نقش زن در پرورش و تربیت نسلها

نقش زن در پرورش و تربیت نسلها

 توفیق یوسف الخطیب عبید

پیامبر گرامی اسلام حضرت محمد(ص) می فرماید: به فرزندان خود احترام بگذارید و با آنها با نیکی و خوبی رفتار کنید.

شاعر نیز گفته است: مادر مکتبی است که اگر او را خوب ساخته باشید، ملتی نجیب و پاک مهیا ساختید.

حضرت امام خمینی (قدس سره)، یکی از بارزترین و بزرگترین رهبران به شمار می رود، که توانست با حرف و عمل جوامع بشری و اسلامی را به سوی قلّه پیروزی،  عزت و افتخار هدایت کند، او می فرماید: زن که نیمی از جامعه را تشکیل می دهد باید شخصیت خود را حفظ بکند، و از آن (شخصیت) یک انسان تلاشگر و کوشا بسازد... زن ـ به خاطر اعمال شهوانی ـ ابزاری در دست مرد نیست.

اسلام از زن حمایت می کند و او را در مقابل مرد قرار می دهد اما نه عنوان یک ابزار،  چرا که زن همچون سایر آزادگان، آزاده است بنابراین تربیت و پرورش نسل نیز یکی از وظایف زن مسلمان آزاده است. البته تربیتی که خالی از هرگونه عیب و نقص و مورد رضایت اسلام و همراه با سلامت عقیده باشد.

حضرت امام خمینی(س) در این مورد می فرماید: «قرآن کریم انسان ساز است، و زنها نیز انسان ساز» [1] بنابراین زن مسلمان باید در ابتدا خود را برای این نقش یعنی ساخت و تربیت یک جامعۀ کوچک ـ خانواده خود مهیا کند، بنابراین قیمومیت زن در حق فرزندان خود مشروط به صلاح او می باشد، و صلاح زن بستگی به تقوای او دارد، و تقوا جز از طریق سلوک و سیر سالم و صحیح همراه با فرهنگ انسانی به دست نمی آید.

نسل جدید نیاز به مادر دارد، زیرا محبت و مهربانی مادر ـ که خداوند آن را در کیان او نهاده است ـ زندگی را به چرخش در می آورد و بدون آن زندگی ادامه پیدا نمی کند. همانگونه که در احادیث و رهنمودهای ائمه اطهار(ع) ملاحظه می کنیم، آموختن کلمه  «لا اله الا الله» در اولین لحظه یادگیری کودکان از اهم وظایف مادر است. و حضرت علی(ع) حقوق فرزند را بر والدین چنین بیان می کند: انتخاب نام نیک، تربیت خوب و آموختن قرآن از جمله حقوق فرزند بر والدین او می باشد. بنابراین فرزند امانتی در دست والدین است که قلب مطهر او همچون یک گوهر با ارزش و گرانبها، و خالی از هر گونه نقش و تصویر قابلیت پذیرفتن هر گونه نقش و تصویری را دارد. مادر، عشق و محبت و نیکوکاری را در دل و قلب فرزند خود می کارد، و او را به پیروی از احادیث،  رهنمودها آرا و نظرات سالم، هدایت و راهنمایی می کند.

خداوند متعال در کتاب مبین خود می فرماید: «ای مردم، بترسید از پروردگار خود،  آن خدایی که همۀ شما را از یک تن آفرید و هم از آن جفت او را خلق کرد و از آن دو تن خلقی بسیار در اطراف عالم از مرد و زن برانگیخت و بترسید از آن خدایی که به نام او از یکدیگر مسئلت و درخواست می کنید و دربارۀ ارحام کوتاهی نکنید که همانا خدا مراقب کردار شماست.» [2]

همچنین حضرت رسول(ص) می فرماید: ... مرد را به مادرش سفارش (توصیه) می کنم. مرد را به مادرش سفارش می کنم، مرد را به مادرش سفارش می کنم، مرد را به پدرش سفارش می کنم ... .

نقل می کنند که مردی نزد پیامبر گرامی(ص) آمد و پرسید: ای رسول خدا،  شایسته ترین مردم برای دوستی و مصاحبت کی هست؟، حضرت فرمود: مادرت. مرد پرسید: سپس کی؟ حضرت فرمود: مادرت. مرد پرسید: سپس کی؟ حضرت فرمود:  مادرت. مرد پرسید سپس کی؟ حضرت فرمود: پدرت ... سرانجام حضرت فرمود:  بهشت زیر پای مادران است.

آنچه مسلم است حضرت پیامبر(ص) نوه های خود را ـ فرزندان حضرت فاطمه «س» ـ در آغوش می گرفت، و خطاب به آنها می گفت: شما از ریحان خداوند هستید. امام خمینی(س) با الهام مکتب سرچشمه های ایمان و عرفان، مکتب اهل البیت، پیامبر گرامی و با دید نافذ، درک وسیع، عقل روشن و قدرت عظیم مردم را هداین می کرد و او می فرمود: «صلاح و فساد یک جامعه از صلاح و فساد زنان در آن جامعه سرچشمه می گیرد» . بنابراین توجه خاصی به تهذیب زن و نقش مؤثر او در اصلاح جامعه داشتند. او همچنین می فرماید:

 «زن یکتا موجودی است که می تواند از دامن خود افرادی به جامعه که از برکتشان یک جامعه، بلکه جامعه ها به استقامت و ارزشهای والای انسانی کشیده شوند.» [3] آن حضرت اهمیت رسالت زن را در تربیت و پروش نسل درک می کرد، رسالتی که مطلوب پروردگار جهانیان است؛ زیرا مادر، محبت ارزشهای اخلاقی و انسانی را دور از کینه و با ایمان به خدا، به فرزندان خود می آموزد، و آنها را به سرچشمه حکمت الهی و منبع نور هدایت می کند، تا راه شناخت حقیقت و رسیدن به کمال حق را برای آنان فراهم شود. چرا که حق اساس و پایۀ همه معرفتهاست، و عقل رهبر نفس و بدن است؛ بنابراین زن باید به سلامتی عقل فرزند خود و همچنین سلامتی بدن او که به وسیلۀ آن می تواند برای خود، دیگران، امت و میهن مفید و مثمر ثمر باشد، توجه نماید. زن فرزند خود را به راه راست، استقامت و عرفان هدایت می کند. کودکان نیاز به مادری دارند که می تواند عقل آنها را روشن سازد، و درک آنان را تقویت کند، تا به سوی حق حرکت کنند، همان گونه که مشیت الهی اقتضا می کند. این مادر است! و این نقش او است. پس کدام نقش بهتر از این نقش می باشد؟ و کدام ساخت و ساز بهتر از ساخت انسان آینده می باشد؟

 افتخار به مادر

حضرت پیامبر اکرم(ص) با کمال تواضع و فروتنی نه عظمت و بزرگی پادشاهان، و نه ثروتمندان به منزلت می رسد، می فرماید: همانا بنده پسر زنی از قریش هستم که گوشت خشک می خورد. این سخن، بیانگر افتخار رسول خدا(ص) به وجود مادری است که زمینۀ رسالت او را فراهم کرده است و می کند افتخار می کند. آن رسالت،  رسالت اسلام است. پس بی مورد نیست که پیامبر در حدیث خود خطاب به بشریت تکرار می کند که: مادرانتان را گرامی بدارید ... سپس مادرانتان را گرامی بدارید... سپس مادرانتان را گرامی بدارید... سپس پدرانتان را گرامی بدارید.

مادران مسئولیت سنگینی به دوش دارند، و نقش بسزایی در پرورش و تربیت نسل جدید ایفا می کنند. چه زیباست کلمه (مادر) که کودک در آغازین یادگیری به زبان می آورد.

چه قشنگ و زیباست کلمۀ مادر. زن باید طبق فرمایشات حضرت امام(ره)، درسها و عبرتها از سیرۀ مبارکه اهل بیت نبوت(ص) بگیرد، و سوره های قرآن را حفظ کند. و از خود و خانواده و منزل خویش نگهداری کند، و از میهن و هموطن خود دفاع کند. تا به والاترین مقام برسد و مورد احترام و ستایش و تجلیل همۀ انسانها قرار بگیرد.

هنگامی که فاطمه مادر حضرت علی(ع) از دنیا رفت، پیامبر گرامی اسلام پیراهن خود را بر تن او کرد و در آرامگاه او دراز کشید، اصحاب او خطاب به وی گفتند: ای پیامبر اسلام شما را تاکنون در این حالت ضعف ندیده بودیم، حضرت فرمود:  مهربانترین زن نسبت به من پس از ابوطالب جز او نبوده است و بنده پیراهن خود را بر تن او کردم تا جواهر بهشت بدن او را بپوشاند، و در قبر او دراز کشیدم تا عذاب قبر برای او آسان گردد. از اینجاست که نقش مادر و اهمیت آن نمایان می شود؛ نقش مادر در تربیت و پرورش نسل و مهیا کردن آن (نسل) برای ورود به عرصه های زندگی و روبرو شدن با چالشهای آن، پس ستایش و احترام گذاشتن به زن به خاطر نقش مادری است و ما باید حضرت رسول اسلام را سرمشق خود قرار بدهیم، و زن را ستایش بکنیم، و او را ارج می نهیم. ما به زن مسلمان می گوییم با شما هستیم، با این شرط که رسالت خود را در پرورش نسلی از مجاهدین و مبارزین که پرچم مقاومت و جهاد را بر علیه دشمنانی که می خواهند سرزمینهای ما عقب بماند در قانون اساسی نیز خانواده ستون اصلی جامعه است این قانون دولت را موظف کند می کند تا زمینۀ لازم را برای دسترسی به این هدف فراهم نماید، البته تحقق این هدف نیز به این دو امر نیاز دارد:

ـ اول: شناخت مسئولیت مهم و با ارزش مادری و تربیت و پرورش انسان مؤمن و متدین؛

ـ دوم: همدوش بودن زنان با مردان در عرصه های مختلف زندگی، به دست آوردن حقوق اجتماعی همچون مرد، همانگونه که در ماده 20 قانون اساسی، قانون به همه افراد جامعه (اعم از زن و مرد، کوچک و بزرگ) یکسان نگاه می کند و از آنها حمایت می کند؛ این قانون که بر مبنای نگاه امام خمینی، در تاریخ 15  /  11  /  1979 به تصویب رسیده، از حقوق انسانی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زن در چهارچوب احکام اسلامی حمایت می کند.

 نقش مادر

خانواده، اولین بذر تشکیل دهنده جامعه است. و وطن (میهن) که تک تک خانوادۀ جامعه را در برمی گیرد از زنان و مردان تشکیل شده است، و زنان نیمی از جامعه را تشکیل می دهند، بنابراین نقش زن مسلمان (مادر)، در موضوع تربیت نسل و پرورش سالم و صحیح آن قبل از ولادت، هنگام بارداری و پس از تولد متجلّی است.

مادر که فرزند خود را از دروغ مصون می دارد و بر گفتن حق تأکید می ورزد، اساس بنیادین و محکمی را در جامعه پایه گذاری می کند، یک عنصر صالح و توانا که قادر بر دفاع و جهاد در راه حق است جامعه را تربیت می کند.

یکی از وظایف مادر؛ تنبیه فرزند خویش است وقتی که خطایی مرتکب می شود. و این تنبیه مختلف و متناسب با خطا و گناه اوست تا موجب خودداری او از ارتکاب هر گونه اشتباه شود. مادر باید هنگامی که داستان مجاهدین و سیرۀ آنهایی را که در راه آزادی میهن و دفاع از آن ایثارگری کردند، و برای اسلام و مسلمانان از جان خود گذشتند، تعریف می کند، به عظمت و بزرگواری آنها اشاره کند، و شهادت طلبی و ایثارگری را در دل آنها پرورش دهد.

امام خمینی(ره) در این زمینه می فرماید:

 «دامن مادر بزرگترین مدرسه ای است که بچه در آنجا تربیت می شود. آنچه که بچه از مادر می شنود غیر از آن چیزی است که از معلم می شنود. بچه از مادر بهتر می شنود تا از معلم. در دامن مادر بهتر تربیت می شود تا در جوار پدر؛ تا در جوار معلم. [این] یک وظیفۀ انسانی است، یک وظیفۀ الهی است، یک امر شریف است؛ انسان درست کردن است» .[4]

پس مسئولیت انسان سازی که یک وظیفۀ الهی و انسانی است، بر عهدۀ مادران می باشد. مادر با تعلیم احکام، رسوم و آداب اسلام از جمله پاکی و تمیزی، فرزندان خود را از کودکی به نظافت و تمیزی جسم و روح هدایت می کند. بدون تردید برای تربیت یک نسل مؤمن به اسلام در قول و عمل با اجرای تعالیم و رهنمودهای امام خمینی(ره) به عنوان مادر یا مربی یا معلم، می توان نسل آینده را از آداب، و رسوم غلط دور ساخت،  و جهت خودسازی کمک کرد.

امام خمینی(ره) در این مورد می فرماید:

 «ملتی که [بانوانش] در میدانهای جنگ با ابرقدرتها، و با مواجه شدن با قوای شیطانی قبل از مردها در این میدانها حاضر شده اند، پیروز خواهد شد.» [5] امام خمینی(ره) با پرورش نیروی ایمان در دلها توانست پیروزی عظیمی را که دنیا را شگفت زده کرد، به دست بیاورد، و به ملل دنیا ثابت کرد که دین مبین اسلام که پرچم آن را حضرت پیامبر اکرم(ص) و امیرمؤمنان علی(ع) و ائمه اطهار(ع) حمل می کردند، در دلها جاودان است تا روز موعود فرا رسد.

درود بر صدیقه فاطمه زهرا(س)، مادر موحدان، مادر بهترین بهترینها، همسر امیرمؤمنان(ع) و دختر پیامبر جهانیان در روز زن، درود بر سرور فرستادگان، سلام بر ائمه اطهار(ع).

منبع: تأملی بر جایگاه زن، ج 2، ص 83.