منزلت

‏‏منزلت‏

‏‏ ‏

‏‏     ‏‏ملائکه بالشان را زیر پای امیرالمؤمنین(ع) پهن می کنند؛ چون مردی است که به درد‏‎ ‎‏اسلام می خورد؛ اسلام را بزرگ می کند؛ اسلام به واسطۀ او در دنیا منتشر می شود و‏‎ ‎‏شهرت جهانی پیدا می کند، با زمامداری آن حضرت جامعه ای خوشنام و آزاد و پرحرکت‏‎ ‎‏و پرفضیلت به وجود می آید. البته ملائکه برای حضرتش خضوع می کنند. و همه برای او‏‎ ‎‏خضوع و خشوع می کنند. حتی دشمن در برابر عظمتش تعظیم می کند.(562)‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     ظل، سایه است؛ سایه همۀ چیزهایش به ذی ظل است، خودش هیچ ندارد. ظلّ الله ‏‎ ‎‏کسی است که تمام حرکاتش به امر خدا باشد؛ مثل سایه باشد: خودش هیچ. سایه‏‎ ‎‏خودش هیچ حرکتی ندارد؛ ذی ظل هر حرکتی کرد سایه هم همان طور حرکت می کند.‏‎ ‎‏امیرالمؤمنین ظلّ الله است، پیغمبر اکرم ظلّ الله است که هیچ حرکتی از خودش ندارد؛ هر‏‎ ‎‏چه هست از خداست.(563)‏

‏‏11 / 12 / 57 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     امیرالمؤمنین ـ سلام الله علیه ـ چون تمام وجودش فانی در وجود رسول الله است،‏
‏‎

‎‏ظل الله است.(564)‏

‏‏16 / 12 / 57 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     پیغمبر اکرم معلم همۀ بشر است، و بعد از او حضرت امیر ـ سلام الله علیه ـ باز معلم‏‎ ‎‏همۀ بشر است. آنها معلم همۀ بشر هستند.(565)‏

‏‏21 / 3 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     او یک مردی بود که معجزه بود، کسی نمی تواند مثل او باشد.(566)‏

‏‏3 / 6 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     شخصیت این مرد بزرگ که امام اُمّت شد، شخصیتی است که ‏‏[‏‏در‏‏]‏‏ اسلام و قبل از‏‎ ‎‏اسلام و بعدها هم کسی مثل او نمی تواند سراغ کند. یک موجودی که امور متضاده را در‏‎ ‎‏خودش جمع کرده بود. کسی که جنگجوست اهل عبادت نمی شود. کسی که قوۀ بازو‏‎ ‎‏می خواهد داشته باشد اهل زهد نمی تواند باشد. کسی که شمشیر می کشد، و اشخاصی‏‎ ‎‏را که منحرف اند درو می کند، این نمی تواند عاطفه و اهل عاطفه، آن طور که این شخص‏‎ ‎‏داشت، باشد. این شخصیت بزرگ، امور متضاده را در خودش جمع کرده. در عین حالی‏‎ ‎‏که روزها روزه، و شب به عبادت مشغول، و گفته شده است که شبی هزار رکعت نماز‏‎ ‎‏می خواند. و در عین حالی که غذای او ـ آن طوری که در تاریخ ثبت شده است ـ از نان و‏‎ ‎‏سرکه، و فوقش زَیْت یا نمک، بیرون نبوده است. در عین حال قدرت بدنی، آن طور‏‎ ‎‏قدرت است که ـ آن طوری که در تاریخ هست ـ آن دری را که از «خَیْبَر» ایشان کَنْده است‏‎ ‎‏و چندین زِراع دور انداخته است، چهل نفر نمی توانستند بلندش کنند. ‏

‏‏     در شمشیرزنی، شمشیرهای او این طور بوده است که با یک ضربه از این طرف که‏
‏‎

‎‏می زده دو نیم می کرده است، از این طرف می زده که دو نیم می کرده. در صورتی که‏‎ ‎‏آنهایی که این ضربه را می خوردند «خُودِ» آهنی داشتند، زره آهنی داشتند. و گاهی هم‏‎ ‎‏شاید، دو تا زره به تنشان می کردند. آدمی که با نان و سرکه زندگی می کرده، و بسیاری از‏‎ ‎‏روزها را روزه می گرفته است، و افطار را با چند لقمه نان و نمک و یا نان و سرکه افطار‏‎ ‎‏می کرده است، جمع کرده است مابین آن زهد و این قوّت بازو، و این جمع بین دو تا امر‏‎ ‎‏متضاد است. آدمی که جنگجوست، به آن طور که جنگجویان بزرگ را، دلاوران بزرگ را،‏‎ ‎‏به هزیمت وامی دارد. و می فرماید که اگر تمام عرب یک طرف باشند، به من هجوم کنند،‏‎ ‎‏من پشت نمی کنم.این آدم در عطوفت آن طور است که، وقتی که یک خلخال از پای یک‏‎ ‎‏زن یهودی ربوده اند می فرماید که مرگ برای انسان آسان است ـ قریب به این معنا ـ آدمی‏‎ ‎‏که در عرفان و علم ماورای طبیعت، آن طور است که نهج البلاغه حکایت می کند از مقام‏‎ ‎‏عرفانش. در عین حال شمشیر می کشد، و کفّار و اخلالگران را از دم شمشیر می گذراند.‏‎ ‎‏ما شیعۀ یک همچو اعجوبۀ معجزه آسا هستیم.‏

‏‏     من می گویم اگر چنانچه پیغمبر اسلام ـ صلی الله علیه و آله و سلَّم ـ غیر از این یک‏‎ ‎‏موجود تربیت نکرده بود، کافی بود برایش؛ چنانچه پیغمبر اسلام مبعوث شده بود برای‏‎ ‎‏اینکه یک همچو موجودی را تحویل جامعه بدهد، این کافی بود. یک همچو موجودی‏‎ ‎‏که هیچ سراغ ندارد کسی، و بعدها هم سراغ ندارد کسی، امروز روز‏‎[1]‎‏ نَصْب اوست به‏‎ ‎‏امامت اُمّت، یک همچو موجودی امام اُمّت است، البته کس دیگر به پای او نخواهد‏‎ ‎‏رسید. و بعد از رسول اکرم کسی افضل از او در هیچ معنایی نیست و نخواهد بود.(567)‏

‏‏18 / 8 / 58 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     پیغمبر می خواست همۀ مردم را علی بن ابیطالب کند ولی نمی شد. و اگر بعثت پیغمبر‏‎ ‎‏هیچ ثمره ای نداشت الاّ وجود علی بن ابیطالب و وجود امام زمان ـ سلام الله علیه ـ این هم‏‎ ‎‏توفیق بسیار بزرگی بود. اگر خدای تبارک و تعالی، پیغمبر را بعث می کرد برای ساختن‏
‏‎

‎‏یک همچه انسانهای کامل، سزاوار بود؛ لکن آنها می خواستند که همه آنطور بشوند، آن‏‎ ‎‏توفیق حاصل نشد.(568)‏

‏‏21 / 3 / 59 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     دربارۀ شخصیت علی بن ابیطالب، از حقیقت ناشناختۀ او صحبت کنیم، یا با شناخت‏‎ ‎‏محجوب و مهجور خود؟ اصلاً علی ـ علیه السلام ـ یک بشر ملکی و دنیایی است که‏‎ ‎‏ملکیان از او سخن گویند یا یک موجود ملکوتی است که ملکوتیان او را اندازه گیری‏‎ ‎‏کنند؟ اهل عرفان دربارۀ او جز با سطح عرفانی خود و فلاسفه و الهیون جز با علوم‏‎ ‎‏محدودۀ خود با چه ابزاری می خواهند به معرفی او بنشینند؟ تا چه حد او را شناخته اند تا‏‎ ‎‏ما مهجوران را آگاه کنند؟ دانشمندان و اهل فضیلت و عارفان و اهل فلسفه با همۀ فضایل‏‎ ‎‏و با همۀ دانش ارجمندشان آنچه از آن جلوۀ تام حق دریافت کرده اند، در حجاب وجود‏‎ ‎‏خود و در آینۀ محدود نفسانیت خویش است و مولا غیر از آن است. پس اولیٰ آن است‏‎ ‎‏که از این وادی بگذریم و بگوییم علی بن ابیطالب فقط بندۀ خدا بود، و این بزرگترین‏‎ ‎‏شاخصۀ اوست که می توان از آن یاد کرد، و پرورش یافته و تربیت شدۀ پیامبر عظیم الشأن‏‎ ‎‏است، و این از بزرگترین افتخارات اوست، کدام شخصیت می تواند ادعا کند که عبدالله ‏‎ ‎‏است و از همۀ عبودیتها بریده است، جز انبیای عظام و اولیای معظم که علی ـ علیه‏‎ ‎‏السلام ـ آن عبد وارسته از غیر و پیوسته به دوست که حجب نور و ظلمت را دریده و به‏‎ ‎‏معدن عظمت رسیده است، در صف مقدم است. و کدام شخصیت است که می تواند‏‎ ‎‏ادعا کند از خردسالی تا آخر عمر رسول اکرم در دامن و پناه و تحت تربیت وحی و حامل‏‎ ‎‏آن بوده است جز علی بن ابیطالب که وحی و تربیت صاحب وحی در اعماق روح و جان او‏‎ ‎‏ریشه دوانده. پس او بحق عبدالله است و پرورش یافتۀ عبدالله اعظم است.‏

‏‏     و اما کتاب نهج البلاغه که نازلۀ روح اوست برای تعلیم و تربیت ما خفتگان در بستر‏‎ ‎‏منیّت و در حجاب خود و خودخواهی خود، معجونی است برای شفا و مرهمی است‏‎ ‎‏برای دردهای فردی و اجتماعی و مجموعه ای است دارای ابعادی به اندازۀ یک انسان و‏
‏‎

‎‏یک جامعۀ بزرگ انسانی از زمان صدور آن تا هر چه تاریخ به پیش رود و هر چه جامعه ها‏‎ ‎‏به وجود آید و دولتها و ملتها متحقق شوند و هرقدر متفکران و فیلسوفان و محققان بیایند‏‎ ‎‏و در آن غور کنند و غرق شوند. هان، فیلسوفان و حکمت اندوزان، بیایند و در جملات‏‎ ‎‏خطبۀ اول این کتاب الهی به تحقیق بنشینند و افکار بلند پایۀ خود را به کار گیرند و با کمک‏‎ ‎‏اصحاب معرفت و ارباب عرفان این یک جملۀ کوتاه را به تفسیر بپردازند و بخواهند بحق‏‎ ‎‏وجدان خود را برای درک واقعی آن ارضا کنند؛ به شرط آنکه بیاناتی که در این میدان‏‎ ‎‏تاخت و تاز شده است آنان را فریب ندهد و وجدان خود را بدون فهم درست بازی‏‎ ‎‏ندهند و نگویند و بگذرند، تا میدان دید فرزند وحی را دریافته و به قصور خود و دیگران‏‎ ‎‏اعتراف کنند.(569)‏

‏‏27 / 2 / 60 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     صلوات و سلام بی پایان به رسول اعظم که چنین موجودی الهی را در پناه خود تربیت‏‎ ‎‏فرمود و به کمال لایق انسانیت رسانید. و سلام و درود بر مولای ما که نمونۀ انسان و قرآن‏‎ ‎‏ناطق است و تا ابد نام بزرگ او باقی است و خود الگوی انسانیت و مظهر اسم اعظم‏‎ ‎‏است.(570)‏

‏‏27 / 2 / 60 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     این روز‏‎[2]‎‏ روزی است که علی بن ابیطالب ـ سلام الله علیه ـ که باب وحی وامانتدار‏‎ ‎‏وحی بود متولد شد. واین روزی است که قرآن کریم وسنت رسول اکرم به ولادت این‏‎ ‎‏مولود بزرگ، مفسر پیدا کرد وپشتوانۀ وحی وپشتوانۀ اسلام به وجود این مبارک مولود،‏‎ ‎‏قوی شد، که اتمام بعثت، به وجود این مولود بزرگ شد. وباید بگوییم فتح باب وحی‏‎ ‎‏وتفسیر وحی وادامۀ وحی، به وجود مقدس این سرور ‏‏[‏‏متحقق‏‏]‏‏ شد. من این روز را، که‏
‏‎

‎‏هم روز بعثت است وهم روز ولایت است وهم روز نبوّت است وهم روز امامت، به همۀ‏‎ ‎‏آقایان وهمۀ ملت تبریک عرض می کنم.(571)‏

‏‏28 / 2 / 60 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     ‏‏اساساً سربازان اسلام، اگرچه نامدار باشند، در این جهان گمنامند. نامدارترین سرباز فداکار‏‎ ‎‏در اسلام، امیرالمؤمنین است و او گمنامترین سرباز است. با کدام تفکر عرفانی، فلسفی، سیاسی‏‎ ‎‏و کدام قلم و زبان و بیان، بشر این سرباز گمنام را معرفی کند و بشناسد و بشناساند؟‏‏(572)‏

‏‏14 / 2 / 62 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     مولود امروز، وصف کردنی نیست، آنچه که وصف کنند از او، دون شأن اوست و‏‎ ‎‏آنچه شعرا و عرفا و فلاسفه و دیگران دربارۀ او گفته اند، شمه ای از آن چیزی است که او‏‎ ‎‏هست. غالباً مسائلی که درک می کرده اند و می کنند راجع به مولا علی بن ابی طالب،‏‎ ‎‏عرضه می داریم. آن چیزهایی را که ما نمی توانیم درک کنیم و دست عرفا و فلاسفه و‏‎ ‎‏دیگران از آن کوتاه هست، آن چیز قابل ذکر نیست. انسان تا نشناسد، نمی تواند بگوید و‏‎ ‎‏آن مقداری هم که در دسترس ماست، آن قدر زیاد است که گفتن او محتاج به زمانهای‏‎ ‎‏طولانی است. ولهذا ما باید در پیشگاه مبارک ایشان عذرخواهی کنیم و عذر تقصیر‏‎ ‎‏بخواهیم که ما قاصریم و نمی توانیم بیان کمال شما را بکنیم. ‏

‏‏     آن چیزی که موجب تأسف است این است که نگذاشتند حضرت امیر ـ سلام الله ‏‎ ‎‏علیه ـ آن طور که باید و دلخواه اسلام است، جلوه پیدا کند.(573)‏

‏‏15 / 1 / 64 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     ‏‏حضرت امیر را همان طوری که من راجع به قرآن عرض کردم که قرآن ـ در روایات است این‏
‏‎

‎‏ـ نازل شده است به منازل مختلف، کلیاتش سبع و الی سبعین و الی زیادتر، تا حالا رسیده است‏‎ ‎‏به دست ماها به صورت یک مکتوب، حضرت امیر هم این طور است، رسول خدا هم این طور‏‎ ‎‏است. مراحل طی شده است، تنزل پیدا کرده است. از وجود مطلق تنزل پیدا کرده است، از‏‎ ‎‏وجود جامع تنزل پیدا کرده است و آمده است پایین تا رسیده است به عالم طبیعت، در عالم‏‎ ‎‏طبیعت این وجود مقدس و آن وجود مقدس و اولیای بزرگ خدا. بنابراین، اینکه حدیث غدیر را‏‎ ‎‏ما حساب کنیم که می خواهد یک معنویتی را برای حضرت امیر یا یک شأنی برای حضرت امیر‏‎ ‎‏درست کند نیست. حضرت امیر است که غدیر را به وجود آورده است، مقام شامخ اوست که‏‎ ‎‏اسباب این شده است که خدای تبارک و تعالی او را حاکم قرار بدهد.‏‏(574)‏

‏‏2 / 6 / 65 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     این دو بزرگوار‏‎[3]‎‏ همان طوری که در عالم غیب و غیبِ غیب با هم بودند و متحد‏‎ ‎‏بودند، در عالَم هم که آمدند، در این دنیا هم که آمدند اینها اخوت داشتند، برادری‏‎ ‎‏داشتند و یک بودند.(575)‏

‏‏1 / 1 / 66 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏     اخوتی که بین آن دو بزرگوار بوده است ما تبعیت کنیم از آنها و اخوت داشته باشیم.‏‎ ‎‏همان طوری که آنها در تمام ایام عمرشان در این عالم در تمام اوقات با هم بودند و‏‎ ‎‏پشتیبان هم بودند و یکی به تبعیت آن دیگری همۀ امور را محول به او کرد و همۀ امور را‏‎ ‎‏به تبعیت او به جا آورد و با او بود و برادر او بود در همۀ امور.(576)‏

‏‏1 / 1 / 66 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏     ما مفتخریم که پیرو مذهبی هستیم که رسول خدا مؤسس آن به امر خداوند تعالی‏
‏‎

‎‏بوده، و امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب، این بندۀ رها شده از تمام قیود، مأمور رها کردن‏‎ ‎‏بشر از تمام اغلال و بردگیها است.(577)‏

‏‏15 / 3 / 68 ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‎ ‎

‏‎

‎