اربعین

اربعین، در نظام جهان و در زندگی انسان نقش به سزایی داشته و دارد، از اربعین خمیر گل آدم و اربعین گریه آدم پس از رانده شدن از بهشت برای توبه و بازگشت تا اربعین کوه طور موسی و گذر اربعین سال از عمر پیغمبر خدا(ص) تا بعثت، و اربعین روز برگزیدن اخلاص تا جاری شدن حکمت و چهل روز گریه برای پذیرش توبه (نصوح) و گریه های چهل روزه داود و سلیمان و حفظ چهل حدیث و خواندن چهل روز دعای عهد برای همراهی با امام مهدی (عج) و ... .

در میان همه اربعین ها، اربعین جانبازی و ... حسین علیه السلام ممتاز است همانگونه که حرکت انسان ساز و ایثارگرانه و ظلم ستیز و حق جوی خود اباعبدالله(ع) ویژه و ممتاز است. سنّت اربعین حسینی – بنابر آنچه در نوشته ها و زبان ها جاری است- از زیارت اولین زایر حسینی، صحابی گرانقدر پیغمبر خدا (ص) و ثابت قدم بر پیروی و دوستی اهل بیت پیغمبر (ص)، جابربن عبدالله انصاری و تنی چند از همراهان وی در همان سال 61 هجری آغاز گشت، وی در همان سال در آن بیابان بی نام و نشان با غسل و حضور قلب به دنبال حبیب خویش و حبیب خدا گشت و بر تربت پاک وی بوسه زد.

و گویا در همان زمان - بنابر برخی نقل ها- کاروان حسینی که از شام به سوی مدینه باز می­گشت، خواهان گذر از کربلا و  برپایی عزا و زیارت شدند، و در آن سرزمین با جابر در یک زمان همراه گشتند، و با در برگرفتن مزار شهیدان حماسه عزای حسینی بلکه یاد حق طلبانه و مظلومیت حسین (ع)... را سر دادند که تا کنون این ندا به گوش می رسد. و دیگر، بلکه مهمترین و اصلی ترین علتی که زیارت اربعین را در بین زیارت های مخصوص امام حسین علیه السلام در ایام خاص مانند عرفه ممتاز کرد چه از راه دور و چه با حضور در کربلا سفارش امامان اهل بیت علیهم السلام به این زیارت بوده است.

شیخ طوسی در تهذیب الاحکام و مصباح المتهجد و دیگران زیارت نامه اربعین را که توسط امام صادق علیه السلام به صفوان بن مهران آموزش داده، روایت کرده اند.

صفوان می گوید امام صادق (ع) به من فرمودند؛ در روز اربعین وقتی که روز بالا آمد، امام حسین (ع) را چنین زیارت می کنی: السلام علی ولی الله و حبیبه ... و امام عسکری علیه السلام فرمودند: «نشانه های مؤمن پنج تاست: پنجاه رکعت نماز، زیارت اربعین، انگشتر به دست راست کردن، و پیشانی بر خاک نهادن و بسم الله الرحمن الرحیم را آشکارا گفتن.» دوستان حسینی، شیعیان، ظلم ستیزان و حق جویان تلاش کردند این سنّت زیارت را تا با حضور خود در دردرازای زمان تا امروز زنده نگه دارند.

سنّت راهپیمایی برای زیارت و عبادت از دیر باز بوده است، و روایت شده هر چه در این راه سختی بیشتر باشد اجر و ثواب آن فزونی یابد، پیاده روی های متعدد امام حسن مجتبی علیه السلام، امام سیدالساجدین و دیگر امامان اهل بیت علیهم السلام و مردان و زنان مؤمن در زیارت خانه خدا و انجام مناسک حج و عمره مشهور و معروف است. سخن اهل بیت(ع) در ثواب زیارت پیاده امام حسین علیه السلام سبب شده است که عاشقان و دل باختگان حسینی با پای پیاده این سر منزل مقصود را بپیمایند و خود را به بارگاه آن امام همام برسانند و فریاد همراهی با حسین علیه السلام و راه حق و حقیقت و پیمان با خون شهدا سر دهند. «قال ابوعبدالله علیه السلام: یا حسین (بن ثویر) مَنْ خَرَجَ مِنْ مَنْزِلِهِ یُرِیدُ زِیَارَةَ قَبْرِ اَلْحُسَیْنِ بْنِ عَلِیٍّ عَلَیْهِ السَّلاَمُ إِنْ کَانَ مَاشِیاً کُتِبَ لَهُ بِکُلِّ خُطْوَةٍ حَسَنَةٌ وَ مُحِیَ عَنْهُ سَیِّئَةٌ فَإِنْ کَانَ رَاکِباً کَتَبَ اَللَّهُ لَهُ بِکُلِّ حَافِرٍ حَسَنَةً وَ حَطَّ بِهَا عَنْهُ سَیِّئَةً حَتَّی إِذَا صَارَ فِی اَلْحَائِرِ کَتَبَهُ اَللَّهُ مِنَ اَلْمُفْلِحِینَ اَلْمُنْجِحِینَ حَتَّی إِذَا قَضَی مَنَاسِکَهُ کَتَبَهُ اَللَّهُ مِنَ اَلْفَائِزِینَ حَتَّی إِذَا أَرَادَ اَلاِنْصِرَافَ أَتَاهُ مَلَکٌ فَقَالَ لَهُ إِنَّ رَسُولَ اَللَّهِ صَلَّی اَللَّهُ عَلَیْهِ وَ آلِهِ یُقْرِئُکَ اَلسَّلاَمَ وَ یَقُولُ لَکَ اِسْتَأْنِفِ اَلْعَمَلَ فَقَدْ غَفَرَ اَللَّهُ لَکَ مَا مَضَی.

ای حسین کسی که از منزلش بیرون آید و قصد زیارت قبر حسین بن علی(ع) را داشته باشد، اگر پیاده باشد خداوند برای وی به هر گامی که بر می دارد حسنه ای می نویسد و زشتی و گناهی را از او می زداید، تا زمانی که در حرم حسینی قرار گرفت، او را از صالحان برگزیدگان می نویسد و آن گاه که زیارت را به پایان برد خداوند او را از رستگاران می نویسد و زمانی که اراده کرد باز گردد، فرشته ای نزد او آید و به او می گوید پیغمبر خدا(ص) به تو سلام می رساند و به تو می گوید؛ عمل و کار خویش را از سر گیر که گذشته تو آمرزیده شد.»

اربعین روزی که از عاشورای حسینی و قیام حسین علیه السلام گذشت، اربعین روزی که زمین و آسمان عزادار حسین گشتند و بر او گریستند، نهضت او بر بار نشست، و آنچه دشمنان می خواستند بر عکس گردید، آنها می خواستند سخن حق و مردان حق را در بیابانی دور از آبادی خاموش سازند، امّا ندای حسین (ع) در این چهل روز از گلوی اسرای خاندانش، سرزمین اسلام آن روز را و دو شهر مهم کوفه و شام را به لرزه در آورد و لرزه بر اندام پایتخت ستم و ستمگری انداخت. اگر کاروان حسینی علیه السلام در اربعین به کربلا برگشته باشد، خبر آن را با خود برای اباعبدالله (ع) به ارمغان آوردند، آنها در کربلا با امام از خاطرات ستم ها و ظلم های روزهای کربلا و مسیر راه و اسارت سخن گفتند، ولی یک سخن دیگر هم سر دادند که ای حسین، بدان که فریاد حق تو را به گوش رساندیم و پایه های ستم را لرزاندیم و شرک را زدودیم و توحید را بر پا کردیم، آنچه تو خواستی با خونت بگویی ، ما با اسارت رساندیم و آن را کامل کردیم، چنانکه در زیارت اربعین حسینی از زبان امام صادق علیه السلام آمده است: «فاعذر فی الدعاء و منح النصح و بذل مهجته فیک لیستنقذ عبادک من الجهالۀ و حیرۀ الضلالۀ؛ پس او اتمام حجت بر خلق و خواندن آن­ها و خیر خواهی و اندرز آن­ها را به نهایت رساند و آخرین قطره های خون خود را در راه تو بخشید تا بندگانت را از نادانی و سرگردانی گمراهی نجات دهد.» در تاریخ، کربلا و حسین بن علی(ع) نماد حق جویی و آزادگی و ... در برابر ستمگران و حاکمان و... بوده است، از این رو ستمگران همیشه کوشش کرده اند تا از این فریاد جلو گیری کنند، مزار او را خراب کردند، زایران وی را آزار دادند، راه زیارت او را بستند و گروهی نیز با همراهی ظاهری با عزای حسینی راه تحریف مقصد و مرام حسین(ع) را در پیش گرفتند. این محدودیت ها و موانع از دوران بنی امیه و بنی عباس در گذشته تا روزگاران نزدیک به زمان ما وجود داشته است، و سنّت زیارت امام(ع) و زیارت اربعین نیز سالهای متمادی ادامه داشته و گاهی کمتر و زمانی گسترده تر شده است، نوشته اند که مرحوم محدث نوری این سنت را که کمرنگ شده بود با پیاده رفتن با گروهی از طلاب به کربلا زنده کرد (پیش از یک قرن قبل) و از آن زمان هر روز گسترده تر گردید، و بار دیگر در زمان حکومت حزب بعث و صدام حسین از آن ممانعت به عمل آمد و در این سالها از جمله در سال 1356 شمسی گروهی که قصد زیارت را داشتند به خاک و خون کشیده شدند، و بار دیگر پس از سقوط حزب بعث و صدام حسین، این سنت دوباره زنده گردید و جان تازه به خود گرفت.

زیارت و پیاده روی اربعین امام حسین علیه السلام روز به روز از زمان سقوط حکومت بعث عراق اوج گرفت و حب حسین (ع)، محبان حسین (ع) و ملت های مختلف را از سراسر دنیا کنار هم در بزرگترین مراسم عبادی و حماسی سالانه گرد آورد، از همه کشورها و ملت ها حتی از دیگر مذاهب اسلام و ادیان در این راهپیمایی و بزرگداشت شرکت کردند و هر سال بر عظمت آن افزودند. هر چند برخی ممکن است بخواهند از این همه شور و احساس و فهم و درک برای منافع خود استفاده کنند، ولی مردمی که جز محبت به حسین علیه السلام و راه و رسم او و فداکاری و ظلم ستیزی او آنها را گرد هم نیاورده است، راه خود را با گذشت از مال و ... می پیمایند، و حماسه ای بزرگ و نمادی از وحدت بین همه انسان های حق طلب را نشان می دهند و به همگان ندا می دهند که آنچه در جهان باقی می ماند حق وحقیقت است و باطل رفتنی است إِنَّ الْبَاطِلَ کَانَ زَهُوقًا؛ و ستمگران عالم بدانند، ظلم و ستم پایدار نمی ماند و عاقبت آن جزُ رسوایی و نابودی نیست. با عنایت به نقش و تأثیر حرکت امام در احیای نهضت حسینی، محرم و صفر و عاشورای حسینی و نیز بهره گیری از اندیشه و راه امام حسین (ع) در احیای حق و حقیقت، برقراری توحید و نفی ظلم و ستم، در این مجال مطالبی از دوران تبعید امام در عراق که توسط رژیم پهلوی بعد از تبعید به ترکیه به آنجا تبعید گردید و در طول حضور قریب به 14 سال توانست راه حق و مسیر مستقیم و مقابله با جور و ستم و استبداد و استعمار را با الهام از تشیع سرخ عاشورایی ادامه دهد و به سرانجام برساند که نتیجه آن آزادی ایران و ایرانی از زیر یوغ ستمگران و استبداد و استعمار بود و به ندای حق طلبی در دنیا به ویژه چهان اسلام منجر گردید، مطالبی تقدیم می گردد.