تحلیلی بر استمرار سیاست خارجی امام(س) در متن سخنان مقام معظم رهبری خطاب به سران شرکت کننده در شانزدهمین اجلاس جنش عدم تعهد

آزادی و رهایی از قید و بندهایی که طاغوت های زمان برای انسان رقم می زنند، همواره بخشی از خواست های فطری انسان ها بوده و هست و انسان برای تأمین این آرزوی درونی، بر اساس اندیشه خواص آگاه جامعه خویش و در قالب حرکت هایی اجتماعی به مطالبه خواسته خود پرداخته است و در همین راستا است که جنبش عدم تعهد شکل می گیرد.

اندیشه های حضرت امام خمینی(س) در روند بنیانگذاری نهضت عظیم خویش، بویژه در حوزه سیاست خارجی، نه تنها همسو با تفکرات استقلال طلبانه کشورهای عضو جنبش عدم تعهد است، بلکه فراتر از آن، مترصد وحدت ملت های جهان در مسیر تعالی انسانی است.
این استراتژی حضرت امام خمینی(س)، در آغاز شانزدهمین اجلاس جنبش عدم تعهد و در قالب سخنان مقام معظم رهبری خطاب به سران جنبش عدم تعهد، چراغ راهی شد که این مقاله در پی واکاوی ابعاد هدایت بخش آن است.
مقام معظم رهبری در آغاز این اجلاس سخنان خود را با گفتن این حقیقت آغاز فرمود که: «انسان ها با وجود نژادها، زبان ها و اعتقادات مختلف دارای فطرت یکسانی هستند که آنها را به عدالت، همدردی و همکاری دعوت می کند و همین مسئله پایه گذار همکاری ها و ارتباطات برادرانه ملت ها می باشد.»
آرمان های جنبش عدم تعهد یعنی استقلال سیاسی، اقتصادی و فرهنگی، مبارزه با استعمار، عدم تعهد به قدرت ها و افزایش همبستگی میان کشورهای عضو جنبش از دیدگاه رهبر فرزانه انقلاب با واقعیت های امروز دنیا دارای فاصله است؛ اما تلاش ها برای از میان برداشتن این فاصله با وجود سختی های موجود، امیدوار کننده و ثمربخش است.
از این سخنان چنین بر می آید که مداخله در امور کشورها، وابسته کردن آنها و تصمیم گیری بجای آنها به هیچ عنوان مورد پذیرش منطق جهانی و بویژه کشور های عضو جنبش عدم تعهد نیست؛ همچنان که امام خمینی در بخشی از سخنان خود در مورد روابط ایران با آمریکا و بقیه کشورها فرمودند: «روابط ما با آمریکا و همچنان با سایر کشورهای جهان بر اساس احترام متقابل خواهد بود. ما برای امریکا حق تعیین سرنوشت خود را قائل نخواهیم بود. آنچه تا به حال دولتهای گذشته در امریکا و اکنون دولت کارتر انجام داد و می دهد، نشان می دهد که هنوز به تمام وسایل متوسل می شوند که این سلطنت را برای تأمین منافع خودشان حفظ کنند و لذا هنوز حالت خصمانه نسبت به نهضت اسلامی کنونی دارند» (صحیفه امام، ج 5، ص 157)- مصاحبه با خبرنگار تلویزیون سراسری ایتالیا.
آیت الله خامنه ای در بخشی دیگر از سخنان خویش، از ساختار غیرقانونی شورای امنیت انتقاد نموده و فرمودند: «شورای امنیت داری ساختاری غیرمنطقی، ناعادلانه و غیردموکراتیک می باشد که دوران آن به سر رسیده و تاریخ مصرف آن تمام شده است. در سایه همین ساختار است که آمریکا و کشورهای حامی آن زورگویی ها و تجاوزهای خود را در قالب خیر و صلاح ممالک بر دنیا تحمیل می کنند.»
با توجه به حوادثی که در این چند دهه اتفاق افتاده، لشکرکشی ها، تجاوز به خاک کشورها، کشتار و خونریزیها و عدم برخورد با این جریانات توسط ارگان ها و سازمان های به اصطلاح حامی بشر، به خوبی قابل درک است که این سازمان ها در ارتباط با قدرت ها تائید کننده اعمال آن ها هستند. امام خمینی(س) در این باب فرموده اند: «این مجلسهاى کذا که در دنیا درست شده است، و به دست قدرتمندها درست شده است، و لهذا حق وِتو دارند، همه‏اش آن قدرتمندها، اینها همه بازى است براى بلعیدن ماها، این یک مانور سیاسى است که با آن ماها را اغفال کنند و ماها را ببلعند.» (صحیفه امام، ج 12، ص 350)
و در جای دیگر می فرمایند: «اساساً هر تشکیلاتی که این ابرقدرتهای بزرگ در آن دست دارند این تشکیلات، تشکیلاتی است که باید به نفع آنها تمام شود. همین سازمان ملل ، همین جلساتی که در خارج هست، شورای امنیت، همه اینها در خدمت ابرقدرتها هستند و برای بازی دادن سایر کشورهاست» (صحیفه امام، ج ۱۳، ص ۱۹۱)
(سخنرانی مقام معظم رهبری در اجلاس شانزدهم جنبش عدم تعهد) «پیشرفت های کشور ایران در تمامی زمینه ها، مسئله ای است که کل دنیا به آن اذعان دارد و این مهم، در شرایط فشارهای اقتصادی، تحریم ها و تبلیغات منفی آمریکا و متحدانش بدست آمده است. این تحریم ها و ریاضت ها بر خلاف تصور و انتظارات آن ها، همت ما را بلندتر، عزم ما را راسخ تر، گام هایمان را محکم تر و اطمینان ما را به توانایی و استعداد ملت و جوان هایمان بیشتر کرده است.»
با وجود تحریم ها و فشارهای اقتصادی، شاهد پیشرفت های چشمگیری در زمینه های مختلف بودیم. این رویداد نشان داد که تحریم ها نه تنها ما را فلج نکرد بلکه باعث شد که ملت ایران روی پای خود بایستد و به یک شکوفایی زود رس برسد و در واقع ره دور و درازی را در مدت کوتاهی طی کنیم؛ همانگونه که امام(س) در جمع روحانیون ارومیه فرمودند: «اگر ما را محاصره اقتصادی بکنند ما فعالتر می شویم.» (صحیفه امام، ج 11، ص 505)
مقام معظم رهبری در این اجلاس راجع به مسئله هسته ای و دستیابی به انرژی هسته ای فرمودند: «جمهوری اسلامی ایران هرگز به دنبال سلاح و تسلیحات هسته ای نبوده و آنها را گناهی بزرگ می داند.» ایشان در عین حال انرژی هسته ای و استفاده صلح آمیز از آن را حق ملت ایران عنوان کردند. ایشان شعار ملت ایران را در این زمینه این چنین مطرح نمودند: «انرژی صلح آمیز هسته ای برای همه و سلاح هسته ای برای هیچ کس.»
آن چیزی که بر همه دنیا روشن است این است که ذخایر نفتی و معدنی سرانجام یک روز به پایان میرسد. بنابراین چاره اندیشی، تحقیق و یافتن یک انرژی جایگزین امری بدیهی و غیرقابل انکار است که ایران نیز در این زمینه موفقیت های عظیمی بدست آورده و می بینیم که با کمک جوانان و دانشمندان ایرانی به چرخه سوخت هسته ای دست یافته است. این همان علم، دانش و صنعتی است که کشور ما با تکیه بر مغز های داخلی بدست آورده و در چارچوب تعیین شده جهانی نیز در حال حرکت است و کشور های زورگو حق دخالت در آن یا بازداشتن فعالیت آن را ندارند.
از دیدگاه آیت الله خامنه ای مسئله فلسطین که یک توطئه وحشتناک غربی است و در رأس آن انگلیس قرار دارد و طی آن مردم مظلوم به زور از خانه و کاشانه خود به بیرون رانده شده اند؛ یکی از مهم ترین مسائل جامعه بشریت است: «فلسطین متعلق به فلسطینی هاست و ادامه اشغال آن خطری بزرگ برای صلح و امنیت جهانی است. همه‌ى راه هائى که غربی ها و وابستگان آنها براى «حل مسئله‌ى فلسطین» پیشنهاد کرده و پیموده‌اند، غلط و ناموفق بوده است و در آینده نیز چنین خواهد بود. ما راه‌حلى عادلانه و کاملاً دموکراتیک را پیشنهاد کرده‌ایم: همه‌ى فلسطینى‌ها، چه ساکنان کنونى آن، و چه کسانى که به کشورهاى دیگر رانده شده و هویت فلسطینى خود را حفظ کرده‌اند، اعم از مسلمان و مسیحى و یهودى، در یک همه‌پرسىِ عمومى، با نظارتى دقیق و اطمینان‌بخش شرکت کنند و ساختار نظام سیاسى این کشور را انتخاب نمایند و همه‌ى فلسطینیانى که سال ها رنج آوارگى را تحمل کرده‌اند، به کشور خود باز گردند و در این همه‌پرسى و سپس تدوین قانون اساسى و انتخابات، شرکت نمایند آنگاه صلح برقرار خواهد شد.»
این در حالی است که در پیش نویس بیانیه پانزدهمین نشست کشورهای عضو جنبش عدم تعهد که در شرم الشیخ برگزار شد، از حقوق ملت فلسطین به ویژه حق برخورداری از کشور مستقل به پایتختی قدس شریف حمایت و بر پایان اشغالگری های رژیم غاصب صهیونیستی تاکید شد. در این پیش نویس همچنین تحقق صلح عادلانه و فراگیر که در برگیرنده تمامی راهکارهای نهایی صلح از جمله مرزهای کشور فلسطین، امنیت، شهرک سازی ها، بیت المقدس، آوارگان فلسطینی و آبها باشد، درخواست شده است. در این پیش نویس کشورهای عضو جنبش همچنین تاکید کرده اند که با تمام قدرت در برابر اقدامات و تدابیر رژیم صهیونیستی با هدف تغییر هویت و ساختار جغرافیایی بیت المقدس خواهند ایستاد. (روزنامه کیهان شماره 19411 به تاریخ 24/4/88)
حضرت امام(ره) نیز راجع به مسئله فلسطین فرمودند: «دولتها این مطلب را از سر خودشان بیرون کنند که ... خودشان را قیم بدانند نسبت به ملتها. یک نفر شیخ یا یک نفر رئیس جمهور یا یک نفر مَلِک- به اصطلاح خودشان- چه حقى دارد که بر یک مملکت حکومت کند و یک مملکتى را بخواهد به مصالح اسرائیل فدا کند؟! باید حکومتها بیدار بشوند! ]طرح خیانت بار سازش با اسرائیل یا طرح فهد در کمپ دیوید[ ...نباید دیگر از این به بعد، این فکر بیاید در سر این حکومتها که کار با ماست و به ملتها مربوط نیست. شما در مقابل ملت هیچ کاره‏اید. ملتها هستند که باید کارها به تصویب آنها برسد.» (صحیفه امام، ج‏15، ص 372)
در سخنان پایانی رهبر معظم انقلاب تاکید شده است که برای رهایی جهان از ظلم، جنگ، ناامنی و سلطه گری باید ما ملت ها با همدیگر همکاری همه جانبه داشته باشیم: «باید عزم هایمان را راسخ کنیم و از اخم قدرت های زورگو نترسیم و با لبخند آن ها خوشحال نشویم»
در واقع سر لوحه اهداف تمامی ادیان الهی و رسالت آنها، بر پایی عدالت و از بین بردن ظلم، زورگویی و ناامنی است؛ چیزی که همه انسان ها طالب آن بوده و در جستجوی آن هستند. طبیعی است که برای رسیدن به چنین هدفی نیاز به اتحاد و همدلی در بین مطالبه کنندگان آن هدف است. آنگاه است که می توان به یک زندگی مستقل و آزاد امیدوار بود، زندگی ای که در آن ملت ها حق انتخاب و تصمیم گیری دارند. در این زمینه می توان به «اصل نفی سبیل» از اصول سیاست خارجی رهبر کبیر انقلاب اشاره کرد. ایشان، برای حیات زیر سلطه غیر، ارزشی قایل نمی شوند، بلکه ارزش حیات را به آزادی و استقلال می دانند و با توجه به آیه شریفه «لن یجعل الله للکافرین علی المؤمنین سبیلا»، اعلام می دارند که: «ما منطقمان، منطق اسلام، این است که سلطه نباید از غیر بر شما باشد. نباید شما تحت سلطه غیر بروید. ما هم می خواهیم نرویم زیر سلطه.» (صحیفه امام، ج4، ص 91)