قضایا
تعریف و اقسام قضیه از دیدگاه امام خمینی (س)
امام خمینی (س) قضایای منطقی را نقشه ای از حقایق اشیاء می داند،(۱) ایشان برای قضایا تقسیمات گوناگونی قائل است:
۱- قضایای قضیه محصوره|محصوره و قضیه مهمله|مهمله: قضیه از جهت بیان کیفیت افراد موضوع و عدم ذکر آن، به محصوره و مهمله و طبیعیه تقسیم می شود. امام خمینی (س) همسو با سایر منطق دانان از میان قضایای قضیه شخصیه|شخصیه، قضیه طبیعیه|طبیعیه، مهمله و محصوره، تنها قضایای محصوره «موجبه کلیه، موجبه جزئیه، سالبه کلیه و سالبه جزئیه» را معتبر می داند؛ زیرا این قضایا در علوم عقلی و استدلال به کار می روند.(۲)
۲- قضیه ذهنیه، خارجیه و حقیقیه: قضیه ذهنیه، قضیه ای است که موضوع آن تنها در ذهن موجود باشد. قضیه خارجیه، قضیه ای است که در آن بر موضوع موجود در خارج حکم می شود. قضیه حقیقیه، قضیه ای است که موضوع آن نفس الامر باشد که شامل افراد خارجی است که قبلا وجود داشته و هم شامل افرادی است که فعلاً وجود دارند و هم شامل افرادی است که بعداً در خارج تحقق می یابند.(۳) امام خمینی (س) با تاکید بر عدم انحلال قضایای حقیقیه به قضیه شرطیه|شرطیه، فرق قضیه حقیقیه یا قضیه خارجیه را در این می داند که موضوع قضیه حقیقیه منحصر در افراد خارجی بالفعل نیست؛ بلکه اعم از افراد حقیقی و فرضی است؛ برخلاف قضیه خارجیه که تنها بر افراد خارجی بالفعل صادق است.(۴)
۳- قضایای موجبه و سالبه: امام خمینی (س) قضایا را از جهت اثبات یا نفی خبری، به قضیه موجبه|موجبه و قضیه سالبه|سالبه تقسیم می کند.(۵)
۴- قضایای ضروریه و ممکنه: به اعتقاد امام خمینی، قضایا از جهت کیفیت نسبت حکم به موضوع، به قضیه ضروریه|ضروریه و قضیه ممکنه|ممکنه و غیر آن تقسیم می شوند.(۶)
۵- قضایای معدوله و محصله: به باور امام این قضایا از جهت اینکه متضمن معنی نفی باشند یا نباشند، به قضیه قضیه معدوله|معدوله و قضیه محصله|محصله تقسیم می شوند. فرق قضیه سالبه معدولة المحمول با قضیه سالبه از نظر امام خمینی (س) این است که مقصود از قضیه سالبه سلب حمل است؛ یعنی در قضیه سالبه، محمول از موضوع سلب می شود؛ اما مقصود از معدولة المحمول که در آن سلب جز محمول است، حمل سلب است؛ یعنی مفهوم سلبی با همان حالت سلبی بر موضوع حمل می شود؛ بنابراین سالبه محصله با انتفای موضوع هم صادق است ولی معدولة المحمول وجود موضوع را می طلبد؛ از این رو محمول سلبی در این قضایا، به موضوع ثابتی نسبت داده می شود.(۷)
(۱) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۹۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵. نقشه ای
(۲) خمینی، روح الله، انوار الهدایه، ج۲، ص۱۰۳-۱۰۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ توضیحه یتوقف؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۲، ص۴۴۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵. محصوره
(۳) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ ذهنیه؛ خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۲، ص۳۸۵-۳۸۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸. فرق بین الحقیقه
(۴) خمینی، روح الله، تنقیح الاصول، ج۳، ص۳۴۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۷۸ بل الفرق؛ خمینی، روح الله، انوار الهدایه، ج۲، ص۱۴۴، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵. لیس کذلک قطعاً
(۵) خمینی، روح الله، الاستصحاب، ص۹۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ فالقضیه السلبیة؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۲ و ج۲، ص۱۰۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵. در حکم سالبه، قضایای سالبه
(۶) خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۷۸، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ ممکنه و ضروریه؛ خمینی، روح الله، تهذیب الاصول، ج۱، ص۱۷۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷. إحداهما ضروریة
(۷) خمینی، روح الله، انوار الهدایه، ج۲، ص۱۰۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ معدولة المحمول؛ خمینی، روح الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۱، ص۱۷۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ معدولة المحمول؛ خمینی، روح الله، الاستصحاب، ص۹۷، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵ معدولة المحمول؛ خمینی، روح الله، مناهج الوصول، ج۲، ص۲۶۲، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۷ کل منهما بسیطة؛ خمینی، روح الله، دانشنامه امام خمینی، ج۹، ص۵۷۶، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.
.
انتهای پیام /*