آیت الله نورمفیدی: هیچکس نباید از نقد وحشت بکند

نماز جمعه یکی از مهمترین نهادهای تاریخ انقلاب اسلامی است که علاوه بر تاثیر فراوان در نظام جمهوری اسلامی، چند و چون فراوانی در ساختار سیاسی و اجتماعی کشور دارد. نماز جمعه اکنون یکی از مهمترین تریبون های سیاسی نظام است هر آنچه در این تریبون مطرح می شود، راه به فردا باز می کند. آنچه در ذیل می آید، حاصل گفت و گو با آیت الله کاظم نورمفیدی امام جمعه گرگان است که به مناسبت 5 مرداد سالروز اقامه نخستین نماز جمعه تهران به امامت آیت الله طالقانی انجام شده است:

بصورت مفید و مختصر درباره اهمیت دینی و جایگاه اجتماعی نماز جمعه صحبت کنید. چرا در اسلام اینقدر به نماز جمعه اهمیت داده می شود؟

با دقت در آیات قرآن و روایات ائمه، نماز جمعه جایگاه بالایی در اسلام دارد. اینکه در آیه شریفه قرآن می گوید، وقتی نماز جمعه برپا می شود شما کار و کسب خود را رها کنید و در نماز جمعه شرکت کنید، اهمیت فراوانی دارد. ما در هیچ فریضه ای نداریم که وقتی امر به آن فریضه می شود، بگویند کارخود را رها کنید. در هیچ جای دیگری نیست، این گونه مطرح نمی شود که اگر در نماز جمعه شرکت نکند نفاق است. نماز جمعه جایگاه مهمی از نظر شرعی و دینی دارد از روایات می آید که نماز جمعه به مثابه یک حج است. این روایات، اهمیت نماز جمعه را نشان می دهند همانطور که حج اجتماع مسلمانان در زمان واحد به عنوان عظمت مسلمین است نماز جمعه هم مانند حج است یعنی در تمام سرزمین اسلام آنچه در حج اتفاق می افتد، روی می دهد. اگر در ایام حج، دو میلیون حاجی مناسک را انجام می می دهند، روز جمعه ده ها میلیون در کشورهای اسلامی از میان 5/1 میلیارد جمعیت در یک عبادت خدایی شرکت می کنند. این رویداد بزرگ در معرض همه دنیا است و تجدید بیعت عمومی با دینی و شریعت است.

تاریخچه مختصری از برگزاری نمازجمعه در دوران معاصر بفرمایید. پیش از انقلاب اسلامی در ایران نماز جمعه به چه نحوی برگزار می شد؟

در گذشته قبل از نظام جمهوری اسلامی بین فقها اختلاف نظر بود که منشاء تاریخی داشت. نماز جمعه اگر چه عبادی است اما منشا سیاسی هم دارد. از آنجایی که بسیاری از حکومت های اسلامی، حکومت جور بودند، اکثر فقهای ما به عدم برگزاری نماز جمعه حکم می دادند چون می ترسیدند از این مساله به نفع حکومت جور سوءاستفاده شود.. در دروان صفویه بسیاری از فقها مثل میرداماد به نماز جمعه توجه داشتند اما ریشه عمده عدم برگزاری همیم مساله سیاسی بود. بعد از انقلاب مانع برداشته شد و امام خمینی به عنوان رهبر حکومت اسلامی دستور اقامه نماز جمعه را صادر کردند و به حمدالله آثار و برکات فراوانی از خود بر جای گذاشته و می گذارد.

امام خمینی در خصوص نماز جمعه چه دیدگاهی دارد؟

از نظر امام خمینی نماز جمعه، به لحاظ فقهی واجب تخییری است انسان مکلف است نماز جمعه برگزار کند منتهی نماز جمعه افضل است. بعد از انقلاب چون حکومت، حکومت اسلامی شد و مانع سیاسی، برداشته شد، من احتمال می دهم که از نظر فقهی نظر امام واجب تعیینی شده باشد من نظرم این است که حضرت امام شاید متمایل به این بودند که نماز جمعه واجب تعیینی شده است امام شاید به دلایل سیاسی و اجتماعی نمی خواستند از نظر خود برگردند.

از نظر سیاسی چطور؟ نماز جمعه در نظام جمهوری اسلامی چه جایگاهی دارد؟

از نظر سیاسی هم، نماز جمعه از شئون حکومت اسلامی جدا نیست. نماز جمعه تنها یک عبادت فردی نیست بلکه شأنی از حکومت است جایگاهی است که با حکومت اسلامی پیوند دارد. همین الان هم، کسانی که خیلی با نماز جمعه میانه ای ندارند، وقتی می خواهند درباره نظام بدانند، از وضع و کم و کیف نماز جمعه ها می پرسند، چون آن را جلوه ای از حکومت می دانند. اگر باشکوه برگزار بشود شود، شکوه حاکمیت است و اگر شل شود، نشان دهنده سستی نظام است.

چرا آیت الله طالقانی به عنوان نخستین امام جمعه تهران انتخاب شد؟ شخصیت و منش ایشان چگونه بود؟

مرحوم آیت الله آقای طالقانی، روحانی عالم و فاضلی بود و شخصیتی بود که در گذشته ملت ایران حضور شناخته شده داشت. ایشان یک محور بودند. امام جمعه نخست تهران باید کسی انتخاب می شد که همه مردم نسبت به وی نگاه مثبتی داشته باشند و مورد توجه همه باشد. آیت الله طالقانی از نظر علمی، رفتاری و سوابق مبارزاتی شاخص بود. من فکر می کنم انتخاب امام، انتخاب بزرگی بود. سیادت ایشان هم در این بین مهم بود.

نخستین خطبه های نماز جمعه چه نکات مهمی دربرداشت و چه نتایجی را به دست آورد؟

این نماز بلافاصله بعد از پیروزی انقلاب برگزار شد و اهمیت فراوانی داشت تاثیر مثبت زیادی هم در فضای انقلاب آن سالها گذاشت. من البته از چند و چون خطبه ها خبر ندارم اما بلاخره قدیمی ترین نماز جمعه درکشور بعد از انقلاب بود و توسط شخصیتی مانند آیت الله طالقانی برپا شد. و البته همزمان با آن، ما در گرگان نماز جمعه برگزار کردیم.

پس نماز جمعه گرگان، از نظر قدمت به پای نماز چمعه تهران می رسد؟

بله. در حال حاضر نیز، من قدیمی ترین امام جمعه کشور هستم. یعنی در این سی و دو سال، امامت جمعه در گرگان تغییر نیافته است. بسیاری از ائمه جمعه به دلایل مختلف از جمله فوت یا برکناری، تغییر یافته اند.

با عنایت به خطبه امام حسین(,) درباره نماز جمعه، رابطه حکومت و نماز جمعه را تبیین بفرمایید؟ آیا امامان جمعه می توانند به نمایندگی از مردم، به نقد حکومت بپردازند؟

امام جمعه منصب و جایگاهی است که هم متعلق به مردم است و هم متعلق به حکومت و باید رابط مطمئنی بین حکومت و مردم باشد. وقتی نهادی متعلق به مردم است، نمی تواند خود را از خواسته های و مطالبات مردم جدا کند. من معتقدم امام جمعه باید مسائل و مشکلات را بصورت عالمانه نقد کند. اما باید مواظب باشد که زبان نقد به سوی تخریب و تهمت و افترا نلغزد.

نقد مصلحانه؟

به قول امام، نقد از الطاف الهی است اگر نقد نباشد پیشرفت امکان پذیر نیست. اگر بنا باشد که انسان فکر و ذهن خود را ببندد، جامعه راکد و متوقف می شود. اما نقد باید عالمانه باشد که ضعف ها شناخته بشوند و برطرف شوند. در جامعه اسلامی هیچکس نباید از نقد وحشت بکند. امیرالمومنین در خطبه های نهج البلاغه صریحا می گویند از گفتن حرف حق خودداری نکنید.

ویژگی های یک امام جمعه خوب چیست؟

ایمان خوب، تقوای خوب، علم و آگاهی به معارف دینی، شناخت زمان و اوضاع، برخورداری از اخلاق خوب و سعه صدر، رفتار مردمی و اینکه عامل وحدت باشد و جوری باشد که همه مردم به او عتماد کنند. دامن او باید به عنوان رهبر جامعه، پناه همه باشد حتی آنانکه به نماز جمعه نمی آیند.

نماز جمعه چه آفت ها و آسیب هایی می تواند، داشته باشد؟

برخور نادرست دست اندرکاران نماز جمعه با مردم، رفتار خود امام جمعه و بی توجههی نسبت مسائل دینی میتواند بر نماز جمعه تاثیر منفی بگذارد. باید با رفع هرگونه نکته منفی، جذابیت ها را بیشتر کرد.