« ثُمَّ فَضَّلَ لَیْلَةً وَاحِدَةً مِنْ لَیَالِیهِ عَلَی لَیَالِی أَلْفِ شَهْرٍ، وَ سَمَّاهَا لَیْلَةَ الْقَدْرِ، تَنَزَّلُ الْمَلائِکَةُ وَ الرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِمْ مِنْ کُلِّ أَمْرٍ سَلامٌ، دَائِمُ الْبَرَکَةِ إِلَی طُلُوعِ الْفَجْرِ عَلَی مَنْ یَشَاءُ مِنْ عِبَادِهِ بِمَا أَحْکَمَ مِنْ قَضَائِهِ. »
«گاه یک شب از شب های آن را بر شب های هزار ماه فضیلت نهاد و آن را شب قدر نامید. فرشتگان و روح در این شب به دستور پروردگار با همه چیز فرود می آیند. درود و سلام به فرخندگی بر هر یک از بندگان که بخواهد تا سپیده دم، این حکم محکم اوست »
سپس امام سجاد(ع) می فرماید: خداوند بخشی از شبهای این ماه را بر شبهای هزار ماه فضیلت داده است و آن شب را شب قدر نامیده است، شبی که فرشتگان و روح به اذن پروردگار فرود می آیند، شبی که شب سلامت و شب برکت است، شب تعیین و تقدیر و محکم کردن امور است.
یکی از بحث های مطرح در مورد شب قدر آن است که شب قدر چه موقع است. در این مورد اختلافهایی وجود دارد که برخی حتی آن را در شب های سال مبهم می دانند. یعنی نمی دانیم کدام یک از شب های سال است.
برخی که اینگونه آن را مبهم ندانسته اند، بین برخی از شبهای سال آن را دانسته اند مانند شب نیمه شعبان. این جمله حضرت از آن جمله هایی است که تصریح می کند شب قدر، در ماه رمضان است. این مسأله در روایات شیعه فراوان وجود دارد و بسیاری از اهل سنت هم این را قبول دارند. ولی برخی از اهل سنت مثل ابوحنیفه در تمام سال منتشر می دانند.می گویند ابن مسعود یک سال همه شب ها را به عنوان شب قدر احیا گرفت تا حتماً آن را درک کند. بعد آن را به عبدالله بن عمر گفتند، گفت مگر نمی داند شب قدر در ماه رمضان است پس چرا این کار را کرده است؟
پس این جمله امام سجاد(ع) تصریح می کند که شب قدر در ماه رمضان است، در ماه رمضان نیز روایات دیگری داریم که بیان می کند شب قدر را در دهه آخر ماه رمضان جستجو کنید.
محمد بن حمران می گوید به امام صادق(ع) عرض کردم، گفته اند شب نیمه شعبان شب قدر(شب تقدیرها) است، حضرت امام صادق(ع) فرمود: خیر، پیش ما چنین نیست:
« ولکن اذا کانت لیله تسع عشر من رمضان یکتب فیه الآجال و تقسّم الارزاق و تخرج صکاک الحّاج »[۱]
« وقتیکه شب نوزدهم ماه رمضان می شود، عمرها در آن نوشته می شود و روزی ها تقسیم می شود و لیست حاجی ها مشخص می شود. »
در دعاهای ماه رمضان، دعایی که خیلی بر آن تکیه شده است، دعای حج است. هم در دعای ابوحمزه داریم هم در دعاهای بعد از نمازها: « اللهم ارزقنی حج بیتک الحرام فی عامی هذا و فی کل عام » و در دعاهای شب های قدر نیز داریم. بر این مسأله حج خیلی تأکید و تکیه شده. می فرماید در این شب لیست حاجی ها مشخص می شود. در این شب لیست اولیه مشخص می شود:
« و یطلع الله علی خلقه... واذا کانت لیله ثلاثاً و عشرین فیها یفرق کل امر حکیم امضاءً »، وقتی که شب بیست و سوم می رسد آن لیست اولیه تثبیت و امضاء می شود.[۲]
در روایت دیگری از امام صادق(ع) آمده است: « التقدیر فی لیله تسع عشره و الابرام فی لیله احدی و عشرین، و الامضاءُ فی لیله ثلاث و عشرین ».[۳]
« تقدیر و سهمیه بندی در شب نوزدهم و این لیست بازبینی و محکم می شود در شب بیست و یکم، امضاء عینی که قطعی می شود در شب بیست و سوم ».
لذا هر سه شب مطرح شده است. هر چند شب بیست و سوم که شب امضاء است در روایات هم بیشتر به آن تکیه شده است، ولی هر سه شبش مطرح شده است و به روایات تأیید می شود.
پس بنابراین با دقت به این روایت شب قدر هر سه شب است و به عبارت دیگر دو شب مقدمه است. اکنون اگر آن شب واحد و اصلی را بخواهیم بگوییم به احتمال بیشتر می توان گفت شب بیست و سوم است ولی در عین حال هر سه شب است و با هم ارتباط دارد.
بحث روایات شب قدر و تعیین دقیق آن مطلبی است که گویا خود ائمه نخواسته اند، به دقت معلوم شود، و آن را به گونه ای بیان کرده اند که افراد برای درک آن تلاش بیشتری نمایند، چنانکه در روایتی امام(ع) می فرماید: آیا برای شما مشکل است، دو شب را احیا بدارید.[۴]
امام خمینی(س) در تفسیر سوره قدر در این باره می نویسد: « و آن شب شریفی است که تمام ظهور «لیله القدر» و شب وصل تامّ و وصول کامل خاتمی است، در تمام سال، یا در شهر مبارک رمضان، یا در عشر آخر آن، یا در لیالی ثلاثه، مختفی است. و در روایات عامه و خاصه نیز اختلافاتی است. و در روایات خاصه نیز به طریق تردید، در شب نوزدهم و بیست و یکم و بیست و سوم مذکور شده. و گاهی تردید بین شب بیست و یکم و بیست و سوم شده است.» و سپس از سید بن طاووس نقل می کنند: « بدان که این شب بیست و سوم از شهر رمضان وارده شده است اخبار صریحه به اینکه لیله القدر است به مکاشفه و بیان».[۵]
[۱] ریاض السالکین، جلد ۶، صص: ۳۴-۳۵
[۲] همان، صفحه: ۳۵
[۳] کافی، جلد ۴، صفحه: ۱۵۹
[۴] بحارالانوار، جلد ۹۵، صفحه: ۱۴۹
[۵] آداب نماز، صص: ۳۳۲-۳۳
.
انتهای پیام /*