اجاره وقف

‏‏اجاره وقف‏

‏‏[سؤال 8374]‏‏ ‏ ‏ 4508‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر رهبر عظیم الشأن امام خمینی دامت برکاته‏

‏‏با نهایت احترام، به عرض عالی می رساند قطعه زمینی واقع در قریه میگون‏‎ ‎‏می باشد که مالک وصیت نموده اند ملک مزبور نسل بعد نسل به اولاد ذکور واگذار‏‎ ‎‏گردد و هر ساله پس از کسر مخارجات و عشر درآمد جهت متولّی، بقیه آن را در‏‎ ‎‏عزاداری حضرات چهارده معصوم علیهم السلام خرج و صرف نمایند، زمین یاد شده اکنون در‏‎ ‎‏اختیار یکی از فرزندان واقف می باشد که ایشان هم دارای چهار فرزند ذکور هستند.‏
‏‎

‎‏لذا استدعا دارد مرقوم فرمایند آیا با رضایت متولی فعلی ملک و چهار فرزند ذکور‏‎ ‎‏ایشان می شود در مقداری از زمین، باشگاه ورزشی باستانی (زورخانه) که عام المنفعه‏‎ ‎‏خواهد بود و یک طبقه هم منزل مسکونی احداث نمود یا خیر؟ با چه شرایط و چه‏‎ ‎‏شکل؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که زمین وقف شده برای امر خاصّی، اجاره دادن‏‎ ‎‏مقداری از آن زیر نظر متولی شرعی و صرف عوائد آن در جهتی که مال‏‎ ‎‏الوصیّه طبق وصیّت برای آن وقف شده مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8375]‏‏ ‏ ‏ 4509‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 16 / 11 / 1361‏

‏‏دفتر محترم امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏احتراماً قطعه زمینی حدود صد متر مربع وقف اولاد است و در آن زباله و آشغال‏‎ ‎‏ریخته می شود که به بهداشت عمومی لطمه می زند. آیا می شود حدود 30 متر مربع آن‏‎ ‎‏را به فروش رسانید و از فروش آن مابقی را به صورت مغازه در آورد و آن قسمت که‏‎ ‎‏مغازه شده است به وقفیت اولاد باقی باشد؟ چون صاحب آن موفق به ساختن‏‎ ‎‏نمی باشد.‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه با نظر متولی شرعی و موقوف علیهم آن را برای‏‎ ‎‏ساختن مغازه اجاره دهند و مال الاجاره صرف در جهت وقف شود مانع‏‎ ‎‏ندارد، ولی با امکان بهره برداری از آن ولو به طور اجاره، فروش آن جایز‏‎ ‎‏نیست.‏

‏‏[سؤال 8376]‏‏ ‏ ‏ 4510‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 12 / 1361‏

‏‏محضر حضرت آیت الله‌ العظمی رهبر عظیم الشأن امام خمینی مدّ ظله العالی‏

‏‏فدایت شوم، چه می فرمایید در مسأله زمین وقف شده:‏

‏
‏‎

‎‏1. کسی یک قطعه زمین مزروعی خود را وقف مسجد نموده تا عایدات آن را در‏‎ ‎‏تعمیرات اساسی کلی و جزئی و هکذا، در مایحتاج مسجد نامبرده خرج و مصرف‏‎ ‎‏نمایند، حالا از طرف ادارۀ بهداشت در همین زمین مرقومه یک ساختمان خانۀ‏‎ ‎‏بهداشت بنا نموده اند، راه استفاده از ساختمان احداثی در این زمین موقوفه چطور‏‎ ‎‏است؟ مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، می توانند زمین مزبور را که در آن ساختمان شده به قیمت‏‎ ‎‏عادله از متولی شرعی وقف اجاره کنند و مال الاجاره باید صرف در جهت‏‎ ‎‏وقف شود.‏

‏‏2. کسی دیگر یک قطعه زمین خود را وقف سیدالشهدا علیه السلام و اولاد ذکور خود نموده که نسلاً بعد نسل‏‎ ‎‏از عایدات همان زمین مخارج خودشان را تأمین نمایند و هر سال به نام حضرت سیدالشهدا علیه السلام به‏‎ ‎‏مدت ده روز عزاداری نمایند، ولی از طرف جهاد و برای اهالی قریه قره شبان لوله کشی کرده اند و در‏‎ ‎‏گوشه همین زمین چاه عمیق حفر و منبع آب نصب و بنا کرده اند. آیا اهالی قریه مزبور می توانند از آب‏‎ ‎‏آشامیدنی همین چاه موقوفه برای وضو و غسل و آشامیدن خودشان استفاده نمایند؟ البته فعلاً مخارج‏‎ ‎‏زیادی در چاه عمیق و منبع آب صرف کرده اند و اگر بخواهند در جای دیگر دوباره خرج نمایند ممکن‏‎ ‎‏نمی باشد، راه حل را در این مسأله مرقوم فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه رضایت موقوف علیهم تحصیل شود و اقدام به عزاداری هم بشود مانع‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏‏[سؤال 8377]‏‏ ‏ ‏ 4511‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏استفتا از حضرت امام ‏

‏‏ساختمانی که مستأجر در زمین موقوفۀ خاص، با اجازۀ تولیت با هزاران گرفتاری‏‎ ‎‏که با شهرداری قبل از انقلاب داشته، ساخته است و با داشتن اجازه از تولیت، آن را به‏‎ ‎‏دیگری اجاره داده است. حال بعد از انقلاب، طریقۀ دریافت اجاره به چه صورت‏‎ ‎‏امکان پذیر است؟ آیا می شود متولی شرعی به نسبت زمین، و مستأجر دست اول ـ که‏
‏‎

‎‏ساختمان را ساخته ـ به نسبت ساختمانش، اجاره را دریافت دارند؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، ساختمان اگر از خود شما است، می توانید به او اجاره دهید و‏‎ ‎‏مال الاجاره بگیرید.‏

‏‏[سؤال 8378]‏‏ ‏ ‏ 4512‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر حضرت آیت الله‌ العظمی آقای خمینی، دام ظله العالی ‏

‏‏بیان فرمایید ملکی را زیدی وقف نموده برای قرائت قرآن، مشروط بر این که ملک‏‎ ‎‏در تصرف اولاد او بوده باشد نسلاً بعد نسل که هر روز دو جزء قرآن قرائت بنمایند و‏‎ ‎‏از این ملک وقف در زمان طاغوت سه قطعه عدواناً جاده و خیابان شده است و یک‏‎ ‎‏قطعه جزئی باقیمانده که اصلاً قابل زراعت نیست، چون اطراف این قطعه زمین‏‎ ‎‏باقیمانده را صاحبان اراضی اطراف آن منزل کرده اند فقط برای منزل می شود از آن‏‎ ‎‏استفاده نمود. اجازه می فرمایید که این قطعه زمین باقیمانده را به فروش برسانند و در‏‎ ‎‏محل دیگر که برای زراعت خوب است عوض آن ملک بخرند و وقف نمایند؟‏

‏‏از خداوند متعال، پیروزی اسلام و طول عمر رهبر عزیزمان را خواستارم.‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف جایز نیست، ولی اجاره دادن آن برای ساختمان‏‎ ‎‏با ملاحظه جهت و مصلحت وقف مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8379]‏‏ ‏ ‏ 4513‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 9 / 10 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله، پس از ابلاغ سلام،‏‎ ‎‏لطفاً جواب مسأله ذیل را بیان فرمایید:‏

‏‏کاروان سرایی است موقوفه، و مدتی است که از زمان اجاره آن گذشته است.‏‎ ‎‏مستأجر به اعتماد قوانین خلاف شرع سابق حاضر نیست آن محل را تخلیه نماید. لطفاً‏‎ ‎‏مرقوم فرمایید آیا تصرف و کسب و کار در این محل وقف برای مستأجر بعد از‏
‏‎

‎‏گذشتن مدت اجاره جایز است یا نه و آیا تخلیه محل واجب است یا نه؟‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از مدت اجاره، مستأجر باید موقوفه را از متولی شرعی آن‏‎ ‎‏اجاره کند و یا آن را تخلیه و در اختیار متولی شرعی قرار دهد و اگر اختیار‏‎ ‎‏واگذاری به غیر را شرعاً داشته باشد، می تواند به دیگری واگذار کند.‏

‏‏[سؤال 8380]‏‏ ‏ ‏ 4514‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ ‏

‏‏شریعتمدار، مقتدای تام، مروج الاحکام، حضرت آیت الله‌، امام خمینی، دامت‏‎ ‎‏برکاته، چه می فرمایید در این مسأله که زیدی قطعه زمین موقوفه و یا مغازه ای را از‏‎ ‎‏متولی وقف اجاره نموده به مبلغ و مدت معیّنی، حال پس از منقضی شدن مدت اجاره،‏‎ ‎‏مستأجر حاضر برای تجدید سند اجاره نمی باشد و متولی هم اظهار می دارد که از نظر‏‎ ‎‏شرعی راضی نیستم. آیا مستأجر می تواند در زمین موقوفه و یا محل کسب و کار، نماز‏‎ ‎‏و یا عبادت نماید یا خیر؟ اجرکم علی الله‌‏

‏‏بسمه تعالی، بدون اجازه متولی شرعی یا اجاره از او، حکم غصب را دارد.‏

‏‏[سؤال 8381]‏‏ ‏ ‏ 4515‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 23 / 2 / 1362‏

‏‏استفتا از محضر مبارک امام امت، مرجع تقلید شیعیان جهان ‏

‏‏شخصی عایدات یک قطعه مزرعۀ خویش را ـ با حضور در دفتر اسناد رسمی ـ‏‎ ‎‏طبق قرار شرعی، حبس مؤبّد عزاداری محرم خامس آل عبا نموده، و قرار کتبی در‏‎ ‎‏ادارۀ اوقاف محفوظ می باشد. سنواتی بعد از ارتحال نامبرده، یکی از ورثه ـ علی رغم‏‎ ‎‏اعتراض کتبی وراث دیگر ـ قطعه زمین مزبور را با داعیۀ مالکیت، تصرف عملی نموده‏‎ ‎‏و در نظام طاغوتی، جهت احداث بیمارستان، به سازمان شیر و خورشید سرخ محل،‏‎ ‎‏به بیع فضولی قولنامه، و وجه مربوطه را دریافت داشته است. بعد از انقلاب هیأت پنج‏‎ ‎‏نفری واگذاری زمین، قطعۀ مزبور را مشمول بند 12 اراضی موات تلقی کرده، و در‏
‏‎

‎‏اختیار ادارۀ راه و آموزش و پرورش محل قرار داده اند، ادارات مذکور ـ  علی رغم‏‎ ‎‏اعتراض کتبی هلال احمر محل ـ به استناد اجازه نامۀ هیأت واگذاری زمین، به احداث‏‎ ‎‏تأسیسات مسکونی و آموزشی مبادرت نموده اند. اینک که صحت جریان وقف و‏‎ ‎‏فضولی بودن بیع روشن شده، تکلیف شرعی وقانونی ادارۀ اوقاف، هلال احمر، ادارات‏‎ ‎‏راه و آموزش و پرورش در تأمین منظور واقف، و استیفای مخارج خودشان چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن مزرعه، شرعاً ثابت است، می توانند به متولی‏‎ ‎‏شرعی مراجعه کنند و با مراعات جهت و مصلحت وقف، آن را برای‏‎ ‎‏استفاده های ذکر شده در آموزش و پرورش و غیره، اجاره نمایند و مال‏‎ ‎‏الاجاره را در جهت وقف صرف کنند.‏

‏‏[سؤال 8382]‏‏ ‏ ‏ 4516‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر شریعت مدار، مقتدی الأنام، مروج الأحکام والمسلمین، حضرت آیت الله‌‏‎ ‎‏العظمی امام خمینی، أدام الله‌ أظلالکم‏

‏‏زیدی زمینی موقوفه را اجاره نموده و در مدت اجارۀ خود، حق خود را به فلان‏‎ ‎‏مبلغ به دیگری واگذار نموده؛ آیا متولی می تواند از نظر غبطۀ وقف، مبلغی برای‏‎ ‎‏موافقت خود ـ جهت واگذاری ـ از دو نفر دریافت نماید یا خیر؟ أجرکم علی الله‌ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر در اجارۀ اوّلی، حق واگذاری به غیر را به مستأجر نداده،‏‎ ‎‏اجارۀ دوم فضولی و موقوف است به اجازۀ متولی شرعی و متولی باید‏‎ ‎‏مطابق صلاح وقف عمل کند.‏

‏‏[سؤال 8383]‏‏ ‏ ‏ 4517‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏ریاست محترم دفتر امام خمینی ‏

‏‏خواهشمند است استفتای امام امت راجع به زمینی که متعلق به اوقاف بوده و اجاره‏
‏‎

‎‏داده شده و در آن خانه سازی شده را بفرمایید، آیا می توان آن خانه را خرید و فروش‏‎ ‎‏کرد و اجرای احکام دین در آن جا صورت شرعی دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر با نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف، ساخته شده‏‎ ‎‏فروش ساختمان و اجاره زمین وقف با نظر متولی شرعی مانع ندارد. ‏

‏‏[سؤال 8384]‏‏ ‏ ‏ 4518‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 19 / 3 / 1362‏

‏‏محضر مقدس حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏احتراماً؛ به استحضار می رساند: رقبات یکی از موقوفات قم که وقف برای مدرسۀ‏‎ ‎‏علوم دینی می باشد، به صورت زراعی در دست مستأجر بوده که در آن، غرس درخت‏‎ ‎‏نموده است و اخیراً نبش یکی از میادین بزرگ شهر قرار گرفته که اطراف آن، کلاً‏‎ ‎‏ساختمان و محل مسکونی شده است. با توجه به این که اجارۀ سالیانۀ فعلی آن، مبلغ‏‎ ‎‏سی و هفت هزار تومان است. چنانچه اقدام به ساختمان شود، هم عدۀ زیادی از مردم‏‎ ‎‏را صاحب خانه می کند و هم درآمد وقف ده ها برابر می شود. آیا اجازه می فرمایید‏‎ ‎‏درخت ها را با رضایت مستأجر قطع و زمین به صورت مسکونی درآید؟‏

‏‏ ‏ ‏ مسئول اوقاف قم ‏

‏‏بسمه تعالی، اجاره دادن زمین مذکور، برای ساختن خانه در مفروض‏‎ ‎‏سؤال، زیر نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف، مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8385]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4477‏

‏‏3. جمعی از مؤمنین در منطقه ای مسکن دارند که یک دانگ از شش دانگ، وقف‏‎ ‎‏است به طور مشاع، وظیفه چیست؟ و مبلغ قابل پرداخت چه میزان باید باشد؟ و در‏‎ ‎‏صورت نبودن وقف نامه که به طور شیاع، وقفیت ثابت شود، دستور چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر وقف بودن محرز باشد، باید مقدار وقف را از متولی‏‎ ‎‏شرعی خاص یا از حاکم شرع، به نرخ عادله اجاره کنند.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8386]‏‏ ‏ ‏ 4519‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک مرجع عالی قدر شیعیان جهان، حضرت آیت الله‌ العظمی آقای‏‎ ‎‏خمینی، مدّ ظله ‏

‏‏شخصی از روی جهالت و نادانی و ندانم کاری از مسائل وقف زمین موقوفه ای را‏‎ ‎‏که قسمت عمده آن بی کار و قسمتی زمین مزرعه است که اکنون معادل یک هکتار‏‎ ‎‏است درخت لیمو و نخل در آن زمین کاشته است و با دست خود مقداری از این‏‎ ‎‏درخت های مزرعه را به عنوان ملک طلق خود تصرف نموده و از آن ها بهره برداری‏‎ ‎‏می کند، آیا چنین کاری از نظر شرع مقدس اسلام صحیح است یا خیر؟ و اگر صحیح‏‎ ‎‏نیست آیا راهی برای جبران زحمات این شخص می باشد؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورتی که نهال درختان از غارس است درختان ملک او‏‎ ‎‏است و باید اجرت المثل زمین موقوفه را بپردازد که با نظر متولی شرعی‏‎ ‎‏وقف، در جهت وقف صرف شود.‏

‏‏[سؤال 8387]‏‏ ‏ ‏ 4520‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏زمین موقوفه ای است که به واسطه خیابان کشی از استفاده اولیه افتاده و مقدار کمی‏‎ ‎‏باقیمانده، چنانچه مغازه شود و اجاره داده شود مصلحت موقوفه است. اذن‏‎ ‎‏می فرمایید: که چند دکان ساخته شود؟‏

‏‏بسمه تعالی، در صورت موافقت با جهت وقف، مجازند ولی اگر متولّی‏‎ ‎‏خاصّ دارد، باید با نظر او باشد.‏

‏‏[سؤال 8388]‏‏ ‏ ‏ 4521‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 6 / 1361‏

‏‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، بعد الحمد و الصلاة و سلام و‏
‏‎

‎‏عرض ادب، استدعای صدور پاسخ مسأله ذیل را دارم:‏

‏‏اگر متولی موقوفۀ اولادی، آن را بدون رعایت غبطه و مصلحت وقف و موقوف‏‎ ‎‏علیهم، و بر خلاف میل و رضای آن ها اجاره دهد، به نحوی که متضمن ضرر کلی‏‎ ‎‏موقوف علیهم باشد، آیا اجاره صحیح است یا باطل؟‏

‏‏بسمه تعالی، تصرف در وقف اگر خلاف جهت و مصلحت وقف باشد،‏‎ ‎‏جایز نیست و عقد اجاره در فرض مرقوم، صحیح نیست.‏

‏‏[سؤال 8389]‏‏ ‏ ‏ 4522‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک امام امت حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی علی‏‎ ‎‏رؤوس المسلمین ‏

‏‏به عرض می رساند که در کمیجان اراک، مدت تقریباً هفتاد سال پیش، مدرسۀ علوم‏‎ ‎‏دینی شخصی به نام میرزا علی اصغر بنا و اتمام نموده، جهت تدریس و تعلیم علوم‏‎ ‎‏دینی که تا حال، هیچ گونه استفاده نشده و پدرم مدت دو سال، خواست که شاگردانی‏‎ ‎‏تعلیم نماید که آن هم با بی استقبالی مردم روبه رو شد. ولی مدرسۀ مذکور دست تولیت‏‎ ‎‏وراث واقف، معموره است که عبارت از: چند عدد حجره و یک سالن مسجد نماز‏‎ ‎‏می باشد. ولی در کمیجان، چون مساجد زیادی وجود دارد، شاید در این مسجد، ماهی‏‎ ‎‏یک بار، درش باز نمی شود. لذا در جنب این مدرسه، زمینی به مساحت تقریبی چهار‏‎ ‎‏هزار متر باغ انگوری و میوه های درختی که آن هم در اثر مسن بودن این باغ، از بین‏‎ ‎‏رفته و به صورت خرابه درآمده است که فی الحال بدون بهره می باشد. اخیراً از مقام‏‎ ‎‏جمهوری اسلامی، بودجه برای بیمارستانی در این محل تعیین و سیصد پارچه آبادی،‏‎ ‎‏از این استفاده خواهند نمود که تا حال فاقد بیمارستان می باشد. اهالی محل از‏‎ ‎‏این جانب تقاضا نمودند که از محضر مبارک امام استفتا شود که آیا این زمین که دارای‏‎ ‎‏قابلیت بسیار خوبی ـ جهت بیمارستان از نظر جا و محل مناسب و نزدیک آب قنات ـ‏
‏‎

‎‏می باشد. آیا اجازه می فرمایند که در این زمین، بیمارستان بنا نمایند؟ در ضمن وراث‏‎ ‎‏واقف هم، همین آرزو را دارند تا نظر امام امت چه باشد. توضیحاً زمین مزبور جزو‏‎ ‎‏موقوفات همین مدرسه می باشد. ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر زمین مزبور جهت استفادۀ خاصی وقف نشده، متولی‏‎ ‎‏شرعی با مراعات مصلحت و جهت وقف، می تواند آن را اجاره دهد که‏‎ ‎‏بیمارستان شود و مال الاجاره مقرر را در جهت وقف صرف نمایند.‏

‏‏[سؤال 8390]‏‏ ‏ ‏ 4523‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 5 / 1361‏

‏‏محضر محترم رهبر انقلاب اسلامی ایران، حضرت آیت الله‌ العظمی، امام خمینی‏

‏‏استحضاراً به عرض عالی می رسانم که این جانب در چند سال پیش، تمامی‏‎ ‎‏شش دانگ یک کاروان سرا را طبق قباله و سند رسمی، وقف کردم، که درآمد آن بعد از‏‎ ‎‏هزینه خودش در مسجد قائمی صرف شود. قبل از وقف کاروان سرا یک باب مغازۀ آن‏‎ ‎‏را طبق قباله عادی به مبلغ دو هزار تومان فروختم به کسی و بعد از وقف ـ که مدت‏‎ ‎‏هشت سال گذشته است ـ به خاطر این که ملک وقف شش دانگ باشد، مغازه را، از‏‎ ‎‏مالک آن به مبلغ هفتاد هزار تومان خریده و واگذار وقف نمودم و در همین حال با‏‎ ‎‏توافق خود طرف، و قبض بنگاه مغازه را از قرار ماهی سیصد تومان به خودش به‏‎ ‎‏اجاره دادم، و حال که مطالبۀ اجاره را جهت صرف موقوفه می نمایم، از دادن آن امتناع‏‎ ‎‏می ورزد. نظر جناب عالی را در این مورد مرحمت فرمایید. از خداوند متعال طول عمر‏‎ ‎‏آن مرجع عظیم الشأن را خواستارم.‏

‏‏بسمه تعالی، مستأجر وقف موظف است وجه اجاره را به متولّی شرعی‏‎ ‎‏تسلیم کند، تا در جهت وقف صرف شود، و اگر نزاعی در بین است به‏‎ ‎‏مقامات صالحه مراجعه کنند. ‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8391]‏‏ ‏ ‏ 4524‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 10 / 2 / 1361‏

‏‏حضور مبارک رهبر کبیر انقلاب، امام امت، دامت برکاته العالیه‏

‏‏1. زمین اوقاف را که خراب بوده از ادارۀ اوقاف اجاره نموده و آباد کرده و مال‏‎ ‎‏الاجاره پرداخت می کنم. آیا اشکال ندارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، چنانچه متولی خاص ندارد یا با اجازۀ او بوده، مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8392]‏

‏‏2. ملک اوقاف را شخص دیگری اجاره کرده، ساختمانی هم در آن احداث نموده‏‎ ‎‏و حق بهره برداری آن را به ما واگذار نموده است. ضمن این که خودش به اوقاف اجاره‏‎ ‎‏می دهد، از ما نیز اجاره می گیرد. آیا این موضوع اشکال ندارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8393]‏

‏‏3. نماز خواندن در املاک فوق اشکال ندارد؟‏

‏‏بسمه تعالی، صحیح است.‏

‏‏[سؤال 8394]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 3406‏

‏‏5. شخصی زمینی را از سازمان اوقاف اجاره می کند و در روی آن زمین ساختمان‏‎ ‎‏می نماید، آیا ساختمان آن در ملکیت موقوفه قرار می گیرد و یا به شخص سازنده‏‎ ‎‏متعلق است؟‏

‏‏بسمه تعالی، ساختمان ملک سازنده است، مگر این که از عواید یا‏‎ ‎‏مال الاجارۀ موقوفه ساخته شده باشد.‏

‏‏[سؤال 8395]‏‏ ‏ ‏ 4525‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏1. قریه ای است موسوم به گاوزن کلا در محلات درون کلای غربی، دارای‏
‏‎

‎‏جمعیتی در حدود صد خانوار که در گذشته از حمام محل مجاور که تقریباً نیم کیلومتر‏‎ ‎‏فاصله دارد و یا از حمام محلات دیگر که دو تا سه کیلومتر فاصله دارد، استفاده‏‎ ‎‏می نمودند. مدتی است به خاطر خرابی حمام محل مجاور، اهالی ناچارند به حمام‏‎ ‎‏محل های مجاور رود بروند. طی مسافت، به خصوص در فصل زمستان برای زنان‏‎ ‎‏باردار مشکل و برای شیخ و شیخه و بیماران، مشکل تر و از این حیث ساکنان قریۀ‏‎ ‎‏مزبوره در زحمت و ناراحت هستند. در نظر گرفته شده در ضلع جنوبی قطعه زمین‏‎ ‎‏موقوفۀ مزروعی ـ شالیزاری به مساحت تقریبی چهارده هزار متر مربع ـ ، که به گاوزن‏‎ ‎‏کلا متصل است، چهارصد متر با رعایت غبطۀ وقف و اجور نسبی سالانه و با موافقت‏‎ ‎‏متولی شرعی و آسایش سکنۀ قریۀ یاد شده، برای حمام و احداث آن تخصیص یابد.‏‎ ‎‏اشکالی دارد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر منافاتی با جهت وقف ندارد از متولی شرعی برای ساختن‏‎ ‎‏حمام اجاره کنند و اجرت آن در جهت وقف صرف شود.‏

‏‏2. در موقع اجرای صیغۀ وقف که از تاریخ آن نود سال می گذرد، تمام محلات درون کلا فقط یک تکیه‏‎ ‎‏و مسجد بود. و افراد همۀ محلات که در آن وقت شاید از پنجاه خانوار تجاوز نمی کرد از جمله اهالی‏‎ ‎‏گاوزن کلا در این تکیه که واقف درآمد زمین موقوفه را به نحو مقرر در وقف نامه به آن تخصیص داد در‏‎ ‎‏ایّام سوگواری و غیره اجتماع می نمودند. پس از افزایش جمعیت، در گاوزن کلا هم تکیه ای احداث شد‏‎ ‎‏و اهالی این محل که سابقاً در تکیۀ قدیمی درون کلا شرکت و به سوگ می نشستند. اکنون آن ها و یا‏‎ ‎‏اعقابشان در تکیۀ مستحدثه در مواقع عزاداری جمع شده و به سوگ می نشینند. آیا می توان از درآمد‏‎ ‎‏زمین مورد بحث، در ایام سوگواری به تکیۀ احداثی داد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، باید عواید وقف در همان تکیه ای که برای آن وقف شده مصرف شود.‏

‏‏3. راه مواصلاتی و ارتباطی بین درون کلای غربی و محلات دیگر و قریۀ گاوزن کلا در قدیم وجود‏‎ ‎‏داشته و دارد. اهالی و وسایل نقلیه موتوری و مواشی و دوابّ و غیره از این راه استفاده نموده و عبور و‏‎ ‎‏مرور می نمایند. ضمناً در گذشته مردم دو محل از حاشیۀ بی روح زمین موقوفۀ مذکوره که حد فاصل دو‏‎ ‎‏قریه بوده ـ از لحاظ نزدیکی ـ رفت و آمد می نمودند. حال می خواهند (با وجود جاده و راه قدیمی‏‎ ‎‏موجود که مورد استفاده بوده و هست) آن را وسعت داده و در زمین زرعی موقوفه یاد شده راه و‏
‏‎

‎‏جاده ای که وسایط نقلیه موتوری نیز از آن عبور نماید احداث نمایند، آیا احداث جاده در آن جایز و‏‎ ‎‏عبور و مرور افراد از راه احداثی اشکال دارد یا خیر؟ حکم مسأله چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8396]‏‏ ‏ ‏ 4526‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 24 / 2 / 1362‏

‏‏حضور مرجع و رهبر عالی قدر، حضرت آیت الله‌ العظمی، امام خمینی، دامت‏‎ ‎‏برکاته الشریف‏

‏‏احتراماً؛ به موجب آیین نامۀ اجرایی سازمان اوقاف برای بهره برداری از موقوفات،‏‎ ‎‏تا کنون اراضی مسکونی، یا طبق نظریه کارشناسان رسمی دادگستری ارزیابی و با‏‎ ‎‏دریافت ده الی بیست درصد قیمت، به عنوان پذیره به اجاره واگذار می شده؛ و یا ـ در‏‎ ‎‏مواردی که قیمت اراضی مشخص نمی باشد ـ به طریق مزایده، انجام و با برندۀ مزایده‏‎ ‎‏پس از دریافت پذیره، اجاره نامه تنظیم می گردد. ‏

‏‏نظر به این که در این گونه موارد، کسانی می توانند برنده مزایده شوند که از امکانات‏‎ ‎‏مالی بیشتر برخوردار بوده، و افراد مستضعف و کم درآمد از این حق، محروم خواهند‏‎ ‎‏شد، بنابراین نظر آن ولی فقیه و مرجع عالی قدر را در مورد ترک مزایده، و واگذاری‏‎ ‎‏اراضی موقوفه توسط متولیان، طبق نظریۀ کارشناسان رسمی و تحت نظارت سازمان‏‎ ‎‏اوقاف را اعلام فرمایند، تا مورد عمل واقع شود.‏

‏‏بسمه تعالی، در اجارۀ موقوفه لازم است بر طبق شرایط واقف و مصلحت‏‎ ‎‏وقف عمل شود و اگر متولی خاص دارد، باید زیرنظر متولی شرعی خاص،‏‎ ‎‏اقدام شود. ‏

‏‏[سؤال 8397]‏‏ ‏ ‏ 4527‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 1 / 9 / 1361‏

‏‏جناب مستطاب، حضرت آیت الله‌ العظمی، الامام خمینی، حفظه الله‌‏

‏‏مغازۀ وقف مقبره را اجاره کرده و در آن قید شده است که تعمیرات جزئی، نظیر‏
‏‎

‎‏کاه گل و خرده کاری به عهدۀ مستأجر است. مستأجر، پایه های مغازه تحت تصرف‏‎ ‎‏خود را آهنی کرده، و درب آن را تعویض نموده است، و چوب و درب آن را، به مبلغ‏‎ ‎‏حدود 2500 تومان فروخته است، و حدود سی هزار تومان، خرج آهن و مصالح‏‎ ‎‏ساختمانی کرده است. و چون مغازه مرغوب شده، متولّی اجاره را اضافه نموده است.‏

‏‏بعد از مدت سه سال از ساختمان مغازه، در سال 1361 در اثر عقب نشینی خیابان،‏‎ ‎‏مغازه به طور کل خراب شده است و در مسیر قرار گرفته است. در این جا، آهن و‏‎ ‎‏مصالح از آنِ ملک وقف است، یا از مستأجر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر آن ها را وقف نکرده و از مال الاجاره و عواید وقف تهیه‏‎ ‎‏نشده، ملک خود او است.‏

‏‏[سؤال 8398]‏‏ ‏ ‏ 4528‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏1. باغی دارم که وقف نموده ام و در گذشته و حال کلیه کارهای آن را خودم انجام‏‎ ‎‏می دادم ولی الآن به علت کهولت سن احساس می کنم که قادر نیستم که خودم کارهای‏‎ ‎‏باغ را انجام دهم و خیال دارم جهت جمع آوری ثمر آن به یک نفر اجاره بدهم آیا از‏‎ ‎‏نظر شرعی می توانم اجاره دهم یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر تولیت وقف با خود شما است می توانید با مراعات جهت‏‎ ‎‏وقف اجاره دهید.‏

‏‏2. مدت چهار سال است که برای زیارت به خانه خدا شرکت می کنم و موفق نشدم تا این که امسال مبلغ‏‎ ‎‏پنجاه هزار ریال به عنوان ثبت نام به اداره اوقاف واریز کردم ولی متأسفانه در قرعه کشی موفق نشدم، به‏‎ ‎‏این جانب وعده دادند اگر پول را پس نگیرید سال آینده پول شما محفوظ است و بدون قرعه کشی حق‏‎ ‎‏تقدم دارید. با این شرایط سال آینده می توانم بدون قرعه کشی به حج بروم یا این که با پس گرفتن پول‏‎ ‎‏مجدداً در قرعه کشی شرکت نمایم. آیا وجه یاد شده را وصول نمایم یا خیر؟‏

‏‏از پیشگاه امام خواهشمند است این دو مسأله امر به جواب فرمایند. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مستطیع هستید نباید زمینه حج برای سال آینده را تفویت کنید.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8399]‏‏ ‏ ‏ 4529‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏متولی مسجد جامع گوهرشاد فوت کرده و موقوفاتی که مرحوم متولی اجاره داده‏‎ ‎‏بوده اکنون اداره اوقاف تجدید اجاره کرده است. اجاره کردن زمین و دادن مال الاجاره‏‎ ‎‏در این حکومت اسلامی چگونه است؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، به متصدیان مربوطه مراجعه شود.‏

‏‏[سؤال 8400]‏‏ ‏ ‏ 4530‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 10 / 1361‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر قائد اعظم جناب امام خمینی، دامت برکاته، محترماً‏‎ ‎‏معروض می دارد: آب موقوفه از رودخانه ای در دست مستأجر بوده به تولیت شرعی‏‎ ‎‏پدر این جانب، و مدت پانزده سال است که تولیت و عملکرد ملک مزبور به این جانب‏‎ ‎‏واگذار شده به مال الاجاره معیّنی، و همه ساله مال الاجاره را به نظارت ناظر ملک مزبور‏‎ ‎‏صرف تکی‏‏ۀ‏‏ سیدالشهدا علیه السلام نمودم، در خلال این مدت یک قطعه از زمین های مزروعی‏‎ ‎‏این آب، احداث باغ و تعداد صد اصل درخت آلو و سیب و تعدادی میم و درخت‏‎ ‎‏سفیدار به عمل آوردم و فعلاً مال الاجاره ملک، مبلغ یک هزار و دویست تومان‏‎ ‎‏می باشد، که بنده خرج تکی‏‏ۀ‏‏ سیدالشهدا علیه السلام می نمایم، توضیح دیگر بعضی از سنوات،‏‎ ‎‏باغ مزبور به طور کامل مشروب نمی شود و مخفی نماند که سفیدار یک ردیف از آب‏‎ ‎‏رودخانه مشروب می شود، تقاضا می شود از مقام محترم رهبر کبیر انقلاب یعنی روح‏‎ ‎‏الله‌ خمینی که راجع به عایدات باغ احداث شده و مال الاجاره فعلی بیان فرمایید که‏‎ ‎‏درآمد باغ روی مال الاجاره حساب می شود، یا خیر و تکلیف درخت های مثمر و‏‎ ‎‏غیر مثمر را بیان فرمایید. اجرکم علی الله‌‏

‏‏بسمه تعالی، اگر درختان از مال موقوفه بوده است عواید آن باید در جهت‏‎ ‎‏وقف زیر نظر متولی شرعی صرف شود و مال الاجاره باید با نظر اهل خبره‏‎ ‎‏مورد وثوق تعیین شود.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8401]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4204‏

‏‏2. در کنار یک مسجد کوچک، به فاصلۀ 8 متری، زمینی به مساحت 1200 متر‏‎ ‎‏برای مسجد وقف گردیده است. آیا می شود در این زمین، سالن سخنرانی و منزل‏‎ ‎‏خادم و وضوخانه و حجراتی برای تحصیل و چند مغازه برای هزینۀ مسجد درست‏‎ ‎‏کرد، یا آن که باید فقط مسجد درست کرد و تصرفاتی دیگر نمی شود کرد؟‏

‏‏بسمه تعالی، تابع نحوۀ وقف است. اگر زمین، وقف شده که از عواید آن،‏‎ ‎‏صرف احتیاجات مسجد شود، تصرفات مزبوره جایز نیست؛ مگر آن که‏‎ ‎‏زمین را با صلاح دید وقف، از متولی شرعی برای تصرفات مزبوره اجاره‏‎ ‎‏کنند.‏

‏‏[سؤال 8402]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 2492‏

‏‏3. در جلوی دکان من قطعه زمینی موقوفه قرار دارد که دست ادارۀ اوقاف‏‎ ‎‏می باشد؛ ادارۀ نامبرده می خواهد زمین را جهت ساختن مغازه به اجاره واگذار نماید؛‏‎ ‎‏ضمناً قسمتی از زمین ذکر شده تا چند سال پیش قبرستان بوده. آیا می شود روی زمینی‏‎ ‎‏که قبرستان بوده مغازه دایر کرد و کاسبی نمود؟ در ضمن، اگر من زمین را اجاره نکنم،‏‎ ‎‏دیگران اجاره می کنند و دکان می سازند و مانع رؤیت مغازۀ من می شوند، در واقع‏‎ ‎‏مغازۀ فعلی من به صورت انباری درمی آید.‏

‏‏بسمه تعالی، در قسمت وقف، از متولّی شرعی با مراعات جهت وقف‏‎ ‎‏می توانید با اجاره تصرف کنید؛ و تصرف در قبرستان، اگر وقف بودن آن‏‎ ‎‏معلوم نباشد مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8403]‏‏ ‏ ‏ 4531‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 6 / 1361‏

‏‏محضر مبارک آیت الله‌ العظمی امام خمینی، أدام الله‌ ظله علی رؤوس المسلمین‏

‏‏محترماً معروض می دارد: زمین موقوفه ای است به مساحت تقریبی 1500 متر‏
‏‎

‎‏مربع در روستایی از توابع امام شهر (شاهرود سابق) که هر دو سال یک بار زراعت‏‎ ‎‏می شود و واقف محترم وقف نامه را بدین گونه تنظیم نموده است: «... همه ساله، مقدار‏‎ ‎‏ده من گندم بابت آن نان شود و در ده‏‏ۀ‏‏ اول ماه محرم الحرام صرفِ تعزی‏‏ۀ‏‏ حضرت‏‎ ‎‏سیدالشهدا علیه السلام گردد. به لعنت خدا و رسول خدا گرفتار آید، هر که در آن تغییری‏‎ ‎‏بدهد».‏

‏‏اکنون با توجه به این که زمین مزبور، ارزش زراعی خود را از دست داده و برای‏‎ ‎‏سکونت مناسب تر است؛ همچنین با تصرف در آن و تبدیلش به احسن سالانه از ممرّ‏‎ ‎‏عواید آن، می توان ده ها برابر آنچه واقف محترم قید فرموده صرف تعزی‏‏ۀ‏‏ حضرتِ‏‎ ‎‏اباعبدالله‌ الحسین علیه السلام نمود. آیا امام خمینی ـ دام بقائه الشریف ـ اجاز‏‏ۀ‏‏ تصرف و تغییر‏‎ ‎‏می دهند یا خیر؟ والسلام علی من اتّبع الهدی، با امید پیروزی اسلام بر کفر جهانی‏

‏‏بسمه تعالی، اجارۀ زمین وقف برای ساختمان با نظر متولی شرعی و‏‎ ‎‏صرف مال الاجاره در وقف اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8404]‏‏ ‏ ‏ 4532‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏به عرض عالی می رساند: ‏

‏‏1. در اراضی مزروعی موقوفی، کشاورزان به علت جهل و بی توجهی و به گمان‏‎ ‎‏این که اراضی مزروعی دیگری را می توان به جای اراضی موقوفی مزبور وقف کرد،‏‎ ‎‏ساختمان کرده اند. آیا می توانند ساختمان ها را ابقا نموده و اجاره آن را بپردازند، با‏‎ ‎‏توجه به این که اجاره ساختمان چند برابر اجاره زمین مزروعی است؟ یا این که زمین‏‎ ‎‏دیگری را که از نظر کمیت و کیفیت مساوی زمین موقوفه و یا بهتر از آن باشد وقف‏‎ ‎‏کنند؟ زیرا تخریب ساختمان ها خسارات سنگین غیر قابل تحملی برای کشاورزان‏‎ ‎‏دارد. از این گذشته در متن وقف نامه اراضی موقوفه به صورت مشاع ذکر شده؛ زیرا‏‎ ‎‏اراضی موقوفه قسمتی از املاک قریه می باشد و متولی هم مدعی است که اراضی‏
‏‎

‎‏موقوفه مشاع می باشد و بخشی از املاک قریه به صورت مشاع وقف شده است، ولی‏‎ ‎‏در سندهای (غیر رسمی) عادی محلی که کشاورزان املاک قریه را خرید و فروش‏‎ ‎‏می نموده اند، املاک موقوفه و غیر موقوفه مشخص و معین شده اند.‏

‏‏بسمه تعالی، زمین موقوفه که در آن ساختمان شده را باید از متولی شرعی‏‎ ‎‏آن با مراعات جهت وقف اجاره نمایند.‏

‏‏2. در حدود هشت سال پیش رژیم گذشته زمین های مزروعی موقوفه قریه را به رعایا فروخت. اکثر‏‎ ‎‏کشاورزان از آن به بعد اجاره نپرداختند؛ زیرا متولی مطالبه ننمود و در عین حال قیمت املاک را هم به‏‎ ‎‏دولت نپرداختند و متولی وقف فعلاً از نظر کشاورزان فاقد صلاحیت شرعی تولیت است و اداره اوقاف‏‎ ‎‏هم در این مدت در این زمینه کاری نکرده است. تکلیف مال الاجاره هشت ساله چه می شود؟ گروهی‏‎ ‎‏از کشاورزان قدرت ندارند همه آن را یک جا بپردازند؛ چگونه بپردازند و به چه مقامی؟ آیا اجازه‏‎ ‎‏می فرمایید اجاره مزبور صرف عمران و آبادی قریه گردد؟‏

‏‏بسمه تعالی، فروش وقف باطل است و تصرف در آن منوط است به نظر متولی شرعی و‏‎ ‎‏مراعات جهت وقف. و نسبت به گذشته موجب ضمان اجرت المثل است. و اگر متولی خاصی‏‎ ‎‏که شرعاً تولیت او ثابت باشد ندارد، امر آن با حاکم شرع است.‏

‏‏[سؤال 8405]‏

‏‏3. رژیم گذشته از همه مردم قریه پول گرفت تا برایشان حمام بسازد و حمامی در‏‎ ‎‏یکی از محله های قریه ساخت که محله های دیگر نمی توانند از آن استفاده کنند. اهالی‏‎ ‎‏محلات دیگر از این امر ناراضی هستند. دیگر این که حمام مزبور در زمینی مزروعی‏‎ ‎‏ساخته شد که وقف حمام قدیمی بوده و فعلاً مخروبه می باشد. آیا از این حمام‏‎ ‎‏می شود استفاده نمود و تکلیف مردم چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، زمین حمام را باید از متولی شرعی خاص و اگر نه از حاکم‏‎ ‎‏شرع اجاره کنند، و مال الاجاره را در تعمیر حمام قدیمی صرف نمایند و‏‎ ‎‏اگر صاحبان پول در وقت ساختمان حمام یا بعداً رضایت داشته اند‏‎ ‎‏تصرف مانع ندارد و اگر آب مباح باشد در هر صورت غسل صحیح است.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8406]‏‏ ‏ ‏ 4533‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 12 / 5 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی، امام خمینی، دامت برکاته‏

‏‏چه می فرمایید در موضوع دهگاهی که زمین آن وقف حضرت ابا عبد الله‌‏‎ ‎‏الحسین علیه السلام می باشد و از موقوفات آن، در ماه محرم و صفر و باقی ایام در دیگر‏‎ ‎‏حسینیه های اطراف خرج می شود. و اکنون خود دهگاه که در زمینی وقفی قرار گرفته‏‎ ‎‏است، جهت عزاداری در ماه های محرم و صفر، احتیاج مبرم به یک حسینیه دارد. آیا‏‎ ‎‏ساختن حسینیه در چنین زمینی، اشکال دارد؟ و اگر اشکال دارد، تکلیف چیست؟‏

‏‏بسمه تعالی، می توانند زمین را از متولی شرعی، با مراعات جهت وقف،‏‎ ‎‏برای ساختن حسینیه اجاره کنند.‏

‏‏[سؤال 8407]‏‏ ‏ ‏ 4534‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 23 / 4 / 1361‏

‏‏آیا در زمینی که موقوفه باشد و باید از درآمد آن، در کارهای عام المنفعه، مانند‏‎ ‎‏بیمارستان و مدرسه و زوار امام حسین علیه السلام مصرف شود، اگر مردم مسجد ساختند‏‎ ‎‏ـ  البته بدون این که اجاره بگیرند از متولی یا اجاره بدهند ـ می شود نماز خواند و آیا‏‎ ‎‏حکم مسجد را دارد یا خیر؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متولی شرعی با مراعات جهت و مصلحت وقف، زمین را‏‎ ‎‏اجاره بدهد، نماز در آن اشکال ندارد؛ ولی وقف دوباره به عنوان مسجد‏‎ ‎‏نمی شود.‏

‏‏[سؤال 8408]‏‏ ‏ ‏ 4535‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 7 / 6 / 1358‏

‏‏محضر حضرت آیت الله‌ العظمی و المرجع الاعلی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏سلام علیکم استفتا می شود: یک قطعه زمین بایر، به نام حضرت سید الشهدا وقف‏
‏‎

‎‏شده و مدت ها بی منفعت مانده است. بعداً با تقاضای اهالی محل در سال 1357، به‏‎ ‎‏وسیلۀ دولت، در رژیم گذشته مدرسه ساخته شده. آیا در نظر مبارک، تصرف و نماز‏‎ ‎‏خواندن در آن مدرسه مشروع و مباح است یا نه؟ چنانچه احتیاج به اجازه و امضای‏‎ ‎‏حاکم شرع بوده باشد؛ تقاضا داریم: اجازۀ مذکور را ذیلاً مرقوم فرموده و مسلمانان و‏‎ ‎‏هیأت مدرسۀ این محل را آسوده نمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، با رجوع به متولی شرعی وقف و اجارۀ از او، تصرفات مانع‏‎ ‎‏ندارد و مال الاجاره باید در جهت وقف صرف شود.‏

‏‏[سؤال 8409]‏‏ ‏ ‏ 4536‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک زعیم عالی قدر، رهبر عظیم الشأن، آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام‏‎ ‎‏عمره العالی، امید است که سای‏‏ۀ‏‏ بلند پای‏‏ۀ‏‏ آن مرجع تا ظهور حضرت مهدی علیه السلام مستدام‏‎ ‎‏باشد. غرض از تصدیع، این است که روستایی جهت تعلیم و تربیت فرزندان و مبارزه‏‎ ‎‏با جهل، نیاز به مدرسه دارند؛ آیا اجازه می فرمایید این مدرسه در زمینی که وقف‏‎ ‎‏حضرت سیدالشهدا علیه السلام است ساخته شود؛ با توجه به این که زمین مذکور، مکانی‏‎ ‎‏مناسب جهت احداث مدرسه است؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متولی شرعی، صلاح وقف بداند، می تواند آن را برای‏‎ ‎‏ساختن مدرسه اجاره دهد.‏

‏‏[سؤال 8410]‏‏ ‏ ‏ 4537‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله، پس از عرض سلام‏

‏‏محلی احتیاج به حمام دارد؛ آیا اجازه می فرمایید زمین موقوفه را با اجازه متولی و‏‎ ‎‏تصدیق خبره اجاره کنند و روی آن حمام بسازند؟‏

‏‏بسمه تعالی، با مراعات جهت و مصلحت وقف مانع ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8411]‏‏ ‏ ‏ 4538‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 24 / 4 / 1361‏

‏‏دفتر زعیم عالی قدر، حضرت امام خمینی، دامت افاضاته، با احترام؛ به عرض‏‎ ‎‏می رساند:‏

‏‏هیأت ابوالفضلی برادران سرکانی مقیم مرکز، به منظور برپایی عزای امام حسین و‏‎ ‎‏تعلیم قرآن و تبلیغ اسلام، یک قطعه زمین از موقوفۀ کربلایی عباس قلی را ـ که به‏‎ ‎‏مساحت 162 مترمربع و واقع در: تهران، خیابان زنجان شمالی می باشد ـ تصرف‏‎ ‎‏نموده، در حدود یک سال است که برای اجرای هدف های فوق الذکر، تشکیلاتی را به‏‎ ‎‏صورت خیلی ساده، در آن بنا نموده ایم. ‏

‏‏با عنایت به سطر هفتم و هشتم خلاصۀ وصیت نامۀ کربلایی عباس قلی ـ که فتوکپی‏‎ ‎‏آن به پیوست جهت ملاحظه تقدیم می گردد ـ چنانچه زمین مورد بحث، برای احداث‏‎ ‎‏حسینیه (تعزیه داری حضرت سیدالشهدا) و تعلیم قرآن و تبلیغ دین مبین اسلام‏‎ ‎‏اشکالی ندارد؛ نظر حضرت امام را در این خصوص اعلام تا عیناً مطابق با دستور‏‎ ‎‏ایشان اقدام گردد. ‏

‏‏بسمه تعالی، با نظر متولی و مراعات جهت وقف، اجارۀ آن برای هدف‏‎ ‎‏مذکور و صرف مال الاجاره در جهت وقف، مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8412]‏‏ ‏ ‏ 4539‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 27 / 10 / 1361‏

‏‏دفتر امام، احتراماً؛ به عرض می رساند که این جانب به مسأله ای برخورد کردم که از‏‎ ‎‏آن دفتر می خواهم پاسخ این مسأله را آن طوری که از نظر شرعی جایز است، مطرح‏‎ ‎‏نمایید.‏

‏‏این جانب قطعۀ زمین ارثی داشته ام به موازی یازده قصب که طول آن زمین نوزده‏‎ ‎‏متر می باشد. با توجه به این که مقدار زیادی از آن زمین، زیر بنا واقع شده است و‏
‏‎

‎‏جلوی آن ساختمان که حیاط واقع است، خیلی کم می باشد و چون زمین جلوی حیاط‏‎ ‎‏وقف امام حسین و اولاد می باشد، به پاره ای از مسائل گوناگون برخورد کرده ام که ذیلاً‏‎ ‎‏اعلام می دارم.‏

‏‏1. آیا از لحاظ شرعی، جایز است که مقداری از زمین وقفی را گرفته و جنب همان‏‎ ‎‏زمین وقفی، به مقدار گرفته شده یا بیشتر، زمین بدون وقف خریداری نموده و به‏‎ ‎‏موقوفات اضافه نمایم؟‏

‏‏2. آیا جایز است که چندین سال زمین وقفی را اجاره کرده و به عنوان مستأجر‏‎ ‎‏برای حیاط منزل استفاده کرد؟‏

‏‏3. آیا جایز است که آن زمین موقوفه را خریداری نموده و به عنوان کوچه ای‏‎ ‎‏جلوی خانه داشته باشم و از فضای آن زمین استفاده نمایم؟‏

‏‏چنانچه هر کدام از این راه ها ممکن می باشد، اعلام دارید. خواهشمند است‏‎ ‎‏راهنمایی های لازم را در هر مورد بنمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اجاره کردن زمین وقفی، با رعایت جهت وقف و نظر متولی‏‎ ‎‏شرعی مانع ندارد، ولی تبدیل و خرید و فروش وقف جایز نیست.‏

‏‏[سؤال 8413]‏‏ ‏ ‏ 4540‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 15 / 6 / 1361‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ حاج آقا سید مرتضی پسندیده، مدّ ظله العالی،‏‎ ‎‏محترماً به عرض مقدس عالی می رساند:‏

‏‏این جانب اصالتاً از طرف خود و وکالتاً از طرف مادر و برادرانم غارسین، شش‏‎ ‎‏دانگ زمین ـ به پلاک 1143، واقع در بخش چهار شیراز که به موجب مفاد‏‎ ‎‏وقف نامه ای که موجود است، فقط سه دانگ آن، موقوفه شرف النساء می باشد ـ را از‏‎ ‎‏فرزندان واقف (شرف النساء) به عنوان تولیت، بر حسب مصالح موقوفه و بر طبق‏‎ ‎‏موازین شرعی و عرف محل، به منظور غرس اشجار، چند سال قبل، اجاره کرده ایم که‏
‏‎

‎‏تا کنون نیز به همین منوال بوده است. ‏

‏‏در شرط واگذاری زمین، سهم موقوفه نیز به منظور غرس اشجار قید شده است.‏‎ ‎‏همچنین در اسناد رسمی مالکیت غارسی مربوطه که در دست داریم ‏‏ محصول‏‎ ‎‏متعلق به غارسین و ‏‏ متعلق به موقوفه بوده که مال الاجارۀ سهم موقوفه را تا کنون‏‎ ‎‏پرداخته ایم. لذا از نظر آن عالم ربانی و فقیه بزرگ، کیفیت بقا و ابقا و حفظ حقوق‏‎ ‎‏غارسین را، به میزانی که شرع انور اسلام مقرر فرموده، اعلام فرمایید تا وظیفه شرعی‏‎ ‎‏هر یک از متولی و مستأجران (غارسین) روشن گردد. ‏

‏‏بسمه تعالی، اجارۀ وقف، موکول به نظر متولی شرعی با مراعات جهت و‏‎ ‎‏مصلحت وقف است و سهم موقوفه از درخت های غرس شده و حدود‏‎ ‎‏اختیارات و تصرفات مستأجر، تابع شروطی است که طرفین ضمن عقد‏‎ ‎‏اجاره، بر آن توافق نموده اند.‏

‏‏[سؤال 8414]‏‏ ‏ ‏ 4541‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی، امام خمینی، أدام الله‌ ظله علی رؤوس‏‎ ‎‏المسلمین، احتراماً؛ به عرض عالی می رساند:‏

‏‏چاه آبی با موتور آب به طور شرکت، در محلی وجود داشته است و این چاه مدتی‏‎ ‎‏است که متروک شده و مورد استفاده نبوده است و به جای آن، چاه دیگری حفر‏‎ ‎‏کردند. اکنون از طرف جهاد سازندگی ـ با خرج زیاد ـ به وسیلۀ لوله کشی، آب این چاه‏‎ ‎‏متروک را داخل حمام و منازل کشانده اند. ضمناً در بین این شرکا، یک صغیر وجود‏‎ ‎‏دارد و سهامی هم در این چاه، مربوط به املاک موقوفه است. شرکا همگی رضایت‏‎ ‎‏داده اند، فقط مسألۀ صغیر و موقوفه در میان است، که آیا ولیّ این صغیر و متولّی این‏‎ ‎‏وقف می توانند رضایت دهند، یا حکم دیگر دارد؟ در هر صورت تکلیف شرعی را‏‎ ‎‏واضح بیان فرمایید. والسلام علیکم‏

‏‏بسمه تعالی، اگر مصلحت وقف و صغیر باشد، با نظر متولی شرعی وقف،‏
‏‎

‎‏و ولی شرعی صغیر می توانند سهم وقف و صغیر را اجاره دهند و مال‏‎ ‎‏الاجاره را در جهت وقف و مصلحت صغیر، صرف نمایند.‏

‏‏[سؤال 8415]‏‏ ‏ ‏ 4542‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 13 / 6 / 1361 ‏

‏‏به نام خدا، پاسدار حرمت خون شهیدان، با درود فراوان به امام عزیز و شهیدان‏‎ ‎‏راه  اسلام‏

‏‏این جانب در حدود پانزده سال قبل، یک باب مغازۀ موقوفه، به مساحت 3×5، با‏‎ ‎‏دادن سرقفلی به مستأجر سوم یا چهارم و مبلغی به متولی آن موقع که ناظر معامله بود‏‎ ‎‏اجاره نمودم. بر اثر مرور زمان و چوبی بودن سقف، درخواست کتبی از ادارۀ اوقاف‏‎ ‎‏نمودم که حاضرم نوسازی و تیرآهن کنم، به شرطی که کرایه اضافه نشود و کرایۀ ما‏‎ ‎‏قبل را پرداخت نمایم. به تصدیق کارشناس ادارۀ اوقاف، نوسازی و در نتیجه، در‏‎ ‎‏حدود یک صد و هفتاد هزار تومان، خرج نمودم. ولی بر اثر کوچک بودن محل کارم،‏‎ ‎‏ساختمان فوق را دو طبقه ساختم. با این که کرایۀ ملک فوق از بعد از ساختن سه برابر‏‎ ‎‏شده، متولی قبل، فوت نمود. متولی جدید می گوید که طبقه بالا کرایه دارد. استدعا‏‎ ‎‏دارم حکم شرعی را بدهید و مهر امام عزیز مورد حاجت است. ‏

‏‏بسمه تعالی، اگر با متولی شرعی قرارداد نموده اید، به هر نحو قبلاً قرارداد‏‎ ‎‏کرده اید، باید عمل شود و تشخیص و رسیدگی، با اداره اوقاف است و‏‎ ‎‏چنانچه نزاعی در بین است به محکمۀ شرعیه مراجعه شود.‏

‏‏[سؤال 8416]‏‏ ‏ ‏ 4543‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 5 / 4 / 1361 ‏

‏‏دفتر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله، سلام علیکم، پیرو نامۀ‏‎ ‎‏سفارشی مورخۀ 1 / 12 / 1360، با کمال احترام، به استحضار می رساند:‏

‏‏همان طور که اطلاع دارند از مدتی قبل بنا به دستور دولت جمهوری اسلامی ایران،‏
‏‎

‎‏مقرر گردید در تمام وزارتخانه ها و ادارات تابعه، مکانی به عنوان مسجد ـ جهت ادای‏‎ ‎‏فریضۀ نماز ظهر و عصر کارمندان ـ در نظر گرفته شود. بنابراین دستور، مدیریت‏‎ ‎‏بهداشت محیط استان اصفهان نیز مکانی را بدین منظور در نظر گرفت؛ منتها محل این‏‎ ‎‏مدیریت دارای ویژگی خاص، از نظر شرعی می باشد، بدین معنا که زمین آن موقوفه‏‎ ‎‏بوده و مالک اولیه، زمین مورد بحث را جهت ساختمان مراکز درمانی و بهداشتی به‏‎ ‎‏سازمان بهداری اصفهان واگذار نموده است، و مدیریت بهداشت محیط مستقر در این‏‎ ‎‏ساختمان نیز، بی رابطه با مرکز درمانی و بهداشتی نمی باشد. از طرفی مدیریت مذکور‏‎ ‎‏طی قرارداد رسمی، سالیانه مبلغی به عنوان اجاره ـ جهت تکمیل ساختمان مسجد‏‎ ‎‏جنب این موقوفه ـ به ادارۀ کل اوقاف اصفهان پرداخت می نماید. اکنون مستدعی‏‎ ‎‏است جهت روشن شدن اذهان و رفع شبهۀ عده ای از کارکنان این مدیریت، جهت‏‎ ‎‏ادای نماز در این مکان موقوفه با شرایط فوق الذکر، نظر حضرت امام را به طور‏‎ ‎‏وضوح اعلام فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متولی شرعی با مراعات جهت و مصلحت وقف، زمین را‏‎ ‎‏اجاره داده، تصرف و نماز در آن اشکال ندارد.‏

‏‏[سؤال 8417]‏‏ ‏ ‏ 4544‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 26 / 4 / 1361‏

‏‏دفتر حضرت امام خمینی ‏

‏‏این جانب ساکن دهی به نام جوستان، در طالقان می باشم. دو قطعه زمین وقفی در‏‎ ‎‏دست من و برادرم می باشد. این دو قطعه زمین از طرف اوقاف در اجارۀ پدربزرگ و‏‎ ‎‏سپس پدرم و بعد از او نیز به من واگذار گردیده است. من که 36 سال دارم و سیزده‏‎ ‎‏سال پیش که پدرم مرحوم شد، چون برادر بزرگم در تهران کارمند بود، اوقاف آن را به‏‎ ‎‏من اجاره داد. چند سال، سالی بیست تومان و چند سال، سالی پنجاه تومان و قبل از‏‎ ‎‏انقلاب اسلامی کشورمان، سالی صد تومان بابت اجاره از من می گرفت که قبوض آن‏
‏‎

‎‏موجود است. ولی بعد از انقلاب، دیگر کسی برای گرفتن اجاره، به بنده رجوع نکرده‏‎ ‎‏است ولی من سالانه، چیزی به حساب خودم، در راه واقف خرج می کنم. ‏

‏‏این دو قطعه زمین یکی در دست برادرم می باشد که در حدود 700 مترمربع و یک‏‎ ‎‏قطعه در دست خودم می باشد که در حدود 1500 مترمربع است. زمین دست برادرم‏‎ ‎‏یونجه می باشد و زمین دست خودم را نه سال پیش، تبدیل به باغ سیب کرده ام که تمام‏‎ ‎‏کار و زحمت و خرج آن را خودم متحمل شده ام و خرج زیادی نیز برای آن کرده ام و‏‎ ‎‏حالا دو سال است که به ثمر رسیده و بار می دهد. چون دیگر مأمور اوقاف رجوع‏‎ ‎‏نمی کند و اجارۀ آن را نمی گیرد، خواهشمند است در زیر همین نوشته، آن امام عزیز،‏‎ ‎‏تکلیف شرعی این جانب را معین فرمایند تا زحمتی که می کشم و محصولی که‏‎ ‎‏برمی دارم حلالم باشد. ‏

‏‏بسمه تعالی، به متولی شرعی و با نبود شخص خاص، به اوقاف محل‏‎ ‎‏مراجعه کنید و نسبت به دو سال گذشته که اجاره نکردید، به مقدار متعارف‏‎ ‎‏بپردازید. ‏

‏‏[سؤال 8418]‏‏ ‏ ‏ 4545‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مقدس منور نایب الامام آیت الله‌ العظمی خمینی، ادام الله‌ ایام افاضاته العالیه‏

‏‏محترماً؛ عرض می شود: زمین موقوفۀ مخروبه ای که قبلاً مستراح مسجد بوده،‏‎ ‎‏سال های متمادی مخروبه مانده و از انتفاع خارج شده. شخصی از متولی شرعی شفاهاً‏‎ ‎‏اجازه گرفته تا طبقه پایین آن را مستراح و وضوخانه بسازد و فوقانی آن را به خرج‏‎ ‎‏خود چند درب دکان بسازد. متولی آن نیز شفاهاً تشویق و ترغیب بر آن نموده است؛‏‎ ‎‏آیا کسی دیگر حق اعتراض دارد؟ آیا متولی می تواند بگوید: اعیان را طبق نظر من‏‎ ‎‏وقف نمایید یا به حکم صحیح «للزارع زرعه و لصاحب الأرض کراء أرضه» اعیان،‏‎ ‎‏ملک سازنده است و فقط کرایه زمین مخروبه موقوفه را باید بدهد؟ مستدعی آن که‏
‏‎

‎‏حکم الله‌ را بیان بفرمایید. اگر کسی پیدا شود که مخارج اعیانی آن را بدهد که سازنده‏‎ ‎‏واگذار به وقف نماید، نسبت به وجه سرقفلی که سازنده گرفته چه صورت دارد؟ لطفاً‏‎ ‎‏جواب صریح فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متولی شرعی با مراعات صلاح وقف اجازه داده که‏‎ ‎‏شخص برای خودش ساختمان کند و اجاره زمین را بپردازد، صاحب‏‎ ‎‏ساختمان، اجاره زمین را ضامن است. و زمین در حالی که ساختمان روی‏‎ ‎‏آن است ملاحظه می شود نه مخروبه. ‏

‏‏[سؤال 8419]‏‏ ‏ ‏ 4546‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 8 / 2 / 1361‏

‏‏محضر مبارک مرجع عالی قدر و رهبر انقلاب، حضرت آیت الله‌ العظمی امام‏‎ ‎‏خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏به استحضار می رساند: بعضی از موقوفات هست که عرصه و اعیان موقوفه بوده و‏‎ ‎‏به مرور زمان، اعیان از بین رفته و فعلاً زمین تنها به اجاره واگذار می شود که مستأجر‏‎ ‎‏ایجاد اعیان برای خود بنماید؛ آیا موقوفه به اعتبار اعیان سابق، حقی بر اعیان مستحدثه‏‎ ‎‏پیدا می کند یا خیر؟ و آیا می شود مستأجر را مقید کرد که قسمتی از اعیان را به موقوفه‏‎ ‎‏تملیک کند یا این که می توان بدون چنین قیدی فقط عرصه را به اجاره داد؟‏

‏‏ ‏ ‏ نمایندگان امام در سازمان اوقاف: مهدی جمارانی و محمدعلی نظام زاده‏

‏‏بسمه تعالی، اجاره جایز است و به اعتبار اعیان سابقه موقوفه حقی پیدا‏‎ ‎‏نمی کند؛ و تملیک یا عدم تملیک نیز تابع قراردادی است که با مستأجر‏‎ ‎‏منعقد می کنند و نمی توان مستأجر را ملزم به این کار نمود.‏

‏‏[سؤال 8420]‏‏ ‏ ‏ 4547‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 6 / 7 / 1358‏

‏‏محضر مبارک پیشوای عالی قدر ملت ایران، حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی،‏
‏‎

‎‏مدّ ظله، به شرف عرض می رساند:‏

‏‏رقبۀ موقوفه ای مخروبه بوده، متولی شرعی و قانونی آن با رعایت ضوابط عرفی با‏‎ ‎‏شخصی قرارداد اجاره منعقد می نماید. مستأجر تعهد می کند که در محل به نفع و‏‎ ‎‏مالکیت موقوفه، ساختمان دو اشکوبه (طبقه) نماید و در مدت مقرره به قراری که فیما‏‎ ‎‏بین گذاشته شده، مال الاجاره را می پردازد. با این که مستأجر، تمام تعهدات خود را‏‎ ‎‏حتی به نحو شایسته تری انجام داده، آیا شرعاً و عرفاً، عقد اجاره را که در اصل یا‏‎ ‎‏نسبت باقیمانده، می توان باطل دانست یا خیر؟ از مقام شامخ آن حضرت استدعا‏‎ ‎‏می شود حکم شرعی و عرفی را مزین فرمایید، سرافراز خواهم شد.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر اجاره از متولی شرعی و موافق جهت وقف واقع شده و‏‎ ‎‏مدت باقی است، باطل نمی شود.‏

‏‏[سؤال 8421]‏‏ ‏ ‏ 4548‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏حضور محترم رهبر عالی قدر جهان تشیع، حضرت آیت الله‌ العظمی، امام خمینی‏

‏‏این جانبان، اهالی روستای ایراء بخش لواسان، احتراماً به عرض عالی می رسانند:‏‎ ‎‏حمام ایراء به طور کلی قابل استفاده نمی باشد، و زمینی که مناسب ساختن حمام باشد‏‎ ‎‏نیست. یک ملک موقوفه هست که فعلاً هیچ استفاده ای از آن نمی شود. کسی که ملک‏‎ ‎‏را وقف نموده، قید کرده: اگر درآمدی از ملک نامبرده حاصل شود؛ در محرّم در‏‎ ‎‏حسینیه اطعام بشود. خواهشمند است به این سؤال اهالی جواب عنایت بفرمایید: آیا‏‎ ‎‏می شود در این ملک موقوفه برای اهالی روستای ایراء، حمام عمومی احداث بشود یا‏‎ ‎‏خیر؟ والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، اگر با مراعات مصلحت وقف از متولی شرعی اجاره کنند‏‎ ‎‏برای ساختن حمام، و مال الاجاره را در جهت وقف صرف نمایند مانع‏‎ ‎‏ندارد.‏

‏
‏‎

‎‏[سؤال 8422]‏‏ ‏ ‏ 4549‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 12 / 8 / 1358‏

‏‏محضر مقدس رهبر عالی قدر حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دامت برکاته،‏‎ ‎‏ضمن تقدیم سلام، با نهایت ادب و احترام به عرض می رساند که:‏

‏‏قریب صد سال قبل، زمینی وقف مسجدی در این شهر شده که عوایدش صرف‏‎ ‎‏مسجد گردد. زمین فوق به صورت باغ درآمده بود و به مرور زمان رعیت باغ را‏‎ ‎‏تصاحب کردند. بعداً باغ به خیابان برخورد نمود و مقداری از آن که باقیمانده بود با‏‎ ‎‏مقداری از راه قدیم را شهرداری سابق تصاحب نموده و یک نانوایی ساخته و مقداری‏‎ ‎‏را به بانک تعاون روستایی فروخته ـ که فعلاً وسایل زندگانی مردم در بانک تعاونی‏‎ ‎‏توزیع و به فروش می رسد ـ و مردم از نانوایی نان خریداری و از بانک هم خریداری‏‎ ‎‏می نمایند. با توجه به اصل زمین این دو مؤسسه که قبلاً وقف بوده است؛ در حال‏‎ ‎‏حاضر اجازه می فرمایید که ما از بانک تعاون روستایی و از نانوایی فوق وسایل‏‎ ‎‏خریداری نماییم. مستدعی است حکم شرعی را صادر فرمایید.‏

‏‏بسمه تعالی، در هر صورت خرید و فروش از مؤسسه و نانوایی صحیح‏‎ ‎‏است، ولی تصرف در آن در صورتی جایز است که به متولی شرعی‏‎ ‎‏مراجعه و از او زمین مؤسسه و نانوایی اجاره شود.‏

‏‏[سؤال 8423]‏‏ ‏ ‏ 4550‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر مبارک قائد اعظم و رهبر کبیر انقلاب و مرجع عالی قدر عالم تشیع،‏‎ ‎‏حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، دام ظله العالی‏

‏‏پس از مراتب دعاگویی، از خداوند عالم خواستارم که وجود آن مرجع بزرگ را از‏‎ ‎‏جمیع حوادث حفظ بفرماید و از جوار حضرت ثامن الائمه خدمت آن رهبر بزرگ و‏‎ ‎‏مرجع عالی قدر سلام عرض می کنم. از خدمت آن رهبر عالی قدر تقاضا دارم رأی‏
‏‎

‎‏خود را در این مسأله شرعیه بیان فرمایید که خیلی مشکل است.‏

‏‏1. زمینی مزروعی، وقف عزاداری حضرت سید الشهدا علیه السلام بود. در زمان طاغوت‏‎ ‎‏زمینی برای بهداری و دبستان و کارخانه برق مطالبه کردند و مردم بدون این که از حاکم‏‎ ‎‏شرع اجازه بگیرند بدون اجبار، زمین فوق را در اختیار دولت گذاشتند و آن ها آن بناها‏‎ ‎‏را ساختند؛ اما در زمان دولت جمهوری اسلامی تمام شد. البته هنوز هم مشغول‏‎ ‎‏می باشند. ‏

‏‏بسمه تعالی، باید به متولی شرعی مراجعه و زمین وقف را از او اجاره کنند‏‎ ‎‏و با نظر او مال الاجاره صرف در جهت وقف شود.‏

‏‏[سؤال 8424]‏

‏‏2. در زمان دولت جمهوری اسلامی یعنی در تابستان گذشته به همین محل آمدند‏‎ ‎‏و برای ساختن حمام زمینی مطالبه کردند. مردم محل زمین مزروعی دیگری که وقف‏‎ ‎‏عزادارای حضرت سید الشهدا بود برای ساختن حمام معرفی کردند. بنده اهل آن‏‎ ‎‏محل می باشم و مشغول تحصیل در مشهد مقدس هستم و در آن موقع در محل بودم.‏‎ ‎‏تازه پایه حمام را کنده بودند که تذکر دادم تا در این زمین حمام درست نشود؛ اما اعتنا‏‎ ‎‏نکردند و مشغول ساختن شدند. موقعی که بنده تذکر دادم، گفتند: «اگر جایز نبود زمین‏‎ ‎‏را می خریم». بیان فرمایید که غسل مردم در این حمام چطور است؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر آب مباح باشد، غسل صحیح است و برای جواز تصرفات‏‎ ‎‏زمین، حمام را از متولی شرعی اجاره کنند و با نظر او مال الاجاره صرف‏‎ ‎‏در جهت وقف شود.‏

‏‏[سؤال 8425]‏‏ ‏ ‏ 4551‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏زمین مزروعی با مقداری آب، وقف شده برای طلاب مدرسۀ علمیه، بود و نبود‏‎ ‎‏این زمین در ازدیاد اجاره بها مدخلیتی ندارد بلکه مستأجر، زمین هم باشد، فقط اجاره‏
‏‎

‎‏آب را می دهد و در زمین خودش کشت می کند. این زمین متصل به شهر واقع شده، آیا‏‎ ‎‏می شود این زمین را به مؤسسات دولتی یا به مستضعفین، جهت ساختن خانه‏‎ ‎‏مسکونی اجاره داد یا خیر؟‏

‏‏بسمه تعالی، اگر متولی شرعی اجاره می دهد و اجاره آن موافق جهت وقف‏‎ ‎‏باشد مانع ندارد.‏

‏‏[سؤال 8426]‏‏ ‏ ‏ 4552‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 28 / 6 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی دام ظله العالی‏

‏‏به شرف عرض عالی می رساند اراضی موقوفه . . . وقف خاص نسلاً بعد نسل طبقاً‏‎ ‎‏بعد طبقه و منافع آن مخصوص اولاد ذکور تا زمان حیات می باشد، که پس از چندین‏‎ ‎‏سال زحمت در آن تفکیک جهت خانه سازی با اجاره ناقابل به افراد واگذار و سکونت‏‎ ‎‏دارند. لکن از روزی که سر و صدای زمین بلند شد، مستأجرین از پرداخت اجاره و‏‎ ‎‏بدهی خودداری نمودند و اظهار می دارند (امام فرمودند اجاره ندهید و زمین مال‏‎ ‎‏خودتان است) استدعا دارم با توجه به مراتب معروضه نظریات خود را به شرح ذیل‏‎ ‎‏در این باره اعلام فرمایید. ‏

‏‏بسمه تعالی، اجاره وقف به نظر متولی شرعی و مراعات جهت وقف مانع‏‎ ‎‏ندارد و مستأجرین باید اجرت را بپردازند.‏

‏‏[سؤال 8427]‏‏ ‏ ‏ 4553‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی‏

‏‏محضر انور سرورنا الاعظم، استادنا المعظم، حضرت آیت الله‌ العظمی حاج آقا‏‎ ‎‏روح الله‌ خمینی، مدّ ظله‏

‏‏پس از ابلاغ سلام و اظهار ارادت، مدت شش سال تمام است که در سنجان اراک‏‎ ‎‏امام جماعت و اشتغال به تبلیغ احکام و ارشاد دارم. تا به حال میزبانم والده بوده است،‏
‏‎

‎‏لکن چون فعلاً والده ام را از دست داده ام، بودن در آن جا و ادامۀ تبلیغ موقوف به‏‎ ‎‏داشتن خانه می باشد و شرایط زندگی هم اجازه نمی دهد زمینی خریداری و بسازم. در‏‎ ‎‏محل مذکور خانه ای است مخروبه که صاحب آن مسمّی به سیدرحیم فوت کرده و‏‎ ‎‏وارثی هم نداشت و طبق گزارش محل، وقف شناخته شده است و مدت سی سال‏‎ ‎‏است که در آن جا افتاده و از آن بهره برداری نشده است. از آن استاد محترم انتظار‏‎ ‎‏می رود در صورتی که صلاح بدانید اجازه فرموده خرابۀ مذکور را اجاره و مال الاجاره‏‎ ‎‏را به مصرف موقوف علیه که حمام است برسانم. البته به طوری که بعد از نوسازی،‏‎ ‎‏اعیان مال خودم و زمین به وقفیت خود باقی باشد. مثل زمین هایی که در آستانۀ مقدسه‏‎ ‎‏اجاره داده شده است. مخفی نماند که این اقدام لعلّ بر نفع موقوفه باشد؛ چون‏‎ ‎‏خانه های مجاور و بعضی دیگر در آن تصرف عدوانی کرده و حقیر تا به حال‏‎ ‎‏جلوگیری کرده ام و مبلغ شش هزار و پانصد تومان به جهت رفع ید عدوانی داده ام.‏‎ ‎‏الامر امرکم. خداوند متعال وجود حضرت آیت اللهی را از جمیع بلیات ارضی و‏‎ ‎‏سماوی محفوظ و بیش از پیش توفیق عنایت بفرماید.‏

‏‏بسمه تعالی، باید بعد از معلوم شدن خصوصیات زمین و مال الاجاره نزد‏‎ ‎‏متولی شرعی، از او اجاره نمایید.‏

‏‏[سؤال 8428]‏‏ ‏ ‏ 4554‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 31 / 5 / 1361‏

‏‏تهران، دفتر حضرت امام، استدعا دارد به مسأله زیر از نظر فقهی جواب دهند:‏

‏‏اگر خرده مالکین دهی 30 سال پیش دور هم جمع شده باشند و زمین های کوچک‏‎ ‎‏و مشاع خود را جهت سهولت عمران در قطعات بزرگ مشاع یک کاسه کرده و در این‏‎ ‎‏تقسیم سهم یکی از مالکین که مساوی دیگران است بعد از گذشت مدت فوق که‏‎ ‎‏همگام با سایرین زمین خود را تبدیل به باغ نموده و درختان تنومندی دارد و به ثبت‏‎ ‎‏رسانده و حتی به دیگری واگذار کرده است، معلوم شود که چند قطعه از زمین های‏
‏‎

‎‏مشاع ملکی او جزو سهم وقفی شده و در عوض چند قطعه از زمین های وقفی نیز‏‎ ‎‏جزو سهم ملکی او که باغ شده است گردیده، حال چه باید بکند و حکم این مسأله‏‎ ‎‏چیست؟ با توجه به این که وضع زمین های ده بعد از 30 سال به کلی به هم خورده، و‏‎ ‎‏وقف، وقف اولاد بوده است، متولی خود از خرده مالکین بوده و در تقسیم نظارت‏‎ ‎‏داشته است و اکنون مدعی هم ندارد. ‏

‏‏با تقدیم احترام و دعا به امام‏

‏‏بسمه تعالی، به متولی شرعی زمین های موقوفه مراجعه نمایند و اگر متولی‏‎ ‎‏خاص ندارد به حاکم شرع رجوع کنند و با صلاح دید او و مراعات جهت‏‎ ‎‏وقف، قسمت وقف را از او اجاره کنند و باید مال الاجاره صرف در جهت‏‎ ‎‏وقف شود.‏

‏‏[سؤال 8429]‏‏ ‏ ‏  ‏‏---->‏‏ ‏‏ 4640‏

‏‏3. کسی زمین موقوفه ای را غصب کرده و بر روی آن ساختمان نموده است. حکم‏‎ ‎‏این ساختمان و زمین چه می باشد؟ ‏

‏‏بسمه تعالی، باید به متولی شرعی مراجعه کند و اگر متولی شرعی،‏‎ ‎‏باقیماندن ساختمان را ـ ولو با گرفتن اجاره ـ مصلحت وقف نداند و اجازه‏‎ ‎‏ندهد، باید ساختمان را از آن زمین بردارد.‏

‏‏[سؤال 8430]‏‏ ‏ ‏ 4555‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 25 / 10 / 1358‏

‏‏محضر مبارک حضرت آیت الله‌ العظمی امام خمینی، مدّ ظله العالی، با کمال ادب و‏‎ ‎‏با عرض درود معروض می دارد:‏

‏‏مقدار هشت سهم و نیم از ملک نصرت آباد که وقف خاص است در اجاره‏‎ ‎‏شخصی بوده است که در اثنای مدت اجاره، مستأجر و مؤجر که موقوف علیهم‏‎ ‎‏می باشد، هر دو فوت کرده اند. مستدعی است حکم این اجاره را بیان فرمایند که آیا‏
‏‎

‎‏این اجاره به حال خود باقی است، یا فسخ شده و امر موکول به طبقه بعدی می شود یا‏‎ ‎‏خیر؟ با تقدیم احترام‏

‏‏بسمه تعالی، بعد از مردن موجر موقوف علیه، اجارۀ وقف باطل است، مگر‏‎ ‎‏آن که بطن بعدی آن را اجازه کند و یا آن که اجاره دهنده، متولّی باشد و‏‎ ‎‏مراعات مصلحت وقف و بطون لاحقه را هم کرده باشد.‏

‏‏[سؤال 8431]‏‏ ‏ ‏ 4556‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏

‏‏حضور محترم رهبر اسلام پیشوای تشیع حضرت آیت الله‌ امام خمینی زید توفیقه‏

‏‏محترماً معروض می دارم: این فدوی یک زمین موقوفه اجاره نمودم به مدت معیّن‏‎ ‎‏30 سال گندم، چون جهت وقف استفاده قابلی نبوده جهت ازدیاد استفاده وقف، بنده‏‎ ‎‏اشجارکاری نمودم به عنوان آن که پس از مدت، نصف حاصل اشجار عایدی مال‏‎ ‎‏موقوفه به خرج، نصف حاصل مال بنده، بنده ام سهم خودم را با ائمه اطهار وقف نهفته‏‎ ‎‏نموده ام به خرج خودم، حال که مدت منقضی شده موجر فوت نموده دیگران ادعا‏‎ ‎‏دارند به آن که این موقوفه ها مال اجداد ما است متعلق به ما می باشد بدون مدرک‏‎ ‎‏تولیت شرعی سالی چهار، پنج هزار تومان حاصل اشجار را می برند قسمت بنده را‏‎ ‎‏جواب نمی دهند، آیا بنده شرعاً ذی حق هستم قسمت خودم را ببرم به مصرف خودم‏‎ ‎‏برسانم یا خیر؟ مستدعی است احکام را مرقوم فرمایید. ‏

‏‏والسلام علیکم ورحمة الله‌ وبرکاته‏

‏‏بسمه تعالی، هر مقدار از درخت ها که جزء وقف درنیامده متعلق به مالک‏‎ ‎‏درخت ها است و حاصل آن هم بدو اختصاص دارد.‏

‏‏[سؤال 8432]‏‏ ‏ ‏ 4557‏

‏‏ ‏ ‏ بسمه تعالی ‏ ‏ 30 / 5 / 1361‏

‏‏حضور محترم حضرت آیت الله‌ العظمی، امام خمینی، سلام علیکم، امیدوارم خدا‏
‏‎

‎‏سایۀ بلند پایۀ شما را از سر مسلمین جهان کوتاه نکند، و طول عمر با سلامتی و‏‎ ‎‏موفقیت به شما عطا فرماید، و این دعای هر روز ما مسلمانان است.‏

‏‏امام عزیز! پدرم در سال 1340 به رحمت ایزدی پیوست. مغازه ای داشت که خودم‏‎ ‎‏روی آن بقالی داشتم. ماهی 90 تومان اجاره می دادم و او هم خرج خانواده می کرد.‏‎ ‎‏پدرم وصیت کتبی نداشت و بارها شفاهاً وصیت متعدد می کرد. از جمله، همیشه‏‎ ‎‏می گفت: این مغازه وقف امام حسین علیه السلام است، ولی صیغ‏‏ۀ‏‏ وقف نامه نخوانده بود و‏‎ ‎‏می گفت: بعد از من، اجاره آن را بدهید برای کسر خرج فقرای طایفه، و اگر در اقوام‏‎ ‎‏فقیر نبود، کسی را بگیرید تا در دهات یا مسجد، مسأل‏‏ۀ‏‏ دینی بگوید. بعد از پدرم پانزده‏‎ ‎‏سال روی مغازه بودم، که دولت مغازه را برای خیابان خراب کرد و پانزده هزار تومان‏‎ ‎‏پول ملک مغازه را به من داد. جایی نبود که با این پول بتوانم خریداری کنم و وقف‏‎ ‎‏کنم، و در این مدت هم چون کاسبی من ضعیف بود و بدهکار بودم، اجار‏‏ۀ‏‏ مغازه را‏‎ ‎‏ندادم و خودم را مستحق می دانستم. آیا اجاره را مدیونم یا نه؟ در صورتی که بعد از‏‎ ‎‏خراب شدن مغازه ـ که سنه 1355 بود ـ تا به حال بیکارم، و ملکی داشتم که چند ماه‏‎ ‎‏قبل فروختم، که اگر بخواهم مغازه بگیرم، فقط سرقفلی می شود. در دست سرمایه‏‎ ‎‏ندارم. اگر مغازه نگیرم، باید از این پول خرج کنم، تا تمام شود. ولی گاهی یک‏‎ ‎‏معاملات جزئی می کنم و به قناعت مخارج منزلم اداره می شود. این است مسأله‏‎ ‎‏زندگیم، تا ببینم پانزده سال اجاره را مدیونم یا نه؟ ‏

‏‏اگر طبق وصیتی که پدرم شفاهاً می گفت: ثلث از مال برای خودم، و درآمدش طبق‏‎ ‎‏همان وصیت بالا ـ که عرض کردم ـ مصرف شود. منزلی داشت که محل زندگی تمام‏‎ ‎‏خانوادۀ ما و خودش بود. آن را ثلث پدر کردیم، که تا سنه 1355 ـ یعنی پانزده سال بعد‏‎ ‎‏از پدرم ـ در آن زندگی می کردیم و هیچ اجاره ندادیم و قادر هم نبودیم. بعد از این که‏‎ ‎‏منزلی خریدیم، منزل پدری را اجاره دادیم و درآمدش هم در دست من و خواهرانم‏‎ ‎‏خرج شد. از این اجاره، فقط بیست سال نماز و روزه که وصیت کرده بود، خریدیم، و‏
‏‎

‎‏دیگر کاری انجام ندادیم. و این منزل قدری تعمیر لازم دارد، که ما نه پول داریم، نه‏‎ ‎‏می توانیم. درآمد هم دارد، ولی دست ما جمع نمی شود. واین مسأله شب و روز مرا‏‎ ‎‏رنج می دهد و می ترسم بمیرم و مدیون پدر باشم. نتیجه از مزاحمت این که:‏

‏‏1. با این شرایطی که از زندگی خود عرض کردم، آیا اجارۀ مغازه و منزل را مدیونم‏‎ ‎‏یا نه؟ (ضمناً از این اجاره ها، فقط شش هزار تومان برای جبهۀ جنگ پول دادم، گاهی‏‎ ‎‏هم خودم چیزی دادم).‏

‏‏بسمه تعالی، با فرض محرز بودن وقف مغازه، وجه اجارۀ آن را در مدتی که‏‎ ‎‏متصرف بودید، ضامن هستید. باید آن را در جهت مقرّره صرف نمایید.‏

‏‏وجه اجارۀ ثلث را متصرفین ضامن هستند. باید به دست وصی، در جهتی‏‎ ‎‏که میت تعیین کرده، مصرف نمایید.‏

‏‏[سؤال 8433]‏

‏‏2. پانزده هزار تومان پول مغازه را چه کنم؟ به هر کس یا هر جا دستور فرمایید‏‎ ‎‏بدهم.‏

‏‏بسمه تعالی، اگر با وجه مزبور نمی توانید ملکی تهیه کنید، تا به جای مغازه‏‎ ‎‏وقف باشد، باید عین پول را در جهتی که واقف تعیین کرده صرف نمایید.‏

‏‏[سؤال 8434]‏

‏‏3. منزل را که ثلث پدر قرار دادیم، در سند به نام خودمان است. هر کار، یا به هر‏‎ ‎‏کس دستور فرمایید، یا برای طلاب یا مدرسه علوم دینی، در محضر انتقال دهم، که به‏‎ ‎‏دست من نباشد، که درآمدش خرج شود و موفق به انجام وظیفه ام نشوم. ‏

‏‏بسمه تعالی، ثلث باید تحت اختیار وصی باقی بماند، و عواید آن را طبق‏‎ ‎‏وصیت میت، در جهت تعیین شده صرف کند. ‏

‏‏در انتظار ابلاغ فتوای مرجع بزرگ جهان و رهبر کبیر و نور چشمان ملت ستمدیدۀ‏‎ ‎‏ایران و جهان می باشم.‏

‏‎ ‎

‏‎

‎