سنت زندگینامه نویسی و نگارش خاطرات درباره خود، بزرگان و اکابر جامعه، قدمتی دیرینه و ماندگار در ضمیر تاریخ دینی کشورمان دارد. این سنت، اگرچه از قدیم الایام به شیوه ای شفاهی بوده، اما تدریجاً رنگ کتابت و نوشتاری به خود گرفته و به مرور زمان از غنای بیشتری برخوردار شده است. حساسیت، گرایشها و عشق و علاقه مردم این سرزمین پهناور به افراد پارسا و عارف، و نیز کسانی که در قلمرو علم و سیاست و فرهنگ تأثیرگذار و صاحب اثر بوده اند، همواره در محوریت اذهان و گفتارها بوده و حوادث دوران زندگی و حیات آنها مورد توجه قرار داشته است. پر واضح است که در این مسیر، هرچه نفوذ و مرتبه شخصیتهای تاریخی از جایگاه ویژه و بالاتری برخوردار باشد، اینگونه حساسیتها از سوی جامعه، مردم و مورخان، افزونتر و عمیقتر می باشد.

حضرت امام خمینی(س) به عنوان شخصیتی دوران ساز و اثرگذار در عصر کنونی، از این قاعده مستثنا نبوده و علی رغم گذشت چندین سال از زمان رحلت آن بزرگوار، مکتوبات و نوشتارهای متعددی در داخل و خارج کشور ایران درباره شخصیت پر رمز و راز ایشان نگاشته شده و می شود، و هر کدام از روزنه ای به تبیین و تحلیل این شخصیت تحول آفرین معاصر پرداخته و تاریخ زندگی حضرتش را ترسیم می نماید.

زندگینامه نویسی، علاوه بر حساسیت های فوق که برآمده از التفاتهای اجتماعی و مردمی است، جنبه های علمی و فرهنگی و سیاسی در خود نهفته دارد که عمدتاً مورد عنایت محققان، دانشمندان، نویسندگان و سیاستمداران می باشد. این بُعد گرچه از قلمرو و سطح محدودتری برخوردار است، اما اهمیت و عمق بیشتری نسبت به سایر ابعاد و جوانب داشته و در حقیقت، آمیخته و عجین شده با حوادث و رویدادهای تأثیرگذاری است که در طول عمر و حیات و زندگی آن شخصیتها به وقوع پیوسته است.

از این منظر، هیچ گاه نمی توان و نبایستی تاریخ حیات و زندگی پر برکت و پر ثمر حضرت امام خمینی(س) را در ردیف و یا در طول زندگی سایر شخصیتهای تاریخی کشورمان و یا حتی کشورهای دیگر قرار داد. اینکه امام خمینی(س) در چه خانواده ای متولد شده و چگونه دوران کودکی خود را به سر آورده و یا اینکه دوران نوجوانی و جوانی را نزد کدامیک از اساتید تلمذ نموده اند، و چگونه شد که در شهر مقدس قم رحل اقامت گزیدند، و بسیاری از «چرا»ها و «چگونه»های دیگر، جملگی از موارد و نکات پر تأملی است که به نحوی با حوادث تاریخی یکصد ساله اخیر ایران که مملو از نگرشها و نگرانیهای بحرانزا و رویدادهای پرتنش بوده، آمیخته شده است. وضوحاً زندگی و حیات گرانسنگ این فقیه و عارف سیاستمدار که در عین موشکافیهای سیاسی و اجتماعی خود، وارسته و به دور از شبهه و ابهام زندگی نمودند، از ایشان اسوه و حتی اسطوره ای تاریخی ساخته است که بازخوانی حوادث زندگی شان حدیثی نامکرر است. همین امر سبب گردیده که آشنایان، شاگردان و کسانی که محضر آن اسوه نامدار را درک نموده اند، از خود حساسیت بیشتری نشان دهند و هر یک به فراخور معرفت و تجربه خویش، به بازگویی رویدادها و وقایع اتفاقیه بپردازند.

در اینجا برخی از آثار منتشر شده در این مورد معرفی می شوند:

آن سفرکرده
تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)
قطع: رقعی / 63 صفحه
نوبت چاپ: سوم / 1382
در این نوشتار امام در آیینه شعر معاصر ایران و شعر شاعران جهان بررسی می شود و شامل گفتگوهایی با دکتر غلامعلی حداد عادل و خاطراتی از مشفق کاشانی و کیومرث صابری ”گل آقا“، دو آزاده، خانم ثقفی، مهندس میر حسین موسوی و مسیح بروجردی است.

آیینة حسن
به اهتمام: اصغر میر شکاری

حمید بصیرت منش
قطع: رقعی / 218 صفحه
نوبت چاپ: اول / 1379
این مجموعه بیانگر گوشه هایی از سیره و رفتار حضرت امام خمینی (س) است که به نقل از اقوام و نزدیکان، شاگردان و یاران آن حضرت پیرامون زهد و قناعت، ساده زیستی، زیّ طلبگی، مردمی بودن در زندگی و پرهیز از تجمل و تشریفات آورده شده است. علاوه بر خاطرات، قسمتی از بیانات و مکتوبات آن حضرت نیز آورده شده است تا هماهنگی بین قول و عمل ایشان بر جان مشتاقان و دوستارانش تأثیر مطلوب تری بر جای گذارد.

اتاق رو به قبله
اثر: علی آقاغفار
قطع: رقعی / 52 صفحه
نوبت چاپ: اول / 1379
« اتاق رو به قبله » عنوان مجموعه شش داستان کوتاه ویژه نوجوانان است که با استفاده از خاطرات نزدیکان حضرت امام تهیه گردیده است.

امام به روایت امام
اثر : غلامعلی رجایی
قطع: وزیری / 320 صفحه
نوبت چاپ: پنجم / 1384
بازشناسی شخصیت امام از زبان خویش با وجود تلاش فراوان، این مجموعه به هیچوجه مدعی ترسیم خطوط کامل سیمای ملکوتی امام (س) از زبان ایشان نیست، چه به دلایل متعدد ممکن است در حین مطالعه و تحقیق مواردی از دسترس به دور مانده باشد. ابعاد شخصیت امام/ امام و مردم/ اصول رهبری/ رنجها و نگرانیها/ خاطرات مندرجات این نوشتار است. ضمناً این اثر به زبان اردو ترجمه شده است.

برداشت‌هایی از سیرة امام خمینی
به اهتمام: غلامعلی رجایی
قطع: وزیری / 5جلد
نوبت چاپ: خرداد 78 تا 81
مجموعه پنج جلدی برداشتهایی از سیرة حضرت امام خمینی(س) حاصل مطالعات گسترده نویسنده در مورد ابعاد مختلف زندگی با برکت حضرت امام است که به صورت موضوعی و در قالب خاطرات به ترسیم سیرة عملی و نظری امام می‌پردازد. مطالب این مجموعه به ترتیب زیر است:

جلد اول: در خانواده، با مردم، آخرین روزها

جلد دوم: ویژگی‌های فردی

جلد سوم: حالات معنوی

جلد چهارم: رهبری

جلد پنجم: در عرصه تعلیم و تدریس و مرجعیت

پدر مهربان
تدوین: سید احمد میریان
قطع: رقعی / 195 صفحه
نوبت چاپ: اول / 1384
این مجموعه که تحت عنوان «پدر مهربان» به زیور طبع آراسته شده است سعی نموده تا گوشه‌هایی از ارتباط عاطفی امام با کودکان و نوجوانان و نیز گوشه‌هایی از ویژگی های رفتاری و تربیتی حضرت امام در قالب خاطرات به تصویر کشیده شود.

پرتوی از خورشید
تدوین: حسین رودسری
قطع: وزیری / 464 صفحه
نوبت چاپ: اول / 1378
این مجموعه حاوی 365 خاطره از زندگی امام خمینی در هشتاد و هفت موضوع مختلف می‌باشد که از زبان خانواده، شاگردان، دوستان و یاران آن بزرگوار، متناسب با نیازها و علائق نوجوانان و جوانان تهیه شده است.

خاطرات آیت‌الله پسندیده
تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)
قطع: وزیری / 312 صفحه
نوبت چاپ: اول / 1384
خاطرات آیت‌الله پسندیده یکی از خواندنی‌ ترین خاطرات و مکتوبات درباره امام‌خمینی(س) است که توسط واحد خاطرات مؤسسه تهیه گردیده است. این کار با معرفی شجره و خاندان امام شروع شده و با حوادث مهم قبل از انقلاب ادامه می‌ یابد.

روزی که مسیح را دیدیم
اثر: محسن پرویز
قطع: رقعی/ 74 صفحه
نوبت چاپ: دوم / 1381
روزی که مسیح را دیدم عنوان کتابی است که در آن به خاطرات نویسنده از ایام حضور امام خمینی در دهکده « نوفل لوشاتو» در قالب داستان پرداخته است. این کتاب در یک مجموعه پنج قسمتی تقدیم نوجوانان علاقه‌مند به داستانهای مربوط به زندگی حضرت امام شده است.

سبز تر از سبز
تدوین : مهدی غلامعلی
قطع : رقعی / 62 صفحه
نوبت چاپ : اول / 1378
این کتاب حاوی چهل روایت از معصومین به همراه چهل حکایت آموزنده از زندگی امام خمینی (س) است.
در این کتاب با گردآوری خاطراتی از حضرت امام (ره) و احادیث معصومین (علیه السلام) به این حقیقت دست می‌یابیم که رفتار و سلوک امام تنها در مسیر ائمه اطهار بوده است و راز ماندگاری و جاودانی جز این نیست.

سلسلة موی دوست
تدوین : مجتبی فراهانی
قطع : وزیری / 352 صفحه
نوبت چاپ : اول / 1383
این کتاب شامل خاطرات دوران تدریس امام خمینی (س) است که از زبان بیش از 120 تن از شاگردان، دوستان و منسوبین آن حضرت نقل و جمع‌آوری گردیده است. با مطالعه و بررسی این کتاب می‌توان به زوایایی از تفکر و شیوه علمی و عملی امام در عرصة تدریس دست پیدا کرد.
مقدمه این کتاب به صورتی عالمانه و در قالبی ادیبانه توسط حضرت آیت الله عمید زنجانی از شاگردان آن حضرت تحریر شده است که عمدتاً به وصف آن ایام پرداخته شده است.

صحیفة دل
تدوین: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)
قطع: وزیری / 170 صفحه
نوبت چاپ: دوم / 1378
بدون شک یکی از طرق جستن راه امام و آشنایی با سیره عملی او، ذکر نام و یاد و زنده نگهداشتن خاطراتی است که از آن عزیز به یادگار مانده است و چه بهتر که بیان آن از زبان شاگردان و یاران و اطرافیان آن اسوه حسنه باشند.
این کتاب حاوی مطالب و خاطراتی از شاگردان امام خمینی (س) احمد احمدی/ حسین انصاریان/ حسین تفویضی/ تقوی اشتهاردی/ محمد تقی جعفری/ جلالی خمینی/ صادق خلخالی/ جمال الدین دین‌پرور/ مجتبی رودباری/ محمد یزدی/ جواد علم الهدی و... می باشد.

طبیب دلها
اثر: دکتر سید حسن عارفی
قطع: وزیری / 375 صفحه
نوبت چاپ : سوم / 1382
این مجموعه خلاصه گزارش‌های طول درمان و سیر معالجات بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران و چکیده بعضی از فعالیت‌ها و تصمیم‌های شاخص درمانی تیم پزشکی و خاطرات مراقبت‌های پزشکی ده ساله را بازگو می‌کند.

ماه تابان ـ خاطرات
اثر: حسن کشوردوست
قطع: وزیری / 184 صفحه
نوبت چاپ: دوم / 1383
« ماه تابان » ؛ عنوان کتابی است که به زندگانی امام خمینی از زبان خاطره‌ها پرداخته است. نویسنده برای تدوین این زندگینامه سراغ کسانی رفته است که از کودکی در مدرسه، خانه، جامعه همراه امام بوده‌اند و او را از نزدیک می‌شناختند.
این مجموعه دارای هفت بخش است و به موضوعات زیر می‌پردازد:
1- تولد تا جوانی
2- جوانی تا 15 خرداد 42
3- آغاز قیام امام خمینی (س) در 15 خرداد
4- تبعید امام به نجف
5- هجرت امام به پاریس
6- امام در ایران
7- رحلت جانگداز

سیری در عرفان امام خمینی
اثر: فاطمه طباطبایی
قطع: رقعی / 559 صفحه
نوبت چاپ: دوم / 1382
این مجموعه شامل مقالات، سخنرانیها و خاطرات نویسنده است که با بررسی دقیق جنبه معنوی و عرفانی شخصیت امام خمینی، نقش ایشان را در احیای معنوی بشر نشان داده و اندیشه ها، افکار و توصیه های آن حضرت را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده است. تمام سعی نویسنده بر این بوده است تا امام را ازجنبه های مختلف عرفانی بیشتر بشناساند.