امام خمینی (س) در نوفل شاتو

مقدمه

بخش اول: معرفی

بخش دوم: انتخاب نوفل لوشاتو

بخش سوم: همراهان امام خمینی (س)

بخش چهارم: برنامه ها و فعالیت ها: تغییر وضعیت زیربخش های برنامه ها و فعالیت ها، سخنرانی، مصاحبه ها، دیدارها و گفتگوها

بخش پنجم: رفتار با همسایگان

بخش ششم: سرانجام محل اقامت

نوفل لوشاتو، دهکده ای در حومه پاریس و محل اقامت امام خمینی (س) از ۱۷ مهر تا ۱۲ بهمن ۱۳۵۷.

مقدمه

نوفل لوشاتو دهکده ای ییلاقی در پانزده کیلومتری جنوب شهر ورسای فرانسه، حدود چهل کیلومتری پاریس است. امام خمینی (س) در جمعه ۱۴ / ۷ / ۱۳۵۷ از بغداد به سوی پاریس حرکت کرد و در فرودگاه اورلی پاریس فرود آمد. در شب دوم ورود امام خمینی (س) به پاریس، کمیته تصمیم گیری، اقامت ایشان را در نوفل لوشاتو تصویب کرد. برنامه های امام خمینی (س) در نوفل لوشاتو، افزون بر نماز جماعت، سخنرانی، مصاحبه با رسانه های دیداری، شنیداری و نوشتاری، پیام، نامه، دیدار و مذاکره با شخصیت های ایرانی و غیر ایرانی بود. ایشان در نوفل لوشاتو ۶۵ سخنرانی، ۱۱۷ مصاحبه با رسانه ها، ۴۱ پیام، دیدارها و گفت وگوها بسیاری با رجال سیاسی و روحانی ایرانی و مقامات یا نمایندگان کشورهای خارجی و رهبران نهضت های اسلامی جهان و ۲۷ نامه به افراد حقیقی و حقوقی داشت. پایان اقامت امام خمینی (س) در نوفل لوشاتو، 12 بهمن 1357، هم زمان با بازگشت ایشان به ایران بود.

سخنرانی

نخستین سخنرانی امام خمینی (س) در هفدهم مهر در جمع عده ای از ایرانیان و دانشجویان ایرانی در نخستین محل سکونت امام خمینی (س) در پاریس (محله کشان) بود. دیگر سخنرانی های ایشان در نوفل لوشاتو در زیر چادری نصب شده در حیاط برگزار می شد و آخرین سخنرانی ایشان در هشتم بهمن بود. ایشان در آغاز، هر شب سخنرانی می کرد، سپس هفته ای دو شب و سپس شب های جمعه و بعد از ظهرهای یکشنبه. در آغاز ورود ایشان به نوفل لوشاتو طرفداران نهضت آزادی سخنان ایشان را از نوار پیاده می کردند و با امضای نهضت آزادی به چاپ می رساندند. با ورود توکلی بینا و عراقی به نوفل لوشاتو و به دست گرفتن مدیریت آنجا، گروهی از دانشجویان ایرانی در آمریکا که به پاریس آمده بودند، مسئول تکثیر نوارها شدند.

مصاحبه ها

در آغاز ورود امام خمینی (س) به پاریس، دولت فرانسه ایشان را از فعالیت های سیاسی منع کرد و ایشان مصاحبه ای با رسانه های خبری نداشت تا اینکه با پیگیری صادق قطب زاده روزنامه فیگارو، از روزنامه های نزدیک به دولت ژیسکاردستن و مؤثر در حکومت فرانسه، نخستین مصاحبه با امام خمینی (س) را با عنوان مذاکره در ۲۲ / ۷ / ۱۳۵۷ منتشر کرد و این موجب شد در عمل مصاحبه آزاد شود در این مصاحبه ایشان اسلام را موافق پیشرفت و ترقی خواند و مخالفت خود را با رژیم سلطنتی اعلام کرد و جایگزین آن را جمهوری اسلامی نامید و در پی آن، مصاحبه های متعدد با خبرگزاری ها، رادیو تلویزیون ها، روزنامه ها و مجلات کشور فرانسه و آمریکا و دیگر کشورهای اروپایی، آسیایی و آفریقایی انجام شد^.در این روزها ساواک از طریق همکاری با سرویس های جاسوسی خارجی سعی داشت با استفاده از پوشش خبرنگاران خارجی به اهداف و برنامه های امام خمینی (س) پی ببرد و این امر از نگاه تیزبین ایشان دور نماند و چنانچه مورد مشکوکی را تشخیص می داد از مصاحبه خودداری می کرد؛ چنان که به این نکته از قول سرویس اطلاعاتی فرانسه اشاره شده است. در برخی اسناد ساواک با اشاره به مصاحبه امام خمینی (س) در ۲۶ / ۷ / ۱۳۵۷ با خبرگزاری آسوشیتدپرس ادعا شده چون آمریکا به ایشان اجازه ورود به آن کشور را نداده به کارتر رئیس جمهور آمریکا بد و بیراه گفته است. این موضوع با اینکه چند بار در اسناد ساواک تکرار شده ولی درست نیست؛ زیرا امام خمینی (س) پس از مصاحبه با روزنامه فیگارو در ۲۲ / ۷ / ۱۳۵۷ که در ۲۶ همان ماه منتشر شد تا پایان مهر مصاحبه دیگری نداشته است. افزون بر این ساواک نیز این موضوع را در گزارش های دیگر خود تکذیب کرده است.

دیدارها و گفتگوها

امام خمینی (س) افزون بر دیدار عمومی در هر شب، دیدارهایی خصوصی نیز با شخصیت های مذهبی و سیاسی از ایران و دیگر کشورها داشت. برخی شخصیت های مذهبی ـ سیاسی ایرانی که با ایشان دیدار کردند عبارت اند از: مرتضی مطهری، مجموعه آثار، سیدمحمد حسینی بهشتی، محمد صدوقی، سیدعبدالکریم موسوی اردبیلی، حسینعلی منتظری، محی الدین انواری، ناصر میناچی، مهدی بازرگان، کریم سنجابی، داریوش فروهر، عزت الله سحابی، حسن نزیه و سیدجلال تهرانی، ابراهیم امینی، حسن روحانی و سیدمحمد خاتمی.

مهدی بازرگان و ناصر میناچی در ۲۹ مهر عازم پاریس شدند. موضع بازرگان در سال های ۱۳۵۶ و ۱۳۵۷، حفظ قانون اساسی مشروطه در سال ۱۲۸۵ و متمم آن با عنوان ضامن اجرای اصول و احکام اسلامی و مبارزه با استبداد نه استعمار، و سیاست گام به گام بود. امام خمینی (س) پس از دیدار بازرگان در سخنرانی دوم آبان، نظر وی مبنی بر باقی ماندن اصل رژیم و رفتن محمدرضا پهلوی و همچنین سیاست گام به گام در مبارزه با رژیم پهلوی را اشتباه دانست. همچنین در سخنرانی یازدهم آبان و پانزدهم اسفند با اشاره به دیدار بازرگان با ایشان در پاریس، سیاست گام به گام در مبارزه با رژیم را نقد و نفی کرد. پس از دو یا سه روز بازرگان و همراهان برای خداحافظی تقاضای دیدار کردند که امام خمینی (س) پذیرش دیدار را مشروط به نفی محمدرضا پهلوی و پذیرش مواضع ملت و پخش آن از رسانه ها کرد؛ ولی بازرگان راضی به این کار نشد و بدون خداحافظی نوفل لوشاتو را ترک کرد.

کریم سنجابی رئیس جبهه ملی در نهم و دهم آبان به همراه گروهی با امام خمینی (س) دیدار داشت. سنجابی پس از این دیدار، خواسته امام خمینی (س) را بر نفی پهلوی و غیرقانونی بودن سلطنت در اطلاعیه ای در چهاردهم آبان در نوفل لوشاتو اعلام کرد. اهمیت دیدار بازرگان و سنجابی با امام خمینی (س) برای خبرنگاران و خبرگزاری ها موجب شد تا در مصاحبه های متعدد با امام خمینی (س) از محتوای این دیدارها بپرسند. امام خمینی (س) شایعه نقش میانجی گری آنان میان ایشان و محمدرضا پهلوی را در مصاحبه دهم آبان تکذیب و وجود مذاکرات به معنای حصول توافق را رد و اعلام کرد مسائلی که مورد نظرش بود، مطرح شد و آنان پذیرفتند.

سیدجلال تهرانی رئیس شورای سلطنت، برای دیدار و گفتگو با امام خمینی (س) به پاریس آمد؛ اما شرط ایشان برای دیدار با سران رژیم پهلوی استعفا و اعلام موضع در نفی رژیم سلطنتی و تأیید نهضت ملت ایران به صورت کتبی بود؛ پذیرش تهرانی نیز مشروط به استعفا شد. وی متن استفعای خود را برای امام خمینی (س) فرستاد. از آنجاکه در متن استعفا غیرقانونی بودن شورای سلطنت نیامده بود، ایشان با آن موافقت نکرد. تهرانی پس از اصلاح متن استعفا، در سوم بهمن موفق به دیدار با امام خمینی (س) شد. ایشان استعفای وی را خدمت بزرگی به ملت خواند.

اردشیر زاهدی سفیر ایران در آمریکا و علی امینی نخست وزیر اسبق پهلوی نیز خواستار دیدار و گفتگو با امام خمینی (س) بودند که ایشان نپذیرفت. همچنین ایشان در هفتم بهمن پذیرش درخواست دیدار شاپور بختیار را به استعفای وی از نخست وزیری مشروط کرد که انجام نشد. در برخی از اسناد ساواک به دیدار و ارتباطات امام خمینی (س) با معمر قذافی رهبر لیبی اشاره شده که درست نیست.

برخی مقام های سیاسی و کارشناسان خارجی که در نوفل لوشاتو با امام خمینی (س) دیدار و گفتگو کردند، عبارت اند از: آقاشاهی مشاور ضیاءالحق رئیس جمهور پاکستان در امور خارجی، راسل کر نماینده پارلمان انگلستان و عضو حزب کارگر و از منتقدان سیاست های پهلوی در نقض حقوق بشر، ریچارد کاتم استاد دانشگاه و کارشناس آمریکایی، کلود شایه نماینده مخصوص کاخ الیزه، ژاک ژوبر مدیرکل سیاسی و مسئول امور خاورمیانه و ایران در فرانسه، محمد حسنین هیکل از متفکران و نویسندگان جهان عرب و نویسنده چند کتاب دربارهٔ امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، خورشید احمد عضو شورای مرکزی جماعت اسلامی پاکستان، نمایندگان حرکةالمحرومین لبنان، عده ای از ارمنیان مقیم فرانسه، هیئت نمایندگی دولت هند، سه تن از شخصیت های آمریکایی: رمزی کلارک (دادستان سابق و وزیر اسبق دادگستری) ریچارد فالک (استاد دانشگاه) و دان لویی (نماینده سازمان های مذهبی). رمزی کلارک که به صورت یک فرد مستقل با امام خمینی (س) دیدار کرد، پس از دیدار، ایشان را مردی بسیار باهوش، خردمند و فرزانه معرفی کرد و کلید حل مشکلات ایران را در دست ایشان دانست.

نمایندگان دولت فرانسه در شب نخست ورود امام خمینی (س) به پاریس و کلود شایه نماینده وزارت امور خارجه فرانسه با عنوان مدیرکل امور کنسولی در نوفل لوشاتو در بیستم آذر با ایشان دیدار داشتند که برخی آن را چهاردهم آذر گفته اند و در دهم دی نیز نمایندگان دولت فرانسه با ایشان دیدار کردند. در هجدهم دی نمایندگان رئیس جمهور فرانسه در دیدار با امام خمینی (س)، پیام رئیس جمهور آمریکا را به ایشان رساندند. کارتر در این پیام ضمن حمایت از بختیار از امام خمینی (س) خواسته بود با دولت بختیار موافقت یا دست کم سکوت کند تا آرامش برقرار شود؛ در غیر این صورت احتمال کودتای نظامی و کشتار وسیع مردم رخ خواهد داد. امام خمینی (س) در پاسخ، موافقت و سکوت در برابر دولت بختیار را برخلاف قوانین دانست و یادآور شد بر فرض چنین خطایی شود، ملت نخواهد پذیرفت و وجود آرامش با وجود محمدرضا پهلوی امکان پذیر نیست. کارتر نیز اگر خواهان آرامش و ریخته نشدن خون هاست، او را ببرد و از دولت بختیار نیز پشتیبانی نکند و به خواسته مردم توجه داشته باشد. ایشان با اشاره به اطلاع از کودتا، بیان کرد این تهدید را با تحریم کالاهای آمریکایی و حکم جهاد پاسخ خواهد داد و یادآور شد چنان چه کودتایی در ایران صورت پذیرد، مردم آن را آمریکایی می دانند و این نه به مصلحت مردم ایران و نه امریکاست؛ افزون بر آن، بسیاری از ارتشیان به انقلاب پیوسته اند و با کودتا مقابله خواهند کرد. ایشان سپس به آمریکا توصیه کرد آنان از کودتا جلوگیری کنند؛ زیرا کودتا به زیان آنان است. در ۲۴ دی شهردار نوفل لوشاتو با امام خمینی (س) در محل اقامت ایشان دیدار کرد.

دولت آمریکا تمایل داشت مستقیم با امام خمینی (س) گفتگو کند که موفق نشد؛ ولی گری سیک در تماس تلفنی با نوفل لوشاتو ابراز کرد دولت آمریکا مفید می داند نماینده رسمی دولت آمریکا با نماینده امام خمینی (س) ارتباط مستقیم داشته باشد که مورد تأیید امام خمینی (س) قرار گرفت و در نتیجه در پنج نوبت مذاکراتی میان وارن زیمرمن، دیپلمات آمریکایی و ابراهیم یزدی به نمایندگی از امام خمینی (س) در ۲۶ دی تا هفتم بهمن در هتلی در نوفل لوشاتو صورت گرفت.

محورهای اصلی و مورد تأکید امام خمینی (س) در سخنرانی ها، پیام ها و مصاحبه ها در مدت اقامت در نوفل لوشاتو، عبارت اند از: مبارزه با استبداد داخلی، نابودی رژیم پهلوی، برقراری جمهوری اسلامی بر اساس رأی مردم، آزادی و استقلال فرهنگی، سیاسی و اقتصادی ملت ایران، رعایت حقوق زنان، عدالت، کرامت انسان، مبارزه با استعمارگران خارجی و حامیان شاه و رژیم پهلوی که در رأس آنها دولت آمریکا و شخص رئیس جمهور این کشور قرار داشت، نیز محکوم کردن سیاست های استعماری اتحاد جماهیر شوروی و انگلستان و حمایت های دولت چین و فرانسه از محمدرضا پهلوی.

- اطلاعات، روزنامه، ۱۶ / ۷ / ۱۳۵۷ش.

- امام خمینی (س)، سید روح الله، صحیفه امام، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، چاپ پنجم، ۱۳۸۹ش.

- امینی، ابراهیم، خاطرات آیت الله ابراهیم حاج امینی نجف آبادی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.

- بصیرت منش، حمید، امام خمینی (س) از هجرت به پاریس تا بازگشت به ایران، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.

- توکلی بینا، ابوالفضل، دیدار در نوفل لوشاتو؛ خاطرات سیاسی ـ اجتماعی ابوالفضل توکلی بینا، به کوشش فرامرز شعاع حسینی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۹ش.

- جماران، پایگاه اطلاع رسانی، ۱۲ / ۱۱ / ۱۳۹۷ش.

- حدیدچی (دباغ)، مرضیه، خاطرات مرضیه حدیدچی، به کوشش محسن کاظمی، تهران، سوره مهر، چاپ اول، ۱۳۸۱ش.

- حسینیان، روح الله، یک سال مبارزه برای سرنگونی رژیم شاه (بهمن ۱۳۵۶ تا بهمن ۱۳۵۷)، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۵ش.

- فارس، خبرگزاری، پایگاه اطلاع رسانی، ۲۳ / ۳ / ۱۳۸۸ش.

- ذاکری، علی اکبر، طلوع خورشید، سال شمار زندگانی امام خمینی (س) قدس سرّه، قم، بوستان کتاب، چاپ دوم، ۱۳۹۱ش.

- رجائی نژاد، محمد و مهدی حاضری، هفت اقلیم گذری بر اماکن منتسب به امام خمینی (س) از ولادت تارحلت، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۹۴ش.

- روحانی، حسن، خاطرات حجت الاسلام و المسلمین دکتر حسن روحانی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۸۸ش.

- طباطبایی، سیدصادق، خاطرات سیاسی ـ اجتماعی دکتر سیدصادق طباطبایی، تهران، مؤسسه تنظیم …، چاپ اول، ۱۳۸۷ش.

- عراقی، مهدی، تاریخ شفاهی زندگی و مبارزات شهید مهدی عراقی، به کوشش امین عزیزی و مجتبی سلطانی احمدی، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۱ش.

- فردوسی پور، اسماعیل، خاطرات حجت الاسلام و المسلمین فردوسی پور، تدوین فرامرز شعاع حسینی و رحیم پور روح بخش، تهران، عروج، چاپ اول، ۱۳۸۷؛ همو، همگام با خورشید از ایران تا ایران، خاطرات اسماعیل فردوسی پور، قم، مجتمع فرهنگی اجتماعی امام خمینی (س)، چاپ اول، ۱۳۷۲ش.

- کرباسچی، غلامرضا، هفت هزار روز تاریخ ایران و انقلاب اسلامی، تهران، بنیاد تاریخ انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، ۱۳۷۱ش.

- کیهان، روزنامه، ۱۴ / ۱۱ / ۱۳۹۴ش.

- گروه تحقیق انتشارات سروش، تقویم تاریخ انقلاب اسلامی ایران، تهران، سروش ۱۳۶۹ش.

- محتشمی پور، سیدعلی اکبر، از ایران به ایران، قم، کوثر النبی(ص)، چاپ دوم، ۱۳۸۴ش.

- محتشمی پور، سیدعلی اکبر، گفتگو، ماهنامه یادآور، سال اول، شماره اول، خرداد ۱۳۸۷ش.

- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، سیر مبارزات امام خمینی (س) در آینه اسناد به روایت ساواک، تهران، چاپ اول، ۱۳۸۶ش.

- مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، کوثر، مجموعه سخنرانی های امام خمینی (س)، تهران، چاپ دوم، ۱۳۷۳ش.

- موسوی، سیدصادق، یار و همراه حضرت امام در نجف و نوفل لوشاتو، خبرگزاری فارس، پایگاه اطلاع رسانی، ۲۰ / ۱۱ / ۱۳۹۳ش.

- نجاتی، غلامرضا، تاریخ سیاسی بیست و پنج ساله ایران، تهران، رسا، چاپ ششم، ۱۳۷۹ش.

- هاشمی، محمد، خاطرات محمد هاشمی، به کوشش فاطمه یابنده، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، ۱۳۹۲ش.

- هاشمی، محمد، مصاحبه، ۱۱۴ روز کنار امام در نوفل لوشاتو، پرتال امام خمینی (س)، ۲۰ / ۱۱ / ۱۳۹۲ش.

- یزدی، ابراهیم، شصت سال صبوری و شکوری، بی جا، بی نا، ۱۳۹۰ش.