مجله نوجوان 76 صفحه 28

علمی آرزو رضوی منبع : ابزار های دانشمندان نویسنده : روداگلدستین سیار های به نام زمین عمر کره زمین چقدر است ؟ نخستین انسان در چه زمانی ظاهر شد ؟ دایناسورها چند سال پیش در کرۀ زمین زندگی می کردند ؟ عصر یخبندان چقدر طول کشید ؟ برای سال های طولانی ، این سؤالات را بدون دقت و صراحت جواب می دادند ولی امروزه دانشمندان راه محاسبۀ عمر تمام چیز های روی کرۀ زمین را یافته اند . در اغلب اجسام مقدار بسیار کمی رادیو اکتیو به نام کربن 14 وجود دارد . با گذشت قرنها ، کربن 14 به تدریج از بین می رود و مقدار کمتری از آن باقی می ماند ، به همین دلیل تک های از استخوان شخصی که دویست هزار سال قبل می زیسته نسبت به تکه استخوانی که فقط سه هزار عمر دارد ، دارای کربن 14 کمتری است . دانشمندان با استفاده از کنتور گایگر که وسیل های برای سنجش مقدار رادیو اکتیو است ، می توانند مقدار صحیح کربن 14 باقیمانده در اجسام را پیدا کنند . آن ها با این دانش می توانند سن آن جسم را محاسبه کنند . وقتی دستگاه گایگر را در نزدیکی جسمی حاوی مواد رادیو اکتیو مثل کربن 14 قرار دهند ، لولۀ دستگاه تعداد ذرات نامرئی رادیواکتیو را که جسم دفع می کند ، کشف می کند . برخورد هر ذره رادیواکتیو به لوله ، تحرکی در آن ایجاد می کند که در کنتور دستگاه ثبت می شود . این عمل صدایی شبیه تیک ایجاد می کند . هر چه این تیک تیک تندتر شود ، به همین نسبت رادیواکتیو بیشتری وجود دارد . روش استفاده از کربن 14 ، برای تشخیص سن اجسام ، راهی برای کشف جواب های تازه و صحیح برای بسیاری از سؤالات قدیمی گشوده است . امروزه دانشمندان عمر سیّاره ما را چهار میلیارد و پانصد میلیون سال تعیین کرده اند و شروع زندگی اولین انسان را به حدود چهارصد هزار سال قبل نسبت می دهند . تاریخ سیّاره ما از طریق دیگری هم بررسی می شود ، زمین در طول سالها به تدریج تغییر کرده است . در طول میلیونها سال ، رشته کوهها از دریاها بیرون آمده اند ، سرزمین های خشک را آب فرا گرفته و صخره های بزرگ به قسمت های گود و روی صخره های دیگر غلتیده اند . زمین شناسان که اوضاع کره زمین را مطالعه می کنند ، برای شناخت این تغییرات از ابزاری به نام زلزله نگار استفاده می کنند . این دستگاه اطلاعاتی دربارۀ داخل کره زمین به ما می دهد . وقتی که زلزله یا انفجاری که بشر به وجود می آورد زمین را می لرزاند نوسانات حاصله ، فواصل بسیار طولانی را از طریق لایه های سنگی زیر پوستۀ زمین طی می کند . سیارۀ زمین برای مطالعه موضوع بسیار جالبی است . اقیانوس شناسان درباره دریاهایش ، زمین شناسان درباره زمینش و هواشناسان دربارۀ لایه های هوا یا جوّی که این سیّاره را احاطه کرده است ، مطالعه می کنند . مهم ترین وظیفه هواشناس کسب دانش بیشتر دربارۀ هوا است . برای انجام این کار ، هواشناس از ابزار های گوناگون مربوط به هوا استفاده می کند . دماسنج برای اندازه گیری دمای هوا ، فشارسنج برای اندازه گیری فشار هوا و بادسنج برای اندازه گیری سرعت باد به کار برده می شود . یکی از جالب ترین ابزار های هواشناسان رادار است . دستگاه رادار هواشناسی ، علائمی به جوّ زمین می فرستد . وقتی این علائم با باران ، برف و یا ذرات یخ برخورد کند ، به سرعت به طرف صفحه رادار بر می گردد و تشکیل علائم نورانی می دهد .