مقدمه

‏‏در جنگها هم جنگ طاغوتی هست و‏‏[‏‏هم‏‏]‏‏جنگ توحیدی.‏

‏‏جنگهایی که پیغمبرها می کردند، اولیا می کردند، مومنین می کردند برای این بود که اشخاص سرکش را از آن‏‎ ‎‏سرکشیها برگردانند و تادیب کنند. این جنگ، جنگ الهی است.‏

‏‏و آن جنگهایی که برای احراز مقام است، برای به دست آوردن قدرت است، برای تحمیل بر‏‎ ‎‏جامعه هاست، برای جنایتکاری این ابرقدرتهاست یا هر قدرتی، این جنگها جنگهای ابلیسی است و‏‎ ‎‏جنگهای طاغوت است.‏

‏‏عالَم از این دو حال خارج نیست. هر حرکتی که از انسان صادر بشود، چه حرکتهای قلبی و چه حرکتهای‏‎ ‎‏روحی و چه حرکتهای جوارحی، از این دو حد خارج نیست: یا به طرف صراط مستقیم و الله است و‏‎ ‎‏یا طاغوتی است.‏

‏‏صحیفه امام‏‏؛ ج 13، ص 173، 8/6/59 ‏

‏‏مقدمه‏

‏‏در روزگار معاصر که قدرتهای استکباری و نظامهای ضدمذهبی تلاش می کردند تا ارزشهای اخلاقی و‏‎ ‎‏معنوی را از جوامع انسانی دور سازند و طبق اصول مادی و برنامه های ضدارزشی خود، انسانها را‏‎ ‎‏شکل و جهت بخشند، چهره ای درخشید که آیینۀ تمام نمای مکتب و جان او جام جهان نمای‏‎ ‎‏استقامت و معنویت بود و گفتارش و رفتارش تجلّی نور حقیقت. به طوری که آرای دفاعی ایشان پایگاه‏‎ ‎‏مستحکمی برای مبارزان راه حق و مجاهدان مدافع اسلام و ارزشهای متعالی آن به شمار می آید.‏

‏‏     ‏‏امام خمینی(س) از نادر افرادی بودند که با درک صحیح و جامع از مکتب اسلام و انبیا، به‏‎ ‎‏تمامی زوایای دین اشراف داشتند و سیرۀ عملی و نظری ایشان از قوانین الهی نشات گرفته و‏‎ ‎‏دیدگاه دفاعی ایشان از کوثر اسلام ناب سیراب شده است. و اگر جنگ و دفاع یکی از ارکان اسلام‏‎ ‎‏به شمار نمی رفت، مطمئناً ایشان به آن توجهی نمی کردند چنان که در قرآن کریم «قتال» با‏‎ ‎‏مشتقاتش 170 مرتبه، «حرب» با مشتقاتش ده بار، «جهاد» با مشتقاتش 41 مورد و «دفاع» با‏‎ ‎‏مشتقاتش ده مرتبه تکرار شده است. به طوری که خداوند متعال خود را اولین مدافع مومنان و‏‎ ‎‏بندگان خویش دانسته و می فرماید:‏

‏‏     ‏‏ان الله یدافع عن الذین آمنوا ان الله لا یحب کل خوان کفور.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏اصولاً خدامحوری و دین گرایی پایۀ اصلی اندیشۀ ایشان بوده و همواره بر دفاع از حریم‏‎ ‎‏ارزشهای اسلام و قرآن تاکید کرده اند و حتی جنگها را به منظور توسعه اسلام در عالم بیان‏‎ ‎‏داشته اند، در دوران دفاع مقدس می فرمایند:‏

‏
‏‎

‎‏«‏‏جنگ ما جنگ عقیده است، و جغرافیا و مرز نمی شناسد‏‏».‏‎[3]‎

‏‏    ‏‏این به آن مفهوم است که مبنای تفکر مبارزاتی امام(س) دیانت است که در همۀ زمینه ها بر‏‎ ‎‏فهم فقهی تکیه دارد و هدف آن پیاده کردن اسلام و تربیت انسان سالم در جوامع است.‏

‏‏     ‏‏ترسیم چنین افق وسیعی از حوزۀ دفاعی حضرت امام(س) تحقیقی است جامع که از بضاعت این‏‎ ‎‏مقدمه خارج است ولی با اندک دقتی بُعد جهانی و همیشگی امر دفاع را در اندیشه های والای‏‎ ‎‏معظمٌ له می توان دید: دفاع از اسلام و مسلمین، دفاع از محرومین و مستضعفین، دفاع از حزب الله ،‏‎ ‎‏دفاع از نهضت و کشور اسلامی، دفاع از جان، مال و آبرو و دفاع از عزت و استقلال سیاسی و...‏

‏‏     ‏‏این الگوگیری دفاعی دقیقاً منطبق بر قرآن و سیرۀ پیامبر(ص) است. ایشان با دقت سیرۀ‏‎ ‎‏پیامبر(ص) و ائمه(س) را مورد بررسی قرار داده، درسهای لازم را از آن گرفته و به دیگران‏‎ ‎‏آموخته اند.‏

‏‏     آشنـایی حضرت امام(س) با سیرۀ نبوی پیـامبر(ص) در حقیقت یـافتن الگو و سرمشق‏‎ ‎‏زنـدگی برای دستیابی به حیـات طیبه الهی است. سیرۀ حضـرت در نحوۀ ارتباط با‏‎ ‎‏خداوند،‌دوستان، دشمنان، منافقان، حکومت و رهبری، تبلیغات، سیاست خارجی، جنگ و‏‎ ‎‏صلح، اسیران جنگی، آموزش و سازماندهی و... تمامی آموزنده است، چنانکه در بیانی فرموده اند:‏

‏‏     «‏‏اگر یک ملتی بخواهد مقاومت کند برای یک حرف حقی، باید از تاریخ استفاده کند. از تاریخ‏‎ ‎‏اسلام استفاده کند ببیند که در تاریخ اسلام چه گذشته؛ و اینکه گذشته سرمشق هست از برای ما»؛‏‎[4]‎‎ ‎‏«‏‏لَکُم فی رَسُولِ الله ِ اُسوَةٌ حَسَنَةٌ پیغمبر بزرگ اسلام همه چیزش را فدای اسلام کرد تا پرچم توحید را‏‎ ‎‏به اهتزاز درآورد».‏‎[5]‎

‏‏    ‏‏این پیر فرزانه همواره در طول حیات مبارزاتی و انقلابی خود سعی داشتند سیرۀ پیامبر‏‎ ‎‏اسلام(ص) و ائمه معصومین(س) را به دور از هرگونه خرافه و اندیشۀ واهی ارائه دهند و‏‎ ‎‏دنباله روی آنان قرار گیرند: «‏‏با خدای خویش عهد نموده ایم که دنباله رویِ امام خود‏‎ ‎‏سیدالشهدا(ع) باشیم‏‏».‏‎[6]‎‏ جنگهای اسلام مقصدی جز تربیت انسانها و جاری کردن احکام‏‎ ‎
‏‎

‎‏خداوند و ممانعت از ظلم ستمگران نداشته است. و مکتب اسلام هم استفاده از جنگ را تا مرز‏‎ ‎‏ضرورت، محدود ساخته و آن را به عنوان آخرین وسیله برای جلوگیری از تجاوز و طغیان و تادیب‏‎ ‎‏مفسدان و ظالمان پذیرفته است. مفسدانی که بر اساس امیال شیطانی خود همیشه درصدد‏‎ ‎‏پایمال کردن حقوق مادی و معنوی انسانها بوده و هیچ گاه جوامع بشری از وجود چنین افرادی‏‎ ‎‏خالی نبوده است، و با توجه به اینکه اسلام شریعتی صریح و گویا برای مشکلات انسانها، و صاحب‏‎ ‎‏روشهایی قاطع و قابل اجرا است؛ در اوج عطوفت و مهربانی، در برابر ستمکاران و جباران شدت‏‎ ‎‏عمل دارد به این علّت دستوراتی قاطع به پیروانش صادر نموده و خواهان مبارزه تا رفع فتنه در‏‎ ‎‏عالم شده است، و امام راحل با آگاهی کامل در تمامی مراحل مبارزاتشان از این فکر بهره‏‎ ‎‏جسته اند:‏

‏‏     «‏‏هیهات که خمینی، در برابر تجاوز دیوسیرتان و مشرکان و کافران به حریم قرآن کریم و عترت‏‎ ‎‏رسول خدا و امت محمد ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ و پیروان ابراهیم حنیف ساکت و آرام بماند و‏‎ ‎‏یـا نظـاره گر صحنه هـای ذلت و حقـارت مسلمانان باشد. من خون و جان ناقابل خویش را برای‏‎ ‎‏ادای واجـب حق و فریضـۀ دفـاع از مسلمانـان آمـاده نمـوده ام و در انتظـار فوز عظیـم‏‎ ‎‏شهادتـم.‏

‏‏     قدرتها و ابرقدرتها و نوکران آنان مطمئن باشند که اگر خمینی یکه وتنها هم بماند به راه خود که‏‎ ‎‏راه مبارزه با کفر و ظلم و شرک و بت پرستی است ادامه می دهد و به یاری خدا در کنار بسیجیان‏‎ ‎‏جهان اسلام، این پابرهنه های مغضوب دیکتاتورها، خواب راحت را از دیدگان جهانخواران و‏‎ ‎‏سرسپردگانی که به ستم و ظلم خویشتن اصرار می نمایند سلب خواهد کرد‏‏».‏‎[7]‎

‏‏    ‏‏در اندیشۀ امام راحل جنگها دوگونه اند؛ یا حقند یا باطل.‏

‏‏     جنگهـای باطل همـواره چیزی جز نابودی بشر به دست قدرت طلبان و زورگویان نبوده و‏‎ ‎‏هدف غایی آنان استیلای کامل به عالم طبیعت و مکیدن منابع آن و توسعه استعمار بوده است.‏

‏‏     اما جنگهای حق به دنبال شکوفایی حیات فطری بشر صورت گرفته و مقصد، تربیت انسانها و‏‎ ‎‏جوامعشان و برطرف کردن موانع سر راه آنها بوده است. از این رو چون این تفکر فقط در اسلام و‏‎ ‎‏سیرۀ پیامبر(ص) و ائمه(س) و پیروان آنان وجود دارد، همواره آنان سعی در دفاع از عزیزترین‏
‏‎

‎‏وجودشان یعنی اسلام داشته اند و برای حفظ این امانت الهی جان خود را تقدیم این راه‏‎ ‎‏نموده اند. امام خمینی و شهدای انقلاب اسلامی در طی دوران نورانی دفاع مقدس همسفران‏‎ ‎‏اهل نور شدند و عاشقانه گردن به مسلخ عشق سپردند. باشد که خون این رادمردان همواره‏‎ ‎‏بجوشد و چراغ هدایت عصرها و نسلهای دیگر گردد.‏

‏‏     «‏‏خمینی آغوش و سینۀ خویش را برای تیرهای بلا و حوادث سخت و برابر همۀ توپها و‏‎ ‎‏موشکهای دشمنان باز کرده است و همچون همۀ عاشقان شهادت، برای درک شهادت روزشماری‏‎ ‎‏می کند».‏‎[8]‎

‏‏    «‏‏و امروز غریبترین چیزها در دنیا همین اسلام است. و نجات آن قربانی می خواهد. و دعا کنید‏‎ ‎‏من نیز یکی از قربانیهای آن گردم».‏‎[9]‎

‏‏ ‏

‏‏ویژگیهای این مجموعه:‏

‏‏این مجموعه کاری است از گروه جنگ و جهاد معاونت پژوهشی موسسه تنظیم و نشر آثار‏‎ ‎‏امام(س) و مشتمل بر چهار فصل زیر است:‏

‏‏     ‏‏فصل اول:‏‏ با عنوان جنگهای حق و باطل به مباحثی پیرامون جنگ در قرآن و اهداف‏‎ ‎‏جنگهای حق طلبانه و جنگهای باطل و تفاوت ماهوی جنگها پرداخته است.‏

‏‏     ‏‏فصل دوم:‏‏ با عنوان وجوب دفاع و استقامت به مباحثی همچون ضرورت دفاع، ضرورت‏‎ ‎‏آمادگی دفاعی، استقامت در قرآن، ضرورت استقامت، نقش مساجد در جنگ و دفاع پرداخته‏‎ ‎‏شده است.‏

‏‏     ‏‏فصل سوم:‏‏ ویژگیهای رزمندگان صدر اسلام عنوانی است با زیر موضوعاتی همچون‏‎ ‎‏فداکاری، عقیده و ایمان، شهادت طلبی.‏

‏‏     ‏‏فصل چهارم:‏‏ این مبحث تحت عنوان احکام فقهی دفاع و جهاد به موضوعات حکمهای‏‎ ‎‏فقهی جنگ و دفاع پرداخته و سعی گردیده است اهم موضوعات آورده شود. عناوینی چون دفاع‏‎ ‎‏فردی، دفاع جمعی، شرایط دفاع، وجوب آموزش و آمادگی دفاعی، وجوب کفایی حضور در‏
‏‎

‎‏جبهه، اذن والدین، احکام دفاع و زمین، دفاع و دولت، احکام اطاعت از فرماندهان جنگ، احکام‏‎ ‎‏سربازی در زمان جنگ، احکام اموال، وسایل، اسلحه و مهمات در جنگ، سپر قرار دادن مردم در‏‎ ‎‏جنگ، احکام همکاری با دشمن، پشتیبانی از جنگ، احکام اسرا، احکام مربوط به غنایم جنگی،‏‎ ‎‏احکام متفرقه مربوط به جنگ.‏

‏‏     در پایان لازم می دانیم از کلیه همکارانی که ما را در تدوین این مجموعه یاری کرده اند؛ از‏‎ ‎‏جمله برادر علی اصغر رحمتی سپاسگزاری نماییم.‏

‏‏معاونت پژوهشی                              ‏

‏‏موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی (س) ‏

‏
‏‎

‎

‏‎ ‎

‏‎

‎