گزارشی میدانی از نگرش جوانان سه دوره از انقلاب نسبت به امام خمینی (ره)

دوران کودکی ام با روزهای جنگ همراه بود، روزهایی که برای آمدن «بابا» از جبهه لحظه شماری می کردم و مثل همه بچه های هم سن و سالی ام کمک کردن به مادر را از همان کودکی آموخته بودم و در زندگی ام جاری بود.
یادم می آید آن روزها کوپن های مواد غذایی که اعلام می شد همه حواسمان به کم مصرف کردن بود و هر وقت هیات امنای مسجد محله برای جمع آوری کمکهای مردمی به جبهه اعلام عمومی می کرد با آن همه کمبودی که از آن روزها یاد می شود حیاط مسجد پر می شد از مواد غذایی که از مازاد همان کوپن های ذخیره شده بود. آن روزها با آن که کودک بودم اما همیشه یک واژه در ذهنم ماندگار بود. زمزمه نام «امام» در بین صحبتهای مردم.
حالا بعد از گذشت سالها از آن روزها وقتی خاطرات دوران کودکی را مرور می کنم از حضور جوانان آن روزها در جنگ، کمک به جبهه و بعد همان نسل در صحنه های دیگر چون سازندگی در ذهنم زنده می شود. به راستی «روح الله» با جوانی که سرشار از انرژی و زندگی است چه کرد که جانش را در کف عشق الهی نهاد و عاشقانه «اسماعیل انقلاب خمینی» شد؟
امروز و همزمان با میلاد حضرت علی اکبر(ع) و روز جوان، گذری به رابطه فکری امام(ره) و جوان در سه نسل خواهیم داشت. در این سفر همراه ما باشید.

* نیازمند احیای روشهای تربیتی امام خمینی(ره) هستیم
پیروزی انقلاب با حضور جوانانی شکل گرفت که در سال 42 در گهواره بودند. یعنی همان امیدهای امام(ره). جوانان انقلاب یا به عبارت روشن تر جوانان معاصر امام(ره) از چه ویژگی برخوردار بودند که کارستان آنها و در کنار رهبر بودنشان این گونه جاودانه شد؟
محمد، شهروندی است که در روزهای پیروزی انقلاب دوران جوانی خود را سپری می کرده است. او با ذکر خاطره ای از روزهای پیروزی انقلاب می گوید: در شور و شعور جوانی و انقلاب درگیر بودیم که خبر آمدن امام(ره) را شنیدم. آماده می شدم برای استقبال «آقا» بروم تهران. در حوالی چهارراه خسروی شاهد تصادف دو اتومیبل بودم. یک مامور انتظامی که آن روزها به آنها پاسبان می گفتند، آمد تا بین دو راننده صلح کند، اما جالب بود آن دو نفر با همان تیپ های مد آن دوره یعنی موهای فرشده و شلوارهای دم پا گشاد تا چشمشان به پاسبان افتاد صورت هم رو بوسیدند و یکی از آنها بلند گفت: آقا ماشینم که هیچ، جانم فدای آقای خمینی!
این کارمند بازنشسته ادامه می دهد: هیچ وقت خاطره زیبای آن روز را فراموش نمی کنم. اما آنچه در همه عمرم برایم مهم بود نوع رفتار حضرت امام(ره) با نسل جوان بود. نسلی که همه نوع وسیله برای لذتهای شهوانی بدون هیچ مانعی برایش فراهم بود اما راه مبارزه برای خدا را در پیش گرفت.
وی می افزاید: ما باید سراغ شیوه های تربیتی امام راحل برویم تا راز موفقیت ایشان را در تربیت نسلی وارسته و ایثارگر کشف کنیم. نسل جوان ما در این وانفسای دنیای امروز نیازمند احیای روشهای تربیتی امام خمینی است.

*بازخوانی اندیشه های یک ابر مرد
ملیحه، دختری است جوان که روزهای حیات امام(ره) در دوران کودکی اش بسر می برده است. او اکنون پس از اتمام درسهای دانشگاه در یک سازمان دولتی به فعالیت می پردازد.
از او درباره ویژگی جوانان عصر امام(ره) می پرسم، می گوید: صداقت و دین گرایی مهمترین ویژگی جوانان عصر امام(ره) است. تا جایی که اوج دین گرایی آنها را در طول 8سال دفاع مقدس به چشم دیدیم.
وی با بیان اینکه توکل بر خدا زیباترین وجهه از سیره امام (ره) است ادامه می دهد: امام(ره) در سخت ترین شرایط حتی ذره ای دچار تردید نمی شدند و در شرایط بین المللی تصویر رهبری مقتدر در یک خانه محقر و ساده با یک رادیوی کوچک چشم همه را خیره می کرد و به نظر من نسل جوان امروز و دیروز نیازمند بازخوانی اندیشه امام(ره) هستند.
این جوان نسل دوم انقلاب درباره برداشتش از گفتمان امام(ره) درباره جوانان می گوید: امام (ره) جوانان را سرمایه های اصلی انقلاب اسلامی می دانستند. در اندیشه ایشان جوانان تنها نسلی بودند که می توانستند سهم عمده ای در ارتقاء وضعیت جامعه ایفا کنند.
وی در پاسخ به این پرسش که «اگر امام(ره) امروز حضور داشتند با همان شیوه اول انقلاب با جوانان برخورد می کردند؟» اظهار کرد: پاسخ من منفی است! چرا که جوانان امروز با همه تحریم های بین المللی قله های علمی و فنآوری را در عرصه های جهانی فتح کرده اند و هنوز هم ادامه دارد. این جوانان فرزندان جوانان سالهای اول انقلاب هستند که در آن دوره با دست های خالی و بدون امکانات مرزهای ایران را در مقابل تهاجم دشمن حفظ کردند و چرخ های خودکفایی را بدون امکانات به حرکت درآوردند. اگر امام(ره) بودند به جوانان امروز طور دیگری افتخار می کردند.

*دوست دارم به اندیشه های امام(ره) نزدیک شوم
نسل جوان امروزی شاید نگاه متفاوت تری نسبت به امام(ره) داشته باشد. من با فرضیه وجود برخی خلأها و فاصله های فکری به گفت و گو با تعدادی از جوانانی که بعد از ارتحال امام(ره) متولد شدند پرداختم؛ اما «محمد علی» معادله های فکری مرا دچار تردید کرد.
این جوان هنر مند که حرفه اش عکاسی است و از جوانان فعال و روشنفکر کشورمان است، نگاهی متفاوت به شخصیت امام(ره) و اعتقادی جالب درباره رابطه نسل خودش با اندیشه های امام(ره) دارد.
محمد علی با تاکید براینکه امام خمینی(ره) شخصیت بزرگی است، می گوید: امام(ره) در همه ابعاد زندگی شخصیت بارزی دارد و من به عنوان یک جوان دوست دارم خودم را به اندیشه های ایشان نزدیک کنم.
این عکاس جوان معتقد است شخصیت امام خمینی(ره) باید از ابعاد مختلف بررسی و به نسل امروز جامعه معرفی شود و گرنه ما شاهد جدایی و فاصله از اندیشه های امام(ره) در جامعه خواهیم بود.
وی به بعد فرهنگی شخصیت امام(ره) اشاره کرده و می افزاید: من فکر می کنم کسی بهتر از امام(ره) در بعد فرهنگی، ایده ارائه نکرده است. من یک مطبوعاتی هستم و همیشه درباره دیدگاههای افراد مختلف درباره آزادی مطبوعات مطالعه می کنم. به صراحت می گویم در هیچ جایی توصیه ای به روشنی و کارآمدی اندرزهای امام(ره) به جامعه مطبوعاتی مشاهده نکردم.
وی اظهار می دارد: به عقیده من اگر این ابعاد زندگی امام(ره) برای نسل جوانی که ایشان را ندیدند تبیین شود، بی گمان بسیاری از شبهاتی که درباره اندیشه امام(ره) مطرح می شود و ممکن است دامان من و امثال من را بگیرد، بی اثر خواهد بود.
محمد علی در ادامه با بیان گلایه ای از صدا و سیما می گوید: من از صدا و سیما گله مندم که چرا همه آنچه درباره امام(ره) در آرشیو خود دارد را برای مردم به تصویر نمی کشد. من امثال مستندهایی را از تلویزیون مشاهده کردم که تاکنون ندیده بودم. به عقیده من نباید حتی برشی از زندگی امام(ره) از دید نسل من مخفی بماند.
وی در خاتمه با بیان اینکه اندیشه های امام(ره) درباره جوانان در دوره ما هم جواب می دهد، می گوید: تفکر امام(ره) برخاسته از اسلام است و همانگونه که اسلام پویا و جاودانه است اندیشه امام(ره) نیز در همه دوره ها پاسخگوی نیاز جوانان است.

* اندیشه های امام فرا نسلی است
دکتر عبدالوهاب فراتی، مدير گروه علوم سياسي پژوهشكده علوم و انديشه سياسي پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامي ضمن مطالعه نگرشهای جوانان سه نسل گذشته از انقلاب به تحلیل دگردیسی دیدگاه های ایشان نسبت به اندیشه های حضرت امام خمینی (ره) می پردازد.
وی با بیان اینکه شايد مهم ترين پرسش نسلي كه امام خميني (ره) را نديده، اين باشد كه تفكر ایشان به چه كار ما مي آيد؟ می گوید: نسل جوان امروز علاقه مند است خود با اندیشه های امام(ره) به گفت و گو بپردازد و پرسشهاي خود را بر آن عرضه کند و به معناي متن گوش دهد. متن نيز از او خواهد پرسيد و او نيز پاسخ مي دهد. فرايند اين پرسش و پاسخ، هم افق شدن ذهنيت نسل كنوني با معناي متن است و فهم نسل كنوني از اين انديشه، احتمالاً با فهم ديگران بويژه نسل اول تفاوت دارد.
این استاد دانشگاه ادامه می دهد: نو آوری های امام راحل در حوزه اندیشه سیاسی و نیز نگرش آزادی خواهانه آن فقید در حوزه سیاست به بسیاری از پرسش های نسل کنونی پاسخ می دهد و زمینه گفت و گوی جوان امروزی با اندیشه های امام(ره) را فراهم می سازد.
وی در خاتمه تاکید می کند: اندیشه های امام(ره) فرا نسلی است از همین روی می تواند پاسخ گوی پرسشهای نسل کنونی باشد.

گزارشگر: طیبه مروت