تبیــان ها
(مجموعه ای ارزشمند از سخنان امام خمینی در قالب پنجاه موضوع اساسی)
□ حسین مستوفی
از اولین اقدامات مؤسسة تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) که از سال 1368 آغاز گردید فیش برداری موضوعی از آثار امام خمینی(س) بود.
فیش برداری، در شاخه های: 1- علوم اسلامی( معارف اسلامی) شامل: قرآن کریم و حدیث، فقه و اصول ، فلسفه و کلام، عرفان و اخلاق، تاریخ اسلام، 2- علوم اجتماعی و فرهنگ. 3- سیاست و تاریخ.4- اقتصاد. 5- تعلیم و تربیت. 6- جنگ و جهاد، آغاز شد. و سپس در سالهای بعد، فیش برداری در سه شاخه مدیریت، روانشناسی و حقوق انجام پذیرفت:
فیش برداری، همه آثار امام(س) را در بر می گرفت حتی آثار چاپ نشده تا آن روز نیز مورد استفاده قرار گرفت. البته آثار تخصصی در حوزه فقه و اصول مورد فیش برداری قرار نداشت.
این فیش برداریها، در شاخه های فوق، توسط، متخصصان رشته های علمی مورد نظر انجام گرفته است.
ارائه فیش های موضوعی
پس از پیشرفت کار در حوزه فیش برداری، مسأله چگونگی ارائه فیشها برای بهره برداری از آنها مطرح گردید، در طی جلسات متعدد و گفتگو ها و مشورت ها، این نتیجه حاصل گردید و به تصویب رسید که افزون بر استفاده از فیشهایی که دارای عناوین مشخصی در شاخه علمی مورد نظر بودند، مجموعه ای از فیشها در موضوعات مختلف گرد آمده و برای استفاده عموم منتشر شود.
در طول جلسات مشورتی، موضوعاتی برای تهیه مجموعه ها انتخاب گردید، انتخاب موضوعات
با دو شرط زیر انجام پذیرفت، اهمیت موضوع و وجود مقدار قابل توجه فیش و مطلب پیرامون موضوع از حضرت امام(س).
در ابتدا چندین مجموعه از آنها ، به جهت مناسبتها مثل حج، محرم، آماده و منتشر گردید، سپس نام «تبیان» برای سری مجموعه ها برگزیده شد.
در طول جلسات و با تجربه های بدست آمده، نکاتی در چگونگی تنظیم مجموعه ها بدست آمد که به صورت دستورالعملی برای کار صادر شد. که اهم آن نکات عبارت است از:
1- متن: مجموعه های موضوعی باید تنها مطالب حضرت امام(س) باشد، بدون هر گونه شرح و توضیح که با دسته بندی مناسب ارائه می شود.
2- جامعیت؛ در انتخاب مجموعه ها دقت شود همه آنچه پیرامون موضوع فوق از امام(س) وجود دارد گرد آورده شود.
3- دسته بندی؛ مجموعه باید از یک نظم علمی و منطقی در موضوع موردنظر برخوردار باشد.
4- انتخاب فیش ها: دلالت فیش ها بر مطالب و موضوعات روشن باشد.
5- عنوان گذاری؛ برای بخش ها، فصول، و زیر فصل ها، و فیش ها.
یادآوری: در ابتدا عنوان گذاری تا زیر فصل ها ادامه پیدا کرده بود، ولی بعدها این عنوان گذاری تا فیش ها نیز ادامه پیدا کرد.
عنوان باید گویای محتوای فیش و متناسب با شاخه مورد نظر باشد.
6- فیش ها، درهر زیر فصل، به یکی از دو صورت تنظیم یافته است، تنظیم تاریخی، تنظیم منطقی و علمی.
یاد آوری: در گزینش فیش ها، برای جلو گیری از تکرار بی دلیل دقت لازم انجام گرفته است، و به همین دلیل در برخی تبیانها با افزودن آدرس موارد دیگر از تکرار جلو گیری و همچنین
اطلاع لازم در مورد حجم موارد ارائه شده است.
7- در تبیان ها برای مشخص کردن موارد ابهام، آدرس آیات و روایات و ترجمه آنها، معرفی اشخاص و توضیحات ضروری، پاورقی هایی افزوده شده است.
8- فهرست ها: افزون بر فهرست اجمالی مطالب، در تبیان ها به تناسب فهرست تفصیلی، فهرست منابع، فهرست آیات و روایات، فهرست اعلام لغات یا نمایه های موضوعی آمده است.
یاد آوری: در تبیان های اولیه و چاپهای نخستین، سخنان امام به صحیفه نور آدرس داده شده است و پس از چاپ صحیفه امام(س) آدرسها به این منبع می باشد.
9- مقدمه: چون متن تبیان ها تنها مطالب حضرت امام(س) می باشد به جهت بیان دیدگاه حضرت امام(س) در موضوع تبیان برخی تبیان ها دارای مقدمه تفسیری کوتاهی در بیان محتوای مطالب می باشد.
10- در تدوین و تنظیم مجموعه های موضوعی، مدتّی ستادی با عنوان ستاد آثار موضوعی تشکیل گردید که با استفاده از محققان گروههای تحقیقی مؤسسه و دیگر محققان به این کار مبادرت می ورزید، ولی سپس کار به گروهها واگذار گردید.
11- تبیان ها در آغاز به ترتیب انتشار و سپس به عناوین مصوّب در شورای تحققیات، شماره گذاری گردید، بنابراین شماره های تبیان ها نه گویای تاریخ تدوین و نه انتشار و نه ترتیب موضوعی خاصی می باشد.
تاکنون 49 دفتر از این مجموعه انتشار یافته است که عبارتند از:
1. انتخابات(دفتر اول)
2. حج(دفتر دوم)
3. قیام عاشورا(دفتر سوم)
4. فلسطین(دفتر چهارم)
5. اسلام ناب (دفتر پنجم)
6. صدور انقلاب (دفتر ششم)
7. امام در سنگر نماز (دفتر هفتم)
8. جایگاه زن (دفتر هشتم)
9. آئین انقلاب اسلامی (دفتر نهم)
10. روحانیت و حوزه های علمیه (دفتر دهم)
11. ایثار و شهادت(دفتر یازدهم)
12. سیمای معصومین(دفتر دوازدهم)
13. قرآن، کتاب هدایت(دفتر سیزدهم)
14. دانشگاه و دانشگاهیان(دفتر چهاردهم)
15. وحدت (دفتر پانزدهم)
16. جوانان (دفتر شانزدهم)
17. عدل الهی (دفتر هفدهم)
18. تعلیم و تربیت (دفتر هجدهم)
19. جهان اسلام (دفتر نوزدهم)
20. تاریخ معاصرایران (دفتر بیستم)
21. امر به معروف (دفتر بیست و یکم)
22. قضا و قضاوت (دفتر بیست و دوم)
23. تبلیغات هنر و رسانه ها (دفتر بیست و سوم)
24. جنگ و دفاع (دفتر بیست و چهارم)
25. دفاع مقدس و جنگ تحمیلی (دفتر بیست و پنجم)
26. خود باوری و خود کفایی (دفتر بیست و ششم)
27. آزادی (دفتر بیست و هفتم)
28. سیاست خارجی و روابط بین الملل (دفتر بیست و هشتم)
29. بسیج (دفتر بیست و نهم)
30. معاد (دفتر سی ام)
31. استکبار جهانی و شیطان بزرگ (دفتر سی و یکم)
32. احزاب و گروهها (دفتر سی و دوم)
33. سپاه پاسداران (دفتر سی و سوم)
34. قومیت، ملیت و اندیشه ملی (دفتر سی و چهارم)
35. جایگاه مردم در نظام اسلامی (دفتر سی و پنجم)
36. تحولات اجتماعی (دفتر سی و ششم)
37. اقشار اجتماعی (دفتر سی و هفتم)
38. امام خمینی و نهادها(دفتر سی و هشتم)
39. ارتش(دفتر سی و نهم)
40. استضعاف و استکبار(دفتر چهلم)
41. نبوت (دفتر چهل و یکم)
42. امامت و انسان کامل (دفتر چهل و دوم)
43. اخلاق 1 (دفتر چهل و سوم)
44. اخلاق 2 (دفتر چهل و چهارم)
45. حکومت اسلامی (دفتر چهل و پنجم)
46. اقتصاد (دفتر چهل و ششم)
47. قوای مسلح (دفتر چهل و هفتم)
48. توحید (دفتر چهل و هشتم)
49. حقوق (دفتر چهل و نهم)
ذکر چند نکته در این زمینه خالی از فایده نیست:
* تبیان آیین انقلاب اسلامی (دفتر نهم) برگزیده ای از همه اندیشه های امام(س) است و کاری بین گروهی می باشد. برخی از تبیانهای فوق با پیشنهاد یا همکاری مراکز دیگر انجام گرفته است، مثل، امام در سنگر نماز، جوانان.
* در تبیانهای گروه معارف اسلامی افزون بر آثار امام خمینی(س) از تقریرات درسهای فلسفی ایشان فراوان بهره برده شده است.
*کلیة تبیانها به زبان فارسی نشر یافته است. همه مطالبی که در آثار امام به زبان عربی آمده است، افزون بر متن عربی، ترجمه آن نیز افزوده شده است.
* تعدادی از تبیانها با توجه به محتوا و تناسب مخاطبان به زبانهای دیگر مانند عربی، انگلیسی، اردو، ... ترجمه شده است.
* تبیانهای آیین انقلاب اسلامی ، قیام عاشورا و زن به عربی و انگلیسی و اردو ؛ مقام زن به عربی و اردو؛ پنج اصل اعتقادی و حج و انسان شناسی به اردو ترجمه گردیده است.
* در سال 1387 به مناسبت سی امین سال پیروزی انقلاب اسلامی، در انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی، مجموعه «تبیان» به عنوان بهترین اثر در معرفی اندیشه های امام خمینی برگزیده شد.
