بخش نخست: نخستین پیروزی نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی (س)
پدیدآورنده (ها): گلی زواره، غلامرضا
این نوشتار به مناسبت فرارسیدن سالگرد نهضت دو ماهه روحانیون در پاییز ۱۳۴۱ و همچنین تولد امام خمینی در مهر ۱۲۸۱ تقدیم امت پاسدار اسلام می گردد.
از قله دیانت در بستر سیاست
زندگی آموزشی، علمی و فرهنگی امام خمینی در قم از سال ۱۳۰۰ آغاز گردید. ایشان بخشی از سطوح را نزد مرحوم آیت الله سید محمدتقی خوانساری خواند. دوستی و ارتباط توأم با احترام امام با این استاد فراتر از روابط شاگردی و استادی بود و ریشه در سوابق مبارزاتی و تفکر انقلابی مرحوم خوانساری داشت. همین شخصیت زمینه های آشنایی امام خمینی را با فقیه مجاهد و مرجع عالیقدر آیت الله کاشانی فراهم ساخت. (۱)
موقعی که امام خمینی به همراه استادش مرحوم آیت الله شیخ عبدالکریم حائری به قم هجرت کرد، حدود یک ماه از کودتای سیاه رضاخان در تهران می گذشت. امام نسبت به ترفندهای سیاسی رضاخان و به کار بردن نیرنگ های گوناگون برای تحکیم پایه های قدرت خود و کسب پایگاه مردمی با ظاهرسازی و درهم کوبیدن مخالفان، حساسیت ویژه ای داشت و هماهنگ با کوشش های علمی و آموزشی، پیگیر مسایل سیاسی و اجتماعی نیز بود.
در این میان شخصیتی که پرچم مبارزه با رضاخان را برافراشت، شهید آیت الله سیدحسن مدرس طباطبایی بود. (۲) امام به عنوان طلبه ای تیز بین، بافراست و اهل درد می دید که این سید بزرگوار با اتکا به نیروی ایمان و برگزیدن زندگی ساده و شیوه ای زاهدانه، از قدرت، اراده و صراحت و قاطعیتی شگفت برخوردار است و با این ویژگی ها در سنگر مجلس چون ماه می درخشد و در برابر استبداد و تبهکاری های رضاخان مقاومت می نماید. این در حالی بود که بسیاری از علما از درگیری سیاسی با رژیم پهلوی اول امتناع می کردند.
امام خمینی با بصیرتی که از همان روزها بروز داد از این واقعیت رنج می برد که چرا مدرس را تنها گذاشتند، در صورتی که اگر از ایشان حمایت کرده بودند، به دلیل برخورداری از شجاعت، منطق قوی و آگاهی های گسترده نسبت به مسایل روز و جهان اسلام، امکان داشت موفق شود و این جرثومه فساد را از بین ببرد. (۳)
بدون شک دلیل اشتیاق امام به استاد عرفان خود مرحوم آیت الله شاه آبادی صرفاً در مسایل درسی و اینکه حکمت و مبانی عرفانی را در محضر ایشان می آموخت خلاصه نمی شد، بلکه امام مشاهده می کرد که این فقیه فرزانه و عارف وارسته، مباحث معنوی و عرفان نظری را با سیاست توأم ساخته است و بعد از تزکیه و تهذیب درون متوجه جامعه گردیده و با رژیمی که منکرات را در میان افراد اجتماع رواج می داد به ستیز برخاسته است. (۴)
بعد از اینکه علمای تبریز به دلیل مخالفت با اجباری کردن کلاه لگنی توسط رضاخان تبعید شدند و مرحوم میرزا صادق تبریزی پس از انقضای دوران تبعید به قم رفت و در این شهر اقامت گزید، امام خمینی (س) بارها به دیدار این عالم مبارز رفت و راجع به مسایل سیاسی روز و نقشه های اجانب و اعوان و انصار استکبار با وی به گفت وگو نشست. (۵)
در سال ۱۳۱۲ که توطئه کشف حجاب از سوی رضاخان به اجرا درآمد، عده ای از فضلای حوزه که امام در صدر آنان قرار داشت از آیت الله حائری یزدی خواستند در مذمت این فاجعه و برای جلوگیری از گسترش مفاسد، تلگرافی خطاب به شاه مخابره کند و ایشان هم پذیرفت، اما نخست وزیر وقت، محمدعلی فروغی با نیرنگی روشنفکرانه به آیت الله حائری پاسخ داد: بهتر است شما مشغول کار خود باشید! (۶)
در همین سال ها که اختناق حکومت پهلوی اول، سیاهی و تباهی و اختناق را در همه جا گسترش داده بود، امام خمینی در مدرسه فیضیه قم درس اخلاق می گفت تا از این رهگذر ضمن پالایش و پیرایش درون شاگردان از آفات و امیال نفسانی، روحیه آنان را برای نبرد با رژیم ستمگر و سفاک مهیا سازد. در همین درس بود که امام ضمن طرح مباحث اخلاقی و معنوی از سیاست سخن می گفت و فراگیران را به این موضوع توجه می داد که روحانی مجاهد آیت الله شیخ محمدتقی بافقی به دلیل مقاومت در برابر کشف حجاب خانواده رضاخان در حرم قم، اکنون در شهر ری روزگار سختی را به حالت تبعید و حصر و حبس خانگی می گذراند، اما او به این مسایل اعتنایی ندارد و شیاطین را تسلیم خود کرده است و از آنان می خواست ضمن زیارت حرم حضرت عبدالعظیم حسنی، دیداری هم با این مرد خودساخته داشته باشند. از آنجا که درس اخلاق امام صبغه ای سیاسی داشت، عوامل رژیم به تعطیلی آن اقدام کردند. (۷)
امام در کتاب کشف اسرار که در پاسخ به ادعاهای دروغین منحرفین و بدعت گذاران به نگارش درآورد، با صراحت دیکتاتوری رضاخان را مورد انتقاد شدید قرار داد و خاطرنشان ساخت در این بیست سال حکومت وی که دوره اختناق ایران و دین به شمار می رود، بالاترین هدف رضاخان علما بودند و فرمود: «ایران در این دوره سیاه روزهایی را دید که صفحه تاریخ را تیره و ننگین کرد. »
به باور امام در ایام مذکور ضمن اینکه تبلیغات ضد دینی شایع بود، می خواستند اعتقادات مردم را سست کنند و این قوه ای را که از نفوذ اجانب جلوگیری می کرد از میان ببرند. (۸)
در سال های پس از سقوط رضاخان و به دنبال آن روی کار آمدن محمدرضا پهلوی تا رحلت آیات عظام بروجردی و کاشانی، امام خمینی گرچه علناً در خط مقدم نبرد با استبداد قرار نمی گیرد، اما می کوشد با مبارزانی که طلایه دار مقاومت در برابر ظلم اند ارتباطی تنگاتنگ برقرار و توان آنان را برای استمرار مبارزه تقویت کند و یا شخصیت هایی را که از نفوذی معنوی و اقتداری اجتماعی برخوردار بودند علیه دستگاه جور و جفا برانگیزاند و نیز شاگردان خود را برای قرار گرفتن در جبهه پایداری در مقابل پلیدی تربیت کند. (۹)
سازش اصلاحات امریکایی با دیکتاتوری شاهنشاهی
در سال های پس از کودتای ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ تمام مراکز مهم سیاسی، نظامی، امنیتی و اقتصادی کشور ایران در کنترل امریکا و انگلستان و بعدها رژیم صهیونیستی بودند. برای افزایش اختناق و کنترل نیروهای مخالف رژیم، ساواک در سال ۱۳۳۵ شکل گرفت که وظایفی همچون سازمان سیا و اف بی آی امریکا را در ایران پی می گرفت. فدائیان اسلام که فعالیت های سیاسی و مسلحانه مهمی در این سال های توفانی داشتند، دستگیر و رهبر و افراد مؤثر آن در دادگاهی فرمایشی محکوم به اعدام شدند و به شهادت رسیدند. آیت الله سیدابوالقاسم کاشانی با اتهامات واهی بازداشت و روانه زندان گردید و فرزند ایشان به طرز مشکوکی درگذشت. (۱۰)
پس از این خفقان وحشتناک، امریکا که متوجه شده بود سراسر ایران را باتلاق فساد فراگرفته درصدد برآمد با اقداماتی نمایشی، اصلاحات موردنظر خود را به اجرا درآورد. در این زمان مجلس شورا منحل شد و شریف امامی استاد بزرگ فراماسونری که از نیمه اول سال ۱۳۳۹ پس از منوچهر اقبال روی کار آمد، با وجود آنکه از هواداران سرسخت انگلیس بود استعفا داد و دکتر علی امینی که مروج سیاست های امریکا بود در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۴۰ بر سر کار آمد. امینی که در واقع داروی مخدری برای آن شرایط به شمار می آمد و مدعی اصلاحات و مبارزه با فساد بود و در جناح اصلاح طلب رژیم قرار داشت، از جانب جان اف کندی رئیس جمهور وقت امریکا به شاه تحمیل گردید.
امینی لایحه اصلاحات ارضی موردنظر امریکا را در ۲۰ دی ۱۳۴۰ در جلسه هیئت وزیران به تصویب رساند. این برنامه و مبارزه امینی با فساد موجب محبوبیت او در ایران گردید، اما به دلیل اعتماد امریکا به او و کم اعتنایی به شاه، زمینه های نگرانی و رنجش محمدرضا را فراهم ساخت. از این رو، شاه به امریکا رفت تا به مقامات ایالات متحده اعلام کند حاضر است اصلاحات موردنظر کندی را با قاطعیت انجام دهد و در ضمن نگرانی خود را از امینی اعلام داشت.
با توافق امریکا و شاه، امینی در ۲۷ تیر ۱۳۴۱ استعفا داد و اسدالله علم که از مقربان دربار به شمار می رفت و حلقه وصل بین شاه و امریکا و انگلیس محسوب می گردید و به قول خودش غلام جان نثار رژیم پهلوی بود، به نخست وزیری منصوب شد. وی از تحصیلات دانشگاهی بهره ای نداشت و با وجود آنکه میان مخالفان نظام و مردم چهره نفرت انگیز و بدنامی بود، در امور کشور نفوذ گسترده ای داشت و حتی نمایندگان مجلس با نظر او مشخص می گردیدند. انتصاب او به نخست وزیری، علامت موافقت بریتانیا و امریکا با شاه بر سر موضوع اصلاحات و خاتمه یافتن فضای ملایم سیاسی و حاکمیت خفقان و دیکتاتوری مجدد بود. (۱۱)
توطئه علیه دیانت
اصل اول متمم قانون اساسی بر این حقیقت انکارناپذیر تأکید دارد که مذهب رسمی ایران اسلام و طریقه حقه اثنی عشری است و پادشاه باید مروج این مذهب باشد. در اصل سی و نهم متمم قانون اساسی که با تلاش علمایی چون شیخ فضل الله نوری در زمان مجلس اول بعد از انقلاب مشروطه به تصویب قاطبه نمایندگان رسید، تصریح گردیده بود که شاه به کلام الله مجید سوگند می خورد تا تمام همّ خود را صرف استقلال ایران و ترویج مذهب جعفری نماید. در اصل ۵۸ متمم قانون اساسی هشدار داده شده بود که هیچ کس نمی تواند به مقام وزارت برسد مگر آنکه مسلمان ایرانی الاصل و تبعه ایران باشد و بالاخره در بیستمین اصل از این قانون به مطبوعات و جراید کشور اخطار داده شده بود که مطبوعات اجازه ندارند مطلبی، گزارشی و نکته ای مضرّ به دین مبین اسلام بنویسند.
متذکر می گردد قانون انتخابات در اولین دوره مجلس شورای ملی در ۱۳۲۵ ه ق به منظور تشکیل شوراهای استان و شهرستان به تصویب رسید و تا سال ۱۳۴۱ ش بدون تغییر باقی ماند. در اصول ۹۱ و ۹۲ متمم قانون اساسی تشکیل انجمن های مورد اشاره پیش بینی شده و شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان در مواد هفت و نه نظامنامه انجمن، مصوب دوره اول مجلس درج گردیده بود که سه محور را در برمی گرفت. نخست آنکه افراد مذکور باید متدین به دین حنیف اسلام باشند و فساد در عقیده آنان نباشد. دوم هنگام سوگند، صرفاً باید به قرآن مجید قسم یاد کنند. سوم طایفه بانوان از انتخاب کردن و انتخاب شدن محرومند. (۱۲)
بعد از انحلال مجلس شورای ملی در اردیبهشت ۱۳۴۰ ش قوانین و مقررات در هیئت دولت به تصویب می رسید. دولت اسدالله علم به منظور بررسی توان و اقتدار روحانیت به عنوان مرزبانان ارزش های دینی، برداشتن موانع برای پیوستن به غرب و به وجود آوردن فرصت هویت و موجودیت برای افراد صاحب نفوذ و کارگزاران عالی ر تبه ای که به اسلام و قرآن پایبندی نداشتند و نیز نسبت دادن عقب افتادگی زنان به اسلام، لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی را در هیئت دولت به تصویب رساند و در شانزدهم مهرماه ۱۳۴۱ خبر آن را در رسانه ها اعلام کرد. به موجب این مصوبه، واژه اسلام از شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان و همچنین برای تصدی بسیاری از مناصب مهم کشوری و لشکری همچون قضاوت، با صراحت حذف گردیده بود و نیز در مراسم سوگند در مجلس به جای قرآن مجید، کتاب آسمانی قید شده بود. به علاوه در یکی از بندهای این لایحه به زنان حق رأی داده شده و بر تساوی کامل حقوق زنان و مردان تاکید بود. بدین ترتیب حاکمیت آیین اسلام به عنوان آیین رایج در کشور ایران رسماً مورد تهدید قرار گرفته بود. (۱۳)
این تصویب نامه در زمانی اعلام گردید که مجلس شورای ملی تعطیل شده بود. مرجع مجاهد و فقیه مبارز آیت الله کاشانی و نیز زعیم عالیقدر آیت الله بروجردی که برای اعمال خلاف رژیم سدهای استواری به شمار می رفتند و منکرات کارگزاران ستم را افشا می کردند، در سال ۱۳۴۰ و در آستانه این توطئه رحلت کرده بودند و شاه برای اینکه دیگر با مقاومت های سرسختانه حوزه علمیه قم مواجه نشود در پی آن بود تا پایگاه مرجعیت را از قم به نجف انتقال دهد و با این نیرنگ، هم زعمای ایران را تضعیف و هم موانع طغیان ها و تباهی های خود را حذف کند، لذا پیام تسلیت آیت الله بروجردی را برای مراجع نجف فرستاد. علمای مبارز و از جمله امام خمینی این رفتار شاه را قدم اول در راه مبارزه با علمای شیعه ایران تلقی کردند.
امام در یکی از بیانات خود به این حیله اشاره کردند و فرمودند: «چون حوزه قم زود مفاسد را درک و به سرعت خلاف های آنان را افشا می کرد، علاقه نداشتند پایگاه مرجعیت در این شهر باشد و از باب اینکه می خواستند قم را سرکوب کنند، نجف را مطرح کردند». (۱۴)
از سوی دیگر در همان روزها در قم شایع شد که رژیم پهلوی دوم قصد دارد با سوءاستفاده از فقدان آیت الله بروجردی در این شهر مقدس، زیارتی و پایگاه علم و تقوا و کانون روحانیت، سینما، مشروب فروشی و عشرتکده دایر کند. طلاب مبارز قم در اعتراض به این نقشه شوم طوماری تهیه کردند و در آن نسبت به چنین وقاحتی هشدار دادند. امام بلافاصله رئیس شهربانی قم سیدحسین پرتو را احضار کرد و طومار طلاب را به او نشان داد و قاطعانه به او اخطار کرد. بعد هم طلبه های جوان را تشویق کرد که همچنان هوشیارانه مراقب دسیسه های رژیم باشند. یک بار نیز وقتی واعظی از قم خودسرانه به دیدار شاه رفت و به نام روحانیون، تولد فرزندش را به او تبریک گفت، امام او را فراخواند و به شدت مورد مؤاخذه و مذمت قرار داد. (۱۵)
اولین مرحله از طرح اصلاحات به سبک استکبار جهانی، اصلاحات ارضی بود که با هیاهو و غوغاهای تبلیغاتی فراوان به تصویب رسید و به مرحله اجرا درآمد. قرار بود در صورت مخالفت احتمالی مراجع، آنها را مخالف کشاورزان و حامیان خوانین و فئودال ها و مالکان اراضی معرفی کنند و از این رهگذر حیثیت اجتماعی و منزلت معنوی و نفوذ مردمی آنان را خدشه دار سازند و آنان را وادار به سکوت کنند تا بدون هیچ مزاحمتی توطئه های دیگر را عملی سازند. امام که با فراست ناشی از نور تقوا و اخلاص، حیله خصم ستمگر را تشخیص داده بود و از سویی هنوز ابعاد و زوایا و ثمرات عملی این طرح مشخص نشده بود، به انتظار برنامه های دیگر رژیم نشست، چون می دانست این نقشه ها ادامه دارند. از آنجا که کید شیطانی رژیم با هوشیاری امام خنثی گردید، طرح لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی را به اجرا درآورد.
خشم مقدس
دلیل اصلی مخالفت امام خمینی و سایر علما با آزادی زنان که در مصوبه مذکور طرح شده بود، برنتابیدن ترقی و رشد اجتماعی بانوان نبود، بلکه ایشان می فرمود وقتی این قشر از ابتدایی ترین حقوق انسانی محرومند، ماهیت حق رأی به زنان چیزی جز اغفال آنان و رواج فساد و ابتذال از این طریق نیست. امام خمینی در همان ایام متذکر گردید: «ما با ترقی زن ها مخالف نیستیم، ما با فحشا مخالفیم، با کارهای غلط مخالفیم. مگر مردها در این مملکت آزادی دارند که زن ها داشته باشند، مگر آزادی زن و مرد با لفظ درست می شود. » (16)
سایر بندهای تصویب نامه هم ضمن اینکه تهاجمی فرهنگی علیه ارزش های اسلامی و مقدسات مسلمانان به شمار می آمد، زمینه را برای نفوذ اجانب در این کشور اسلامی فراهم می ساخت و علما و فضلای حوزه را به طور کامل از صحنه های سیاسی و اجتماعی حذف و استقلال ایران و عزت مسلمانان این مرز و بوم را تهدید می کرد، زیرا این مصوبه بیگانگان و اعوان و انصار آنان را تقویت و راه را برای ورود صهیونیست ها به تشکیلات سیاسی و اداری ایران باز می کرد.
امام خمینی در این زمینه فرمودند: «اینجانب حسب وظیفه شرعی به ملت ایران و مسلمین جهان اعلام خطر می کنم. قرآن کریم و اسلام در معرض خطر است. استقلال مملکت و اقتصاد آن در معرض قبضه صهیونیست هاست که در ایران به شکل حزب بهایی ظاهر شدند. » (17)
با اعلام این تصویب نامه، فرصت مناسبی بری امام خمینی به وجود آمد تا رسالت تاریخی خویش را آغاز و از این توطئه ضد مقدسات آیین محمدی به عنوان انگیزه ای برای به حرکت درآوردن اقشار مؤمن و باغیرت ایران استفاده کند. امام بدون لحظه ای درنگ علمای طراز اول قم را به نشست و گفت وگو پیرامون این طرح مغایر با موازین اعتقادی فرا خواند و ساعتی بعد اولین جلسه علمای قم در منزل آیت الله حائری (مؤسس حوزه) که فرزند آن مرحوم، حاج شیخ مرتضی حائری میزبان بود، با حضور امام خمینی، آیت الله گلپایگانی و شریعتمداری تشکیل شد. امام خمینی در این نشست سرنوشت ساز به دورنمای سیاه و هراس آور رژیم پهلوی در جهت عملی کردن منافع ابرقدرت ها اشاره کرد و فرمود: «این مصوبه از مکایدی خطرناک علیه دیانت اسلامی خبر می دهد و مسئولیت علما در این ارتباط بسیار سنگین است. اگر در مقابل این یورش خائنانه به باورهای مؤمنین و مقدسات مسلمانان کوتاه بیاییم، جامعه مسلمان ایران در معرض سقوط و زوال قرار می گیرد. » علمای حاضر در جلسه هم پیرامون مفاد مصوبه مورد اشاره به بحث و گفت وگو پرداختند و در پایان در خصوص محورهای ذیل تصمیم هایی را اتخاذ کردند:
1 تلگرافی به شاه مخابره کنند و ضمن آن مخالفت علمای مسلمان را با تصویب لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی اعلام دارند و خواستار لغو فوری آن گردند.
2 به وسیله نامه ها و پیک هایی خطاب به علما و واعظان دیگر شهرها این ماجرا و مخاطرات آن را گوشزد کنند و از ایشان برای مبارزه ای گسترده با چنین تهاجمی دعوت به عمل آورند.
3 هر هفته یک بار و در صورت نیاز و احساس برخی ضرورت های بیشتر، جلسه مشاوره و تبادل نظر با حضور علما و مشاهیر حوزه تشکیل شود تا برنامه هایی که به اجرا درمی آیند از قوت، انسجام و هماهنگی افزون تری برخوردار باشد. (18)
ضمناً امام پیشنهاد کرد تلگراف هایی که خطاب به عوامل رژیم مخابره می گردند تکثیر شوند و دراختیار مردم قرار گیرد. امام در تلگرافی که برای شاه ارسال کردند خاطرنشان ساختند: این تصویب نامه موجبات نگرانی علمای اعلام و جامعه اسلامی را فراهم ساخته و لازم است ترتیبی اتخاذ گردد تا مطالب معارض دیانت و مخالف مقدسات مذهب رسمی کشور از برنامه های دولتی و حزبی حذف شوند. صلاح کشور در صیانت از احکام دین اسلام و آرامش قلوب مؤمنان نهفته است. (19)
حامد الگار می گوید: «علت مخالفت امام خمینی با این قوانین آن بود که شرط سوگند خوردن به قرآن برای اعضای انجمن ها حذف شده بود و این نگرانی وجود داشت که اقدام فوق راه را برای مشارکت بهائیان در حیات سیاسی کشور هموار سازد. (20)
پی نوشت ها
۱ مجله حوزه، ش ۴۳ و ۴۴، سال ۱۳۷۰، مصاحبه آیت الله یدالله، ص ۹۱.
۲ در این باره بنگیردی به کتاب شهید مدرس ماه مجلس از نگارنده، صص ۱۹۹۱۹۶.
۳ ر. ک: صحیفه امام، ج ۴، ص ۳۶۹
۴ کاروان علم و عرفان، ج دوم، صص ۲۳۲۲.
۵ ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، خاطرات فردوست، ج ۱.
۶ سیره صالحان، ابوالفضل شکوری، صص ۳۱۶۳۱۵، صحیفه نور، ج ۱۶، ص ۹۲.
۷ مجله ۱۵ خرداد، بهار ۱۳۷۳، ش ۱۴، ص ۱۱، سیره صالحان، ص ۳۵۰، زندگینامه سیاسی امام خمینی، ص ۵۶.
۸ کشف اسرار، صص ۱۰۹ و ۳۳۰.
۹ انقلاب اسلامی در ایران، حامد الگار، ترجمه مرتضی اسعدی و حسن چیذری، صص ۶۵۶۴، زندگینامه سیاسی امام خمینی، صص ۱۵۶۱۵۵.
۱۰ تبلور اسلام در مقابل ابرقدرت ها، سیدجلال الدین مدنی، ص ۱۶ به بعد، تاریخ سیاسی معاصر ایران، همو، ج اول، صص ۳۳۴۳۳۳، گلشن ابرار، ج ۲، ص ۶۷۹، ایران بین دو انقلاب، یراوند آبراهامیان، ص ۳۸۲.
۱۱ شکوفایی جنبش اسلامی به رهبری امام خمینی، گروهی از نویسندگان، صص ۱۰۹، تاریخ روابط خارجی ایران، عبدالرضا هوشنگ مهدوی، ص ۱۸۱، اقتصاد سیاسی ایران، محمدعلی کاتوزیان، ج اول، ص ۱۱۳، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، ج اول، صص ۲۳۳، ۲۵۷۲۵۵.
۱۲ نهضت روحانیون ایران، علی دوانی، ج ۳، صص ۴۰۳۹.
۱۳ تاریخ ایران و جهان، غلامعلی حداد عادل و دیگران، صص ۲۰۸۲۰۷، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج اول، صص ۳۷۵۳۷۴.
۱۴ برگرفته ای از سخنرانی امام خمینی، مندرج در صحیفه نور، ج اول، ص ۶۶.
۱۵ بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، سیدحمید روحانی، ج اول، صص ۱۰۴۱۰۳.
۱۶ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران در دوران پهلوی، علیرضا امینی، صص ۲۶۰۲۵۹.
۱۷ بررسی و تحلیلی از نهضت امام خمینی، ج اول، ص ۱۷۸.
۱۸ پژوهشی نو پیرامون انقلاب اسلامی، حمید دهقان، ص ۱۶۵، انقلاب اسلامی و ریشه های آن، عباسعلی عمید زنجانی، ص ۲۱۰، زندگینامه سیاسی امام خمینی، صص ۱۷۶۱۷۵.
۱۹ ر. ک: صحیفه امام، ج ۱، ص ۷۸.
۲۰ سلسله پهلوی و نیروهای مذهبی به روایت کمبریج، جمعی از نویسندگان، ترجمه عباس مخیر، ص ۳۰۵.
سوتیترها:
۱. امام خمینی با بصیرتی که از همان روزها بروز داد از این واقعیت رنج می برد که چرا مدرس را تنها گذاشتند، در صورتی که اگر از ایشان حمایت کرده بودند، به دلیل برخورداری از شجاعت، منطق قوی و آگاهی های گسترده نسبت به مسایل روز و جهان اسلام، امکان داشت موفق شود و این جرثومه فساد را از بین ببرد.
۲. بدون شک دلیل اشتیاق امام به استاد عرفان خود مرحوم آیت الله شاه آبادی صرفاً در مسایل درسی و اینکه حکمت و مبانی عرفانی را در محضر ایشان می آموخت خلاصه نمی شد، بلکه امام مشاهده می کرد که این فقیه فرزانه و عارف وارسته، مباحث معنوی و عرفان نظری را با سیاست توأم ساخته است و بعد از تزکیه و تهذیب درون متوجه جامعه گردیده و با رژیمی که منکرات را در میان افراد اجتماع رواج می داد به ستیز برخاسته است.
آدرس ثابت: https: / / www. noormags. ir / view / fa / articlepage /1105656
عناوین مشابه
نخستین پیروزی نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی (س)
فجر صادق خورشید انقلاب اسلامی؛ نگاهی به زمینه های شکل گیری نهضت اسلامی به رهبری امام خمینی (س)
واکاوی نقش نخبگان دینی و حوزه های علمیه به عنوان ارکان انقلاب اسلامی در امر وحدت جهان اسلام «باتاکید بررهنمودهای امام خمینی (س) و مقام معظم رهبری (مد ظله العالی) »
به مناسبت سالروز پیروزی انقلاب شکوهنمد اسلامی؛ باید های فکری - سیاسی طلاب انقلابی با تکیه بر رهنمودهای امام خمینی (س) و مقام معظم رهبری (مد ظله العالی)
مدرسی معارف اسلامی: موانع و راهکارهای گرایش جوانان به معنویت از دیدگاه امام خمینی (س)
مبانی و اصول حاکم بر نهضت های آزادی بخش اسلامی از منظر امام خمینی (س)
پیروزی نهضت با صلابت امام خمینی در نخستین گام ها
ششمین همایش بین المللی امام خمینی (س) و سیاست خارجی با محوریت بیداری اسلامی و نهضت امام خمینی (س)
رویکرد دانشجویان به نهضت امام خمینی (س) / مروری بر زمینه ها و پیامدهای تعامل دانشجویان با روحانیون نوگرا در سال های 1340 - 1343
اندیشه حکومت اسلامی، نقطه عطفی در نهضت امام خمینی (نگاهی تاریخی به کتاب حکومت اسلامی)
.
انتهای پیام /*