این نامه در شرایطی از طرف امام خمینی(س) به قلب کمونیزم دنیا صادر شد که اتحاد جماهیر شوروی هنوز به عنوان یک مجموعه قدرتمند در شرق جهان،برقرار بود، جنگ سرد خاتمه نیافته بود، دیوار برلین به عنوان نماد جدائی شرق و غرب فرو نریخته بود و حاکمیت کمونیسم بر قانون اساسی شوروی و بر مقدرات مردم در جمهوری های این کشور هنوز برقرار بود. با این حال امام خمینی(س)، این مرد قرن، بلکه سده ها، در نامه عبرت آموز خویش به گورباچف از صدای شکسته شدن استخوانهای مارکسیسم سخن به میان آورد و وی را از روی آوردن به غرب برای حل مشکلات اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی برحذر داشت.

امام خمینی(ره) بنیانگذار انقلاب اسلامی با واکاوی خاستگاه و جایگاه مجلس در جمهوری اسلامی، نمایندگان را به انجام وظیفه قانونی و اسلامی خود فرا می خواند. ایشان ضمن بیان توصیه های یازده گانه ای که به مثابه منشور نمایندگی می باشد، راهبرد تکالیف آنان را تبیین می کند و سندی راهبردی و بلند مدت و نقشه راه را نه تنها برای نمایندگان نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بلکه برای نمایندگان همه اعصار مجلس شورای اسلامی یاد آور می شوند.

همه ما باید وحدت اسلامی را شعارمان کنیم. با وحدت، و بودن زیر پرچم «لا اله الا اللَّه» پیروز می ‏شویم. (صحیفه امام، جلد 7، صفحه 187)

توبه در لغت به معنای دست کشیدن از گناه و بازگشتن به راه حق است و به تعبیر دیگر، بازگشت به پشیمانی از گناه است. در قرآن کریم هم «توبه عبد» مطرح است و هم «توبه خدا». یک نکته مهم در این رابطه شرایط پذیرش توبه مثل جهالت و غفلت، عدم تأخیر آن تا زمان مرگ، تصمیم جدی بر ترک گناه، ندامت و...است. جدا از همه مباحثی که ذیل این مقوله میتوان مطرح کرد سوال این است که با توجه به سطوح مختلف رفتارهای مستوجب توبه (حق الناس و حق الله) شرایط پذیرش و درک توبه بعضی افراد خاص را چگونه می توان تشخیص داد؟

آن چه که بر هر عقل سلیمی واضح و مبرهن است اگر علاقه به نژاد و میهن در حدی باشد که سبب زیر پا گذاشتن حق باشد، ناپسند است. اما اگر علاقه مندی به نژاد و وطن ابزاری برای دفاع از حق و حقیقت قرار گیرد، پسندیده است. مثلا اگر علاقه به وطن ابزاری باشد برای حفظ کشور از دست دشمنان امری مطلوب است. همچنین است اگر در حدی باشد که سبب اعتماد به نفس ملت و احساس هویت شود.

در اندیشه امام سؤال های چه نظمی باید پاس داشته شود؟ و امنیت چه کسانی یا چه نظامی باید حفظ شود؟ مسائلی اساسی و محوری است و بدون پاسخگویی به آن ها نمی توان در مورد لزوم رعایت نظم و امنیت، نفیاً یا اثبا تاً سخنی گفت. به عبارت دیگر امام به عنوان یک شخصیت مکتبی و انقلابی، مدافع هر نظم و پاسدار هر امنیتی نیست بلکه در مواجهه با آن، اولین سؤال، کشف مشروعیت یا عدم مشروعیت آن است و بر اساس پاسخ دریافتی موضع بعدی اتخاذ می گردد. جلوه انقلابی و به اصطلاح رادیکال شخصیت حضرت امام در مواجهه با همین سؤال ظاهر می شود. امام آن گاه که در نظاره به نظم جهانی، آن را نظمی مدافع منافع و مطا مع جهانخواران و پایمال کننده حقوق مستضعفین می یابد، حکم به عدم مشروعیت آن داده و رسالت مقابله با آن را در خود می یابد. همین نگاه در مواجهه با حکومت شاه نیز نافذ است و طبیعی است که وقتی آن را نا مشروع و ظالمانه یافت، خود را موظف به تأمین امنیت آن نمی یابد.

در سال 57 دانشجویان دانشگاه تهران و دانشگاه های تهران در بزرگداشت روز 13 آبان یعنی همان سالروز تبعید امام و اعتراض به رژیم شاه نسبت به این حرکت، فراخوانی دادند که مراسمی در دانشگاه تهران برگزار می شود از دانش آموزان و دانشجویان و فرهنگیان خواسته بودند که بیایند مشارکت کنند مدارس و دبیرستان های اطراف دانشگاه در این روز کلاس ها را تعطیل کردند و به سمت دانشگاه تهران براه افتادند.

امام در سال های نخست پیروزی انقلاب اسلامی خواستار شدند در اداره ها و ... زن های مسلمان که می روند کار کنند، رعایت حدود حجاب اسلامی را بنمایند و .... .

یکی از اهداف عالیه انقلاب اسلامی، رهایی از وابستگی به شرق و غرب و میل به استقلال و آزادی بوده است. جایگاه شعار نه شرقی نه غربی در آرمان های نهضت اسلامی و همچنین در قانون اساسی پس از پیروزی انقلاب اسلامی به حدی است که می توان آن را یکی از شاخصه های مهم نظام جمهوری اسلامی دانست.

امام با اشاره به آزادی فعالیت احزاب و گروه ها، بین آزادی بیان و توطئه تمایز قائل می شود و اوّلی را طبیعی و مجاز می شمارد و دوّمی را مردود.

یکی از خصوصیات حضرت امام این بود که از دوران کودکی بتدریج با انواعی از ورزش ها همچون :شنا، سوارکاری، کشتی، دو،چوگان،کوه نوردی، تیراندازی و فوتبال آشنا شدند ویاد گرفتند و عمل کردند .بدین جهت می توان گفت که اولاً ایشان را باید جزو ورزشکاران تلقی کرد ثانیاً در تجلیل شخصیت ایشان این جنبه را مورد ملاحظه قرار داد ...

پیروی از امام راحل به «حرف و موضع گیری» نیست بلکه به عمل و وفاداری به آرمان های بنیان گذار انقلاب اسلامی است.

اگر دانشگاه واقعا دانشگاه باشد و دانشگاه اسلامی باشد؛ یعنی در کنار تحصیلات متحقّق در آنجا، تهذیب هم باشد، تعهد هم باشد، یک کشوری را اینها می‏ توانند به سعادت برسانند. (صحیفه امام، ج‏13، صص: 412-413)

جامعه شناسان به این سوال که ضرورت تشکیل حکومت از کجا نشأت می گیرد پاسخی کوتاه و موجز می دهند: تشکیل دولت و حکومت در همه شرایط، یک ضرورت اجتماعی است و نمی توان بی نیاز از آن بود و نیاز به تشکیل حکومت از مسائل جدید حیات اجتماعی انسان نیست. همان طور که در کتاب بررسیهای اسلامی، صفحات 177- 169 می خوانیم: فطری بودن نیاز به تشکیلات حکومتی به حدی بود که وقتی پیامبر اسلام (ص) پس از هجرت به مدینه دست به ایجاد دولت اسلامی زد مردم با وجود سؤالاتی که در زمینه حیض و هلال و انفاق و دیگر مسائل عادی مطرح می کردند و از پیامبر (ص) توضیح می خواستند در این مورد (تشکیل دولت) هیچگونه سؤالی مطرح ننمودند و توضیحی نخواستند حتی جریانهای پس از رحلت آن حضرت نیز با تمامی فراز و نشیب آن از همین احساس فطری سرچشمه می گرفت. هرگز شنیده نشد کسی بگوید: اصل انتصاب خلیفه لزومی ندارد یا دلیل بر لزومش نداریم، زیرا همه به انگیزه فطرت احساس می کردند که چرخ جامعه اسلامی بدون گرداننده، خود به خود گردش نخواهد کرد و دین اسلام این واقعیت را که در جامعه اسلامی باید حکومتی وجود داشته باشد، امضای قطعی نموده است.

از دیدگاه امام خمینی، دموکراسی شیوه ای متغیر از حکومت است- و نه حکومت مطلوب- که مؤلفه های اصلی آن منافاتی با اسلام ندارد بلکه چون اسلام همواره پاسخگوی نیازهای متنوع در هر عصر و زمانی است دموکراسی واقعی فقط در اسلام یافت می شود...

عدالت از جمله بنیادی ترین ارزشهای جوامع انسانی است که در طول تاریخ بشر مکاتب بسیاری در این رابطه سخن گفته اند و هر کدام به جنبه هایی از آن پرداخته اند. دین اسلام هم به عنوان مترقی ترین آیین زندگی بشری نمی تواند به این موضوع بی تفاوت بوده باشد و بحث در این باره بسیار دارد؛ هم در حوزه عدالت فردی و هم اجتماعی، همچنین در حوزه های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و ... . امام خمینی که تربیت یافته دین مبین اسلام است تفکرات او نیز از اسلام اصیل نشأت گرفته و در عرصه عمل و رفتار نیز از همان ابتدا از جمله شعارهای اصلی مبارزه خود را مفهوم عدالت در بعد اجتماعی آن قرار داد.

امام خمینی در ابتدای سخن خود در وصیت نامه سیاسی-الهی شان، به حدیث «متواتر» ثقلین اشاره کرده اند. این اشاره می تواند به دلایل و از جنبه های مختلفی باشد. از جمله اینکه مورد استناد بودن این حدیث نزد تشیع و اهل تسنن به گونه های مختلف، خود بیانگر حقانیت مفهوم و محتوای این حدیث شریف است. نکته دیگر اینکه روش تمسک به قرآن و عترت را مورد توجه قرار داده است و به دلیل ملازم دانستن هر دوی اینها ارزش و اعتبار هر کدام را به واسطه دیگری تعریف کرده است. صرف نظر از تمام نکات مهم و کلیدی دیگری که در این حدیث شریف نهفته است که هر کدام می تواند علت انتخاب آن توسط امام خمینی به عنوان حسن مطلع وصیت نامه باشد، نکته مهم این است که تقریباً شاید هیچ حدیث دیگری چون حدیث ثقلین را نتوان یافت که با عبارتی کوتاه اما بسیار موجز، جامع الاطراف باشد و جان کلام پیامبر(ص) را برساند.

در همه مسلک های فلسفی و عرفانی[الهی] سخن این است که چگونه از حق تعالی که وحدت حقیقی دارد، عالم با این همه کثرات به وجود آمده است؟

دانشمندان علوم اجتماعی و علوم ارتباطات معتقدند در دنیای کنونی که موسوم به عصر اطلاعات و ارتباطات شده است تسلط بر مغزها و افکار به منزله اعمال نفوذ و قدرت به ملت ها و جوامع است. امروزه اهمیت جنگ نرم که از طریق تکنولوژی ارتباطات اعمال می گردد بر کسی پوشیده نیست. امپریالیسم فرهنگی برای سلطه بر جوامع از طرق رسانه های گروهی مدرن مبادرت به جنگی فرهنگی نموده است که اصطلاحاً به ان «جنگ نرم» اطلاق می شود. و از این طریق بدون هزینه های نظامی و جنگ سخت به پیشبرد اهداف خود که همانا مهم ترین آن استحاله فرهنگی است، مبادرت می نمایند.

با توجه به رویکرد امام خمینی(س) و اعتقاد به نقش کنش انسانی در جهت هدایت و رشد جامعه، سیاست اهمیت ویژه ای نزد ایشان پیدا می کند. اعتقاد به اسلام سیاسی و اینکه اسلام دین سیاست است در کنار تعریفی متعالی از سیاست بر خلاف برداشت ها و رهیافت های سطحی و موقتی باعث شده تا امام خمینی(س) رابطه ای بسیار نزدیک بین زندگی و سیاست برقرار نمایند و برای آن چندین بعد در سطوح مختلف قائل شوند و متعالی ترین نوع آن را به هدف سعادت دنیوی و اخروی فرد و جامعه تلقی نمایند.

اندیشه های امام خمینی(س) به عنوان پایه گذار مردمی ترین انقلاب قرن، تحولات بنیادی را در جهان اسلام به وجود آورد. ایشان با الهام از آموزه های فرهنگ ناب محمدی(ص)، بار دیگر فرهنگ اسلا م حقیقی را از پیرایه های موجود زدودند و مروج فرهنگ اسلامی در جهان به شمار می آیند. آن حضرت با برگرداندن اعتماد به نفس به پیکر خموده جهان اسلام، "خودباوری و اتکا به خود" را ترویج نموده و کام تشنه مسلمانان را از قرائت صحیح احکام و دستورات آخرین آئین آسمانی، سیراب نمودند. امام خمینی(س) با تسلط مثال زدنی به تاریخ و سیر تحولات جهان به خوبی ویژگی ها، چالش ها و مشکلات پیش روی مسلمانان را شناسایی کرده و با بیانی ساده و راهگشا راهکارهایی برای برون رفت از وضع فعلی ارئه داده اند.

شاید بتوان گفت خانواده و اهمیت آن در نظر امام خمینی(س)، دارای جایگاهی کم نظیر بلکه بی نظیر است. ایشان به اهمیت نقش خانواده و به زن به عنوان مهم ترین رکن و اساسی ترین ستون خانواده، در تربیت افراد جامعه نظر ویژه ای دارند تا جایی که خانواده را مانند مدرسه می دانند و می فرمایند: «خانواده شما باید مدرسه شما باشد.» و این مهم اتفاق نخواهد افتاد مگر با همت زن و داشتن نظر رفیع به جایگاه خانواده.

در رابطه با امر موسیقی از نظر امام خمینی(س) آنچه شایان ذکر می باشد اینکه در برخورد با رویکردهای فقهی صادر شده از سوی ایشان توجه به اهداف عالیه انسانی- اسلامی مبنای تصمیم گیری امام بزرگوار بوده است. در مسأله موسیقی و سیر تطور نظر امام خمینی(س) در این رابطه باید گفت ایشان این بحث را با توجه به اهداف و انگیزه های استعماری ترویج موسیقی حرام و همچنین پیامدهای ناگوار آن برای جامعه به خصوص نسل جوان مورد بررسی و دقت نظر قرار می دهد. به طوری که ایشان "موسیقی حرام" را عامل تخدیر جامعه و مغفول نمودن جامعه از دستیابی به اهداف انسانی و اسلامی می داند.

حدیث ثقلین از احادیثی است که اهل سنت و شیعه، هر دو با سندهای متعدد از رسول خدا(ص) روایت کرده اند.

یکی از پرکاربردترین واژه ها در آثار امام خمینی (س) که در آثار مختلف ایشان اعم از فلسفی، عرفانی، اخلاقی، فقهی و سیاسی فراوان بکار برده اند حق، حقوق، مشتقات و اضافاتی از ریشه حق است.

در سیر سلوک و تهذیب ، از مهمترین مسائل بیداری نفس است، و این مهم بدون یاد آوری و تذکر به نفس فراهم نمی شود، امام (س) که راه رفته و راه بلد بوده اند در لابلای مطالب خویش برای ایجاد این بیداری چه به صورت دستور العمل و چه به صورت هشدار مطالبی را ارائه دادند، از جمله بحث تفکر، محاسبه نفس ، زیان نفس غیر مهذب، نیاز به اصلاح همیشگی ، لزوم شکستن طاغوت نفس و درون ، توجه به تهذیب در موارد مختلف زندگی، ...

روحیۀ کمال خواه و حقیقت جوی جوانان که زمینۀ آمادگی و پذیرش کسب فضایل و ارزشها را فراهم می کند. مروری بر دوراندیشی ها و درایت حضرت امام که بزرگترین رویداد تاریخ را به همت جوانان به وجود آورد، نشان می دهد که این قشر، همواره مورد توجه و عنایت حضرت امام (س) بودند.