اراده الهی
اراده الهی از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) بر این باور است که اراده، حقیقتی وجودی و از صفات کمال وجود و موجود است و همان گونه که وجود، امری تشکیکی و دارای مراتب است، صفات وجود، نظیر اراده نیز امری ذومراتب و تشکیکی است و بالاترین نوع راده، اراده ای است که به کمال و جمال مطلق تعلق دارد؛(۱) بنابراین هرچه شیء رو به تکامل می رود، حقیقت اراده در وجود او ظهور و بروز بیشتری دارد. امام خمینی (س) با استناد به آیات و روایات قائل به شمول اراده الهی بر همه موجودات است. ایشان این محذور را که اگر اراده حق تعالی عین علم و ذات او باشد باید پذیرفت پس اراده او به شرور هم تعلق می گیرد، رد کرده و معتقد است، افاضه خیرات منافاتی با وجود مطلق ندارد، بلکه لازمه ذات او اختیار افاضه خیرات است و معنای اراده حق تعالی همان است که افاضه خیرات برحسب ذات مورد رضایت حق تعالی است و اراده حق که متعلق به خیرات است عین ذات مقدس است؛(۲) مضافاً بر اینکه طبق قاعده بسیط الحقیقه، ذات حق کاشف از همه اشیاء است و علم او اولا و بالذات به وجود و ثانیاً و بالعرض به مفاهیم و ماهیات تعلق می گیرد؛ زیرا هر آنچه وجود دارد خیر است و شرور اموری عدمی هستند، پس اراده به امور عدمی و شرور بالعرض تعلق می گیرد.(۳)
آرا در صفت ذات یا فعل بودن اراده الهی از دیدگاه امام خمینی (س)
به اعتقاد امام خمینی (س) برخی متکلمان و فلاسفه میان احادیثی که مربوط به اراده فعلی است با احادیثی که مربوط به اراده ذاتی حق است، فرق نگذاشته اند و این باعث شده اراده ذاتی حق تعالی را منکر شوند.(۴) امام خمینی (س) کلام برخی حکما را که قائل هستند اراده خداوند اگرچه عین ذات مقدس است، اما این اراده، کشف تفصیلی در عین علم اجمالی است، را نقد کرد و معتقد است کشف تفصیلی خود نوعی کثرت است، در حالی که در مقام ذات، کثرت راه ندارد و حتی علم به او تعلق نمی گیرد. بنابراین اگر اراده و علم به غیر ذات تعلق بگیرد، لازمه اش این است که ذات از احدیت و بساطت خارج شود، در حالی که آنجا مقام غیب محض است و اراده در آن مقام عین علم است.(۵)
(۱) خمینی، روح الله، شرح چهل حدیث، ص۶۱۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸ مطلقه وجودیه؛ خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۱، ص۲۴۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۷. التشکیک
(۲) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۱۷-۱۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. غیر منافیة
(۳) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۱۸-۱۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹. الکشف التام
(۴) خمینی، روح الله، الطلب و الاراده، ص۱۶ و ۱۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۷۹ حادثة مع الفعل؛ خمینی، روح الله، شرح دعاء السحر، ص۱۰۶-۱۰۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۶. حادثة زائله
(۵) خمینی، روح الله، پاسخ منتشر نشده، مجله حضور، شماره۹ ص۱۲-۷، ۱۳۷۳؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۱، ص۵۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*