مکتب اشاعره
نگاه امام خمینی (س) به مکتب اشاعره
امام خمینی (س) به مکتب اشاعره در آثار خود توجه داشته و با این مکتب بحث روایی یا کلامی نمی کند، بلکه با مبانی فلسفی و بر مبنای اصالت وجود، بساطت ذات حق تعالی و اینکه هرگونه تغییر و تجدد در ذات و صفات او قابل تصور نیست به ابطال مذهب اشاعره می پردازد.(۱) امام خاستگاه جبر را این می داند که برخی متکلمان اشعری برای تنزیه و تقدیس حق از شرک در افعال و به دلیل ظواهر بسیاری از آیات و روایات معتقدند میان اشیاء، رابطه علیت و معلولیت نیست و مبداء همه چیز خداوند است که از سایر اشیاء سلب قدرت کرده در نتیجه هیچ فعلی را منتسب به انسان نمی دانند.(۲) در نظریه جبر اشعری هیچ کدام از وسایط وجودی در ایجاد موجودات دخالت ندارد، بلکه آثار هر چیزی بر اساس «عادة الله» جاری شده است و ذات مقدس حق تعالی مباشر تمام افعال مکلفان و آثار موجودات است.(۳) امام خمینی (س) در آثار خویش به برخی مبانی و مسائل مکتب اشاعره اشاره کرده و آنها را مورد بررسی و نقد قرار می دهد؛ از جمله:
۱- اصل علیت: امام خمینی (س) با استناد به قاعده «الشیء ما لم یجب لم یوجد»، انفکاک معلول از علت را محال می داند و معتقد است اشاعره به سبب توهم تلازم این ضرورت با سلب اختیار در فاعلیت الهی، این مسئله را انکار کرده اند.(۴)
۲- زیادت صفات: اشاعره درباره صفات الهی، قائل به زیادت صفات بر ذات هستند؛ امام خمینی (س) با نقد کلام اشاعره در این زمینه، صفات واجب تعالی را عین ذات می داند.(۵)
۳- کلام نفسی: مقصود از کلام نفسی، همان قول قائم به نفس است که عبارات و اشارات اصلاح شده بر آن، از آن حکایت می کنند. امام خمینی (س) کلام نفسی اشاعره را نقد کرده، این قول آنان را مستلزم نقص، ترکیب و قوه در حق تعالی و انقلاب وجوب ذاتی حق تعالی به امکان ذاتی و ماهیت دار بودن حق تعالی می داند.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۳۵-۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. الصرف البسیط
(۲) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۳۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. علیت نبوده
(۳) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۴۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. اگر عادة الله
(۴) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۶۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹ أوجب الشی؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۱، ص۱۳۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. انفکاک
(۵) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۱۲۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵. ذات متحد
(۶) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۱۴-۱۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹ الکلام النفسی؛ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۱، ص۲۰۷-۲۰۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۸ ما ذهب إلیه؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۸، ص۴۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*