کلام الهی از منظر کلامی
حقیقت کلام الهی از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) حقیقت کلام الهی را تجلی و اظهار کلمات وجودی به فیض اقدس و مقدس در مرتبه علمی می داند که حاصل تعلق اراده و قدرت حق بر ایجاد و اظهار آنچه در غیبت است می باشد.(۱) امام خمینی (س) نظر برخی متکلمان درباره حقیقت کلام الهی را نمی پسندد و سخن کسانی که می گویند خداوند به سبب ایجاد کلام در اشیاء مثل درخت و غیرمتکلم است را نقد کرده و معتقد است لازمه چنین سخنی تجدد و تغییر در ذات الهی است همچنین کلام اشاعره که کلام را معنای قائم به ذات حق در ازل می دانند نیز مستلزم نقص در ذات حق می داند(۲) و معتقد حقیقت هر ابزار و انشایی که شی از باطن ذات به ظاهر می رساند، همان کلام و تکلم است؛ از این رو کلام هر متکلمی به حسب مقام ظهور، جلوه ذات اوست و حق تعالی که متکلم است دوست دارد کلمات را اظهار کند و مراتب وجود و عوالم غیب وجودی، همان کلمات وجودی حق تعالی است که به واسطه وجود منبسط رحمانی از مرتبه الهی صادر شده اند؛(۳) بنابراین تمام مراتب وجود از قوس نزول و صعود، کلمات الهی هستند.
امام خمینی (س) کلام الهی را به دو قسم ذاتی و فعلی تقسیم می کند: ۱- کلام ذاتی را تجلی ازلی ذات برای خداوند می داند که در مرتبه علم غیب واقع شده و مشاهده این تجلی، سمع ذات است.(۴) این تجلی ذاتی گاهی در غیب ذات و در حضرت احدیت است که از آن به تکلم ذاتی تعبیر می شود.
۲- کلام فعلی؛ همان ظهور حقایق موجودات عالم به واسطه فیض منبسط رحمانی است؛ همچنین ایشان کلام الهی را به اعتباری دیگر به نفسی و لفظی تقسیم می کند و کلام نفسی را به معنای عرفانی همان اظهار آنچه در غیب حق است به تجلی ذاتی در حضرت واحدیت می داند و کلام لفظی و قولی را از آن جهت که تجلی خداوند به اسم متکلم است و از اسمای ظاهر است، عین ذات می داند(۵) و در مواردی به تکوینی و تشریعی تقسیم می کند. کلام تکوینی حق همان اعیان خارجی با "کُن وجودی" می باشد و کلام تشریعی همان اوامر و نواهی حق تعالی است؛ مانند آنچه به واسطه فرشتگان و پیامبران بر بندگان خدا افاضه می شود.(۶)
(۱) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۱۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ مکنونات؛ خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۵۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶. حقیقة الکلام
(۲) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۱۵-۱۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. فی شجره
(۳) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۵۷-۵۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶. فإنشاء المتکلم
(۴) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۲۵۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸. کلام ذاتی
(۵) خمینی، روح الله، تعلیقات علی شرح الفصوص الحکم و مصباح الانس، ص۱۸۵-۱۸۴، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، ۱۴۱۰ قمری. کلام نفسی
(۶) خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۱۲۵، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶. التکوین
.
انتهای پیام /*