نگرش به مردم از منظر اهل حکومت و سیاست، متنوع و متعدد است و هر مکتب سیاسی و هر گروه سیاسی و حکومتی بر اساس نوع و سطح شناخت خود از مردم و بر اساس اهداف و تلقی خود از حکومت و سیاست، نگرش ویژه ای به مردم دارد.
برخی مکاتب سیاسی و برخی گروه های سیاسی، نگاه «ابزاری» به مردم دارند و مردم را چیزی غیر از این نمی دانند که ابزار جاندار و جنبنده ای است که باید آن را به لطایف الحیل به خدمت گرفت و به وسیله این ابزار جاندار، به اهداف دنیایی، شخصی و یا حزبی و گروهی دست یافت. به این دلیل می گوییم که صاحبان نگرش ابزاری به مردم، نمی توانند افراد مذهبی باشند که در دیدگاه توحیدی و اسلامی و مذهبی، نگرش «هدایتی» به مردم وجود دارد نه نگرش «ابزاری».
در نگرش توحیدی، اسلامی و مذهبی، هدف این است که عموم مردم به سوی تعالی و سعادت هدایت شوند و به تدریج از بستر و جایگاهی که در شأن بعد حیوانی انسان است، دور و به جایگاهی که شایسته شأن انسانی است نزدیک شوند.
با همین نگاه و مقدمه در فرهنگ اسلام موضوع خدمت رسانى به آحاد مردم، خصوصاً صالحان و مؤمنان از جایگاه ویژهاى برخوردار است. اولیاى الهى همواره در خدمت به خلق پیش قدم بوده و به پیروان خویش سفارش نمودهاند که در انجام این فریضه مهم که از عالىترین درجات دیندارى است همت گماشته و در نفع رسانى به مردم ولو با خدمتى اندک از هیچ کوششى دریغ نورزند.
در همین زمینه در طول تاریخ ایران و جهان انقلاب ها و جنبش های گسترده سیاسی و اجتماعی فراوان رخ نموده اند، ولی از میان آن ها فقط معدودی از رهبران انقلاب ها توانسته اند بعد از پیروزی انقلاب نیز در میان مردم عصر خود و همچنین در میان نسل های بعد، محترم باقی بمانند. رمز محترم و عزیز ماندن نیز در همین نکته است که چنین رهبرانی، به مردم نگاه ابزاری نداشته اند و مردم نیز دل به آن ها سپرده اند. همانطور که بعد از پیروزی انقلاب اسلامی از توجه امام خمینی(س) به مردم کاسته نشد.
در اندیشه های سیاسی امام، نقش و حقوق مردم در حکومت و جامعه از اهمیت فراوانی برخوردار است. امام با اعتقاد راسخ به نقش مردم، تأکید کردهﺍند: «حکومت اسلامى حکومتى است که، براىِ مردم خدمتگزار است؛ باید خدمتگزار باشد.»( صحیفه امام، ج6، ص: 468)
با همین دیدگاه است که امام به صراحت اشاره کردهﺍند: «ما خواهان استقرار یک جمهورى اسلامى هستیم و آن حکومتى است متکى به آراى عمومى. شکل نهایى حکومت با توجه به شرایط و مقتضیات کنونى جامعه ما، توسط خود مردم تعیین خواهد شد.» (صحیفه امام، ج4، ص: 248)
امام خمینی(س) در تبیین حکومت اسلامی و نقش مردم در آن، حق انتقاد از مدیران و مسئولین حکومت را از حقوق مردم دانسته و تأکید می کند: «هر فردى از افراد ملت حق دارد که مستقیماً در برابر سایرین، زمامدار مسلمین را استیضاح کند و به او انتقاد کند و او باید جواب قانعکننده بدهد و در غیر این صورت، اگر بر خلاف وظایف اسلامى خود عمل کرده باشد- خود به خود- از مقام زمامدارى معزول است.» (صحیفه امام، ج5، ص: 409)
در مواضع فکری امام، حتی باید شرایطی وجود داشته باشد تا «...کوچکترین فرد ایرانى بتواند آزادانه و بدون وجود کمترین خطر به بالاترین مقام حکومتى انتقاد کند و از او در مورد اعمالش توضیح بخواهد..»( صحیفه امام، ج5، ص: 449) زیرا از نظر امام، «حکومت اسلامى استبدادى نیست، که رئیس دولت مستبد و خودرأى باشد.» (ولایت فقیه(حکومت اسلامى)، متن، ص: 43)
در اندیشه سیاسی امام خمینی «عهدهدار شدن حکومت فى حد ذاته شأن و مقامى نیست؛ بلکه وسیله انجام وظیفه اجراى احکام و برقرارى نظام عادلانه اسلام است.» (ولایت فقیه(حکومت اسلامى)، متن، ص: 54)
از دیدگاه ایشان، فلسفه حکومت خدمتگزاری است و نه ریاست و سلطه و استیلا. و لذا در نظرگاه ایشان؛ «ائمه و فقهاى عادل موظفند که از نظام و تشکیلات حکومتى براى اجراى احکام الهى و برقرارى نظام عادلانه اسلام و خدمت به مردم استفاده کنند.» (ولایت فقیه(حکومت اسلامى)، متن، ص: 55)
بنابراین گفتمان سیاسی حضرت امام(س) درباره حکومت و مردم می آموزد که حفظ و تداوم انقلاب اسلامی و نظام جمهوری اسلامی جز از راه اجرای نظام عادلانه اسلامی و تفاهم و همدلی برای اصلاح نقاط ضعف و تلاش هر چه بیشتر برای خدمت به مردم و دفاع از حقوق آنان در جامعه میسر نخواهد بود.
از این رو باید گفت که؛ همه آنانی که ادعای دلبستگی به امام وانقلاب و جمهوری اسلامی را دارند، فارغ از اختلافات سلیقهﺍی و جناحی ، باید با پرهیز از افراط و تفریط واجتناب از خشونت وتهدید، مصالح و منافع انقلاب و نظام و مردم را بر منافع شخصی و جناحی ترجیح دهند. همان گونه که امام خمینی تصریح و تأکید کردهﺍند:
«در دولتهاى اسلامى محیطْ محیطِ محبت است.... و نه یک محیط رعب.» (صحیفه امام، ج6، ص: 440)
پشتوانه اصلی برنامه های دولت، حضور مردم و حمایتهای بیدریغ آنان از دولتمردان است. حضرت امام خمینی(س) همواره در سخنان خود، به حضور جّدی ملت تأکید داشتند و صاحبان اصلی این کشور و انقلاب را مردم میدانستند. ایشان در یکی از سخنرانیهای خویش فرمودند:
«این ملت است که آمد و شما را از این همه گرفتاریها بیرون آورد وآورد و با رأی خودش، مجلس درست کرد و جمهوری اسلامی را تنفیذ کرد و رئیس جمهور درست کرد و آنها هم دولت درست کردند. همه چیزهایی که ما داریم، از این مردم است... تا این مردم را دارید، خوف این که بتوانند به شما آسیب برسانند، هیچ نداشته باشید.»(صحیفه امام، ج15، ص356)
از آنجایی که مردم نقش اصلی و محوری در پیروزی انقلاب و برپایی حکومت اسلامی داشتند، برنامههای دولت نیز باید با خواستهای اساسی آنان هماهنگ باشد و دولتمردان، برنامهریزی کشوری را همسو با نیازهای ملت ساماندهی و تنظیم کنند. بنیانگذار جمهوری اسلامی، حضرت امام خمینی(س) با تأکید بر این مسأله فرمودند: «در رأس برنامههاى دولت، باید این مطلب باشد که این هماهنگى را حفظ بکند؛ خیال نکنند که ما دولت هستیم و باید مسئلهاى را که ما طرح مىکنیم ملت بپذیرد، چه روى مصالحش باشد، چه نباشد.... .»(صحیفه امام، ج15، ص: 354)
اقتدار هر کشوری، به حمایت آحاد ملت آن کشور وابسته است و تا زمانی که مردم از خدمات دولت خود راضی و خشنود باشند، همواره در صحنه بوده و دولت خود را پشتیبانی خواهند کرد و البته همه حکومتها موظف به جلب رضایت مردم هستند. امام در این زمینه فرمودند: « تا ملت در کار نباشد، نه از دولت و نه از استانداران کارى نمىآید. یعنى، همه دستگاههاى دولتى به استثناى ملت کارى از او نمىآید. از این جهت همهمان و شما آقایان همه و آنهایى که در اختیار شما هستند، همه باید کوشش بکنید که رضایت مردم را جلب بکنید در همه امور.»(صحیفه امام، ج18، ص: 378)
همچنین حضرت امام بارها به مناسبتهای مختلف، خدمت صادقانه و خالصانه به محرومان، و دلسوزی و حمایت از آنان را به مسؤولان یادآور میشدند و میفرمودند: «دولت واقعاً باید با تمام قدرت آن طورى که على- علیه السلام- براى محرومین دل مىسوزاند، این هم با تمام قدرت دل بسوزاند براى محرومین، مثل یک پدرى که بچههایش اگر گرسنه بمانند، چطور با دل افسرده دنبال این مىرود که آنها را سیر بکند، یک دولت تابع امیر المؤمنین باید این طور باشد.» (صحیفه امام، ج18، ص: 159)
مردم شریف و شجاع ایران، همیشه به وظایف خود در قبال انقلاب و کشور عمل کردهاند؛ ازاینرو، حق بزرگی بر گردن مسؤولان نظام دارند. رهبر روشنضمیر انقلاب، حضرت امام خمینی(س) فرمودهاند: «مردم زحمت کشیدند... فداکاری کردند... حالا نوبت آقایان است که در مقابل این همه زحمتى که آنها کشیدند و محبتى که آنها کردند و فداکارى که آنها کردند حالا نوبت آقایان است.»(صحیفه امام، ج15، ص: 122)
از این رو شایسته است مسؤولان، پیوسته درباره عملکرد خود در دوره مدیریتشان پاسخگو باشند و گزارشی از فعالیتهای خود را به مردم ارائه دهند. امام نیز همواره بر بازگو کردن خدمات ارزنده قوای سهگانه به مردم تأکید فراوان داشتند و میفرمودند: « من باید عرض کنم که دولت ما دولتى است که از بس حسن نیّت دارد، مسائل خودش را ذکر نمىکند. از اوّل من مکرر این را گفتهام که شما کارهایى که مىکنید به مردم بگویید.»(صحیفه امام، ج19، ص: 33)
در جمهوری اسلامی ایران، همچون بسیاری از کشورهای جهان، رئیس جمهور به عنوان رئیس دولت و قوه اجرایی با رأی مستقیم مردم انتخاب میشود. و در این هنگام، مردم باید با تیزبینی و آگاهی بیشتر در این انتخاب حاضر شوند و سرنوشت چهارساله کشور خود را تعیین کنند. امام(س) همیشه مردم را به انتخاب اشخاصی که از درون توده مردم بوده و درد جامعه را چشیده باشند، توصیه میکردند و میفرمودند: « توجه داشته باشند رئیس جمهور و وکلاى مجلس از طبقهاى باشند؛ که محرومیت و مظلومیت مستضعفان و محرومان جامعه را لمس نموده و در فکر رفاه آنان باشند، نه از سرمایه داران و زمینخواران و صدرنشینان مرفه و غرق در لذات و شهوات که تلخى محرومیت و رنج گرسنگان و پابرهنگان را نمىتوانند بفهمند. »(صحیفه امام، ج21، ص: 422)
مردم در کنار خواستههای مشروع خود از دولت، وظایفی را نیز در قبال آن بر عهده میگیرند. نظارت بر کارهای دولت و حمایت از برنامههای اصلاحی و سازنده مسؤولان، از شمار کارهایی است که ملت میتواند برای شکوفایی و سرافرازی کشور خود انجام دهد. معمار انقلاب اسلامی، امام خمینی پیوسته به مردم سفارش مینمودند که در صحنه باشند و بر کارهای دولت و مجلس نظارت کنند و حامی آنان باشند. بخشی از سخنان و نصایح آن عزیز سفر کرده به این شرح است: « ملت باید ناظر باشد به امورى که در دولت مىگذرد، امورى که... در مجلس می گذرد.» (صحیفه امام، ج15، ص: 17)
.
انتهای پیام /*