎[73]‎

‏‏من این حق را ندارم‏

‏‏وقتی خواهر هیجده ساله ام فرزندی هفت ماهه در شکم داشت و با مرگ دست و‏‎ ‎‏پنجه نرم می کرد و اطباء اتفاق نظر کرده بودند که تنها یا مادر و یا طفل را می توان‏‎ ‎‏نجات داد و حیات هر دو ممکن نیست. یا باید از طفل گذشت تا مادر زنده بماند یا‏‎ ‎‏به فوت مادر رضا داد و فرزند را زندگی و حیات بخشید. از امام خواسته شد که رضایت‏‎ ‎‏دهد برای نجات مادر، طفل را قربانی کنند. با ملامت فرمودند: «من این حق را ندارم که‏‎ ‎‏چون به فرزندم علاقه مندم، موجب مرگ موجود دیگری گردم چون هر دو بنده خدا و‏‎ ‎‏موجود زنده هستند.» ‏

‏
‏‎

‎‏همین ایمان و اخلاص امام سبب شد خداوند هم مادر و هم فرزند را زنده‏‎ ‎‏نگهدارد. ‏‎[74]‎

‏‏اگر احمد حکمش مرگ باشد‏

‏‏زمانی که مرحوم آیت الله طالقانی در اعتراض به دستگیری فرزندشان چند روزی‏‎ ‎‏به عنوان اعتراض از نظرها پنهان شدند، ایشان سپس به خدمت امام رسید. امام به آقای‏‎ ‎‏طالقانی گفتند: «پسر شما یکی از منحرفان وابسته به گروهکهای چپ است و نباید‏‎ ‎‏اینقدر از این بابت که دستگیر شده اند ناراحت شوید» سپس اضافه کردند: «والله قسم،‏‎ ‎‏اگر احمد دچار کوچکترین انحرافی باشد و حکمش مرگ باشد، من شخصاً او را‏‎ ‎‏خواهم کشت.» ‏‎[75]‎

‏‏با امکان زنده ماندن عمل بلامانع است‏

‏‏دوقلوهای بهم چسبیده (لاله و لادن) را خدمت امام بردیم و موضوع عمل جراحی‏‎ ‎‏را با ایشان درمیان گذاشتیم. امام فرمودند: «اگر قرار باشد در این عمل جراحی یکی از‏‎ ‎‏آنها از بین برود قتل است، ولی اگر امکان زنده ماندن هر دو وجود دارد عمل بلامانع‏‎ ‎‏است.» (این دوقلوها از ناحیه سیاهرگ مشترک بودند)‏‎[76]‎

‏‏عده ای بی گناه دستگیر می شوند‏

‏‏وقتی خواستند جسد مرحوم آقا مصطفی را کالبد شکافی کنند امام اجازه این کار را‏‎ ‎‏ندادند. فرمودند: «عده ای بی گناه دستگیر می شوند و دستگیری اینها برای ما آقا‏‎ ‎‏مصطفی نمی شود.» ‏‎[77]‎

‏
‏‎

‎‏اعتصاب غذا صحیح نیست‏

‏‏خودم با امام دیدار نداشتم، اما مادر و خواهرم که با ایشان دیدار خصوصی داشتند‏‎ ‎‏به آقا گفته بودند که کوروش اعتصاب غذا کرده و امام فرموده بودند که اعتصاب غذا‏‎ ‎‏صحیح نیست و من هم اعتصاب را شکستم. امام آن موقع به خواهرم گفته بودند به‏‎ ‎‏کوروش بگویید: «اگر آنها هرچه به من و به انقلاب توهین کردند او جواب ندهد تا به‏‎ ‎‏خاطر من اذیت نشود.» ‏‎[78]‎

‏‏احتمال ضرر می دهی؟‏

‏‏در نجف من یک وقتی سیگار می کشیدم و در اواخر حس کردم که برایم مضر‏‎ ‎‏است؛ یعنی طوری بود که سرفه زیاد می کردم. تنگی نفس و سرگیجه هم داشتم. چون‏‎ ‎‏امام در رساله شان دارند که هرچه مضر باشد استعمالشان جایز نیست، می خواستم از‏‎ ‎‏ایشان سؤال کنم که آیا این سیگار جزء همان مسأله است یا نه. از حرم که بیرون‏‎ ‎‏می آمدیم عرض کردم آقا این سیگار کشیدن ضرر دارد؟ امام نفرمودند ضرر دارد یا‏‎ ‎‏ندارد بلکه حکایتی را برای من فرمودند که مرحوم میرزای شیرازی پیپ می کشید‏‎ ‎‏کسی خدمت ایشان رفته بود و دیده بود که دورادور منقلشان پیپ چیده است، آن‏‎ ‎‏شخص به مرحوم میرزای شیرازی عرض کرده بود: «اینها ضرر ندارد؟» آقا فرموده‏‎ ‎‏بودند: «احتمال ضرر می دهی؟» گفته بود: «بله.» فرمود: «جمع کن.» همان شب این‏‎ ‎‏کلام امام چنان در من تأثیر کرد که دیگر سیگار نکشیدم و کسالتهایی هم که داشتم‏‎ ‎‏تمام مرتفع شد. ‏‎[79]‎

‏‏به این آقا بگویید بلند شود‏

‏‏یکبار هنگامی که امام به حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین(ع) مشرف شده بودند‏‎ ‎‏با آنکه معمولاً کمتر به این سو و آن سو نگاه می کردند و مخصوصاً در حرم مطهر‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏توجهی به امور ظاهری نداشتند، در حال عبور از رواق مطهر متوجه شدند که یکی از‏‎ ‎‏زوار روی زمین افتاده و عتبه مبارکه را می بوسد. امام با برخورد به این صحنه خیلی سریع‏‎ ‎‏و تند واکنش نشان دادند و به یکی از آقایانی که همراه ایشان بود فرمودند: «به این آقا‏‎ ‎‏بگویید بلند شود و این کار را نکند.» ‏‎[80]‎

‏‏از انتشار این کتابها جلوگیری کنند‏

‏‏خبری داشتیم از چهارمین نشست مجمع فقهای اسلامی در مکه که در لیست‏‎ ‎‏کتابهای تحریم شده، از کتابی نام برده شد که به زبان عربی درباره بشارتهای قرآن به‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی ایران و امام منتشر شده است و طی آن با تأویل و تفسیر در استفاده از‏‎ ‎‏حروف ابجد آیاتی از قرآن کریم را بر انقلاب و شخصیت امام تطبیق داده است. در‏‎ ‎‏همین رابطه دامنه وسیع تبلیغات دشمن علیه انقلاب اسلامی به عرض رسید و امام‏‎ ‎‏مخالفت شدید خود را با انتشار این گونه کتابها اعلام فرمودند و تذکر دادند: «در قرآن‏‎ ‎‏هیچ گونه اشاره ای در این باب وجود ندارد.» امام همچنین امر فرمودند: «مسؤولین باید‏‎ ‎‏از انتشار این گونه کتابها جلوگیری کنند.» ‏‎[81]‎

‏‏به شرط عدم تأیید غیرمسلمین اشکالی ندارد‏

‏‏امام در برخورد با خطر نفوذ و تأثیر منفی فرهنگهای مادی و منحط، بر افکار و‏‎ ‎‏اندیشه های مسلمانان بسیار جدی و حساس بودند. ایشان به دلیل این حساسیت،‏‎ ‎‏حتی استفاده از علوم و فنون بیگانگان را منوط به شرایط و ویژگیهای خاصی‏‎ ‎‏می دانستند؛ به عنوان مثال از سوی کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با این‏‎ ‎‏جانب تماس گرفته شد که در مورد خرید کتابهای سالم و مفید برای کودکان و‏‎ ‎‏نوجوانان که ناشر یا مؤلف یا مترجم آنها غیرمسلمان باشند از محضرشان کسب‏‎ ‎‏تکلیف شود. پس از طرح مسأله امام فرمودند: «حتی الامکان از کتابهایی که مسلمانان‏‎ ‎‏نوشته اند استفاده شود و چنانچه لازم بود و کتابی خیلی خوب بود، به شرط آنکه تأیید‏‎ ‎

‏
‏‎

‎‏غیرمسلمین نشود اشکال ندارد.» ‏‎[82]‎

‏‏اگر تمام مردم هم مخالفت کردند‏

‏‏امام بارها فرمودند که اگر تمام مردم هم با شما شورای نگهبان – مخالفت کردند و‏‎ ‎‏شما دیدید قانونی از مجلس گذشته که برخلاف قوانین اسلام و قانون اسلامی است آن‏‎ ‎‏را رد کنید. ‏‎[83]‎

‏‏قانون حذف بهره را تصویب کنید‏

‏‏شبی که امام از تهران – از مدرسه علوی می خواستند به قم بروند، اصرار داشتند‏‎ ‎‏که: «بیایید همین حالا، همین جا، تا من اینجا هستم، شورای انقلاب درباره حذف‏‎ ‎‏بهره، قانونی را تصویب کند.» ‏‎[84]‎