مجله نوجوان 92 صفحه 20

صنایع دستی در میان ایل قشقایی صنایع دستی ، نشانگر یادبود های یک قوم یا یک ملت است و در این میان ، ایل قشقایی هم دارای صنایع دستی مانند قالی ، گلیم و جاجیم است که قالی قشقایی ، رقیب نظیری ندارد . زیبایی نقشها و خوش آیندی طرحها ، ظرافت گره ها ، چشم گیری و پایداری رنگها ، بیش از همه حالت خیال انگیز و مرموزی به این صنعت داده و آن را صدرنشین فرش جهان کرده است و در هر طایفه از ایل قشقایی ، قالی های دارای طرحها و نقش های متفاوت وجود دارند . مثلاً ماهی درهم ، ناظم و کرمانی ، بیشتر در طایفه کشکولی بافته می شود و طرح های بلو ، عرب چرپانلو و ابوالوردی ، هر کدام متعلق به طایفه ای جداگانه از ایل قشقایی هستند و امروزه در موزه ها ی بزرگ دنیا ، فرش های ایل با رنگ های ثابت و طبیعی خودنمایی می کنند و مردم ایل برای رنگ کردن نخها و پودها از گیاهان رنگدانه ها ی طبیعی مثل ریشه روناس برای رنگ های صورتی و لاکی استفاده می کنند و از دیگر هنر زنان ایل علاوه بر قالی و گبه می توان به صنعت گلیم بافی که شهرت جهانی هم دارد ، اشاره کرد . گلیم از بافته ها ی اصیل ایل است که از آن برای رواندز یا تزیین چادر استفاده می کنند و وقتی که کاروان بزرگ ایل کوچ می کند ، گلیم های رنگارنگ بر پشت حیوانات باربر ، جلوه و منظره جالبی دارد . در میان طایفه ها ی قشقایی ، دره شوریها در بافتن گلیم های ظریف و خوش نقش مهارت بیشتری دارند . صنعت دیگر ایل ، « جاجیم » بافی است که در رنگها و طرح های متنوع اما در اندازه ها ی یکسان تقریباً شبیه پتو بافته می شود . جاجیم از گلیم ساده تر بوده و موارد استفاده زیادتری در منازل و در خود ایل دارد و از آن به عنوان روانداز برای محافظت از سرما و رختخواب استفاده می شود جاجیم اغلب از پشم بافته می شود و عمری طولانی دارد . انواع دیگر کار های هنری زنان ایل چنته : کیسه ای مربع شکل در اندازه 30 در30 که در انواع و طرح های مختلف است و به آن گمپل های زیبا آویخته و در هنگام حرکت ایل در کنار زین اسب یا پهلوی فرد سوار شده می آویزند و در آن مواد ضروری بین راه و خوراکی به خصوص نان می گذارند تا هنگام لزوم در دسترس باشد . تیردان : کیسه بلند پشمی 25 در 60 یا 30 در 80 است که در آن وسایل نان پزی مثل تیر ، نان برگردان ، سیخ کباب ، جاروی نان آب زن ، انبر و وسایل ریسندگی مثل پره و وسایل بندتابی مثل دوک را در آن گذاشته و در کنار بار شتر یا الاغ هنگام کوچ می آویزند تا صدمه ای نبیند . نمدان یا توبره نمک : کیسه ای پشمی و چرخ باف است که قسمت دهانه آن باریک و حدود 20 سانتیمتر و بقیه قسمتها تا 50 سانتیمتر است که در آن نمک می ریزند و در گوشه چادر می آویزند تا پاک و تمیز بماند و رطوبت هم نگیرد . جوال : کیسه ها یی پشمی به ابعاد 60 در 80 است که اطراف آن را جهت استحکام ، نوار های مویین می دوزند و دو دستگیره محکم در طرفین آن می گذارند برای جابه جایی و حمل ، این کیسه در طی سال جایگاه مواد غذایی مثل گندم ، آرد برنج ، جو و حبوبات است و آن را فقط باید بر پشت شتر سوار کرد . طناب بافی : طناب در ایل مصرف زیادی دارد . از جمله برای برپا داشتن چادر ، بستن دامها و محکم کردن لوازم بر پشت حیوانات در هنگام کوچ . در ایل برای هر نوع کاری یک طناب مخصوص می بافند . مثلاً برای بستن دامها و برپایی چادر ها از طناب معمولی ولی محکم استفاده می کنند . تعدادی طناب ظریف و زیبا هم به عنوان جهیزیه به دختر می دهند تا به کسانی که با اسب در عروسی شرکت کرده اند ، هدیه بدهد . این طنابها که از موی سیاه و سفید « بز » بافته می شود بسیار ظریف است و « رشمه » نام دارد . چَپق بافی : دو نوع مصرف دارد ، یکی نوع ساده و یک رنگ است که مخصوص حفاظت بره ها ی کوچک در فصل های سرد سال است . آن را در قسمتی از گوشه یا پشت چادر برپا می دارند و کف آن را با خس و خاشاک می پوشانند تا بره ها و بزغاله ها بیمار نشوند . نوع دیگر آلاچیق است که دور تا دور چادر سیاه می کشند تا مانع ورود سرما و گرد و خاک به داخل چادر بشود . این نوع از نی و تره ها ی باریک تهیه می شود و ساختن آن کار یک عده خاصی است که در آن مهارت دارند .