مقدمه
بخش اول: معرفی اجمالی
بخش دوم: سیر شکل گیری
بخش سوم: اهداف و وظایف
بخش چهارم: ساختار و مراکز وابسته
بخش پنجم: عملکرد
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) مؤسسه ای با هدف تدوین، پژوهش و نشر آثار و اندیشه های امام خمینی (س) و پاسداری از آن.
مقدمه
امام خمینی (س) تحول فکری و سیاسی بزرگی در جهان معاصر، به ویژه در جهان اسلام پدید آورد. بنابراین جمع آوری، نگهداری و ارائه درست آثار و اندیشه های ایشان به جهان، مورد نیاز جامعه بود.
سیداحمد خمینی بر مبنای طرحی که کلیات آن مورد موافقت امام خمینی (س) و رؤسای سه قوه قرار گرفته بود، در سال ۱۳۶۷ مؤسسه ای با نام «مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)» تأسیس کرد. از مهم ترین فعالیت های مؤسسه، گردآوری اسناد مبارزاتی، دست نوشته ها، نوارهای سخنرانی، تهیه و بایگانی فیش های موضوعی از آثار امام خمینی (س)، جمع آوری و نگهداری نسخ خطی، تألیفات و اشعار و دیگر مکتوبات ایشان است.
تدوین و انتشار صحیفه امام، سیر مبارزات امام خمینی (س) در آینه اسناد به روایت ساواک، سیر مبارزات امام خمینی (س) در آینه اسناد به روایت اسناد شهربانی و موسوعة الامام الخمینی از مهم ترین دستاوردهای مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) است. در حال حاضر سیدحسن خمینی، تولیت مؤسسه را به عهده دارد.
امام خمینی (س) تحول فکری و سیاسی بزرگی در جهان معاصر، به ویژه در جهان اسلام پدیدآورد. سخنان و پیام های ایشان همواره منشور هدایت و پیشبرد مسلمانان به سوی خدا و گسترش عدالت اسلامی و معنویت در جهان بوده است. جمع آوری، نگهداری و ارائه درست آثار و اندیشه های ایشان به جهان، مورد نیاز جامعه است. در آغاز، این مسئولیت در سال ۱۳۶۰ بر عهده دفتر فرهنگی وابسته به دفتر امام خمینی (س) بود و زیر نظر سیداحمد خمینی و با سرپرستی محمدعلی انصاری فعالیت می کرد. وجود اشتباهات فاحش در انتساب مطالب به امام خمینی (س) یا در نقل وقایع و رخدادهای نهضت اسلامی در روزنامه ها و آثار منتشرشده ایشان، به تقدیم نامه سیداحمد خمینی به امام خمینی (س) در سال ۱۳۶۷ انجامید. در پی این درخواست، امام خمینی (س) در ۱۷ / ۶ / ۱۳۶۷ مسئولیت همه مسائل مربوط به آثار خود و حفظ آن را از اختلاف و اشتباه، به وی سپرد و سیداحمد را فردی صاحب نظر در مسائل سیاسی و اجتماعی دانست که همواره با صداقت و کیاست در کنار وی بوده است و می تواند با صرف وقت و دقت نظر، این امر مهم را به انجام رساند.
سیداحمد خمینی، در نامه ای دیگر در ۲۲ / ۸ / ۱۳۶۷ از امام خمینی (س) خواست پرونده های ایشان در سازمان های دولتی رژیم پهلوی، برای تدوین و بررسی، در اختیار وی قرار گیرد. ایشان در پاسخ به او از مسئولان خواست هر نامه، سند یا پرونده ای را که در این زمینه مورد نیاز است، در صورت درخواست، در اختیار وی قرار دهند. سیداحمد بر اساس حکم یادشده و بر مبنای طرحی که محمدعلی انصاری و حمید انصاری تدوین کرده بودند و کلیات آن مورد موافقت امام خمینی (س) و رؤسای سه قوه قرار گرفته بود، مؤسسه ای در سال ۱۳۶۷ با نام «مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)» تأسیس کرد و پس از رحلت امام خمینی (س)، ثبت، اداره و مسئولیت آن را طی حکمی به محمدعلی انصاری سپرد. حمید انصاری نیز قائم مقام محمدعلی انصاری در مؤسسه شد.
سیداحمد خمینی به حفظ و حراست از سخنان و آثار امام خمینی (س) توجه بسیار می کرد. وی در نامه ای به حمید انصاری، قائم مقام مؤسسه، یادآور شد سخنان امام خمینی (س) با دقت و صداقت کامل و به دور از اعمال سلیقه شخصی و شعارزدگی گردآوری و مستند شود و اسامی اشخاص و گروه ها نیز با احترام بیاید.
پس از تأسیس مؤسسه، قانونِ چگونگی حفظ آثار و یاد امام خمینی (س) در ۱۴ / ۸ / ۱۳۶۸ با هشت ماده و دو تبصره در مجلس شورای اسلامی تصویب و به تأیید شورای نگهبان رسید بنا بر قانون یادشده، امر حفظ، نشر، نظارت و تأیید آثار امام خمینی (س)، مستقیم، به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) واگذار شد؛ افزون بر آن برخی سازمان ها، وزارتخانه ها و صدا و سیما موظف به نشر و گسترش اندیشه های امام خمینی (س) شدند؛ همچنین سازمان های آموزشی موظف شدند وصیت نامه و پیام های مهم ایشان را در کتاب های درسی و دانشگاهی جای دهند. مجلس با الحاق پنج ماده و دو تبصره به قانون یادشده در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۹ که در ۳ / ۷ / ۱۳۶۹ به تأیید شورای نگهبان رسید، هر گونه دخل و تصرف یا ازبین بردن اسناد مربوط به امام خمینی (س) را جرم دانست و برای متخلفان پیگرد قانونی و مجازات تعیین کرد.
پاسخ حضرت امام خمینی در مورد تنظیم و تدوین اسناد و مدارک مربوط به ایشان
پاسخ حضرت امام خمینی(س) به نامه حجت الاسلام والمسلمین سیداحمد خمینی(س):
بسم اللَّه الرحمن الرحیم
فرزند عزیزم احمد - حفظه اللَّه تعالی و ایده
از آنجا که شما را بحمداللَّه تعالی در مسائل سیاسی و اجتماعی صاحبنظر می دانم و در تمامی فراز و نشیب ها در کنار من بوده ای و هستی و با صداقت و کیاست امور سیاسی و اجتماعی اینجانب را متصدی هستی، لهذا شما را برای تنظیم و تدوین کلیه مسائل مربوط به خود، که بسا در رسانه های گروهی اختلافات و اشتباهاتی رخ داده است، انتخاب می نمایم و از خداوند متعال که حاضر و ناظر است توفیقات شما را خواستارم. امید است با صرف وقت و دقت نظر، این امر را به پایان برسانی.
والسلام علیکم / پنجشنبه ۱۷ شهریور ۲۶ / ۶۷ محرم الحرام ۱۴۰۹ / روح اللَّه الموسوی الخمینی
حضرت امام خمینی(س) حکم فوق را در پاسخ نامۀ حجت الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی در مورد چگونگی حفظ و نشر آثار معظم له صادر فرمودند. متن نامه بدین شرح است:
نامه حجت الاسلام والمسلمین سیداحمد خمینی(س) خطاب به حضرت امام خمینی(س)
بسم اللَّه الرحمن الرحیم
پدر عزیز و مراد بزرگوارم، پس از سلام:
۱-یکی از مسائل بسیار مهم که بعد از جنابعالی - خدا آن روز را نیاورد - موجب موضعگیریهای فرزندان انقلاب و افراد گوناگون و محققین و احیاناً اختلاف آنها می گردد، برداشتهای گوناگون سیاسی و غیرسیاسی آنان از یک متن است و از این بسیار گسترده تر، از اختلاف بین متون منتشر شده حضرتعالی با آنچه به عنوان اسناد سیاسی و غیره از صدا و فیلم و متنهای دستنویس جنابعالی که منتشر نشده و در اختیار ماست، سرچشمه می گیرد. شما بهتر از هر کس می دانید که به علل گوناگون گاهی خود شخصاً و گاهی اینجانب و یا مسؤولین و حتی بعض افراد معمولی پیشنهاد حذف یک قسمت و یا قسمتهایی از سخنرانیها یا حذف و تغییر و اضافه جمله و یا جملاتی بسیار در اعلامیه ها خدمتتان عرضه شده است که حضرتعالی گاهی قبول نمی فرمایید و گاهی پس از دقت، دستور حذف و یا تغییر و اضافه را بدان صورت که مایل باشید، صادر می فرمایید که انجام گیرد، حال اگر روزی تصمیم بر این گردد - که حتماً می گردد - متن سخنرانیها و یا اعلامیه ها و چیزهایی از این قبیل که با صدا و خط حضرتعالی منتشر گردد، مسلماً متن دستخط و یا متن اصلی صدا و فیلم به عنوان سند خدشه ناپذیر اصل قرار می گیرد و آنچه از زیاد و کم بدان صورتی که گذشت ولو بسیار هم مهم باشد یا کنار گذاشته می شود و یا تحت الشعاع خط و یا متن اصلی سخنرانی قرار می گیرد و این از مسائلی است که باید جدی برای آن فکری کرد.
۲- یکی دیگر از مسائلی که خوب است حضرتعالی برای آن فکری کنید، این است که آنچه از حضرتعالی منتشر شده است در جراید و صدا و سیما و حتی بولتنها، به یک صورت نیست، گاهی دیده شده در روزنامه ای و یا مجله ای به علل ، چه سیاسی و چه غیرسیاسی و یا سهواً، جمله یا جملاتی از لابه لای اعلامیه ها و یا سخنرانیها در روزنامه ای آورده شده و در روزنامه دیگر نیامده است، کدام را باید اصل قرار داد، آن متنی که این جمله را دارد و یا متنی که فاقد آن جمله است؟ بدیهی است این تردید، در جایی است که دسترسی به صدا و خط حضرتعالی نیست و این هم بسیار است، چرا که خیلی وقتها است که صحبتهای جنابعالی را من و یا دوستان می نویسیم و بعد از تصویب شما به مطبوعات و غیره می دهیم، چه کسی باید تشخیص دهد آن جمله از حضرتعالی است یا نه؟ روشن است که گاهی تغییر و یا حذف و یا اضافه کلمه ای بطور کلی معنای جمله را تغییر می دهد.
۳- مسأله دیگر این است که تکلیف نامه ها و نوشته ها و پیام ها و فیلم و نوارها و اشعارتان که بطور کلی منتشر نشده است و در بایگانی دفتر موجود است را هم روشن بفرمایید.
۴- پرونده های حضرتعالی در ساواک است (که الان در اختیار وزارت اطلاعات می باشد) و یک نسخه از آن را اینجانب در اختیار دارد، لازم است به اطلاع حضرتعالی برسانم که تنها پرونده های جنابعالی در سازمان امنیت شاه در تهران ۴۸ جلد است که تقریباً هر جلد حدود پانصد صفحه می باشد که انتشار آن بدون شک پرده از مسائل بسیاری برمی دارد و طبیعی است که گرانقدرترین اسناد انقلاب اسلامی است.
۵- کتابها و نوشته هایی که صرفاً علمی و یا اخلاقی است، از ارزشمندترین کتبی است که می تواند زیربنای انقلاب فقهی، اخلاقی، فلسفی، عرفانی و اصولی باشد.
۶- بهره برداری و تحقیق و تحلیل و نیز انتشار اسناد و نامه ها و بولتنهایی که قبل و بعد از انقلاب به عنوان حضرتعالی و یا دفتر ارسال گردیده و هم اکنون نیز در اختیار دفتر می باشد، دو - سه نمونه از مواردی که باعث نوشتن این نامه شد، به عنوان ضمیمه و استشهاد تقدیم می گردد.
خدا یار و نگهدارتان باد / فرزند شما: احمد خمینی (نیمه اول شهریور ۱۳۶۷)
تأسیس مؤسسه
حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی براساس حکم حضرت امام خمینی(س) و بر مبنای طرحی که توسط آقایان محمدعلی انصاری و حمید انصاری تدوین و کلیات آن مورد موافقت حضرت امام و رؤسای سه قوه قرار گرفته بود، مؤسسه ای را در سال ۱۳۶۷ با نام «مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)» تأسیس نمود، و پس از ارتحال حضرت امام مسئولیت ادارۀ مؤسسۀ مذکور و حرم مطهر حضرت امام را طی حکمی به حجت الاسلام والمسلمین محمدعلی انصاری سپرد. متن حکم بدین شرح است:
جناب حجت الاسلام آقای حاج شیخ محمدعلی انصاری دامت افاضاته
با توجه به سابقه و تجربه خدمت شما در پیشگاه مقدس رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت آیت اللَّه العظمی امام خمینی - سلام اللَّه علیه - جنابعالی را به عنوان سرپرست مسؤول مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(قدس اللَّه سره) و حرم مطهر آن حضرت منصوب می نمایم که با هماهنگی و استفاده از کلیه نیروهای مجرب اجرایی و فکری و فرهنگی و مردمی کشور، زمینه های لازم نشر آثار با برکت و همچنین طراحی و ساخت مرقد شریف را فراهم نمایید. ان شاءاللَّه تمامی ارگانها و نیروهای مؤمن و مخلص انقلاب در تمامی برنامه ها با شما همکاری می نمایند و در اجر بزرگ تعظیم شعائر اسلام و تحقق آرمانهای مقدس امام سهیم خواهند بود. خداوند به شما و همگی توفیق خدمت بیشتر در پیمودن راه مقدس و اهداف عظیم انقلاب اسلامی عنایت فرماید.
والسلام علیکم و رحمت اللَّه / احمد خمینی ۳۱ / ۳ / ۶۸
قانون نحوه حفظ آثار و یاد حضرت امام خمینی(س) والحاقیه آن
مجلس شورای اسلامی با تصویب قانون نحوه حفظ آثار و یاد حضرت امام خمینی در تاریخ چهاردهم آبان ۱۳۶۸ و سپس تأیید آن توسط شورای نگهبان، امر حفظ، نشر، نظارت و تأیید آثار امام خمینی را بطور مستقیم به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) واگذار و علاوه بر آن بعضی سازمانها، وزارتخانه ها و صدا و سیما را موظف به نشر و بسط اندیشه های بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران نموده است. همینطور مجلس شورای اسلامی با الحاق موادی به قانون فوق که در تاریخ ۲۶ شهریور ۱۳۶۹ به تصویب و در تاریخ ۳ / ۷ / ۶۹ به تأیید شورای نگهبان رسیده است، درباره دخل و تصرف و یا انهدام اسناد مرتبط با حضرت امام(س) و نیز سایر موادی که در این الحاقیه آمده است برای مرتکبان، پیگرد قانونی و مجازات تعیین کرده است.
تولیت مؤسسه
پس از رحلت یادگار حضرت امام در اسفند ۱۳۷۳ و بنا به وصیت ایشان، حجت الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی مسئولیت اداره مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام و تولیت آستان حضرت امام را برعهده گرفتند. ایشان در اردیبهشت ۱۳۷۴ طی نامه ای از محضر رهبر معظم انقلاب اسلامی تقاضای تنفیذ حکم پدر را نمودند. متن نامۀ ایشان و پاسخ مقام معظم رهبری بدین شرح است:
محضر مبارک حضرت آیت اللَّه خامنه ای رهبر بزرگوار
انقلاب اسلامی دام ظله العالی
با عرض سلام و تقدیم مراتب تشکر خویش و خانواده داغدیده خمینی(سلام الله علیه) از حضور حضرتعالی که همواره لطف و محبت هایتان تسلی بخش جانهای خسته ما بوده است. همانگونه که مستحضرید، اینجانب به واسطه وصیت پدرم حضرت حجت الاسلام والمسلمین سیداحمد خمینی به عنوان تولیت مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام و حرم مطهر حضرتش منصوب گشته ام. ولیکن از آنجا که همه امور را بنا به فتوای امام راحل به مقام شامخ ولایت می دانم و همواره بر این اعتقادم که این نظام مقدس در پرتو ولایت مطلقه فقیه و گام نهادن در مسیر اندیشه های تابناک خمینی کبیر می تواند از مرزهای موجود فراتر رفته و به لطف الهی نجات بخش انسانیت از ورطه هلاکت و ظلمت باشد، لذا از محضر مبارک حضرتعالی تقاضا می کنم در صورت صلاحدید، وصیت آن عزیز سفر کرده را تنفیذ فرمایید.
فرزند کوچک شما / سیدحسن خمینی
بسم الله الرحمن الرحیم
با طلب رحمت و مغفرت برای پدر گرامی شما و برادر عزیز ما مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سیداحمد آقا طاب ثراه وصیت مزبور را تنفیذ می کنم و توفیقات الهی را برای شما صمیمانه مسألت می نمایم.
والسلام علیکم / سیدعلی خامنه ای / ۲۱ ذی القعده ۱۴۱۵ ۲ / ۲ / ۱۳۷۴
تعیین مسؤول حرم امام و قائم مقام مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)
حجت الاسلام والمسلمین سید حسن خمینی در تیرماه سال ۱۳۷۴ با حکمی مجدد، انتخاب پدر را تایید و حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمدعلی انصاری را در مسئولیت حرم امام و مؤسسه ابقاء نمودند. سپس طی حکم جداگانه ای جناب آقای حمید انصاری را نیز به عنوان قائم مقام مؤسسه منصوب کردند. متن این دو حکم چنین است:
بسم الله الرحمن الرحیم
جناب حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج شیخ محمدعلی انصاری (زید عزه)
با توجه به انتخاب شایسته پدرم و همچنین با عنایت به عنایات خاص حضرت امام - سلام اللَّه علیه - و مرحوم یادگار گرانقدر امام - رضوان اللَّه علیه - و با تأسی به حکم آن عزیز بزرگوار که همواره از حضرتعالی به عنوان رازدار و مونس خویش یاد می کردند و لذا در همه کارهای خویش شما را چونان برادری می دانستند و از همین رو مسؤولیت حرم امام و مؤسسه تنظیم و نشر آثار ایشان را به جنابعالی تفویض کرده بودند و با توجه به صراحتی که در وصیتنامه خویش دارند و جدای از همه موارد فوق، با توجه به شناختی که اینجانب از شما دارم و حضرتعالی را از دیر باز یکی از همراهان افکار امام و یاران با وفای ایشان می شناسم، شما را کماکان در سمت سابق ابقاء می نمایم. ان شاءالله موفق باشید.
سیدحسن خمینی - ۱۵ / ۴ / ۷۴
برادر عزیز جناب آقای حمید انصاری
با توجه به سوابق درخشان و نقش برجسته و تعیین کننده جنابعالی در کلیه مراحل تأسیس و برنامه ریزی و تعیین خطوط و اهداف اساسی مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(س) و نیز مدیریت موفق و حضور مستمر شما در کلیه امور اجرایی آن در سمت قائم مقام مؤسسه و خصوصاً با توجه به عنایت خاص و تأیید یادگار امام راحل(س) حضرت حجت الاسلام والمسلمین آقای حاج سید احمد خمینی - رحمت اللَّه علیه - از شما و بنا به پیشنهاد سرپرست مؤسسه بدینوسیله مجدداً به سمت قائم مقام مؤسسه منصوب می شوید. امید است با استعانت از خداوند متعال و با همکاری وهمدلی کلیه مسؤولین واحدها و مراکز وابسته و به کارگیری اختیارات لازم همچون گذشته در راه توسعه و پیشرفت این مجموعه با برکت که حقاً نقش بارز خود را در بسط و نشر افکار بلند امام راحل بخوبی ایفا نموده است، موفق باشید.
والسلام علیکم و رحمت اللَّه / سیدحسن خمینی ۱۵ / ۴ / ۷۴
انتصاب حجت الاسلام و المسلمین دکتر علی کمساری به ریاست موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)
بسمه تعالی
برادر گرامی و عزیز، اندیشمند توانا جناب آقای حجت الاسلام والمسلمین دکتر علی کمساری
قَدْ جاءَکُمْ مِنَ اللّهِ نُورٌ وَ کِتابٌ مُبینٌ یَهْدی بِهِ اللّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَی النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدیهِمْ إِلی صِراط مُسْتَقیم (مائده / ۱۵ و ۱۶)
خدای متعال را خاضعانه سپاسگذاریم که در دهه پنجم انقلاب شکوهمند اسلامی، هنوز هم نام مبارک امام خمینی(س) بر تارک نظام اسلامی می درخشد و چنانکه رهبر معظم انقلاب همواره اشاره کرده اند انگشت هدایت او چراغ راهنمای مردم عزیز و شریف این سرزمین است. مردمی که چون همیشه، درخشش نام و تذکار یاد و طنین افکار امام را بازتابی از حضور و تجلی نبی مکرم اسلام(ص) و اهل بیت طاهرینش(ع) می دانند و با پرچم خمینی به استقبال منجی موعود رهسپارند. باشد که به سرمنزل شهود ربانی و اخلاق حمدانی واصل آیند.
و در این میان، به عنوان قطره ای از دریای ملت ایران، خدمتگذاران مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) مفتخرند که در طول بیش از سی سال، به قدر وسع و با همت بالا و توکل به حیّ لایزال، توانسته اند گام های بلندی را در مسیر شناخت و بازشناسی اندیشه و افکار و رفتار و کردار معمار کبیر انقلاب اسلامی(س) بردارند.
بی تردید نفس گرم و حق امام خمینی(س) در هفدهم شهریور ۱۳۶۷ در فرمان به یادگار عزیز و فرزند بزرگوارشان مرحوم حجت الاسلام والمسلمین سید احمد خمینی، مبنی بر تأسیس این مؤسسه و نگاه ژرف و نیت خالص یادگار امام رحمت الله علیهما، سرمایه ای بود که پایه این بنای محترم را بر صداقت و اخلاق و ایمان نهاد و همین بزرگترین توشه موسسه بوده و خواهد بود. همچنانکه لطف رهبر معظم انقلاب و خلف شایسته امام و دولت های مختلف و همراهی و همدلی ایشان و موافقت مجلس و قوه قضائیه و سایر ارگان های جمهوری اسلامی و همچنین محبت تمامی اهل فرهنگ و هنر و دانشمندان و فرهیختگان، سرمایه مهم دیگری است که به فروغ بیشتر و بهتر این نهاد بر آمده از فرمان امام انجامیده است.
و در این میان خدمت شایسته برادرم جناب آقای دکتر حمید انصاری، جایگاه ویژه ای دارد. زحماتی که باید اذعان نمود، همراه با شناخت و احاطه نسبت به آراء و اندیشه امام خمینی(س) از عوامل مهم در توفیق مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام بوده است.
و اینک که ایشان به حکم قانون بازنشستگی، مدیریت مجموعه را بر عهده ، ندارند، با توجه به تجربیات کاملی که حجت الاسلام و المسلمین آقای کمساری در دوره حضور در معاونت مؤسسه به دست آورده اند و با عنایت به پیشنهاد برادر عزیز جناب حجت الاسلام و المسلمین آقای حاج شیخ محمدعلی انصاری مبنی بر حضور مستمرشان در حرم مطهر امام خمینی، ایشان را به عنوان سرپرست مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) منصوب می نمایم.
مسئولیت ایشان در درجه نخست، اصلاح اساسنامه و ساختار مجموعه و ایجاد تناسب آن با شرایط جدید فرهنگی است و در مرحله بعد، انتظار آن است که با همت مضاعف و تکیه بر نیروی جوانی، مسیر گذشته را هموارتر و با توان بیشتر بپیمایند.
والحمدلله رب العالمین / سیدحسن خمینی
مهم ترین اهداف و وظایف مؤسسه عبارت اند از:
- جمع آوری اسناد و آثار مکتوب و غیر مکتوب امام خمینی (س)، همچنین آثار نگاشته شده درباره شخصیت، زندگانی، مبارزات و اندیشه ایشان؛
- حفظ و نگهداری اسناد و آثار یادشده؛
- تحقیق و پژوهش در آثار به منظور تدوین تاریخ انقلاب اسلامی و زندگینامه امام خمینی (س) و ترجمه و آماده سازی مجموعه آثار جهت نشر؛
- انتشار مجموعه آثار به زبان های مختلف در معرفی و تبلیغ اندیشه و سیره امام خمینی (س)؛
- آموزش و تدریس مبانی اندیشه امام خمینی (س) در رشته های مختلف علوم اسلامی در حوزه علمیه و دانشگاه؛
- نظارت مستمر بر آنچه به نام امام خمینی (س) تدوین یا به دست هنرمندان تولید می شود؛
- صدور مجوز برای آثار پدیدآورندگان محصولات علمی، پژوهشی ـ فرهنگی و هنری درباره اندیشه و آرای امام خمینی (س)؛
- حفظ و نگهداری اماکن و آثار تاریخی و فرهنگی منسوب به امام خمینی (س) به عنوان میراث فرهنگی.
بخش چهارم: ساختار و مراکز وابسته
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) زیر نظر شورای سیاست گذاری اداره می شود و چندین معاونت ازجمله معاونت پژوهشی، امور بین الملل، اداری ـ مالی، امور هنری، امور فرهنگی و ارتباطات و چندین مدیریت از جمله مدیریت رصد، مدیریت فنآوری اطلاعات، مدیریت پرتال و ... تشکیل شده است. این مؤسسه، افزون بر سازمان مرکزی، دارای مراکز و نمایندگی های وابسته ازجمله پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی و دفاتر نمایندگی در شهرهای خمین، قم و اصفهان است.
دفتر نمایندگی مؤسسه در خمین در سال ۱۳۶۹ در خانه قدیمی پدری امام خمینی (س) واقع در شهرستان خمین تأسیس شد. محور فعالیت های نمایندگی خمین حفظ، نگهداری، تعمیر و بازسازی زادگاه و بیت امام خمینی (س) و پدر ایشان به عنوان اثر ملی در این شهر است.
دفتر نمایندگی قم در سال ۱۳۷۰ با هدف تصحیح، تحقیق و عرضه تألیفات امام خمینی (س) و نیز تقریرات دروس و شروح تدوین شده بر کتاب های ایشان تأسیس شده و تاکنون توانسته است ده ها جلد از تألیفات را با تحقیقات متقن به چاپ برساند. برگزاری ده ها همایش علمی و تخصصی، تأسیس کتابخانه تخصصی؛ تحقیق و عرضه آثار سیدمصطفی خمینی، فرزند امام خمینی (س)، و تدوین دانشنامه امام خمینی (س) از دیگر فعالیت های این مؤسسه در قم است
دفتر نمایندگی اصفهان در سال ۱۳۷۳ تأسیس شد. این مؤسسه با دو ساختمان اداری و نگارستان امام خمینی (س)، فعالیت های خود را به عنوان زیرمجموعه معاونت هنری مؤسسه تهران آغاز کرد. برگزاری همایش ها، نمایشگاه ها، اجرای فیلم و بزرگداشت به مناسبت های مختلف برای امام خمینی (س) ازجمله فعالیت های این مرکز است.
پژوهشکده امام خمینی (س) و انقلاب اسلامی، وابسته به مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، با هدف پژوهش درباره زندگی و اندیشه امام خمینی (س) و شناساندن دیدگاه های ایشان و انقلاب اسلامی در گردهمایی های علمی داخل و خارج از کشور و همچنین تربیت پژوهشگر در این زمینه در سال ۱۳۷۵ آغاز به کار کرده است. پژوهش های بنیادی ـ کاربردی از وظایف اصلی این پژوهشکده است و پنج گروه تخصصی ـ آموزشی ـ پژوهشی، شامل فقه و مبانی حقوق اسلامی، اندیشه سیاسی در اسلام، جامعه شناسی انقلاب اسلامی، تاریخ انقلاب اسلامی و عرفان اسلامی دارد که در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو می پذیرد؛ نیز به پژوهش های بسیاری تاکنون در حوزه امام خمینی (س) و انقلاب سامان داده است.
حسینیه جماران، مؤسسه فرهنگی ـ هنری عروج، مؤسسه چاپ و نشر عروج، مجله حضور، ستاد نظارت بر اجرای ماده ۱۰۸ قانون برنامه چهارم توسعه و ستاد بزرگداشت حضرت امام خمینی (س) از مراکز وابسته به این مؤسسه هستند.
مهم ترین فعالیت های مؤسسه بدین شرح است: گردآوری ده ها هزار سند از اسناد مبارزاتی، دست نوشته ها و احکام و نامه های امام خمینی (س) که از مجموعه این اسناد می توان به ۴۳۰۰ نامه شخصیت های برجسته سیاسی و فرهنگی و دینی، داخلی و خارجی و نیز یک میلیون و پنجاه هزار نامه از قشرهای مختلف مردم به امام خمینی (س) اشاره کرد؛ جمع آوری ۹۱۵ نوار سخنرانی، تهیه و بایگانی بیش از ۶۶ هزار فیش موضوعی از آثار امام خمینی (س) که بخش عمده ای از آن در قالب مجموعه های موضوعی با عنوان تبیان منتشر شده اند. گردآوری و نگهداری نسخ خطی و تألیفات و اشعار و دیگر مکتوبات ایشان، گردآوری نسخه ای از همه تألیفات و کتاب هایی که در داخل و خارج به زبان های مختلف درباره زندگی و اندیشه ایشان منتشر شده اند، گردآوری و نمایه سازی و بایگانی مجموعه مقاله های منتشرشده در نشریات داخل کشور از سال ۱۳۴۰ گردآوری دیدگاه های شخصیت های برجسته علمی و سیاسی جهان درباره امام خمینی (س)، گردآوری نسخه ای از پایان نامه های دانشگاهی (اعم از داخلی و خارجی) و حوزوی مرتبط با اندیشه و زندگی ایشان، ثبت و ضبط چند هزار ساعت خاطرات یاران ایشان و افراد مؤثر در نهضت در زمینه تاریخ محلی انقلاب اسلامی و زندگی و مبارزات امام خمینی (س)، گردآوری و آرشیو عکس های مختلف و متنوع و آثار صوتی و تصویری و نرم افزاری و آثار تجسمی، فیش برداری و نمایه سازی ده ها هزار برگ سند مبارزاتی امام خمینی (س)، شناسایی و گردآوری و درجه بندی بیش از پنج هزار قطعه اشعار سروده شده درباره ایشان، گردآوری تقریرات درس های فقه و اصول و فلسفه و اخلاق ایشان که شاگردانشان نگاشته اند، بررسی و صدور مجوز چاپ کتاب درباره امام خمینی (س) در داخل و خارج از مؤسسه و همچنین انتشار بیش از صدها کتاب به زبان فارسی و دیگر زبان های زنده دنیا و حمایت از آثار و نیز پایان نامه های دانشجویی درباره امام خمینی (س) و همچنین نگهداری اماکن منتسب به ایشان. این مؤسسه نشریاتی نیز منتشر می کند که فصلنامه حضور، فصلنامه متین، مجله دوست کودک، مجله دوست خردسال و مجله دوست نوجوان از آن جمله است.
تدوین و انتشار صحیفه امام در ۲۲ جلد، شامل اعلامیه ها، نامه ها، فرمان ها، گفتگوها، سخنرانی ها، پیام ها و رهنمودهای امام خمینی (س)، سیر مبارزات امام خمینی (س) در آینه اسناد به روایت ساواک در ۲۲ جلد و امام در آینه اسناد، سیر مبارزات امام خمینی (س) به روایت اسناد شهربانی در پنج جلد و موسوعة الامام الخمینی در پنجاه جلد از مهم ترین دستاوردهای مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س) است.
این مؤسسه شش سال با هدایت و نظارت سیداحمد خمینی فعالیت کرد. پس از درگذشت وی، سیدحسن خمینی، بنا بر وصیت پدر و تنفیذ رهبر انقلاب، تولیت مؤسسه را به عهده گرفت. وی نیز در ۱۵ تیر ۱۳۷۴ محمدعلی انصاری را به عنوان مسئول مؤسسه ابقا کرد.