با اوج گیری تظاهرات مردم، در سال ۱۳۵۷ خورشیدی، اندیشه تاسیس «شورای انقلاب اسلامی» مطرح شد که با سفر استاد مرتضی مطهری به پاریس، این اندیشه، با امام خمینی در میان گذاشته شد.
آیت الله اکبر هاشمی رفسنجانی، در این باره چنین نوشته است: آقای مطهری، در مراجعت از سفر پاریس، دستور رهبر عظیم الشأن انقلاب ایران (۱۳۵۷) را مبنی بر تشکیل شورای انقلاب اسلامی، آوردند. امام خمینی، آقایان شهید مطهری، شهید بهشتی، شهید باهنر، هاشمی رفسنجانی و موسوی اردبیلی را به عنوان هسته اولیه شورای انقلاب اسلامی تعیین و اجازه داده بودند که افراد دیگر، با اتفاق نظر این پنج نفر، اضافه شوند و در جلسات ابتدایی، تصمیم بر این شد که حتی الامکان، ترکیب شورا، از اعضای روحانی و غیر روحانی، به نسبت مساوی و نزدیک به هم باشد.
ترتیب انتخاب اعضای دیگر و تکمیل آن شورا، چنین بود: پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، آقایان سید محمود طالقانی، سید علی خامنه ای، محمد رضا مهدوی کنی، احمد صدر حاج سید جوادی، مهندس مهدی بازرگان، دکتر یدالله سحابی، مهندس مصطفی کتیرایی ، سرلشگر ولی الله قرنی، سرتیب علی اصغر مسعودی ، به اتفاق آراء، به عضویت انتخاب شدند.
پس از پیروزی انقلاب ایران (۱۳۵۷) و تشکیل دولت موقت، آقایان بازرگان، سحابی، کتیرایی، حاج سید جوادی و قرنی، به دولت و ارتش منتقل شدند و به جای آن ها، آقایان دکتر حسن حبیبی، مهندس عزت الله سحابی، دکتر عباس شیبانی، ابوالحسن بنی صدر و صادق قطب زاده انتخاب شدند و در مرحلهٔ بعد، پس از شهادت استاد مطهری، آقایان مهندس میرحسین موسوی، احمد جلالی و دکتر حبیب الله پیمان انتخاب شدند و آقای مسعودی، به کار اجرایی رفت.
وی در رابطه با نقش استاد مرتضی مطهری چنین می نویسد: طبعا چون امام حرف ها را برای ایشان زده بودند، مرجع برای ما ایشان بودند. بیشتر نص امام را از ایشان بایست می شنیدیم... ایشان، بیشتر از ما، مسائل فکری برایشان مطرح بود تا عملی و در گذشته هم این طوری بود. در شورای انقلاب اسلامی هم این طوری بود. خیلی مواظب بود که خطوط انحرافی فکری که آن روز در جامعه ما وجود داشت و سر و صدا هم زیاد داشت. اینها در شورای انقلاب راه پیدا نکنند.
در ۲۲ دی ۱۳۵۷ امام خمینی تشکیل شورای انقلاب را اعلام نمود. امام در بخشی از اطلاعیه خویش آورده اند:... به موجب حق شرعی و براساس رأی اعتماد اکثریت قاطع مردم ایران که نسبت به این جانب ابراز شده است در جهت تحقق اهداف اسلامی ملت، شورایی به نام شورای انقلاب اسلامی مرکب از افراد با صلاحیت و مسلمان و متعهد و مورد وثوق، موقتا تعیین شده و شروع به کار خواهند کرد. اعضای این شورا در اولین فرصت مناسب معرفی خواهند شد. این شورا موظف به انجام امور معین و مشخصی شده است از آن جمله مأموریت دارد تا شرایط تأسیس دولت انتقالی را مورد بررسی و مطالعه قرار داده و مقدمات اولیه آن را فراهم سازد.


فعالیت های شورای انقلاب اسلامی
از اولین روز ورود امام خمینی بحث های مهمی از قبیل تشکیل دولت، تشکیل مجلس، ایجاد مجلس مؤسسان مجلس خبرگان در این شورا مطرح شد. در اولین گام، شورا، بازرگان را به عنوان نخست وزیر دولت موقت پیشنهاد و امام خمینی نیز او را منصوب کرد. بعد از پیروزی انقلاب در ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ شورای انقلاب و دولت موقت تحت لوای رهبری امام خمینی و مشروعیت حاصله از حمایت های مردمی، زمام امور را به دست گرفتند. دومین اقدام شورا تشکیل "کمیته موقت انقلاب اسلامی" برای دفاع ازانقلاب و مقابله با ضد انقلاب در شهرها بود که حکم انتصاب آیت الله مهدوی کنی به عنوان سرپرست کمیته مرکزی انقلاب اسلامی صادر شد.
مصوبه مهم دیگر شورای انقلاب، تصویب اساسنامه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در دوم اردیبهشت ۱۳۵۸، بود. شورای انقلاب، ملی شدن بانک ها، سامان بخشیدن به دادگاه های انقلاب، برگزاری همه پرسی در رابطه با نظام جمهوری اسلامی، بررسی پیش نویس قانون اساسی و انتشار آن در جراید، تصویب قانون شوراهای محلی، تصویب ملی شدن صنایع بزرگ، تصویب آیین نامه مجلس خبرگان و برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و انتخابات مجلس شورای اسلامی و... را انجام داد.


چه کسانی به ریاست این شورا رسیدند؟
ریاست این شورا در ابتدا بر عهده استاد مرتضی مطهری بود و پس از شهادت او آیت الله طالقانی جای او را گرفت و با رحلت وی ابوالحسن بنی صدر به ریاست آن رسید. اولین رئیس شورای انقلاب مرتضی مطهری که در شب یازدهم اردیبهشت همان سال توسط گروه فرقان ترور شد. آیت الله طالقانی، چهره محبوب مردمی و دومین رئیس شورای انقلاب در ۱۹ شهریور همان سال درگذشت.
به دنبال بحران گروگان گیری در سفارت آمریکا در ۱۳ آبان ۱۳۵۸ دولت بازرگان فردای آن روز استعفای خود را تسلیم امام خمینی کرد. شورای انقلاب بیانیه مهمی خطاب به ملت صادر کرد و یادآور شد که مصمم است در فرصت محدودی، برگزاری همه پرسی درباره قانون اساسی، انتخابات مجلس شورای ملی و ریاست جمهوری و... را به انجام برساند. متعاقب این بیانیه اعلام شد که شورا ترکیب تازه ای خواهد داشت و با ادغام دولت در شورا اعضای جدید شورا انتخاب شدند و در اداره مملکت بدین ترتیب تقسیم کار شد.


پایان کار شورای انقلاب اسلامی
با شروع کار مجلس و شورای نگهبان و دیگر نهادها، مسؤولیت و ضرورت وجودی شورای انقلاب به پایان رسید. لذا در ۱۲ تیر ۱۳۵۹ آیت الله محمد حسینی بهشتی اعلام کرد: « مسؤولیت شورای انقلاب دو هفته دیگر پایان می یابد »
سپس آخرین جلسه شورا در ۲۶ تیر ۱۳۵۹ برگزار شد. دکتر حسن حبیبی سخنگوی شورای انقلاب، در آخرین مصاحبه خود گفت:« امروز با رسمیت یافتن مجلس شورای اسلامی و کامل شدن اعضای شورای نگهبان قانون اساسی، کار شورای انقلاب که تاکنون وظیفه قانونگذاری را بر عهده داشت نیز به پایان رسید.»
 اعضای شورا عبارت بودند از آیت الله سید علی خامنه ای، آیت الله محمد حسینی بهشتی، آیت الله موسوی اردبیلی، محمد جواد باهنر، آیت الله هاشمی رفسنجانی، حسن حبیبی، عباس شیبانی، مهدی بازرگان، عزت الله سحابی، صادق قطب زاده، علی اکبرمعین فر و ابوالحسن بنی صدر.

منبع: تاریخ ایرانی


منابع:

* صورت مذاکرات شورای انقلاب، مقدمه به قلم اکبر هاشمی رفسنجانی، ج ۱

* مجله سروش، یادنامه شهید مطهری، اردیبهشت ۱۳۶۲

* صحیفه امام

* کتاب روزها و رویدادها، مرکز فرهنگی تربیتی نور ولایت، ۱۳۷۹

* انقلاب اسلامی از نگاه دیگران، وحیدالزمان صدیقی، انتشارات اطلاعات

* گفتگو با عزت الله سحابی در روزنامه شرق

. انتهای پیام /*