امام خمینی (س) در تاریخ

پدیدآورنده: کلیم صدیقی

«بسمه تعالیٰ»

به نظر من، ما هنوز باید در صدد کشف و اکتشاف ابعاد عظیم روحانی و معنوی نهفته در اندیشه سیاسی و اجتهاد امام خمینی فقید(س) باشیم. من تا آنجا پیش می روم که پیشنهاد کنم که شاید یک مؤسسۀ کامل تحقیقاتی جدید جهت تحقیق و نگارش خدمات امام خمینی(س) اختصاص یابد. اما در خلال سالها من فرا گرفته ام که دادن هر پیشنهادی به برادران ایرانی ما بیهوده است. جواب استاندارد آنها این است که «ما از قبل مشغول چنین کاری بوده ایم» یا «ما قبلاً آن را انجام داده ایم». و تقریباً در تمامی موارد نه چنان کاری انجام داده اند و نه قصدی برای انجامش دارند.

در این ضمن ما باید وظایف خود را با جدیت انجام دهیم و پیام امام(س) را به تمامی امت برسانیم، حوزه ای که در آن (حضرت) امام(س) بیشترین خدمات را انجام داده است در (زمینۀ) فهم ما در مورد فرآیندهای تاریخ بوده است. امام(س) خود محصولی از روندهای خاص تاریخی بودند که از مدتها پیش شروع شد. من اخیراً با کمک بعضی از محققان شیعی توانستم اصول اندیشه امام خمینی(س) را تا علاّمۀ حلّی (جمال الدین ابومنصور حسن ابن یوسف، متوفی ۱۳۲۵) پی گیری کنیم. درهای اجتهادی که فقط دویست سال پیش توسط علمای اصولی گشایش یافت، امام خمینی(س) را قادر ساخت که در سال ۱۹۷۹ یک کشور اسلامی تأسیس نمایند.

امام خمینی(س) به روشنی تشخیص داد که الهیات در حال التقاط با تاریخ است. وی عزم کرد که توازن میان تاریخ و دین شناسی را ترمیم نماید. در آثار همۀ مکاتب فکری اسلامی، تاریخ و الهیات مخلوط شده اند. مسلمانان تقریباً عادت مهلکی پیدا کرده بودند که تاریخ را به صورت دین شناسی بنویسند. این دو (مقوله) باید تفکیک می شد، بویژه در مکتب اندیشۀ تشیع که غیبت امام دوازدهم(عج) عذری واقع می شده است برای استفاده از یک جریان تاریخی به یک معنا، کلیۀ اجتهادات علمای اصولی در خلال دویست سال با یخزدایی تاریخ از یخچال الهیات صورت می گرفت امام خمینی(س) زمانی وارد صحنه شد (یا نازل شد؟) که آمادگی برای حملۀ نهایی به مسیر متمرد و نااستوار تاریخ وجود داشت.

امام خمینی(س) (افسار) گاومیش تاریخ را گرفت و آن را آرام از چراگاه دین شناسی بیرون کرد. وصیت امام(س) شاهکاری است از بیان موضع ایشان در مکتب اندیشۀ تشیع، و شاهکاری است از موضع گیری وی در صحنه تاریخ که تمامی مکاتب اندیشه را در اسلام متحد می سازد.

امام خمینی(س) با تاریخ به صورت عاملی بی تفاوت در پیشرفت زمان برخورد کرد. خلوص دینی هیچ تضمینی برای پیشرفت تاریخی نبود. تاریخ نسبت به همۀ درجات تحریف حقیقت ناشکیبا است. حقیقت نیز یک واقعیت تاریخی است، نه یک اظهار وجود معنوی محض. عدم مقایسه حقایق واقعی با اهداف مطلوب و مواعید، منجر به تباهی اخلاق و ادعاهای دروغین نسبت به موفقیت و برتری می شود. تاریخ پر است از آنهایی که تسلیم این نوع خودفریبی شده اند. مقدار زیادی از رفتار سیاستمداران جدید اسلامی از این نوع است.

بوروکراسیها تقریباً هیچ کاری نمی کنند جز سر فرود آوردن به خود ـ توجیهی و نجات خویشتن با گذشت زمان، تاریخ نیمرخی از انحراف و نیمه ـ حقیقتها را بروز می دهد و آنها را به حقایق سخت تبدیل می کند.

امام خمینی(س) این خصیصۀ تغییرناپذیر را بر گسترده ترین پهنه ممکن زمان شناخته بود. اما حتی در این مدت کوتاه بعد از انقلاب اسلامی، این الگوی توسعه تاریخی قابل پی گیری و درک است. انتخاب بنی  صدر به ریاست جمهوری، هدایت جنگ، نقش لیبرالها، رکورد و عدم کارآیی بوروکراتیک، ماجرای انتخاب و انفصال آیت الله منتظری، شکستهای سیاسی خارجی... همگی نمونه هایی از تاریخ است که دارد انتقامش را می گیرد. هر تلاشی برای مخفی شدن در ورای دین، یا نگارش الهیات برای تطبیق با حقایق ناراحت کننده، میان بری خواهد شد برای از بین بردن میراث امام خمینی(س).

وقتی امام خمینی(س) در ۱۹۸۸ ناچار به پذیرش آتش بس در جنگ عراق شد، آن را «جام زهر» نامید اما از این تصمیم بر حسب دین و الهیات دفاع ننمود. این تقوای یگانه او بود. شهامت پذیرش مسئولیت اعمال فرد، بخشی از تقوا است و یا باید باشد. در نظر من، امام خمینی(س) تمامی مفهوم تقوا را تغییر داد. این تقوا است که کیفیت ضروری رهبری، کشورداری و سیاست را تعیین می کند. باید چنان معنا شود که اهلیت بخشی از تقوا باشد. انسان فاقد اهلیت نیز می تواند متقی باشد، به شرطی که اهلیت محدودیتهای صلاحیت خود را بشناسد. اما کوشیدن و اصرار ورزیدن در انجام وظیفه ای فراتر از صلاحیت شخص ضد تقوا است. فرد مورد نظر ممکن است یک مقام کوچک اداری باشد یا یک مجتهد و یا حتی یک مرجع. در این مسائل امام خمینی(س) قاطع بود و سازشی. به خرج نمی داد. امام خمینی(س) همچنین تشخیص داد که جریانات تاریخ باید امّت را متّحد سازد. هر آنچه که امّت را تقسیم کند یا مانعی در وحدت باشد نمی تواند مطلوب اسلام باشد. او زمینۀ مشترکی را که روی آن امّت می توانست بایستد یافته و تعریف کرده بود، بویژه در تقلای جهانی علیه نیروها و عوامل کفر بسیاری از سخنرانیها و پیامهایش برای حجاج برای رسیدن به این مقصود طراحی شده بود. حج را به عنوان زمینۀ روشن برای افشای نفاق در امّت می دیدند. برای او حج به عنوان «عبادت» کافی نبود، حج بیان غایی قدرت اسلام بود. باین جهت است که او حجّ و آزادی قدس را محور تفکرش قرار داده بود.  اینها مسائلی است که کشور اسلامی نباید در مورد آنها در صحنه دیپلماتیک مذاکره کند. اینها موضوعاتی برای دیپلماسی نیستند. امام خمینی(س) جهاد را در رأس دستور کار بر امّت قرار داد. به طور خلاصه، امام خمینی(س) دریایی از بینشهای نوین در اسلام در کلیّیتش بود. هر کوششی در محدود کردن شخص و اهمیت ایشان به ایران، یا یک مکتب فکری در اسلام، بی عدالتی بزرگی نسبت به او، به اسلام و شاید به (خود) ایران است.

منبع: حضور، ش۱، ص ۲۲۵.

. انتهای پیام /*