برهان تمانع
برهان تمانع در نگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) از جمله براهین نقلی بر اثبات توحید ذاتی و ابطال شرک را برهان تمانع می داند. امام خمینی (س) بر این اعتقاد است که آیه «لو کان فیهما آلهه الا الله لفسدتا»(۱) استنباط های گوناگونی دارد و با وجود اینکه اهل عرف از آن استفاده کرده اند، متکلم|متکلمان و فیلسوف|فیلسوفان و عارف|عرفا استفاده های دیگری کرده اند.(۲) اهل عرف از آیه بیان خطابی برداشت می کنند؛ به این معنا که دو سلطان در یک مملکت جایی نمی گیرند و موجب فساد می شود و اگر در عالم دو خدا باشد، میان آن دو فساد و تنازع است و چون این اختلاف و تنازع نیست، پس مدبر عالم ذات واحدی است؛(۳) اما تقریر متکلمان از این برهان آن است که هرگاه در جهان دو خدا موجود باشد، هر یک مانع کار دیگری و اراده هر یک برخلاف اراده دیگری است؛ به این معنا که یکی خواهان باریدن باران و دیگری خواهان نباریدن است و در نتیجه هر یک مانع دیگری می شود و لازم می آید هیچ کاری انجام ندهند و نظام جهان به هم بخورد یا اصلاً هیچ موجودی خلق نشود و اگر دو علت مستقل الهی بر چیزی اجتماع کنند، محل لازم می آید و موجودیت موجود محال می شود و فعل الهی باطل می شود؛ پس باید فاعل الهی و اعطاکننده وجود، یک وجود واجب باشد.(۴) فلاسفه و حکما از راه قاعده الواحد ثابت می کنند که خداوند عالم واحد است.(۵) و اهل معرفت نیز از این راه که عالم مرآت ظهور مجلای تجلی حق است، بر وحدانیت حق تعالی تاکید کرده اند.(۶)
(۱) سوره انبیاء، آیه۲۲
(۲) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸/ علماء کلام
(۳) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۱۱-۳۱۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸/ اهل عرف
(۴) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی (س)، ج۲، ص۸۳-۸۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۵/ باران ببارانم
(۵) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸/ اهل معرفت
(۶) خمینی، روح الله، آداب الصلاة، ص۳۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۳۸۸/ راه الواحد؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی (س)، ج۳، ص۵۶۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*