جايگاه فرهنگي موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني در گفتگو با حجت‌الاسلام‌والمسلمين حشمتي

حفظ‌ ونشر‌انديشه‌ امام يعني‌ حفظ‌ نظام

انقلاب اسلامي ايران در قياس با ديگر انقلاب ‌ هاي بزرگ جهان، ‌ بيش از هر عنوان ديگري صبغه فرهنگي داشت. رهبر انقلاب هم پيش از هر هويت ديگري، عنوان معلمي داشت. معلمي كه در طول ساليان متمادي، شاگران بسيار تربيت كرد و بار انقلاب بزرگ را در سراسر ايران بر شانه آنها نهاد. موسسه تنظيم و نشر آثار امام خميني(س) هم شايد بيش از هر عنوان ديگري متصف به عبارتِ « نهاد فرهنگي» است. گفتگو با حجت الاسلام و المسلمين محمد رضا حشمتي معاون فرهنگي موسسه با دو هدف انجام گرفت يكي بازخواني فرهنگ در ‌ انديشه امام و ديگري كارنامه فرهنگي موسسه امام. حشمتي در اين مصاحبه از شخصيت فرهنگي امام خميني و نگاه اين رهبر بزرگ به مقوله فرهنگ و تربيت فعاليت ‌ هاي اماكن فرهنگي منتسب به امام و برنامه ‌ هاي بيست ساله موسسه در حوزه فرهنگ سخن مي ‌ گويد.

رهبر انقلاب اسلامي ايران، در كنار همه ابعاد شخصيتي خود، يك شخصيت بزرگ فرهنگي محسوب مي‌شود در‌انديشه ايشان مقوله فرهنگ و فعاليت فرهنگي چه جايگاهي دارد؟

حضرت امام فرهنگ را در جامعه اصل مي‌دانند و مي‌فرمايند اگر فرهنگ اصلاح شود مملكت اصلاح مي‌گردد. البته امام براي تربيت نيروي انساني تاكيد زيادي دارند و خود ايشان نيز روي اين مساله خيلي كار كرده‌اند. به نوعي مي‌توان گفت، تربيت نيروي انساني از ابعاد مبارزاتي امام بود. از ديدگاه ايشان، بايد جامعه براي كارهاي بزرگ آماده شود. انقلاب اسلامي در جوهر خود از نوع انقلاب‌هاي فرهنگي جهان است. رهبر اين انقلاب، بجاي ابزار اسلحه از ابزار فرهنگ براي بسيج توده‌هاي استفاده كرد.

اين نگاه اكنون در حوزه فعاليت فرهنگي، چگونه بايد عملياتي شود؟

من نگاه فرهنگي امام را در اين مي‌بينم كه افكار امام را به مردم معرفي كنيم و نسلي تربيت كنيم كه ‌انديشه‌هاي امام در ذهن و جان آنها متبلور باشد. نسلي كه به اسلام نابِ برخاسته از‌انديشه امام اعتقاد دارد و چارچوب‌هاي اخلاقي و ديني را رعايت مي‌كند. بايد نسلي را تربيت كنيم كه همانند رزمندگان جنگ تحميلي و ياران دوران مبارزه، با اخلاق، عرفان،‌انديشه فقهي و رفتار سياسي امام آشنا باشند و بدانند كه با اتكا به چنين‌انديشه‌اي مي‌توان نجات‌بخش بشريت شد.

چه ضرورتي براي فعاليت‌هاي فرهنگي در حوزه انديشه و سيره امام خميني وجود دارد؟

نظامي كه با تفكر امام پايه‌ريزي و با خون شهدا پايدار شده، براي ماندگاري خود، نيازمند حضور‌انديشه متعالي بنيانگذار آن در تمام سطوح اين نظام است. اگر نظام از چنين‌انديشه‌اي خالي شود چيزي از انقلاب باقي نمي‌ماند. ما اعتقاد داريم طبق فرمايش مقام معظم رهبري، «اين انقلاب بي‌نام خميني در هيچ‌جاي جهان شناخته شده نيست» بدون ‌انديشه امام، نظام جمهوري اسلامي معنايي نخواهد داشت. اگر مردم و مسوولان از اين‌انديشه آگاهي نداشته باشند، برخلاف راي امام عمل مي‌كنند و در نهايت كل نظام خدشه دار مي‌شود. از مهم‌ترين راه‌هاي ارائه ‌انديشه امام، فعاليت‌هاي فرهنگي موثر و پايدار است.

اگر محور‌انديشه امام عدالت است اين عدالت در همه جاي نظام بايد متبلور شود. اگر نظريه ولايت فقيه مهم است بايد با همان تفسير امام اجرا شود. اگر احترام به معلم يك اصل است، بايد در همه جاي نظام به چشم بخورد، اگر مردم در پايه‌گذاري نظام نقش موثري داشتند، بايد جايگاه همين مردم در تصميم‌گيري تبيين شود. بايد روش امام در برخورد با مسائل شناخته شده و اجرايي شود تا اين نظام حفظ شده و استمرار شايد.

امروزه، در ضرورت معرفي‌انديشه‌هاي امام تشكيكي وجود ندارد اختلاف در اين است كه چه كساني بايد اين‌انديشه را معرفي كنند؟

در راس كساني كه مي‌توانند امام را معرفي كنند، مقام معظم رهبري است و پس از ايشان، ياران و نزديكان امام هستند. در كنار اينها به توصيه امام خميني، موسسه‌اي قانوني، مسووليت حفظ، نشر و نظارت بر اين امر را برعهده دارد. ماموريت موسسه در اين مورد از يك طرف سلبي است و از طرف ديگر ايجابي. سلبي براي هشدار به كساني كه بخواهند امام را واژگونه معرفي كنند و ايجابي براي حمايت از نشر كتاب، پايان‌نامه، مقاله، نشريه و تهيه فيلم و... است.

به‌طور خلاصه، موسسه در كجاي نظام جمهوري اسلامي قرار دارد؟

موسسه در جمهوري اسلامي، جايگاهي مهم و استراتژيك دارد اهميت اين جايگاه مهم آنجا آشكار مي‌شود كه بدانيم حفظ نظام وابسته به حفظ و نشر‌انديشه امام است. نمي‌توان از اين ماموريت مهم شانه خالي كرد. اين ماموريت افتخاري است براي همه كساني كه به نوعي با موسسه ارتباط دارند.

مهم‌ترين ماموريت‌ها و شرح وظايف معاونت فرهنگي موسسه تنظيم و نشر در چه حوزه‌اي است؟

مديريت و نظارت بر مجموعه‌هاي منتسب به امام از مهم‌ترين وظايف ما است كه عبارتند از: مجموعه بيت امام در خمين و قم، نجف، حرم مطهر، مجموعه جماران، محل سكونت امام در دربند، بيمارستان بقيه‌الله و مكان سخراني امام در بهشت‌زهرا، محل شهادت پدر امام در جاده اراك و همچنين اقامتگاه‌هاي ايشان در نوفل‌لوشاتو و بورساي تركيه.

در مورد زادگاه امام زيستگاه نخستين ايشان صحبت كنيد؟

مجموعه‌اي فرهنگي – تاريخي با قدمت بيش از صد سال متعلق به جد، پدر و خانواده امام خميني است. با توجه به اينكه حيات امام از تولد تا جواني در اين مكان گذشته است، ارزش ويژه‌اي براي علاقه‌مندان امام دارد. اين مجموعه اخيرا بازسازي شده و از سوي سازمان ميراث فرهنگي به‌عنوان اثر تاريخي ثبت شده است. در كنار اين بناي ماندگار تاريخي، مجموعه فرهنگي هنري خمين با زيربناي مسقف به متراژ پنج هزارمترمربع، براي اجراي برنامه‌هاي فرهنگي ساخته شده است كه در سال جاري به بهره‌برداري مي‌رسد.

بيوت مراجع در تحولات سياسي صد سال اخير از جايگاه خاصي برخوردار بوده‌اند، درخصوص جايگاه تاريخي بيت امام در قم و وضع فعلي آن توضيح دهيد؟

بيت امام در قم، بخش مهمي از زندگي امام و مبارزات ملت ايران را تداعي مي‌كند. اين مجموعه كانون مبارزان مسلمان ايران بود كه حتي بعد از تبعيد امام، توسط حاج سيداحمد آقا و ياران امام، كاركرد مبارزاتي خود را حفظ كرد. در حال حاضر اين مجموعه به صورت موزه درآمده است. قرار است طرح ميدان روح‌الله براي توسعه اين مجموعه اجرا شود اين طرح بزرگ فرهنگي در حال حاضر در مرحله مطالعه و بررسي است.

شايد هيچ مكان ديگري در طول صد سال اخير شهرت جهاني جماران را كسب نكرده است مديريت حسينيه و بيت امام در اختيار شما است. از جماران بگوييد؟

حسينيه و بيت امام در جماران محل رجوع بسياري از دولتمردان خارجي، سياستمدارن، خبرنگاران و بازديدكنندگان مختلف از سراسر جهان است. صفا و سادگي خاص اين مجموعه باعث جذب هزاران نفر در سال به اينجا مي‌شود. در كنار اين مجموعه، نگارخانه جماران، مورد توجه ويژه علاقه‌مندان قرار دارد. سالانه برنامه‌هاي متنوع فرهنگي متناسب با‌انديشه و سيره امام در اين مكان معنوي اجرا مي‌شود.

از روزي كه بنيانگذار نظام دار فاني را وداع گفت مركز معنوي بزرگي در جنوبي‌ترين نقطه تهران در ميان مراكز زيارتي كشور جاي گرفت. مرقد بيش از هر بعد ديگري، هويت فرهنگي دارد ديدگاه شما چيست؟ از برنامه‌هاي در اين حرم امن بگوييد.

اين مجموعه بسيار عظيم فرهنگي و زيارتي ازجمله طرح‌هاي ملي كشور است كه اكنون زيارتگاه عاشقان خميني از سراسر جهان است. اجراي برنامه‌هاي روزانه، هفتگي، ماهانه و ساليانه مختلف ازجمله تجديد ميثاق سازمان‌ها و گروه‌ها در ايام مختلف سال، برنامه‌هاي بزرگداشت دهه فجر و از همه مهم‌تر برنامه‌هاي بزرگداشت ارتحال امام از اين جمله است. در اين ميان حضور همه ساله ميليون‌ها عزادار در سالگرد بزرگداشت امام(س) در اين مكان معنوي بزرگ‌ترين گردهمايي ملي ايرانيان است. ايجاد مراكزي چون كتابخانه امام خميني، موزه امام خميني و... و همچنين تاسيس حوزه علميه امام خميني در جوار حرم مطهر ازجمله پروژه‌هايي هستند كه در آينده نزديك مورد بهره‌برداري قرار مي‌گيرند.

در مورد مجموعه‌هاي خارج از مرزهاي جمهوري اسلامي ايران بگوييد؟ نجف عراق، بورساي تركيه و نوفل لوشاتوي فرانسه در چه وضعيتي هستند؟

مجموعه نجف با توجه به اقامت و تدريس درازمدت امام در آن و همچنين شهادت حاج آقا مصطفي خميني از اهميت بيشتري برخوردار است. اين مجموعه توسط موسسه خريداري شده است و اكنون در حال بازسازي است پس از بازسازي مورد بهره‌برداري فرهنگي قرار خواهد گرفت.

موسسه همچنين مجموعه نوفل لوشاتو را خريداري كرده و هم‌اكنون در اين مكان، دانشجويان ايراني مقيم فرانسه، برنامه‌هاي متنوع فرهنگي و هنري در ايام سالگرد ارتحال امام و 12 بهمن اجرا مي‌كنند. در بورساي تركيه، واحدي كه امام خميني در آن به مدت يك سال سكونت داشتند، تخريب شده و به ساختمان چند طبقه تبديل شده است. بنا است با رايزني‌هاي انجام شده، در اين محل، بناي يادبودي از امام خميني نصب شود.

آقاي حشمتي! معاونت فرهنگي علاوه بر مديريت اماكن منتسب به امام، در دانشگاه‌ها و مراكز آموزش عالي برنامه‌هاي گسترده‌اي دارد. در اين مورد از فعاليت‌هاي فرهنگي مشترك موسسه و جهاد دانشگاهي صحبت كنيد.

راه‌اندازي مجموعه فرهنگي امام و انقلاب اسلامي در جهاد دانشگاهي ازجمله پروژه‌هاي موفقي بود كه موسسه با همكاري جهاد دانشگاهي انجام داد. اجراي جشنواره‌هاي ساليانه طريق جاويد موج بزرگي از امام‌شناسي در ميان دانشجويان ايجاد كرده است. از لحاظ آماري تاكنون بيش از شش هزار دانشجو در شش دوره جشنواره، شركت كرده‌اند. سخنراني شخصيت‌هاي مختلف، ياران امام و ارائه مقالات در اين جشنواره‌ها به همراه اردوهاي سالانه و انتشار كتب و بروشورهاي مختلف به‌ شناساندن امام كمك زيادي كرده است.

گويا با دانشگاه آزاد اسلامي هم فعاليت‌هاي فرهنگي مشتركي داريد؟

سالانه همايش‌هاي متعدد يك روزه يا دو روزه در واحدهاي مختلف داشگاه آزاد در سراسر كشور داريم كه تعداد آنها در طول 20 سال از 200 همايش متجاوز است. اين همايش‌ها آثار و بركات زيادي داشته است آخرين همايش از اين دست، همايش تبيين‌انديشه فرهنگي اجتماعي امام خميني در دانشگاه آزاد اسلامي قشم بود كه با سخنراني اساتيد آشنا به‌انديشه‌هاي امام از تهران و اساتيد دانشگاه آزاد اسلامي قشم برگزار شد و مورد استقبال دانشجويان قرار گرفت.

از برنامه‌هاي خود در دانشگاه‌هاي سراسري بگوييد.

در دانشگاه‌هاي سراسر كشور، همايش‌هاي متعددي در مورد امام خميني برگزار مي‌شود كه موسسه يا به صورت همكار يا به صورت مجري در آن‌ها حضور دارد. ازجمله اين همايش‌هاي موفق، همايش دور روزه تبيين‌انديشه‌هاي سياسي امام خميني در دانشگاه گيلان در ارديبهشت 86 بود كه سخنراني‌هاي ارائه شده در آن بازتاب وسيعي در فضاي فرهنگي كشور داشت. علاوه بر برگزاري همايش، مسابقات فرهنگي و هنري متعدد در دانشگاه‌هاي سراسر كشور برگزار مي‌شود كه از مسابقات كتابخواني از وصيتنامه و كتاب حديث بيداري از آن جمله‌اند. انجام مسابقات گسترده‌تر و اينترنتي كردن آن از برنامه‌هاي فرهنگي موسسه در اين بخش است.

آيا مشابه اين برنامه‌ها را در حوزه‌هاي علميه هم اجرا مي‌كنيد؟

جشنواره سالانه و سراسري‌‌انديشه جاويد طرحي است كه مورد استقبال وسيع طلاب قرار گرفته است اين طرح در قالب، كتابخواني، پايان‌نامه، مقاله، تاليف كتاب، نقاشي، خط و... به مركزيت حوزه علميه قم و در 50 شهر كشور برگزار مي‌شود. در دومين دوره اين جشنواره بيش از هشت هزار نفر شركت داشتند كه 500 نفر از آنان، به‌عنوان برگزيده رشته‌هاي مختلف جشنواره معرفي شدند.

علاوه بر فعاليت‌هاي فرهنگي در دانشگاه‌ها و مديريت اماكن منتسب به امام، برنامه‌هاي ديگري هم داريد؟

ازجمله فعاليت‌هاي مهم حضور در نمايشگاه‌هاي مختلف است. موسسه در طول 20 سال فعاليت خود، در نمايشگاه‌هاي كتاب، مطبوعات، رسانه‌هاي ديجيتال و... در مقياس‌هاي منطقه‌اي، ملي و بين‌المللي شركت داشته است و به‌طور متوسط هر ساله به‌عنوان يكي از موسسات برتر نمايشگاه‌ها شناخته شده است. ميانگين انتشار دو كتاب در هفته و حضور فعال در نمايشگاه كتاب، علاوه بر استقبال بي‌نظير بازديدكنندگان، جوايز زيادي را به ارمغان آورده است. تاكنون ده‌ها كتاب موسسه به‌عنوان اثر برتر موفق شده و انتشارات موسسه نيز بارها به عنوان ناشر برتر شناخته شده است.

موسسه يكي از مهم‌ترين مراكزي است كه در حوزه بسيار حساس كودكان و نوجوانان فعاليت مي‌كند. درخصوص انتشار نشريات دوست صحبت كنيد چقدر موفق بوده‌ايد؟

تيراژ بالاي نشريات دوست نشان از موفقيت موسسه در حوزه كودك و نوجوان است. تاكنون بيش از يك ميليون جلد از اين مجلات در طول هشت سال به فروش رفته است. آشنايي كودكان و نوجوانان با امام و‌انديشه‌هاي ايشان، دغدغه بزرگي بود كه نشريات دوست به آن جامه عمل پوشاندند. برگزاري نشست‌ها و گردهمايي‌هاي مختلف با اوليا و مربيان و همچنين با متخصصان حوزه كودك و برآورد نظرات و پيشنهادات آنان، ما را بر ادامه انتشار نشريات دوست و گسترش آن، مصصم كرده است. بسياري از متقاضيان در شهرستان‌ها از محدوديت تيراژ اين مجلات گلايه دارند.

آيا مي‌خواهيد فعاليت‌هاي فرهنگي خود را در حوزه‌هاي گفته شده گسترش بدهيد؟ آيا علاوه بر آن، در فكر ورود به حوزه‌هاي ديگر هم هستيد؟

تاكنون زيرساخت‌هاي فعاليت فرهنگي خوب چيده شده و موسسه مخاطبان خود را در حوزه‌هاي مختلف پيدا كرده است گسترش اين فعاليت‌ها، منوط به تخصيص اعتبارات بيشتر است. دولت بايد عنايت بيشتري به اين مساله بكند. اين اعتبارات مي‌تواند از محل تبصره ماده 108 قانون برنامه سوم توسعه يا از طريق تصويب قانون در مجلس تامين شود.

در آينده چه رويكردي را در فعاليت‌هاي فرهنگي دنبال خواهيد كرد؟ براي كيفي‌تر شدن برنامه‌هاي خود، فكر مي‌كنيد؟

ما به كيفي بودن و علمي بودن فعاليت‌هاي فرهنگي تاكيد داريم. تلاش داريم دامنه فعاليت‌ها را به استان‌ها، سازمان‌هاي مختلف ازجمله آموزش و پرورش گسترش دهيم. سعي مي‌كنيم براي كيفي شدن فعاليت‌ها، برنامه‌هاي خود را مورد نظرسنجي و اثرسنجي قرار دهيم. البته براي پيش از اجراي هر برنامه اي، به توان مالي و امكانات خود توجه مي‌كنيم. برنامه‌هاي بزرگ‌تر و كيفي‌تر از نظر علمي و محتوايي در توان موسسه است امام از نظر اجرايي نيازمند اعتبار متناسب است كه تنها در صورت تامين آن اعتبارات مي‌توان به اجراي چنين برنامه‌هايي پرداخت.