ارتباط انسان ها با یکدیگر از لوازم زندگی اجتماعی بشر است که بدون آن تداوم زندگی و پیشرفت های مادی و معنوی در جامعه انسانی مشکل بلکه غیر ممکن است. ارتباط اقشار و افراد مختلف با هم و انتقال تجربیات و اطلاعات سنگ بنای تمدن بشری و عامل گسترش علوم در تمام رشته ها و عرصه هاست. گرچه عنصر «ارتباط» هرگز مقصود اصلی و هدف نهایی نبوده است و همواره به عنوان ابزار و وسیله مورد استفاده و محل بحث قرار گرفته است لیکن با تنوع و تحوّلی که در زندگی ماشینی و تکنولوژی پیش آمد آشنایی با «ارتباطات و شیوه های آن» خود به عنوان یک موضوع اساسی در مراکز پژوهشی مطرح گردید، و تأثیرگذاری آن در تحولات اجتماعی و سیاسی تا بدان پایه پیش رفت که عصر حاضر را عصر ارتباطات نام گذاری کردند.
ظهور تحول اساسی در ایران و تغییر رژیم دو هزار و پانصد سالۀ شاهنشاهی به نظام جمهوری اسلامی یکی از بزرگترین پدیده های اجتماعی قرن حاضر بود. این حرکت انقلابی که از دیدگاه تحلیل گران یک امر غیرمترقبه و شبیه به معجزه بود فکر و ذهن بسیاری از پژوهشگران داخلی و خارجی را در بخش های مختلف از جمله چگونگی ارتباط بین رهبر انقلاب با مردم به خود مشغول کرد، پژوهشگرانی که از قدرت تأثیرگذاری شگفت انگیز سخنان رهبری در قلوب اقشار مختلف جامعه از استاد دانشگاه تا یک روستایی بی سواد متعجب و متحیر بودند. حیرت و تعجب آنگاه بیشتر می شود که بدانیم امام خمینی(س) هیچ یک از ابزارهای مرسوم تبلیغاتی مانند رادیو و تلویزیون و روزنامه ها را در اختیار نداشت. راستی ایشان چگونه توانست در سال های 1342 و 1343 بدون امکانات آن چنان موجی را در سراسر کشور پدید آورد که رژیم قدرتمند شاه در آستانۀ سقوط قرار گیرد؟
بررسی شیوه های ارتباطی حضرت امام و رمز موفقیت ایشان بحثی قابل توجه و حائز اهمیت است که می تواند ابعاد ناشناخته ای از نهضت امام را تبیین کند. خوشبختانه بدین منظور این همایش با حضور صاحب نظران و کارشناسان منعقد گردید و نویسندگانی نیز با ارسال مقالات ارزشمند پیرامون این موضوع مطالبی را ارسال داشته اند که امیدواریم با بحث و نشر آن گامی دیگر در جهت آشنایی با انقلاب اسلامی ایران برداشته شود.
اگر بخواهیم به طور اجمال از شیوه های ارتباطی امام سخن بگوئیم باید به دو وسیلۀ ارتباطی که امام در حدّ اعلی از آن برخوردار بود اشاره کنیم، اول بیان سحرانگیز، دوم قلم شیوا و رسای امام.
حضرت امام در سخنوری خطیبی توانا بود که می توانست پیچیده ترین مسائل فلسفی و کلامی و فقهی و اصولی را با بیانی ساده و در عین حال علمی و منطقی تشریح کند. علاوه بر استعداد ذاتی توفیق تدریس متون حوزوی و دروس خارج طی سالیان متمادی از ایشان گوینده ای توانا ساخته بود. کمتر کسی می توانست در پای خطابه های منطقی و مستحکم ایشان بنشیند و در حوزه جاذبه کلام ایشان قرار نگیرد. سخنرانی های روشنگر امام در مسجد اعظم، مدرسه فیضیه و منزل ایشان در جمع علما، فضلا و طلاب علوم دینی بقدری مؤثر بود که هر یک از روحانیون خود را موظف می دانستند کلام و پیام ایشان را در ایام تبلیغی محرم و رمضان تا دورترین شهرها و روستاها برسانند و بدین سان ارتباط امام به سادگی و بدون هیچ هزینه ای با همۀ مردم برقرار می شد.
و امّا قلم امام دست کمی از بیان ایشان نداشت. امام علاوه بر خط بسیار زیبا و خوش نویسی فنی، استعداد و توانایی فوق العاده ای در فن نویسندگی داشت که هیچ یک از مراجع و مدرّسان همدوره ای ایشان از چنان قلمی برخوردار نبود. نوعاً نویسندگان ابتدا مطالب خود را به صورت پیش نویس تهیه می کنند سپس با ویرایش و جمله بندی بهتر و رساتر پاکنویس می کنند ولی حضرت امام بدون مسودّه و مبیضّه همۀ آثار خود را چه آثار علمی مانند شرح دعای سحر، چهل حدیث و غیره و چه بیانیه های سیاسی و چه آثار ادبی و اشعار را با یک قلم و فی البداهه می نوشتند. البته گاهی پیش می آمد که حرف یا کلمه ای را اصلاح می کردند. نکته جالب تر روش ارسال و توزیع بیانیه های امام در نقاط مختلف کشور بودکه توسط نیروهای مخلص و گمنام در مدت بسیار کوتاه به دست آحاد مردم می رسید. البته با خطرات جانی هم توأم بود و چه بسیار عزیزانی که سال ها زندان و شکنجه را به خاطر توزیع اطلاعیه های امام به جان خریدند. اگر لیست زندانیانی که فقط به خاطر توزیع و تکثیر و یا به همراه داشتن یک برگ اعلامیه امام دستگیر و زندانی شدند از مجموعۀ پرونده های ساواک جمع آوری شود عظمت کار روشن تر خواهد شد. در خاطرات آمده است که ایشان می فرمود وقتی امام اطلاعیه ای صادر می فرمود با توجه به نداشتن دستگاه کپی و تکثیر می بایست رونویسی و تکثیر شود. گاهی ما یک برگ از آن اطلاعیه را برمی داشتیم و تا صبح بیدار می ماندیم و از روی آن ده ها و صدها برگ رونویسی و تکثیر می نمودیم و توسط دوستان به شهرستان ها ارسال می کردیم. به هر حال انتقال پیام های حضرت امام با نبود امکانات از یکسو و حاکمیت فضای رعب و وحشت از سوی دیگر خود یکی از مقاطع درخشان همت، فداکاری، اخلاص و تیز هوشی امام و یاران فداکار ایشان است.
البته ناگفته نماند ارتباط حضرت امام با خالق هستی و خلوص نیت آن بزرگوار خود می تواند به عنوان عاملی اساسی در پذیرش و استقبال توده های مردم از پیام های ایشان مطرح شود. زیرا سخن چون از دل برآید لاجرم بردل نشیند.
برگرفته از مجموعه مقالات اندیشه های ارتباطی امام خمینی (س)
.
انتهای پیام /*