غضب ناشی از ضعف انسان در برابر ناملایمات زندگی است که باعث نابردباری در برابر رفتار دیگران می شود، انسان های خودساخته و قوی بسیار بردبار و مهربان هستند و هرگز دچار عصبانیت و پرخاشگری نمی شوند، بنابراین درمان کلی این حالت، نیز خودسازی، تقویت نفس و روح و بازسازی کلی شخصیت است.

***

راهکارهای سطحی درمان غضب

۱- پرهیز از موقعیت های خشم آور

خیلی مواقع، افراد به دلیل اینکه زمان و موقعیت خوبی را برای تبادل نظر با همسر یا دوست و همکارشان انتخاب نمی کنند، صحبتشان به عصبانیت و اختلاف منتهی می شود؛ در حالی که هر سخن، جایی و هر نکته مکانی دارد، هنگامی که طرف مقابل ما خسته و بی حوصله است زمان مناسب برای انتقاد و امر به معروف و نهی از منکر نیست. بهتر است در این مواقع - چنان که در روایات سفارش شده- سکوت کرده، و بحث را آغاز نکنیم یا اگر طرف مقابل شروع به صحبت کرد، جواب او را ندهیم. چه بسا اگر همین موضوع، در یک جو آرام و صمیمی مطرح شود، تأثیر بیشتری خواهد داشت.

۲- مشغول کردن نفس

هنگامی که در حال عصبانی شدن هستید، خود را مشغول کاری که برایتان جالب و دوست داشتنی است کنید، برای مثال، به یکی از دوستان زنگ بزنید، تا به این وسیله موضوعی را که شما را به خشم آورده است فراموش کنید، امام خمینی (س) در این زمینه می فرمایند: اما عملی، پس عمده آن انصراف نفس است در اول پیدایش آن، چون این قوه مثل آتش کم کم اشتعال پیدا می  کند و رو به اشتداد می  گذارد تا اینکه تنورش سوزان و نایره اش سخت فروزان شود و عنان را از دست انسان بکلی بگیرد و نور عقل و ایمان را خاموش کند و چراغ هدایت را یکسره منتفی نماید و انسان را بیچاره و ذلیل کند. باید انسان ملتفت باشد تا اشتعال آن زیاد نشده و نایره آن شدت پیدا نکرده، خود را به وسایلی منصرف کند: یا به رفتن از آن محلی که اسباب غضب در آنجا فراهم شده، و یا به تغییر حال: اگر نشسته است برخیزد، و اگر ایستاده است بنشیند، یا به ذکر خدای تعالی اشتغال پیدا کند- بلکه بعضی ذکر خدا را در حال غضب واجب دانند، و یا مشغول کارهای دیگر شود.(شرح چهل حدیث، ص ۱۴۰)

۳- ترک مجلس

چنانچه احساس کردید زمینه عصبانیت شما در حال فراهم شدن است، مکان خود را ترک کنید و حتی برای چند دقیقه هم که شده بیرون رفته، قدم بزنید و نفس عمیق بکشید، اما اگر ناچار از حضور در آن مکان هستید، به سفارش های بعدی عمل کنید.

۴- تغییر وضعیت جسمی

یکی از اموری که در روایات برای کنترل خشم به آن سفارش شده، تغییر دادن وضعیت جسمی است، برای مثال، اگر انسان ایستاده است، بنشیند و اگر نشسته، بلند شود یا دراز بکشد. پیامبر خدا(ص) فرمودند: هر گاه یکی از شما خشمگین شد، اگر ایستاده است بنشیند و چنانچه خشمش برطرف نشد، دراز بکشد.

۵- وضو گرفتن

پیامبر خدا (ص) فرمودند: خشم از شیطان است و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب، خاموش می شود. پس، هرگاه فردی از شما خشمگین شد، وضو بگیرد.

همچنین آشامیدن آب سرد یا غسل کردن با آب خنک در مواقعی که غضب انسان فوران کرده، مؤثر خواهد بود.

۶- خواندن دعاها و اذکار

یکی از مواردی که در کنترل غضب بسیار مؤثر است، خواندن برخی اذکار و دعاها و یاد کردن حضرت حق و قدرت و تسلط او بر ما هست، هر چه انسان موقع خشم، عظمت الهی و کوچکی خود را بیشتر یاد کند، کنترل غضب برای او آسان تر خواهد بود.

***

راهکارهای عمیق و اصلی درمان غضب

۱- عبادت و ذکر

عبادت و ذکر خدا به انسان آرامش می دهد. حضرت حق در قرآن می فرماید: «أَلا بِذِکْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ»، آگاه باشید که یاد خدا، دل های شما را آرامش می بخشد.

۲- اصلاح مزاج

گاهی علت برخی عصبانیت ها و تندخویی ها، مشکلات جسمی و خونی است؛ برای مثال، کم خونی یا فقر آهن یا پرکاری قوه تیروئید از اسباب تندخویی به شمار می روند؛ از این رو لازم است برای تشخیص این موارد به پزشک متخصص مراجعه کرد.

۳- اصلاح ریشه های روانی و اخلاقی عصبانیت

عصبانیت افراد می تواند در خصوصیات روحی و اخلاقی آن ها ریشه داشته باشد. از حضرت عیسی(ع) درباره ریشه غضب سؤال شد. در پاسخ فرمودند: «الکبر و التجبر و محقرة الناس»؛ خود برتر بینی و زورگویی و حقیر شمردن مردم، برخی که خود را از دیگران بهتر و بالاتر می بینند، به دیگران به چشم حقارت نگاه می کنند و به زورگویی و دستور دادن به دیگران عادت کرده اند، این گونه افراد، خیلی زود از دیگران خشمگین و عصبانی می شوند. در نقطه مقابل، هر چه انسان برای دیگران احترام قائل باشد و در برابر دیگران تواضع کند، دیرتر هم از آنان خشمگین می شود.

همچنین علاقه زیاد به نفس، یکی دیگر از ریشه های غضب و خشم است. حضرت امام خمینی (س) در این باره می فرمایند: از معالجات اساسی غضب قلع ماده آن است به برطرف کردن اسباب مهیجه آن. و آن امور بسیاری است که ما بعضی از آن را که مناسب با این اوراق است ذکر می کنیم.

یکی از آنها حب نفس است که از آن حب مال و جاه و شرف و حب نفوذ اراده و بسط قدرت تولید شود، و این ها نوعا اسباب هیجان آتش غضب شود. زیرا که انسان  دارای این محبتها به این امور خیلی اهمیت دهد و موقعیت این ها در قلبش بزرگ است، و اگر فی الجمله مزاحمتی در یکی از این ها برایش پیش آمد کند، و یا احتمال مزاحمت دهد، بی موقع غضب کند و جوش و خروش نماید، و متملک نفس خود نشود، و طمع و حرص و سایر مفسدات که از حب نفس و جاه در دل پیدا شده عنان را از دست او بگیرد و کارهای نفس را از جاده عقل و شرع خارج کند. ولی اگر حبّش شدید نباشد، به امور اهمیت کم دهد، و سکونت نفس و طمأنینه حاصله از ترک حب جاه و شرف و سایر شعبات آن نگذارد نفس بر خلاف رویّه و عدالت قدمی گذارد. و انسان بی تکلّف و زحمت در مقابل ناملایمات بردباری کند و عنان صبرش گسیخته نشود و بی موقع و بی اندازه غضب نکند. و اگر حب دنیا از دلش بیخ کن شود و قلع این ماده فاسده بکلی شود، تمام مفاسد نیز از قلب هجرت کند و تمام محاسن اخلاقی در مملکت روح وارد گردد.(شرح چهل حدیث، ص ۱۴۱ و ۱۴۲)

به همین دلیل برای درمان ریشه ای غضب و عصبانیت، لازم است ریشه های اخلاقی آن مانند حب نفس کبر و غرور را درمان کرده، برای احترام گذاشتن به دیگران، تلاش علمی و عملی بیشتری به خرج دهیم.

منبع: فارس

. انتهای پیام /*