تقصیر در حج و عمره از دیدگاه امام خمینی (س)

تقصیر به معانی کوتاه کردن ناخن یا موی سر، کوتاه کردن عمل عبادی، کوتاهی در عمل است.

تقصیر

تقصیر در حج و عمره از دیدگاه امام خمینی (س)

تقصیر از اعمال واجب حج و عمره است و چنانچه خواهد آمد در عمره بعد از سعی و در حج بعد از رمی و قربانی در منا انجام می شود.

تقصیر در عمره

در عمره تمتع و عمره مفرده بر معتمر «واجب است بعد از آن که سعی کرد تقصیر کند؛ یعنی قدری از ناخن ها یا قدری از موی سر یا شارب یا ریش را بزند، و بهتر آن است که اکتفا به زدن ناخن نکند، و از موی قدری بزند، بلکه موافق احتیاط است.»(۱) «در تقصیر، کندن مو کافی نیست بلکه میزان، کوتاه کردن است به هر وسیله ای باشد و اکتفا به کوتاه کردن موی زیر بغل و نحو آن مشکل است و احوط در تقصیر، گرفتن ناخن یا چیدن ریش یا شارب یا موی سر است.»(۲)

و «این عمل نیز از عبادات است و باید با نیت پاک و خالی از قصد غیر اطاعت خدا بیاورد و اگر ریا کند موجب باطل شدن عمره اش می شود مگر آن که جبران کند.»(۳) مراد از جبران آن است که بدون ریا تقصیر نماید.

عمره تمتع

«در عمره تمتع تقصیر متعیّن است و سر تراشیدن جایز نیست» (۴) و «کفایت نمی کند» (۵) و با تقصیر «همه آن چیزهایی که به واسطه احرام بر او (محرم به احرام عمره تمتع) حرام شده بود حلال می شود (۶) به غیر از تراشیدن سر (۷) حتی نزدیکی با زن (۸) هم حلال می شود زیرا «در عمره تمتع طواف نساء نیست» (۹) تا حلال شدم زن منوط به آن باشد.

و «اگر تقصیر را فراموش کند تا وقتی که احرام حج را ببندد عمره اش صحیح است و مستحب است فدیه یک گوسفند، و احتیاط آن است که فدیه بدهد». (۱۰) لیکن «اگر عمداً تقصیر را ترک کند تا احرام بستن به حج، عمره او باطل می شود بنا بر اقوا و ظاهراً حج او حج افراد شود، و احتیاط واجب آن است که پس از تمام کردن حج افراد، عمره مفرده به جا آورد و در سال بعد حج را اعاده کند». (۱۱)

عمره مفرده

در عمره مفرده معتمر «بین تقصیر و سر تراشیدن مخیّر است». (۱۲) و چون «کیفیت عمره مفرده مانند عمره تمتع است مگر در چند چیز: ... دوم آن ها این است که در عمره تمتع طواف نساء نیست - اگر چه احوط (استحبابی) است - ولی در عمره مفرده طواف نساء واجب است.» (۱۳) پس با تقصیر همه آن چیزهایی که به واسطه احرام بر محرم به احرام عمره مفرده حرام شده بود حلال می شود جز زن.

حج

سومین واجب از واجبات منی این است که حاجی «بعد از ذبح حلق (سر بتراشد) یا تقصیر نماید و بین آن دو مخیّر است، مگر چند دسته: اول: زنان که بر عهده آن ها تقصیر است نه حلق؛ پس اگر حلق نمایند کفایتشان نمی کند. دوم: صروره یعنی کسی که اوّلین حج او است؛ که بنا بر احتیاط (واجب) بر عهده او حلق است. سوم: ملبّد و او کسی است که موی سرش را - با چیز چسبنده ای مانند عسل یا صمغ به منظور جلوگیری از شپش و مانند آن - چسبانده است که بنا بر احتیاط (واجب) بر عهده این شخص سر تراشیدن است. چهارم: کسی که موی خود را جمع نموده و پیچانده و گره زده است که بنا بر احتیاط (واجب) بر عهده این شخص سر تراشیدن است. پنجم: خنثای مشکل که اگر از این سه دسته اخیر نباشد بر او تقصیر واجب است و گرنه بنا بر احتیاط (واجب) باید بین تقصیر و حلق جمع نماید». (۱۴)

و «احتیاط (مستحب) آن است که حلق و تقصیر در روز عید باشد؛ اگر چه بعید نیست که تأخیر انداختن تا آخر ایام تشریق جایز باشد و محل هر دوی آن ها منی است و در غیر منی اختیاراً جایز نیست. و اگر آن ها را در منی ترک کند و (از منی ) کوچ نماید بر او واجب است به منی برگردد و فرقی بین عالم و جاهل و ناسی و غیر ناسی نیست و اگر نمی تواند برگردد همان جا سرش را بتراشد یا تقصیر نماید و در صورت امکان مویش را به منی بفرستد و مستحب است آن را در محل چادر خودش زیرخاک کند». (۱۵) همچنین «احتیاط (واجب) آن است که حلق و تقصیر را از قربانی، و قربانی را از رمی عقب بیندازد؛ پس اگر سهواً این ترتیب را به هم بزند برای تحصیل آن اعاده واجب نیست، و بعید نیست که جاهل به حکم مانند شخصی باشد که سهو کرده است. و اگر (به هم زدن ترتیب) از روی علم و عمد باشد، احتیاط (واجب) آن است که در صورت امکان آن را تحصیل کند». (۱۶)

و «بعد از رمی و قربانی و حلق یا تقصیر، هر چیزی که بر مُحرم به واسطه احرام، حرام شده بود حلال می شود مگر زن ها و بوی خوش و بعید نیست که صید هم حلال باشد، البته صید کردن در حرم برای مُحرم و غیر محرم به خاطر احترام حرم، حرام است». (۱۷)

(۱) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۲، مسأله۱.

(۲) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۳، مسأله۱.

(۳) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۲، مسأله۲.

(۴) موسوعة الإمام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۳۰، مسأله۵. عمرة التمتع

(۵) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۲، مسأله۱. تراشیدن سر

(۶) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۲، مسأله۱.

(۷) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۳، مسأله۶. به غیر از تراشیدن سر

(۸) موسوعة الإمام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۶۵، مسأله۴. حتی النساء

(۹) موسوعة الإمام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۶۵، مسأله۵. لیس

(۱۰) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۲، مسأله۳.

(۱۱) موسوعة الإمام الخمینی، ج۳۱، مناسک حج، ص۱۸۲، مسأله۴.

(۱۲) موسوعة الإمام الخمینی، ج۲۲، تحریرالوسیلة، ج۱، ص۴۳۰، مسأله۵. العمرة المفردة