پیشگفتار
پیشگفتار
نسخه چاپی | ارسال به دوستان
برو به صفحه: برو

نوع ماده: مقاله

پدیدآورنده : ایزدی، حسین

محل نشر : تهران

زبان اثر : فارسی

پیشگفتار

‏ ‏

بِسمِ اللهِ الرَّحمن ِ الرَّحیم

پیشگفتار: 

‏وقتی بحث از «نظامات» مختلف در حیطۀ تفکر اسلامی، صحت و سلامت‏‎ ‎‏داشته باشد می تواند جایگاه واقعی خود را بیابد تا به جامعیت دین و فراگیری آن‏‎ ‎‏ایمان بیاوریم.‏

‏تصور اسلام و نگرش به مفاهیم آن به دو صورت متصور است: ‏

‏اولاً آنکه اسلام تنها به عنوان دینی که هدفش تامین آخرت و جوابگویی به‏‎ ‎‏نیازهای معنوی مسلمانان باشد تصور شود در این صورت تکلیفی را بر مردم و‏‎ ‎‏جامعه معین نمی کند مگر اموری عبادی و آداب و عباداتی شخصی که هر فردی‏‎ ‎‏در خانه و یا معبر خویش انجام دهد. با این بینش اسلام هیچ ربط و تماسی با‏‎ ‎‏مسایل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی نداشته، مگر به تبع و در پرتو مسائل فردی،‏‎ ‎‏اخلاقی و معنوی؛ مضاف بر آنکه اساساً توجه به مسائل فوق با چنین تفکری‏‎ ‎‏موجب سقوط انسان از جایگاه حقیقی خویش می گردد، چرا که با این دیدگاه‏‎ ‎‏توجه به مسائل اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و مخصوص افراد خاصی است که‏‎ ‎‏مذهبی می باشند!‏

‏برداشت فوق از اسلام نوعی ادراک است که مسلمانان زیادی به آن گرفتار‏‎ ‎

مسائلنگرشی تازه به بانکداری و مسائل آنصفحه 11

‏ ‏

‏بوده اند و خصوصاً طرفداران این نظر در قرون اخیر فراوانند و طرفداران‏‎ ‎‏مسیحیت و یهودیت نیز به این تفکر دامن می زنند.‏

‏ثانیاً ممکن است اسلام را آنگونه بیابیم که به تمام احتیاجات انسان در مسائل‏‎ ‎‏مربوط به زندگی دنیا و آخرت نظر داشته و تمام ادوار و اطوار زندگی اش را با‏‎ ‎‏برنامه ای مدون و نقشه ای از پیش طرح شده در نظر گرفته و مبین تمام مسائل‏‎ ‎‏انسان از عالم چنین تا پس از مرگ و تا قیامت است در این دیدگاه اسلام مبین تمام‏‎ ‎‏مسائل انسان از قبل از تولد و دوران بارداری و شیرخوارگی و کودکی و نوجوانی‏‎ ‎‏و... می باشد و پس از این مراحل تکامل او را در مرحله نوجوانی و جوانی و‏‎ ‎‏کمال و وظایف خاصش را در قبال جامعه، از خانه تا شهر و کشور و جهان پیگیری می نماید. وظایف انسان صرفاً در رابطه با خالق و عبادت او نیست بلکه‏‎ ‎‏شامل ارتباطات سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و روابط بین او و رهبران و حقوق‏‎ ‎‏اجتماعی و جزایی و دیگر زمینه ها است.‏

‏اما بر اساس بینش دوم اسلام هم دین است و هم حکومت، هم عقیده‏‎ ‎‏است هم نظام، هم عبادت و اخلاق و تشریع است و هم اقتصاد و سیاست و‏‎ ‎‏حکومت و بر مسلمانان لازم و واجب است که به تمام این جهات توجه داشته‏‎ ‎‏باشند و بر رتق و فتق همۀ این مسائل توانمند شوند.‏‎[1]‎

‏گمان نگارنده آن است که بر صحت نظر اخیر اقامۀ دلیل لازم نیست، چرا‏‎ ‎‏که بررسی دیدگاههای حضرت امام (قدس سره) و تفکرات ایشان و خصوصاً‏‎ ‎‏لحاظ زمان و مکان در فرایند های فقهی دال بر آن است که این دید پذیرفته شده و‏‎ ‎‏مورد تأیید است، و تلاشهای متفکران بزرگی همچون مرحوم امام (قدس سره)‏‎ ‎‏و دیگر عالمان علوم اسلامی همچون مرحوم علامه طباطبایی در آثار مختلف‏‎ ‎‏ایشان خصوصاً تفسیر قسم المیزان در ذیل آیه مبارکۀ «‏یا ایها الذین آمنوا اصبروا و‎ ‎صابروا و رابطو و اتقوالله لعلکم تفلحون‏»‏‎[2]‎‏، تحت عنوان کلام فی الرالطة‏‎ ‎

مسائلنگرشی تازه به بانکداری و مسائل آنصفحه 12

‏ ‏

‏فی المجتمع الاسلامی، و مباحثی که در ذیل کریمۀ فوق تحت عناوین‏‎ ‎‏چهارده گانه مطرح فرمودند که عبارتند از: «‏الانسان و الاجتماع‏»؛ «‏الانسان و‎ ‎نموه فی اجتماعه‏»؛ «‏الاسلام و عنایة بالاجتماع‏»؛ «‏اعتیار الاسلام رابطة الفرد‎ ‎و المجتمع‏»؛ «‏و بماذا یتکون و یعیش الاجتماع الاسلامی‏»؛ «‏منطقان منطق التعقل‎ ‎و منطق الاحساس‏» و «‏معنی ابتغاء الاجر عندالله و الاعراض عن غیره؛ ما هو‎ ‎الطریق ألی التمول و التکامل فی المجتمع الاسلامی؛ هل اسلام بشریعته یقی‎ ‎باسعاد هذه الحیاة الحاضرة؛ من الذی یتقلد ولایة المجتمع فی الاسلام و ما‎ ‎سیرته؟؛ و تعز المملکة الاسلامیه هو الاعتقاد دون الحدود الطبیعی و الاجتماع‎ ‎الاسلامی و الاسلام الاجتماع بجمیع شئونه‏»‏‎[3]‎‏ ‏‏که کلیه مباحث فوق با عنوان‏‎ ‎‏روابط اجتماعی در اسلام نیز ترجمه شده است.‏‎[4]‎‏ ‏

‏مباحث مطروحه بالا، یعنی؛ «انسان و اجتماع»؛ انسان و رشد اجتماعی او و‏‎ ‎‏توجه‏‏ خاص اسلام به اجتماع؛ «اسلام بین فرد و جامعه رابطه حقیقی قائل‏‎ ‎‏است»؛ ثبات یا تغییر روش اجتماعی اسلام؛ و پایه های تکوین زندگی اجتماعی‏‎ ‎‏اسلامی؛ دو منطق تعقلی و احساسی؛ مفهوم اجر خواهی از خدا؛ راه تحول و‏‎ ‎‏تکامل جامعه اسلامی»؛ «آیا اسلام توان سعادت بخشی به زندگی کنونی را‏‎ ‎‏داراست.» «رهبری اسلامی از آن کیست،»؛ «حدود جامعه و مملکت اسلامی‏‎ ‎‏کجاست» و بالاخره اینکه اسلام در تمام ابعاد خویش اجتماعی است. همه و‏‎ ‎‏همه تلاشی بوده بر اثبات این نظریه که البته متفکران شیعی و سنی در نشان دادن‏‎ ‎‏عظمت و جلوه گری دین در این بعد همت گماشتند که تعدادی از آنها را ذکر‏‎ ‎‏می نماییم.‏

ندوی، ابوالحسن: ‏در ماذا خسر العالم بانحطاط المسلمین و ‏حلمی‏، ‏دکتر‎ ‎مصطفی: ‏قواعد المنهج السلفی‏

مالک بن بنی: مشکلة الافکار فی العالم الاسلامی

‏ ‏

مسائلنگرشی تازه به بانکداری و مسائل آنصفحه 13

‏ ‏

سید قطب: معالم فی الطریق

القرضاوی ـ دکتر یوسف و العال ـ دکتر احمد الاسلام بین شبهات الضالین‎ ‎و اکاذیب المفترین.

عوده ـ عبدالقادر الحال و الحکم فی الاسلام

الشادی دکتر توفیق: الشریعة الاسلامیه و الاصالة الفکریه‏ ‏التلمسانی ـ عمر:‎ ‎نداء من الاستاذ عمر التلمسانی

فهد النفیس ـ عبدالله: عند ما یحکم الاسلام

البهی ـ دکتر محمد الاسلام فی حیاة المسلم

‏این تلاشها و تلاشهای محققان و بزرگان در شیعه که به چند تن از آنان اشاره‏‎ ‎‏رفت و عزیزان (شهیدانی همچون استاد مطهری و دکتر بهشتی نیز در این راستا‏‎ ‎‏بوده و این نظام مبتنی بر پذیرش این نظر بوده است.‏

‎ ‎

مسائلنگرشی تازه به بانکداری و مسائل آنصفحه 14

  • - دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه، ج اول، ص 90. مرکز العالمی للدراسات الاسلامیه، 1408، قم با ترجمه و تلخیص نگارنده و همرنگ: مبانی فقهی حکومت اسلامی ـ ترجمه و تحریر محمود صلواتی ص 191 و 192.
  • . آل عمران (3) آیه.
  • . علامه طباطبایی المیزان، ج 4، ص 92 الی 130 اسماعلیان، قم، 1394 هـ. ق.
  • . حجتی کرمانی، روابط اجتماعی در اسلام، انتشارات بعثت، تهران 1348.