جهاد سازندگی

با پیروزی انقلاب اسلامی در بهمن 1357 ضرورت تشکیل و پی ریزی نهادی مستقل برای زدودن آثار ستمشاهی از چهره روستاها و مناطق محروم کشور به صورت یک خواست عمومی مطرح شد. این ضرورت از آنجا ناشی می شد که تشکیلات اداری و دوایر دولتی که در رژیم گذشته بنا شده بودند بر اساس توسعه نظام شهری پایه ریزی گردیده بودند و اصولاً در الگوی توسعه اقتصادی رژیم شاه تشکیلات و سازمانی برای رفع نیازهای روستائیان، بویژه تولیدکنندگان فرآورده های زراعی و دامی پیش بینی نشده بود.

کم توجهی به روستاها و دور بودن روستائیان از امکانات گوناگون رفاهی مانند آب آشامیدنی سالم، برق، راه و خدمات بهداشتی، انگیزه سکونت و تولید در روستاها را از بین برده بود به طوری که بر اساس آمارهای موجود از سال های 1350 به بعد همزمان با افزایش یکباره قیمت جهانی نفت، بخش عظیمی از نیروهای فعال روستائی جذب کارخانجات شهری شدند و فقر اجتماعی و اقتصادی و نبود ابتدایی ترین امکانات مورد نیاز، روند فرار از روستاها را شدت بخشیده بود؛ در حالی که روستا به عنوان یک مرکز تولیدی می بایست در برنامه ریزیهای توسعه اقتصادی از جایگاه ویژه ای برخوردار باشد.

با پیروزی انقلاب اسلامی، ضرورت بازسازی روستاها به عنوان نخستین گام در دستیابی به آرمان و اهداف انقلاب مطرح و منجر به تأسیس نهادی مستقل و مردمی تحت عنوان «جهاد سازندگی» شد.

امام خمینی (س) در تاریخ ۲۷ خرداد ۱۳۵۸ چهار ماه بعد از انقلاب اسلامی با درک اهمیت روستا در تأمین استقلال سیاسی و اقتصادی با صدور فرمانی خواستار آن شدند تا ارگانی برای رسیدگی و رفع محرومیت روستائیان تشکیل شود و از مسئولین خواستند تا با اختصاص امکانات موجود کشور و بهره گیری از نیروهای داوطلب مردمی، سازندگی روستاها را در اولویت قرار دهند. پیام امام خمینی (س) که در حقیقت پاسخی به نیاز اساسی روستاهای کشور برای بازسازی بود، در 26 خرداد 1358 به این شرح انتشار یافت:

بسم الله الرحمن الرحیم

ما در مشکلات باید متوسل بشویم به ملت. ملتی که- بحمد الله- مهیا برای کمک و فداکاری بوده و هستند. با فداکاری ملت - بحمد الله - مراحلی را که بسیار اهمیت داشت پشت سر گذاشتیم، موانع مرتفع شد، خائنین رفتند، و اگر تتمه ای هم باشد، با همت ملت خواهند رفت. لکن این دیوار شیطانی بزرگ که شکست، پشت آن دیوار خرابی های زیاد هست؛ و ما باید به همت ملت آن خرابی ها را ترمیم کنیم. ناچاریم که به ملت متوجه بشویم برای سازندگی؛ برای اینکه ترمیم کنیم این خرابی ها که در طول مدت حکومت جائر پهلوی در مملکت ما حاصل شده است. و - بحمد الله - ملت ما راجع به سازندگی... این مهیا بودن خودشان را اعلام کرده اند. دانشجوهای عزیز، متخصصین، مهندسین و بازاری، کشاورز، همه قشرهای ملت، داوطلب برای این است که ایرانی که به طور مخروبه به دست ما آمده است بسازند. از این جهت، باید ما بگوییم یک جهاد سازندگی، موسوم کنیم این جهاد را به «جهاد سازندگی» که همه قشرهای ملت، زن و مرد، پیر و جوان، دانشگاهی و دانشجو، مهندسین و متخصصین، شهری و دهاتی، همه با هم باید تشریک مساعی کنند و این ایران را که خراب شده است بسازند. و البته آن جاهایی که بیشتر خرابی هست؛ مثل آنجاهایی که روستاها، جاهایی که مساکن عشایر هست، دهات دورافتاده که تقریباً هر کدام از گروهها می آیند، شکایت از وضعشان دارند، می گویند برق نداریم، خانه نداریم، آب نداریم، اسفالت نداریم، بهداری نداریم؛ و همه هم صحیح می گویند. بنا، بر این بوده است که این طور ایران را خراب کنند. و الآن که- بحمد الله- آن سد شکسته شد، برای مرحله ثانی، که مرحله سازندگی است، ما دستمان را پیش ملت دراز می کنیم، و از ملت می خواهیم که همه در این نهضت شرکت کنند و همه دست برادری به هم بدهند و این سازندگی و جهاد سازندگی را شروع کنند. و البته مأمورین دولت در هر جا - آنها هم - مردم با آنها تشریک مساعی کنند. در تحت نظر اشخاص کارشناس، مأمورین دولت کارها را انجام بدهند. و روحانیونی که در همه جا در بلاد – بحمدالله - هستند، در این امر آنها هم تشریک مساعی کنند، نظارت کنند.

... ان شاء الله خداوند به همه ملت و به همه کسانی که در این راه تشریک مساعی می کنند و این وظیفه اخلاقی - شرعی را ادا می کنند، به همه توفیق عنایت کند. همه موفق باشند که در این جهاد شرکت کنند و آن خرابه ها را بسازند، و برادران خودشان را کمک کنند؛ که شاید هیچ عبادتی بالاتر از این عبادت نباشد. بلکه من می خواهم از اشخاص که برای زیارتها، برای مکه معظمه، برای مدینه منوره می خواهند بروند لکن به طور استحباب می خواهند بروند، من می خواهم از آنها هم تقاضا کنم که شما برای ثواب می خواهید بروید مکه مشرف بشوید، می خواهید بروید مدینه منوره، عتبات عالیات مشرف بشوید؛ امروز ثوابی بالاتر از اینکه به برادرهای خودتان کمک کنید [نیست] و این سازندگی را همه با هم شروع کنید که ایران خودتان درست ساخته بشود، و برادرهای خودتان نجات پیدا بکنند. خداوند به همه شما اجر عنایت می کند، و همان ثوابی را که شما از زیارتها می خواهید خداوند به شما در این جهاد خواهد داد. (صحیفه امام؛ ج 8، ص 179 - 180)

این طنین پرصلابت پیر جماران – خمینی کبیر ـ در اندک زمانی پس از پیروزی انقلاب، در فضای آکنده از ایمان امت قهرمان ایران مواج شد و نوید رهایی محرومان و پابرهنگان، را از ظلمت فقر و محرومیت به ارمغان آورد.

بدین ترتیب بود که جهاد سازندگی به صورت یک نهاد مردمی با فرمان امام خمینی در تابستان 1358 تشکیل گردید و از همان آغاز توانست خیل عظیم نیروهای دلسوز و جوان و نیز متخصصین متعهد را در رشته های گوناگون برای احیا و نوسازی روستاها به سوی خود جلب نماید.

رویکرد جهاد سازندگی تلاش در صحنه های مختلف اقتصادی ـ اجتماعی با مشارکت فعال مردم بود. تلاش های مستمر و بی وقفه جهادگران در صحنه های سازندگی، بهره گیری از عناصر فعال و مخلص، تکیه بر توانایی های مردم در حل مشکلات و از همه مهمتر حضور در همه عرصه های سازندگی و توسعه، در مدت بسیار کمی این نهاد را به مجموعه ای کارساز، کارآمد و پرتوان تبدیل کرد.

و این در حالی بود که فقط کمتر از پنج ماه از پیروزی قیام شکوهمند اسلامی ایران می گذشت.

تلاشهای خالصانه، شبانه روزی و خستگی ناپذیر جهادگران در زمینه های مختلف عمرانی، تولیدی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در مناطق روستایی به ویژه نقاط محروم و دور افتاده – با وجود کارشکنیهای ضد انقلاب - نور امید را در دل هر روستایی منور کرد و در حقیقت در چنین شرایطی هیچ تشکلی غیر از جهاد سازندگی قادر نبود نقش خود را در این امر مهم این چنین موفق ایفا کند.

خدمت به مردم مسلمان تمام وجود هر جهادگر را فرا گرفته بود و سبب شد تا جهاد سازندگی علاوه بر وظیفه اولیه اش که سازندگی مناطق محروم است، در مواقع لزوم نیز در هر نقطه ای که نیاز انقلاب اقتضا کند، چه مناطق سیل زده یا زلزله زده و چه میادین جنگ و دفاع مقدس حضور مستمر و قدرتمند داشته باشد تا بدان حد که جنگ در سرلوحه فعالیتهای جهاد سازندگی جای گرفت و خدمات جهادگران در جبهه های حق علیه باطل چنان درخشید که امام (س) به لقب سنگرسازان بی سنگر دادند.

مقام معظم رهبری می فرمایند:

جهاد سازندگی از جمله دستگاههایی است که بیش از همه، ما را به یاد امام عزیزمان می اندازد. چه قدر ایشان به این مجموعه جوان و انقلابی و با اخلاص و کارآمد اهمیت می دادند، و چه قدر لذت می بردند وقتی می شنیدند جهاد سازندگی موفقیتهایی را در جبهه جنگ و مناطق دور افتاده روستایی به دست آورده است. آن دل بزرگ، از دیدن این همه تلاش، پُر از امید و شادی می شد. تیزبینی و روشن نگری و تشخیص آن عزیز، درست و بجا بود و می دانست این مجموعه که از عناصر مؤمن و انقلابی و جوان و فعال و کارآمد و باسواد تشکیل یافته است، تا چه اندازه می تواند برای کشور مفید باشد.

 منبع: بیانات در مراسم بیعت جهادگران جهاد سازندگی ( KHAMENEI.IR - پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت ...)