پرتال امام خمینی (س): به طور کلی می توان باستان گرایی را ایده ای دانست که احیا و تجدید حیات سنتها، عقاید و ارزشهای باستانی را اقدامی مطلوب و عینیت یافتن آن در جامعه را مطلوب و آرمان دولت می شمارد. باستان گرایی با این نگرش در پی آن است که فضای مربوط به زمان گذشته را باز آفرینی کند و یک ایدئولوژی جدید بسازد و در پی اهداف و مقاصد معینی است که مهمترین آنها عبارت است از کم رنگ کردن و کنار گذاشتن برخی عناصر و مظاهر فرهنگ کنونی جامعه به عنوان عامل عقب ماندگی جامعه و جایگزینی یک فرهنگ جدید.

باستان گرایی رسالت خاصی را بر عهده گرفته است یکی از آنها، یافتن علل و زمینه های انحطاط و عقب ماندگی ایران است و اصولا از عوامل اصلی پیدایش باستان گرایی پی جویی علل انحطاط ایران است.
از ویژگیهای مهم و اساسی باستان گرایی هویت سازی است و این هویت سازی را با نفی هویت موجود و جایگزین کردن هویتی مبتنی بر فرهنگ باستانی و فرهنگ مدرن اروپایی دنبال میکند. رکن اساسی هویت مورد نظر باستان گرایی بر فرهنگ و آداب و رسوم باستانی استوار است و به همین خاطر احیا و باز یادآوری تاریخ و فرهنگ باستانی از رسالت های باستان گرایی است.
از اهداف دیگر باستان گرایی تفکیک دو دوره از تاریخ ایران است که عبارتند از تاریخ باستان و تاریخ دوره اسلامی این دیدگاه ایران باستانی را در اوج فرهنگ و تمدن بشری قرار داده و به ستایش از آن بر می خیزد؛ اما ایران دوره اسلامی و ظهور اسلام و افتادن ایران به دست اعراب و پذیرش دین اسلام را فاجعه ای عظیم و سرآغاز انحطاط و پس رفتگی و علت العلل همه مسائل ایران عنوان می کند و در نهایت یک پیام نجات بخش دارد کنار گذاشتن فرهنگ اسلامی و اعاده مجد و عظمت ایران در دوره قبل از اسلام.
به طور کلی باستان گرایی را باید یک جریان فکری فرهنگی و سیاسی دانست که با بررسی تحلیلی وضعیت فرهنگی اجتماعی و سیاسی موجود علل ضعف و انحطاط جامعه را از منظر خود شناسایی کرده و برای برون رفت از این وضعیت نامطلوب و رسیدن به وضعیت مطلوب و آرمانی نوسازی جامعه را بر ابتنا بر فرهنگ و تمدن باستانی و فرهنگ و تمدن مدرن غربی را تجویز می کند. با این حال در بررسی جریان باستان گرایی باید میان پژوهشگر، مورخ با باستان شناسی که به خاطر کنجکاوی علمی و علاقه و شور و شوق درونی و حتی علایق میهن پرستانه به پژوهش علمی در تاریخ و تمدن باستانی می پردازد با کسانی که با اهداف و برنامه مشخص و از پیش تعیین شده به دنبال مطرح ساختن فرهنگ و تمدن باستانی برای کنار زدن فرهنگ اسلامی و اهداف دیگر کوشش می کنند به درستی داوری نمود. در این راه بسیارند پژوهشگرانی که تمام یا قسمتی از عمر گران مایه خود را صرف پژوهش و جستجوی علمی در تاریخ و تمدن باستانی کرده اند و چه بسا به کار و پژوهش خود عشق می ورزند.
«کتاب باستانگرایی در ایران معاصر»، با واکاوی علل و زمینه های باستان گرایی و برآمدن آن از عصر قاجار چگونگی مواجهه دولت پهلوی با آن را مورد بررسی قرار می دهد. در دولت پهلوی با توجه به ابتنای ایدئولوژی دولت بر اندیشه باستان گرایی این جریان دچار تحولات خاصی شده و کارکردهای متعددی را بر عهده گرفت؛ بنابراین این پژوهش بر آن است که به این سؤال پاسخ دهد: مهمترین زمینه ها علل و کارکردهای باستان گرایی در دوره پهلوی چه بوده است؟
از نظر سازماندهی کتاب از چهار بخش تشکیل شده است.
- بخش اول به برآمدن باستان گرایی اختصاص یافته است و در آن بین علقه و گرایش ایرانیان به فرهنگ و تاریخ باستانی خود و باستان گرایی مدرن تفاوت قائل شده است و علل و زمینه های برآمدن باستان گرایی مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.
- بخش دوم به نمودها و روند باستان گرایی در جامعه ایرانی از عصر قاجار تا پهلوی اختصاص یافته و مهمترین نمودهای آن در شعر و ادبیات و نشریات مورد بررسی قرار گرفته است.
- بخش سوم باستان گرایی در دولت پهلوی اول و چگونگی تبدیل آن به ایدئولوژی دولت پهلوی و تجلیات مختلف آن را مورد مطالعه قرار داده است.
- بخش چهارم به باستان گرایی در دولت پهلوی دوم پرداخته و نمودهای آن را در احزاب و گروه ها نهادها و مخصوصاً در جشنهای مهم این دوره چون جشن های ۲۵۰۰ ساله را بررسی کرده است.
کتاب «باستان‌گرایی در ایران معاصر» که به نویسندگی دکتر رضا بیگدلو نگاشته شده، در هشت فصل و ۴۹۵ صفحه تنظیم شده و توسط انتشارات پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی منتشر شده است.

. انتهای پیام /*